kaynağı değiştir]
Ana madde: Patrona Halil İsyanı
Halkın büyük bir kısmı zor durumdayken İstanbul'da bazı devlet büyüklerinin rahat bir yaşam sürdürmeleri, eğlenceye düşkünlükleri huzursuzluklara sebep oluyordu.[kaynak belirtilmeli]İran savaşı sırasında Sultân'ın, kaleleri para karşılığı sattığı söylentisi üzerine, halktan Sultân'ın sefere çıkması isteği gelmişti. III. Ahmet, göstermelik bir sefer alayı düzenledi.[kaynak belirtilmeli] Akşam olunca kayıklarla saraya geri döndü. Bu durumun anlaşılması bardağı taşıran son damla oldu.[kaynak belirtilmeli] İsyanın lideri Arnavut asıllı bir yeniçeri olan Patrona Halil aynı zamanda Beyazıt Hamamı'nda tellaklık yapıyordu. Asilerin isteği üzerine Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilerek cesedi isyancılara teslim edildi. Padişah III. Ahmed tahttan indirildi ve yerine I. Mahmud getirildi.
Lale Devri, Osmanlı’nın Batı’ya açılmaya başladığı dönemdir. Birçok reformun yapıldığı; ancak devlet ricalinin zevk ve sefa içinde yaşadığı bir devirdir.
Lale Devri, Osmanlı’da yüzyıl ıslahat hareketlerinin başlangıcıdır. Osmanlı’da ilk ıslahat (yenileşme, düzeltme) hareketlerinin başladığı dönem olarak görülür. Aynı zamanda “Batılılaşmanın da başlangıcı” olarak kabul edilir. Devlet adamlarının zevk ve sefa içinde yaşaması, reformlara gölge düşürmüştür.
Lale Devri, Osmanlı’da yılları arasında yaşanan 12 yıllık kısa bir dönemdir. III. Ahmet’in saltanat sürdüğü, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sadareti (sadrazamlığı) zamanında geçen bu dönem, yıllık imparatorluğun “en çok tartışılan ve saptırılan dönemi” olarak dikkat çeker.
Bu devir, Prut Zaferi ve ’deki Pasarofça Antlaşması’nın sonucudur. Bu süreçlerin ardından başlayan sulh (barış) ve ıslahat (yenilik) döneminin bir eseridir. Osmanlı’nın “çağdaşlaşma asrı” olarak anılır. yılında Avusturya ve müttefiki Venedik’le imzalanan Pasarofça Antlaşması’nın ardından başlayan uzun bir barış döneminde Osmanlı’da yaygınlaşan reform süreci, genel olarak “Lale Devri” olarak tanımlanmıştır.
Lale Devri, barış ve yenilenme ihtiyacı duyan Osmanlı’nın reform talebi nedeniyle doğmuştur. Bu dönem, Osmanlı’nın “Batı’yı referans almaya başladığı”; Batı taklitçiliğinin, zevk ve sefanın yoğun olarak yaşandığı bir devir olarak görülür. Kurumsal ıslahatların tatbik edilmeye başlandığı dönemdir. Bu çalışmalar, padişah ve damadı Sadrazam Damat İbrahim Paşa’nın inisiyatifi ile yürütülür. Bu çalışmalarda düzeni bozulmuş ve dönemin şartlarının gerisinde kalmış idari, ekonomik ve askeri sistemin düzeltilmesi ve yenilenmesi amaçlanmıştır.
Lale Devri hakkındaki bazı kaynaklarda bu dönem, “Türk Rönesanssı” ve “uyanış” olarak tarif edilmiştir. Ancak birçok kaynak da bu dönemin “uyanış” olarak görülemeyeceğini belirtir. Bunun sebebi olarak da, “uyanış” teriminin geniş kitleleri kapsaması gerektiği; ancak Lale Devri’ndeki “uyanışın” genellikle devlet ricali ve çevresi ile sınırlı kaldığı gösterilir.
Lale Devri adını, günümüzde İstanbul’la özdeşleşen “lale” çiçeğinden alır. Bunun çok makul sebepleri vardır. Bu dönemde lale, adeta prestij ve tutku sembolü haline gelmiştir. Sadrazam Damad İbrahim Paşa, Padişah III. Ahmed’e her zaman neşeli ve sükûnetli bir ortam hazırlamaya gayret göstermiştir. Bu doğrultuda eğlence ve şenliklerin sembolü de lale olmuştur. Bu dönemde lale başta olmak üzere saray, köşk ve bahçeler birçok çiçekle süslenmiştir. Lale bahçelerinde yaz aylarında eğlenceler düzenlenmiş; kış aylarında ise helva sohbetleri yapılmıştır.
Bu dönemde bir rivayete göre , bir rivayete göre de çeşit lale yetiştirilmiş; her bir lale türüne farklı isimler verilmiştir. Lale soğanlarının fiyatları da çok pahalıdır. Lale soğanları yüzlerce altın etmektedir. Hatta lale soğanlarının fiyatı çok artınca hükümet bir ferman çıkararak, lale fiyatlarına narh koymuştur.
Bu dönemde Osmanlı devlet ricalı, lale bahçelerinde zevk ve sefaya dalmıştır. Devlet sorunları lale bahçelerinde tartışılır olmuştur. Tütün ve kahve serbest bırakılmış; halk da yöneticileri gibi kahvehanelerde ve meyhanelerde eğlenceye yönelmiştir.
Bu dönemde lale yetiştirmek, halkın her tabakasına yayılmış; Türklerin ortak uğraşısı haline gelmiş ve İstanbul bahçe kültürüne girmiştir. Bahçeler dışında pencerelerdeki saksıların da en gözde çiçeği lale olmuştur. Yeni lale türlerinin üretimi için yarışmalar düzenlenmiştir.
Özellikle yaz gecelerinin eğlencelerinde lale en önemli figür olmuştur. Sarayların bahçelerinde lalelerin altında kandiller ve yürüyen kaplumbağaların üzerinde mumlar yakılarak Çırağan şenlikleri yapılmıştır. Lale mevsimi sona erince kış aylarında Sultan Ahmed ile veziri her tarafı kapalı mekanları ısıtarak lale ve karanfil yetiştirmeye çalışmıştır.
Lale Devri’nin en belirgin özelliği, devlet ricalinin ve çevresindekilerin sefahat içinde yaşamasıdır. Özellikle Kağıthane’de inşa edilen Sadabad Sarayı, yeni bir eğlence tarzının sergilendiği merkez haline gelmiştir. Yaz aylarında Çırağan sefaları, kış aylarında helvalı sohbetler ve umarsız eğlence sarfiyatı dikkat çekmiştir.
Avrupa kültürünü referans alan ıslahatlar ve devletin üst kademelerinin ve yakınlarının içinde bulunduğu sefahat, halkı doğrudan kapsamıyordu. Devlet ricalinin sefahat içindeki durumu, ıslahat hareketlerine de gölge düşürdü ve yenileşme hareketi “Batı’yı taklit” olarak görülmeye başlandı.
yüzyıldan itibaren Lale Devri’ndeki bu süreç Batı’nın model alınmasıyla ilerliyordu. Askeri alan başta olmak üzere yaşam tarzı da değişmeye başladı. Yeni saraylar inşa edildi, Batı tarzı mobilyalar ve ev dekorasyonu ürünleri getirildi ve kültürel gelişmeler yaşandı. Tabi tüm bunlar elit kesimle sınırlı kaldı.
Lâle Devri’nin mimarı, reformist Nevşehirli Damad İbrahim Paşa, “Babıâli diktatörü” olarak da bilinir. Lale Devri’nin sadrazamı olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Avrupa’yı tanımanın önemini ilk kez vurgulayan padişahtır. Bunun, Osmanlı dış politikası için çok önemli olduğuna inanmıştır.
Savaştan hoşlanmayan İbrahim Paşa, barış yanlısı bir sadrazam olarak görülüyor. İyi bir eğitim aldığı bilinen Damat İbrahim Paşa, edebiyata, bilimsel tartışmalara ve tarihi konulara ilgisi ile tanınır. Bazı tarih kitaplarının ve Ariston’un bazı eserlerinin Osmanlıcaya çevirisini yaptırmıştır.
yılında Viyana’ya bir elçilik heyeti gönderen Damat İbrahim Paşa, yılında ise, ittifak için Yirmisekiz Mehmet Çelebi’yi Paris’e göndermiştir. Paşa, Çelebi’den Fransa’nın kültürel ve imar yapılarını inceleyerek, bilgi toplamasını istemiştir. Mehmet Çelebi, Paris’ten dönünce “Sefaretname” adlı bir kitap yazmıştır.
Kitapta Paris’te gördüklerini “yeni bir dünya keşfetmiş gibi” hayranlıkla anlatan Mehmet Çelebi, gördüğü yeni teknikler, bilim kurumları, rasathane, hastaneler, limanlar, askeri okullar, hayvanat bahçeleri, tiyatro ve operalar, parklar ve eğlence yerlerinden bahsetmiştir. Gerçekten de bu dönemde, Mehmet Çelebi’nin dönerken getirdiği planlara göre İstanbul yeniden imar edilmiştir.
Mehmet Çelebi’nin yanında götürdüğü oğlu Sait Mehmet Efendi de, İbrahim Müteferrika ile birlikte İstanbul’da matbaa açılmasını sağlamıştır. Osmanlı’nın ilk matbaası olma özelliği taşıyan bu matbaa, yılında Sultan Selim semtindeki Müteferrika’nın evinde kurulmuştur. Bu matbaanın açılması, “Lale Devri’nin en büyük kazanımı” olarak görülür.
İbrahim Paşa, ilim ve sanat adamlarını desteklemiş; alanında uzman alimlerle dersler düzenlemiş; ziyafetlerde Şeyhülislâm gibi dini önderleri hazır bulundurmuştur. Ancak Sadrazam Damat İbrahim Paşa ve çevresi, lale bahçelerinde daldıkları zevk ve sefanın cazibesinden yaklaşık 8 ay ayaklanma hazırlığı içinde olan Patrona Halil ve adamlarını fark edememiştir!
Lale Devri, Osmanlı Devleti hakkında en çok “saptırılmış” dönem olarak kabul edilir. 12 yıllık bu kısa dönem ve bu dönemi sonlandıran Patrona Halil İsyanı, ideolojik olarak ele alınmış, adeta tarihsel gerekçelerinden ve sürecinden koparılmıştır. İsyan, aslında ideolojik temelden çok, Lale Devri’nin sonlarındaki çekişmeli iktidar mücadelesini gözler önüne sermiştir.
İsyanı ve isyanı önceleyen Osmanlı tarihinin 12 yıllık “kısa” dönemi, Osmanlı tarihçiliğinin en fazla saptırılmış ve popülerleştirilmiş dönemidir. İsyanın elebaşı Şaki Patrona Halil de bu saptırmada önemli bir aktör olarak kullanılmıştır.
Bu devri sona erdiren isyan, iktidar mücadelesinin sonucu olarak görülür. Osmanlı devlet yapısındaki bozulma da, isyanın sebepleri arasında gösterilmektedir. Her ne kadar Lale Devri’ndeki ıslahat çalışmaları devletin durumunu ve toplumun yaşam şartlarını iyileştirme amacı ile yapılsa da, bu yönde halkı da kapsayan önemli bir gelişme görülmemiştir. Bilakis, ülkenin kötü ekonomisi karşısında ciddi oranda israf yapılmıştır. Ayrıca, İran ile yapılan savaşta da kötü bir duruma düşülmüştür.
Tüm bu sebepler bir araya geldiğinde yeniçeri kitlelerini harekete geçirmek zor olmamıştır. Bazı çıkar kesimleri ve mevcut iktidarın dışına itilmiş ileri gelen aktörler, yeniçeri kitlelerini harekete geçirerek, Lale Devri’ni sona erdiren isyanı başlatmıştır.
Yakın dönem tarih kitapları Patrona Halil İsyanı’nı tarihsel bağlamından uzak olarak ele almıştır. Patrona Halil “kahraman” veya “serseri” olarak görülmüş ve ideolojik bir malzeme haline getirilmiştir. Bu yaklaşım, İsyanı’nı tarihsel kontekstinden kopararak, popülist siyasi tartışmaların odağına oturtmuştur.
Lale Devri’ni sona erdiren bu önemli olay, Osmanlı’da şahit olunan önceki ve sonraki isyanlar gibi ele alınmamıştır. Bu sebeple Lale Devri ve İsyanı’nın siyasi, ekonomik ve sosyal tabanlı gerekçelerinin ortaya konulması için yeterli çaba gösterilemediği algısı hâkim olmuştur.
İsyanı meşru göstermek için “ahlaki bozukluklar” gerekçe olarak gösterilmiştir. Ancak bu iddia, isyanın nedenlerini karşılamak için yetersiz görülmektedir. Bazı kaynaklarda isyanın sebebi olarak -padişah ve çevresinin yaşadığı sefadan çok- “açılan çok sayıda medresede yetişen bazı kişilerin halk arasında devlet otoritesine karşı kışkırtıcı teşviklerde bulunması” gösterilir. Yani isyanın, doğrudan menfaat ve çıkarlar sebebiyle çıkarıldığı belirtilmektedir.
Bu dönemde Sadrazam Damat İbrahim Paşa, yönetimden bazı önemli isimleri tasfiye etmiştir. Örneğin; Ali Ağa, yılında Damad İbrahim Paşa’nın sadrazam olduğu dönemde görevinden azledilerek Girit’e sürgüne gönderilmiştir. Patrona Halil İsyanı sonrası “vezir kethüdalığı” görevi ile taltif edilen Ali Ağa’daki intikam hırsı da, İsyanı’nı hazırlayan faktörler arasında sayılmaktadır. Bu önemli kişilerin menfaatlerinin sarsılması ve otoritelerini kaybetmeleri sonucu yönetime duydukları öfkenin sonucu olarak böyle bir hareket örgütlemeye başlamışlardır.
Halk kitlelerini harekete geçirmek uygun şartlar ve meşruiyet gerekliydi. Bu dönemde; Anadolu ve Rumeli’de eşkıyalığın tekrar başlaması, asayişsizliğin artması, kıtlık ve salgın hastalıklarının baş göstermesi, yönetimin ve sadrazamın bunları önlemek için başarısız olması veya yeterli girişimde bulunmaması da isyana yol açan önemli sebepler arasında sayılıyor.
Bu arada, Osmanlı’daki ıslahat hareketleri sadece devlet ricali ve elit kesimle sınırlı kaldı. Yeni bir yaşam tarzı benimseyen elitler ve devlet otoritesi, bu “nimetleri” kaybetmekle karşı karşıya kaldı. Otoriteye yakın olanlar dışında eski otorite ve mevki sahipleri de tekrar bu “ayrıcalıklı yaşama” sahip olma çabası içine girdiler. Bu çabalar, muhalif söylemleri artırdı ve kitle hareketi olarak vücut buldu.
Ekonomik bunalım başta yeniçeriler olmak üzere toprak sahiplerini de sarsmaya başladı ve bu durum, kitlelerde agresif tepkilere yol açtı. Aniden parlayan isyan, hedeflenen mevki sahibi kişiler üzerine odaklandı. Ayrıca İbrahim Paşa’nın önemli makamlara kendi akrabalarını ve yandaşlarını getirmesi de isyana yıl açan sürecin bir basamağı olarak görülmektedir.
Patrona Halil, Ağa Bölüğü'ne mensup bir yeniçeridir. Diğer birçok yeniçeri gibi ikinci iş olarak Bayezid Camii Hamamı'nda tellâklık da yapmıştır. Kaptan-ı Derya’nın yardımcılarından olan Patrona'nın gemisinde levend olarak görev yaptığı için “Patrona” lâkabı aldığı iddia edilir.
Patrona Halil İsyanı, 28 Eylül tarihinde Yeniçeri ocağına kayıtlı 17 kişi tarafından başlatıldı. Bu kişiler, Sultan Bayezid Camii’nin Kaşıkçılar kapısından kılıçlarla bayrak açarak harekete geçti. At Meydanı’nda toplanan isyancıların sayısı az olsa da devlet kurumlarındaki liyakatsiz kişilerin ihmalleri sebebiyle isyan bastırılamadı. İsyancılara istekleri soruldu, 4 kişinin iki saat içinde teslim edilmesi istendi. Daha sonra da saraydan 37 kişinin uzaklaştırılmasını istediler.
Dört kişilik listede Sadrazam İbrahim Paşa ile birlikte Şeyhülislam Abdullah Efendi ve sadrazamın damatları Mehmet Paşa ile Mustafa Paşa vardı. Padişah III. Ahmet, isyancıların isteğini yerine getirerek, bu 4 ismi boğdurdu ve cesetlerini At Meydanı’na gönderdi. İsyancılar buna rağmen dağılmadı. Bunun üzerinde Sultan III. Ahmet tahttan çekildi. Yerini yeğeni I. Mahmut’a bıraktı.
İsyanın ardından elebaşı Patrona Halil, Divan-ı Hümayun toplantılarına zorla katılarak o güne kadar görülmemiş serkeşlikler sergiler. Yeni padişah onları kılıçtan geçirinceye kadar 46 gün boyunca devlet çarkını istedikleri gibi döndürdüler.
Tarih kitaplarında yılı, Osmanlı’da “Lale Devri’nin sona erdiği tarih” olarak kaydedilmiştir. Lale Devri’nin sonucunda reform talepleri tam olarak uygulamaya konulamamıştır.
Lale Devri’nde ıslahat hareketlerinin çoğu askeri alanda yapılmıştır. Askeri alan dışında yapılan ıslahat hareketleri, halktan kabul görmemiş ve genellikle başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Osmanlı matbaa ile Lale Devri’nde tanışmıştır. Ancak okuma-yazma sorunlar ve basım maliyetinin yüksek olması sebebiyle matbaanın etkili bir fonksiyonu olmamıştır.
Dönemin sadrazamı Damat İbrahim Paşa ve çevresindekilerin servetlerindeki muazzam artış ile İstanbul dışındaki yaşam standartlarının düşüklüğü arasındaki uçurum, halkta “reform” algısını geliştirememiştir. Ayrıca, ekonomik bunalımdaki halkın devlet ricalindeki “tasarrufsuz harcamaları” karşısında ıslahatları benimsemesi pek mümkün olmamıştır.
İsyanı’nın ardından ayaklanmanın elebaşları önemli görevlere getirilmiştir. Bu dönemde inşa edilen saray, köşkler ve konaklar yıkılmış; devlet ricalinin ikametgâhları yağmalanmıştır.
Lale Devri’nin sonucu olan Patrona Halil İsyanı, ideolojik bir ayaklanma değildir. Yani dini hassasiyetlerle ortaya çıkmamıştır. Sadrazam İbrahim Paşa, ekonomik sorunlara rağmen seçkin bir tabakanın zevk ve sefası için çok sayıda saray yaptırmıştır. İsyanda bu eserlerin tamamı yıkılmıştır..
Lale Devri’nin en önemli yeniliği olan matbaa, hattatları da işsiz bırakmıştır. İstanbul’da sayıları 90 bini bulan hattatların bazıları da isyana taraftar olmuştur. İsyanda; matbaalara, tulumbacılık örgütüne, çini atölyelerine ve kâğıt ve kumaş fabrikalarına dokunulmamıştır. Yani isyanın temelinde Batı taklitçiliği, devlet ricalinin zevk ve sefaya dalması ve eğlencenin yayılması yatmaktadır.
Bu dönemin zevk ve eğlenceye bakan yönü isyanla sona erdiyse de Batı’ya açılım ve yenileşme süreci devam etmiştir.
“Türk modernleşme tarihinin başlangıcı” olarak kabul edilen bu dönemin en önemli özelliği, ekonomik, sosyal ve bilimsel alanda ileri düzeydeki ülkelerden yararlanılmaya başlanılmasıdır.
Ayrıca, Lale Devri, imparatorluğun zenginliklerinden pay almak isteyen iç güçlerin mücadelesine sahne olmuştur. Padişah, sadrazamlar, vezirler, harem ağaları, saray kadınlar, şeyhülislamlar, yeniçeriler, esnaf, halk ve saraya yerleşmiş olan büyük aileler sürekli bir mücadele içinde yer almıştır. Bu mücadele düşmanlıkla değil, rekabet sınırları içinde yürütülmüştür.
Bu süreçte Osmanlı’da aşağıdaki gelişmeler yaşanmıştır;
Kaynaklar
funduszeue.info
funduszeue.info%%20Eravc%C4%funduszeue.info
funduszeue.info
FacebookTwitter
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası