Tümdengelim; genelden özele ya da yasalardan olaylara geçi eklindeki akl yürütmedir.
Örn: “Bütün balklar denizde yaar.”, “Kefal balktr. O halde, kefal de denizde yaar” çkarm, tümdengelim türü bir akl yürütmedir. Kyas, tümdengelimin en mükemmel ekli olarak kabul edilir. Bu nedenle, klasik mantk akl yürütmede esas olarak kyas almtr.
Tümelden tikeli ve genelden özeli çkaran uslamlama yöntemi Tümdengelim, doru olan ya da doru olduu sanlan önermelerden zorunlu olarak çkan yeni önermeler türetir. Öncüller doruysa sonuç da mantksal bir zorunlulukla dorudur. “Örnein: insan ölümlüdür , Ahmet insandr öyleyse Ahmet de ölümlüdür” tasm, tümden gelen bir tasmdr. Bütün insanlarn ölümlü olduklar doruysa Ahmet de bir insan olduuna göre Ahmet’in de ölümlü olmas zorunludur, baka türlü olamaz.
Deneysel bilimin , tümevarmc bilgi yönteminin kurucusu Francis Bacon deneye bavurmad, salt düünsel bir uslamlama olduu için tümdengelimi yadsmtr. Buna kart Hegel , tersine, ancak tümdengelenin gerçek olduunu, bireyselden yola çklarak tüme varlamayacan savunmutur. Ona göre idealizm için tek geçerli yöntem, tümdengelim yöntemidir.
Tümdengelim ve tümevarm yöntemleri, tümelle tikel (genelle özel) arasnda sk bir iliki gören ve bu ilikiyi en doru ekilde ortaya koymann yollarn aratran Aristoteles’in buluudur. Genelden özele inen tümdengelim yöntemiyle özelden genele çkan tümevarm yöntemi yüzyldan itibaren bir hayli gelimitir. Özellikle bu iki yöntem arasndaki ballk, ikisinin birlikte kullanlmas diyalektik mantkta gerçeklemitir
Kesin sonuç veren akl yürütmeye çkarm, tümdengelim (dedüksiyon) denir. Bu yönteme göre, doann aratrlmas önce gözlemlerden genel prensiplerin çkarlmas (tümevarm) ve daha sonra genel prensiplere dayanarak gözlemlerin açklanmas (tümdengelim) aamalarn içermektedir.
Tümdengelim; tümelden tikeli ve genelden özeli çkaran uslamlama yöntemidir. Tümdengelim, doru olan ya da doru olduu sanlan önermelerden zorunlu olarak çkan yeni önermeler türetir. Öncüller doruysa sonuç da mantksal bir zorunlulukla dorudur.
Zihnin kanunlardan, kurallara örneklere, olaylara inerek yeni bir yargda bulunmasdr. Tümevarmn tersine, genel ilkelerden özel durumlara inen bir akl yürütme eklidir. Burada herhangi bir genelleme (kanun, kural) ele alnr, sonra bundan yola çkarak özele (olaya, örnee) inilerek, yeni bir yargya varlr.
Tümdengelim, bir ya da birden çok öncülden mantk kanunlarna göre, bir sonuçlama (netice) ispatlay ya da çkarsay ilemidir.
Tümdengelimle varlan bir sonuç, bir önermeler zinciridir ki, burada, önermelerin mantk kanunlaryla dorudan doruya çkarlan bir öncül ya da bir önermedir. Tümdengelimle varlan bir sonuçlamada, neticeler öncüllerde sakldr, mantksal analiz metotlaryle çkarsanmalar icap eder. Tümdengelimin temelinde “bütün için doru olan, parçalar için de dorudur” ilkesi yatar.
Tümevarm; özelden genele ya da olaylardan yasalara geçi eklindeki, akl yürütmedir. Örn: “Gözlediim bütün kargalar siyaht. O halde bütün kargalar siyahtr “ çkarm, tümevarm eklinde bir çkarmadr. Özel gözlemlerden genel bir sonuca ulalmtr.
Genelden özele, tümelden tekele giden genel yasadan örnek ya da özel bir uygulamasn çkarsayan tümdengelime kart olarak, özelden genele tek tek olgulardan genel yasalara ulaan tekil gözlem önermelerinden snrlanmam genellemelere yükselen akl yürütme türü, genelleme.
Tekil ve tikelden tümeli, özelden geneli çkaran uslamlama yöntemi Francis Bacon, bilimsel aratrma yönteminin felsefesel içeriini saptayarak tümevarm öyle tanmlamtr: “bilmek için snamak, gözlemlemek, olaylar çözümlemek ve sonra ayr olaylardan genellemeler yapmak ve sonuçlar çkarma yöntemi” . tümevarm yöntemi , bilimsel önemini ve yüzyllarda kazanm ve Francis Bacon, Galile , Newton ve John Stuart Mill’in katklaryla bir hayli gelimitir. Bugün iki türlü tümevarm ayrt edilmektedir: Bir snfa giren bütün öelerin incelenmesi sonucu olan tam tümevarm, bütün öelerin incelenemeyecei durumlarda zorunlu olarak bavurulan ve çok sayda öenin incelenmesiyle yetinen eksik tümevarm. Eksik tümevarmlarda varlan sonuç belkili bir sonuçtur. Örnein birçok kedinin kuyruklu olduuna bakarak bütün kedilerin kuyruklu olduu yolunda tümevarmsal bir sonuç çkarrz, ne var ki Man adalarnda yaayan kediler kuyruksuzdur. Bu yüzden “bütün kediler kuyrukludur” dememiz daha doru olurdu.
Deneysel bilimler, olaylardan yasalara götüren bir yöntem olan tümevarm yöntemini kullanrlar, tümdengelimi kullanrlar . örnein bir buz parçasnn ate üstünde eridiini birçok kez görsek “ate buzu eritir” tümevarmn uslamlarz. Bilim, öyle bir tasmlama yaparak bunu yasalatrr: birinci öncüle nedensellik ilkesini koyar ve “ ayn nedenler ayn koullarda ayn sonuçlar verir” der. kinci öncüle deneylerimizin sonuçlarn yerletirir ve “ate buzu eritir” der. Sonra bu sonucu tümelleyip bilimsel bir yasa haline getirir ve “s her zaman buzu suya dönütürür” der. Bu yasay bilimsel olarak ortaya koyan , görüldüü gibi, nedensellik ilkesidir, sadece gözlemlerimiz ve deneylerimiz deildir
Diyalektik materyalizm, tümevarmla tümdengelimi, bilgi sürecinin, birbirlerini belirleyen ve kopmaz bir bamllk içinde bulunan yanlar olarak görür; ayr ayr yeterli bulmaz ve bunlardan birinin saltklatrlmasna kardr. Tümevarmla tümdengelimin bamll, kuramla klgnn bamll gibidir. Deneysel verilerden kuramsal sonuçlar çkarlrken (tümevarm) o kuramsal sonuçlar deneyleyerek (tümdengelim) dorulamak gerekir.
Tümdengelim yöntemi mantkta bir ya da daha fazla öncülden zorunlu olarak sonucun çkarlmasdr ve tümelle tikel (genelle özel) arasnda sk bir iliki gören ve bu ilikiyi en doru olarak ortaya koymann yollarn aratran Aristotoles’in buluudur.
Aristotales, antikça Yunan düüncesinde çada anlamyla ilk bilgindir. Kendisinden önce bütün bilgileri toplam, iç içe geçmi olanlar birbirinden ayrm, snflandrm, eletirmi ve bütünlemeye çalmtr. Özellikle sonradan ****fizik ad verilen Prote Filosofia (lk felsefe) adl yapt Thales'den kendisine kadar gelen felsefe tarihinin çok baarl bir özetidir ve en güvenilir kaynadr. Toplad bilgilerin doruluklarn ölçmek için bilimsel bir düünme yöntemi aram ve doru düünmenin kurallarn bütün ayrntlaryla saptamaya çalarak bunlara doru düünmenin aletleri anlamna gelen organon adn vermitir. Aristotalesin bu doru düünme kurallarna sonradan mantk ad verilmitir.
Genç Aristotales henüz Akedemia'da bir Platon örencisi iken kendisine kadar gelen düünmede üç bak bulunuyordu: nsann görünene bak (doa), insann kendisine bak (insan) ve insann görünmeyene bak (doa üstü) Düünür Aristotales yöntemsel aletler bularak bu ilkel bak doru baka çevirmek istedi: Görünmeyenden görünene bakmak (tümdengelim "dorulama") görünenden görünmeyene bakmak (tümevarm "aratrma")
Ne varki bu doru bak gerçekletirmek için düünmenin bilimden yararlanmas, edeyile düünce-doabilim diyalektii gerekiyordu. O çan bilimleriyse düünmenin pek gerisindeydiler. Bu yüzdendir ki düünür Aristotales, düünmesine karlk verecek bilimi de kendisi yapmak zorundayd. Çeitli bilim alanlarndaki, çann ölçülerine göre pek geni, bilimsel çabalarnn nedeni budur. Bu bilimsel çalmalardan ve bu çalmalar srasnda ilk felsefe (prote filosofia) dodu. Artk çayla zorunlu imkanlar içinde, geleneksel büyük soruya karlk aranacaktr: lkneden nedir? lkneden en son ve en gelimi, Platon'un ideas olamaz. Çünkü idea görünen saysz gerçek biçimlerinin içindedir ve o biçimlerden soyularak, edeyile içlerinden çkarlarak elde edilmitir. Kald ki Platon, bu idealara nesnelere özü demektedir, öyleyse öz nasl biçimsel nesneden ayr ve onun dnda olabilir? Öz'süz biçim ve biçim'siz öz olamaz.
Öyleyse görünenden görünmeyene bakp aratrmalyz ama bulduumuzu da görünmeyenden görünene bakp (tümdengelim) dorulamalyz. Tümevarmla aratrp ideay buluyoruz, imdi onu tümdengelimle doru yerine oturtmalyz.
Genelden özele inen tümdengelim yöntemi ile özelden genele çkan tümevarm yöntemi Yüzyldan itibaren bir hayli gelitirilmitir. Özellikle bu iki yöntem arasndaki ballk, ikisinin birlikte kullanlmas diyalektik mantkla gerçeklemitir.
ve yüzyllarda matematiksel mantn problemlerine ilikin aratrmalar tümdengelimle bantl nosyonlara açklk kazandrm ve genelden özele bir dedüksiyon, olarak tümdengelim kavramnn yetersizliini göstermitir. Modern tümevarm kavram Aristotoles’çi sillojistik tümdengelim (genelden özele) yorumunun geni çapl bir genelletirilmesidir. Dar olarak, tümdengelim, herhangi bir tümdengelimi veya çkarsamay belirtir.
Tümdengelimsel Metot Tümdengelimsel Metot, yalnzca tümdengelimsel tekniklere dayanan bir bilimsel çkarsama metodudur. Felsefede tümdengelimsel metot ve dier metotlar arasnda ayrc bir çizgi çizme ve tümdengelimsel muhakemeyi tecrübenin dlanmas ve bilimde tümdengelime ar önem verilmesi olarak tanmlama hususunda giriimlerde bulunulmutur. Fakat tümdengelim ve tümevarm arasnda karlkl bant vardr ve tümevarmsal muhakeme insanolunun yüzyllarca süren pratiksel ve bilgisel çabasna dayaldr. Tümdengelimsel metot, genel olarak ampirik verilerin, bunlarn birikiinden ve teorik biçimde yorumlanndan sonra, uygun bütün sonuçlar daha tam ve daha tutarl biçimde çkarsamak amacyla sistemletirilmesinde kullanlan geçerli bilimsel çkarsama metotlarndan birisidir. Bu metot yeni bilgiyi, dier eyler arasnda, dedüktif bir tarzda formüle edilmi olan bir teorinin mümkün yorumlarnn bir toplam kabul eder.
Tümdengelim Teoremi Mantk ötesi anahtar bir terim ki u demektir: eer B önermesi, A öncülünün de doru olduu varsaym (assumption) üzerinde çkarsanmsa, o takdirde, (A muteberdir) varsaym olmakszn, belirli sayda öncüllerden, mademki A vardr, öyleyse B'de vardr sonucu çkarlabilir. Tümdengelim Teoremi önemli muhtelif mantksal sistemlere uygulanmaktadr, klasik ve konstrüktif önermeler ve yüklemler hesab, formel aritmetik vb. Tümdengelim teoremi, baz sistemler için, örnein belirli modal mantk sistemleri için geçerli deildir. Tümdengelim teoremi formalize edilmi-olmayan muhakemede geni biçimde kullanlr. Tümdengelim teoremi ispat sürecini basitletirir. O, ilk olarak tek bir sistem için, Jacques Herbrand tarafndan tanmlanm ve ispat edilmi ve genel bir metodolojik ilke olarak 'de Tarski tarafndan formüllendirilmitir
Matematiksel olarak tümevarım ilkesi şu şekilde özetlenebilir. Her n pozitif tamsayısı için herhangi bir P(n) önermesi verildiğinde; bu önermede P(1) doğru ve bir k pozitif tamsayısı için P(k) doğru ise P(k + 1) de doğrudur. O zaman her n pozitif tamsayısı için P(n) doğru olur. Bu ispat yöntemine, matematiksel tümevarım ilkesi denir.ise () bağlacı ile kurulan bileşik önermesi mantık kuralları gereği 10 durumunda kesin olarak yanlış olacağı için; P(k)P(k+1) bileşik önermesinin doğru olduğunu göstermek için; P(k) önermesi doğru varsayıldığında (kabul edildiğinde) , P(k + 1) önermesinin de matematiksel olarak doğru olduğunu göstermemiz gerek ve yeter şarttır.Tümevarım yöntemiyle ispat yaparken, bu basamağa dikkat edilmesi gerekir. Matematiksel tümevarım ilkesinin yukarıda sayılan üç basamaktan birincisi olan i) basamağına temel basamak, ikincisi olan (ii) basamağına ise tümevarım basamağı denir. Yukarıda gösterilmiş olan tümevarım ilkesinde (ii). adımdaki, P(k)P(k + 1) koşullu önermesini ispatlamak için genellikle doğrudan ispat yöntemleri kullanılır.
Her nN+ için.
İspat 1:
P(n): 1+3+5++(2n-1)=n² olduğunu tümevarım yöntemiyle ispatlayınız.
i)
n=1 için
p(1)=1²=1
ii)
n=k için
p(k)=1+3+5+..+(2k-1)=k²
n=k+1 için
p(k+1)=1+3+5+..+(2(k+1)-1)
=1+3+5++(2k-1)+(2k+1)=(k+1)²
Koyu ile yazılan ifade yerine p(k) yazarsak,
=p(k)+(2k+1)=(k+1)²
=k²+2k+1=k²+2k+1 olduğundan her n N+ için p(n) önermesi doğrudur.
İspat 2:
p(n)=2+4+6++2n=n.(n+1) olduğunu tümevarım yöntemiyle ispatlayınız.
i)
n=1 için
p(1)=1.(1+1)=2
ii)
n=k için
p(k)=2+4+6++2k=k.(k+1)
n=k+1 için
p(k+1)=2+4+6+..+(2(k+1))
=2+4+6++2k+(2k+2)=(k+1).(k+2)
koyu ile yazılan ifade yerine p(k) yazarksak,
=p(k)+(2k+2)=(k+1).(k+2)
=k.(k+1)+(2k+2)=(k+1).(k+2)
=k²+k+2k+2=k²+2k+k+2
p(k+1) doğru olduğundan her nN+ için P(n) önermesi doğrudur.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası