Aöf Arapça Işaret Isimleri

Türkçeye “İşâret İsimleri” olarak çevirdiğimiz “İsmi İşâretler”, aslında Türkçe gramerindeki “İşâret Sıfatları” veya “İşâret Zamirleri” yerinde kullanılırlar. Ne var ki, Arapça öğrencisinin zihninde ‘sıfat’ veya ‘zamir’ kavramı nahiv bakımından başka bazı çağrışımlar yaptığından, biz bu ünitede “İşâret SıfatlarıZamirleri” tabiri yerine Arapça lafza da bağlı kalarak “İşâret İsimleri” ifadesini kullanacağız.

Türkçede ve Arapçada sıfat ve isim tamlamalarındaki öğe dizilimi birbirinin tam tersi bir durum arz ederken, Arapça “İşâret İsimleri” ile Türkçe “İşâret SıfatlarıZamirleri” arasında tam bir uyumluluk göze çarpar. Bir başka ifade ile Türkçede de, Arapçada da kendisine işâret edilen sözcük, işâret ismi veya işâret sıfatı veya işaret zamiri adını verdiğimiz sözcükten sonra gelir.

(Bu kitap) هَذَا الْكِتَابُ

(O dergi) تِلْكَ الْمَجَلَّةُ

Arapçadaki “İşâret İsimleri” ile Türkçedeki “İşâret Sıfatları Zamirleri”nin, işâret eden kişi ile işâret edilen varlık arasındaki mesâfenin durumuna göre uzak ve yakın için ayrı ayrı kullanımları vardır. Ancak uzaklık ve yakınlık algılaması görece bir durum olup kişiden kişiye değişebileceğinden, bu ayırım iki dilde de çoğu zaman teoride kalır.

Arapça “İşâret İsimleri” ile Türkçe “İşâret SıfatlarıZamirleri”nin kullanımına ilişkin en temel farklılık tesniyelerde ve erildişil ayırımlarda kendisini gösterir. Türkçe işaret sıfatları ve işaret zamirlerinde erildişil ayrımı olmadığı gibi ikil de yoktur.

Son olarak, Türkçede işaret zamiriişaret sıfatı ayırımı yazı dilinde ‘virgül’ ve konuşma dilinde ‘vurgu’ ile ifade edilirken, Arapçada işaret isimlerinden sonra harfi tarifli bir kelimenin gelip gelmemesi kullanım farkının alametidir. Bu husus, Arapça öğrenenlerin uygulamada en çok hata yaptıkları ve zorlandıkları konulardan biridir. Dolayısıyla, aşağıdaki iki örnek cümle arasındaki temel farka Arapçada her zaman dikkat edilmelidir:

İşâret İsimleri

أَسمَْاءُ اْلإِشَارَةِ

(Onlar, yaralılardır ) أُولَئِكَ مُصَابُونَ

(O yaralılar) أُولَئِكَ الْمُصَابُونَ

Dilbilgisi  İşaret  İsimleri

Kişi, kavram ya da nesnelere işâret etmek üzere kullanılan isimlerdir. Bu isimler yakın, orta uzaklık ve uzak için kullanılmak üzere üç çeşittir. Ancak biz bunlardan en çok kullanılan yakın ve uzağı gösteren ismi işâretleri ele alacağız. İşaret isimleri işaret olunan varlığın cinsiyetine ve niceliğine göre de farklılık arz eder. Şimdi bunları aşağıdaki tablolarda inceleyelim:

Yukarıdaki tabloda görmekte olduğumuz ismi işâretler, yakınımızda bulunan nesne veya kavramlara işâret eder. Uzakta bulunan nesne veya kavramlara işâret etmek için ayrı bir ismi işâretler tablosu varsa da, günümüz Arapçasında artık tamamı kullanılmayan bu ismi işâretlerin hepsi gösterilmeyerek, sadece yaygın olarak kullanılanlar üzerinde durulacaktır

İşaret İsminden Sonra Harfi Tarifli Bir Kelimenin Bulunması

İşaret isminden sonra gelen harfi tarifli sözcüğe müşârun ileyh (işâret edilen) denir ve irâb yönünden ismi işârete uyar. Sözgelimi, ismi işâret fâil veya  mübteda konumunda ise müşârun ileyh de merfû, ismi işâret mefûl konumunda ise müşârun ileyh de mansûb, keza ismi işâret harfi cerle mecrûr veya muzâfun ileyh konumunda ise müşârun ileyh de mecrûr olur.

1. Müşârun İleyhe Sahip İşâret İsminin Mübteda Oluşu

Cümle başlarında kullanılan ismi işâretler isim cümlelerinin mübtedası olurlar. Bu işâret isimlerini takip eden harfi tarifli isimler de onların müşârun ileyhi olurlar ve onlarla aralarında hem irâb bakımından hem de cinsiyet ve sayı bakımından uyum söz konusudur.

Yakın İçin Kullanılan İşaret İsimlerinin Mübteda Oluşu

(Bu öğrenci çalışkandır) . هَذَا الطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ

(Bu iki adam doktordur) . هَذَانِ الرَّجُلاَنِ طَبِيبَانِ

(Bu çocuklar dürüsttür) . هَؤُلاَءِ اْلأَوْلاَدُ مُخْلِصُونَ

(Bu kız öğrenci çalışkandır) . هَذِهِ الطَّالِبَةُ مُجْتَهِدَةٌ

(Bu iki otobüs yenidir) . هَاتَانِ الحَْافِلَتَانِ جَدِيدَتَانِ

(Bu bayan mühendisler eskidirler) . هَؤُلاَءِ الْمُهَنْدِسَاتُ قَدِيمَاتٌ

(Bu dergiler ucuzdur) . هَذِهِ الصُّحُفُ رَخِيصَةٌ

Uzak İçin Kullanılan İşâret İsimlerinin Mübteda Oluşu

( Şu öğrenci çalışkandır) . ذَلِكَ الطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ

(Şu iki kapı kapalıdır) . ذَانِكَ الْبَابَانِ مُغْلَقَانِ

(Şu işçiler çalışkandır) . أُولَئِكَ الْعُمَّالُ نَشِيطُونَ

( Şu kedi güzeldir) . تِلْكَ الْقِطَّةُ جمَِيلَةٌ

(Şu iki genç kız yenidir) . تَانِكَ الْفَتَاتَانِ جَدِيدَتَانِ

(Şu bayan öğretmenler zengindir) . أُولَئِكَ الْمُدَرِّسَاتُ غَنِيَّاتٌ

(Şu bisikletler pahalıdır) . تِلْكَ الدَّرَّاجَاتُ غَالِيَةٌ

هَذَا الطّالِبُ مُجْتَهِدٌ cümlesinde هَذَا mübtedadır ve onu izleyen harfi tarifli isim olan müşârun ileyh mübtedaya nicelik, cinsiyet ve irâb bakımından uymuştur. مُجْتَهِدٌ sözcüğü de isim cümlesinin haberidir. Tesniyesi olan هَذَانِ الرَّجُلاَنِ طَبِيبَانِ cümlesinde هَذَانِ mübteda olup merfuluk alameti tesniye olduğu için eliftir. الرَّجُلاَنِ sözcüğü de müşârun ileyh olup mübtedaya uymuştur. طَبِيبَانِ
sözcüğü de haberdir ve merfuluk alameti tesniye olması sebebiyle eliftir.

Diğer tesniye örnekleri de aynı şekilde irâb yapılmalıdır. تِلْكَ الدَّرَّاجَاتُ غَالِيَةٌ cümlesinde ise تِلْكَ isim cümlesinin mübtedasıdır. Müşârun ileyh gayri âkil çoğul olduğu için müennes gelmiştir. غَالِيَةٌ sözcüğü de haberdir ve zamme ile merfudur.İşaret İsminden Sonra Harfi Tarifli Bir Kelimenin Bulunması İşaret isminden sonra gelen harfi tarifli sözcüğe müşârun ileyh (işâret edilen)
denir ve irâb yönünden ismi işârete uyar. Sözgelimi, ismi işâret fâil veyamübteda konumunda ise müşârun ileyh de merfû, ismi işâret mefûl konumunda ise müşârun ileyh de mansûb, keza ismi işâret harfi cerle mecrûr veya muzâfun ileyh konumunda ise müşârun ileyh de mecrûr olur.

1. Müşârun İleyhe Sahip İşâret İsminin Mübteda Oluşu Cümle başlarında kullanılan ismi işâretler isim cümlelerinin mübtedası olurlar. Bu işâret isimlerini takip eden harfi tarifli isimler de onların müşârun ileyhi olurlar ve onlarla aralarında hem irâb bakımından hem de cinsiyet ve  sayı bakımından uyum söz konusudur.

Yakın İçin Kullanılan İşaret İsimlerinin Mübteda Oluşu

(Bu öğrenci çalışkandır) . هَذَا الطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ

(Bu iki adam doktordur) . هَذَانِ الرَّجُلاَنِ طَبِيبَانِ

(Bu çocuklar dürüsttür) . هَؤُلاَءِ اْلأَوْلاَدُ مُخْلِصُونَ

(Bu kız öğrenci çalışkandır) . هَذِهِ الطَّالِبَةُ مُجْتَهِدَةٌ

(Bu iki otobüs yenidir) . هَاتَانِ الحَْافِلَتَانِ جَدِيدَتَانِ

(Bu bayan mühendisler eskidirler) . هَؤُلاَءِ الْمُهَنْدِسَاتُ قَدِيمَاتٌ

(Bu dergiler ucuzdur) . هَذِهِ الصُّحُفُ رَخِيصَةٌ

Uzak İçin Kullanılan İşâret İsimlerinin Mübteda Oluşu

( Şu öğrenci çalışkandır) . ذَلِكَ الطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ

(Şu iki kapı kapalıdır) . ذَانِكَ الْبَابَانِ مُغْلَقَانِ

(Şu işçiler çalışkandır) . أُولَئِكَ الْعُمَّالُ نَشِيطُونَ

( Şu kedi güzeldir) . تِلْكَ الْقِطَّةُ جمَِيلَةٌ

(Şu iki genç kız yenidir) . تَانِكَ الْفَتَاتَانِ جَدِيدَتَانِ

(Şu bayan öğretmenler zengindir) . أُولَئِكَ الْمُدَرِّسَاتُ غَنِيَّاتٌ

(Şu bisikletler pahalıdır) . تِلْكَ الدَّرَّاجَاتُ غَالِيَةٌ

هَذَا الطّالِبُ مُجْتَهِدٌ cümlesinde هَذَا mübtedadır ve onu izleyen harfi tarifli isim olan müşârun ileyh mübtedaya nicelik, cinsiyet ve irâb bakımından uymuştur. مُجْتَهِدٌ sözcüğü de isim cümlesinin haberidir. Tesniyesi olan هَذَانِ الرَّجُلاَنِ طَبِيبَانِ cümlesinde هَذَانِ mübteda olup merfuluk alameti tesniye olduğu için eliftir. الرَّجُلاَنِ sözcüğü de müşârun ileyh olup mübtedaya uymuştur. طَبِيبَانِ
sözcüğü de haberdir ve merfuluk alameti tesniye olması sebebiyle eliftir.

Diğer tesniye örnekleri de aynı

İşaret  İsimlerinin  Cümlede Kullanımı

Gerek isim cümlelerinde gerekse fiil cümlelerinde işâret isminin iki çeşit kullanımı vardır. Bunlardan biri işâret isminden sonra harfi tarifli bir ismin kullanılması diğeri de kullanılmamasıdır. Eğer işâret isminden sonra harfi tarifli bir isim kullanılmıyorsa bu işaret ismi tek başına cümlenin bir ögesi olur. Tersi olduğu durumlarda yani işaret isminden sonra harfi tarifli bir ismin gelmesi söz konusu ise işaret ismi yine cümlenin bir öğesidir. Peşinden gelen harfi tarifli isim de irâb bakımından işâret ismine uyar.

İşâret İsminin Tek Başına Kullanılması

1. İşâret İsminin Mübteda Oluşu İsmi işâret cümle başında gelip onu takip eden sözcük de nekre veya özel isim veyahutta isim tamlaması şeklinde gelirse bu durumda işâret ismi mübteda ve kendisini takibeden sözcük de haber olur.

a. İşâret isminin haberinin nekre bir isim olması:

Yakın İçin Kullanılan İşâret İsimleri

(Bu bir kız öğrencidir). هَذِهِ طَالِبَةٌ (Bu bir öğrencidir). هَذَا طَالِبٌ

(Bu ikisi kız çocuğudur) . هَاتَانِ طِفْلَتَانِ (Bu ikisi çocuktur) . هَذَانِ طِفْلاَنِ

(Bunlar kadınlardır) . هَؤُلاَءِ نِسَاءٌ (Bunlar adamlardır) . هَؤُلاَءِ رِجَالٌ

Uzak İçin Kullanılan İşâret İsimleri

(Şu bir kız öğrencidir). تِلْكَ طَالِبَةٌ (Şu bir öğrencidir). ذَلِكَ طَالِبٌ

(Şu ikisi dergidir) . تَانِكَ مَجَلَّتَانِ (Şu ikisi kitaptır) . ذَانِكَ كِتَابَانِ

(Şunlar müslümanlardır) . أُولَئِكَ مُسْلِمُونَ. /أُولَئِكَ مُسْلِمَاتٌ

Yukarıdaki örneklerin hepsinde başta bulunan ismi işâretler isim cümlesinin ilk ögesi olması bakımından mübteda ve onu izleyen nekre isimler de haberdir. İsmi işâretler mebnîdir. Yani cümlenin hangi ögesi olurlarsa olsunlar sonları hiç değişmez. İşaret isimlerinin ikilleri tesniyenin irâbına tabidirler. Merfuluk alametleri elif, mansûbluk ve mecrûrluk alametleri de yâ harfidir.

(Bu ikisi Hatice’dir) . هَاتَانِ خَدِيجَتَانِ (Bu ikisi Muhammet’tir) . هَذَانِ مُحَمَّدَانِ

(Bunlar Zeyneplerdir) . هَؤُلاَءِ زَيْنَبَاتٌ (Bunlar Halitlerdir) . هَؤُلاَءِ خَالِدُونَ

Yukarıdaki örneklerde başta bulunan ismi işâret isim cümlesinin ilk ögesi olması bakımından mübteda ve onu izleyen özel isim de haberdir. Tesniyelerdeki هَذَانِ sözcüğü mübteda merfuluk alameti de elif harfidir. Ondan sonra gelen مُحَمَّدَانِ sözcüğü de haberdir, tesniye olduğu için merfuluk alameti elif harfidir.

c. İşâret isminin haberinin isim tamlaması olması:

(Bu, Ali’nin arkadaşıdır) . هَذَا صَدِيقُ عَلِيٍّ

(Bu ikisi, Ali’nin oğullarıdır) . هَذَانِ ابْنَا عَلِيٍّ

(Bunlar, Ali’nin arkadaşlarıdır) . هَؤُلاَءِ زُمَلاَءُ عَلِيٍّ

(Bu, kız öğrencinin arkadaşıdır) . هَذِهِ صَدِيقَةُ الطَّالِبَةِ

(Bu ikisi, kız öğrencinin arabalarıdır) . هَاتَانِ سَيَّارَتَا الطَّالِبَةِ

(Bunlar, kız öğrencinin arkadaşlarıdır) . هَؤُلاَءِ صَدِيقَاتُ الطَّالِبَةِ

Yukarıdaki örneklerde başta bulunan ismi işâret isim cümlesinin ilk ögesi olması bakımından mübteda ve onu izleyen muzaf durumdaki isim de haberdir. İsim tamlaması konusunda, tesniye isimler başka bir sözcüğe muzaf olduklarında sonlarındaki nun harfinin düşmesi gerektiği vurgulanmıştı. Bu hususa özellikle dikkat edilmelidir.

Bunlar babamın kitaplarıdır) . هَذِهِ كُتُبُ أَبِي

(Şunlar dekanın arabalarıdır) . تِلْكَ سَيَّارَاتُ الْعَمِيدِ

2. İşâret İsminin Mübteda Dışında Başka Bir Öge Oluşu

Kendisinden sonra gelen isimde harfi tarif olmadığında ismi işâret cümlenin mübteda dışında başka bir ögesi de olabilir. Örneğin: جَاءَ هَذَا مِنْ سُورِيَا (Bu, Suriye’den geldi) cümlesinde işâret ismi fâildir. رَأَيْتُ هَذَا فِي السُّوقِ (Bunu çarşıda gördüm) cümlesinde ise işâret ismi, mef’ûlün bihdir. قُلْتُ لِهَذَا (Buna söyledim) cümlesinde ise mecrûr konumundadır. سَيَّارَةُ هَذَا جمَِيلَةٌ (Bunun arabası güzel) cümlesinde de işâret ismi muzâfun ileyh olduğu için mecrûrdur.

SIFIRDAN ARAPÇA DERSLERİ / İŞARET İSİMLERİ

Sıfırdan Arapça derslerinin bu dersinde Arapça dilinde işaret isimleri konusunu işleyeceğiz. Herhangi bir şeyi veya kimseyi gösterip hakkında bilgi vermek için kullandığımız isim cinsinden kelimelere işaret ismi denir. Şimdi işaret isimleri konusuna giriş yapalım:

Herhangi bir şeyi veya kimseyi gösterip hakkında bilgi vermek için kullandığımız isim cinsinden kelimelere işaret ismi denir. Türkçede “Bu, bunlar, şu, şunlar” anlamlarına karşılık gelirler. Arapçada üç çeşit işaret ismi vardır:

1- Yakın için olan işaret isimleri

2- Orta uzaklık için olan işaret isimleri

3- Uzak için olan işaret isimleri.

Bunlardan en çok kullanılanları; yakın için ve uzak için kullanılan işaret isimleridir. Biz de konu olarak bunları ele alacağız… İşaret isimleri cümledeki konumlarına göre marife bir isimle veya nekre bir isimle birlikte gelebilir. Şimdi, yakın için kullanılan işaret isimlerini detaylı bir şekilde öğrenelim:

Yakındaki bir şeyi veya kimseyi göstermek için kullandığımız işaret isimlerine, “Yakın için kullanılan işaret isimleri” denilir. Bu isimler şunlardır: Âkil için şunları kullanırız:

 Gayr-ı âkil, yani akıl sahibi olmayanlar için ise şunları kullanırız:

Şimdi Arapça dilindeyakın için olan işaret isimlerini örnek cümlelerde görelim:

هذَا عَلِىٌّ  “Bu Ali’dir.” demektir. Aynı zamanda bu bir isim cümlesidir.هذَا  mübteda,  عَلِىٌّ  ise haberdir…

هذَاعَلِىٌّ  Bu Ali’dir.

   Haber Mübteda

هذَا طَالِبٌ  -müzekker için- “Bu bir öğrencidir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir.هذَا  mübteda, طَالِبٌ  ise haberdir…

هذِهِ زَيْنَبٌ  “Bu Zeynep’tir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “heezihii” mübteda, “zeynebun” ise haberdir…

هذِهِ طَالِبَةٌ  -müennes için- “Bu bir öğrencidir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “heezihii” mübteda, “zaynebun” ise haberdir…

هذَانِ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ  “Bu ikisi Ali ve Ömer’dir.” demektir. هذَانِ  mübteda, “aliyyün ve umeru” ise haberdir…

هذَانِ طَالِبَانِ –müzekker için- “Bu ikisi öğrencidir.” demektir. هذَانِ  mübteda, “taalibaani” ise haberdir…

هتَانِ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Bu ikisi Zeynep ve Fatma’dır.” demektir. “heetaani” mübteda, “zeynebu ve faatımatü” ise haberdir…

هتَانِ طَالِبَتَانِ –müeennes için- “Bu ikisi öğrencidir.” demektir. “heetaani” mübteda, “taalibetaani” ise haberdir…

هؤُلاَءِ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ وَ حَسَنٌ  “Bunlar Ali, Ömer ve Hasan’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “aliyyün, umeru ve hasenun” ise haberdir.

هؤُلاَءِ طُلاَّبٌ  –müzekker için- “Bunlar öğrencidir.” demektir. “heeülaai” mübteda, “tullaabun” ise haberdir.

هؤُلاَءِ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ وَ سَلْمَى  “Bunlar Zeynep ve Fatma ve Selma’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “zeynebu, faatimatü ve selmaa” ise haberdir.

هؤُلاَءِ طَالِبَاتٌ  –müeennes için- “Bunlar öğrencidir.” demektir. “heeülaai” mübteda, “taalibaatün” ise haberdir.

هؤُلاَءِ عَلِىٌّ وَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Bunlar Ali, Zeynep ve Fatma’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “aliyyün, zeynebu ve faatımatü” ise haberdir.

هؤُلاَءِ أَطِبَّاءُ  “Bunlar doktordur.” demektir. “heeülaai” mübteda, “etibbaau” ise haberdir.

هذَا بَيْتٌ  “Bu bir evdir.” demektir. “hezaa” mübteda, “beytün” ise haberdir.

هذَانِ بَيْتَانِ  “Bu ikisi evdir.” demektir. “heezaani” mübteda, “beytaani” ise haberdir.

هذِهِ بُيُوتٌ  “Bunlar evdir.” demektir. “heezihi” mübteda, “buyuutün” ise haberdir.

هذِهِ حَافِلَةٌ  “Bu bir otobüstür.” demektir. “heezihi” mübteda, “haafilatün” ise haberdir.

هتَانِ حَافِلَتَانِ  “Bu ikisi otobüstür.” demektir. “heetaani” mübteda, “haafiletaani” ise haberdir.

هذِهِ حَافِلاَتٌ “Bunlar otobüstür.” demektir. “heezihi” mübteda, “haafilaatün” ise haberdir.

Sıfırdan Arapça derslerinden işaret isimleri dersimizin bu bölümüne kadar, yakın için isimlerini öğrendik ve bu isimleri kısa cümlelerde kullandık. Şimdi sıra geldi “uzak için işaret isimlerine.” Hazırsanız başlayalım:

Uzaktaki bir şeyi veya kimseyi göstermek için kullandığımız işaret isimlerine, “Uzak için kullanılan işaret isimleri” denilir. Bu isimler şunlardır: Âkil için şunları kullanırız:

Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!

 Gayr-ı âkil, yani akıl sahibi olmayanlar için de ise şunları kullanırız:

Şimdi Arapça dilinde uzak için olan işaret isimlerini örnek cümlelerde görelim:

ذلِكَ طَائِرٌ  “Şu bir kuştur.” demektir. Aynı zamanda bu bir isim cümlesidir. “zaalike” mübteda, “taairun” ise haberdir… 

ذلِكَطَائِرٌ  Şu bir kuştur.

  Haber Mübteda

ذلِكَ أَحْمَدُ  “Şu Ahmet’tir.” demektir. ذلِكَ  mübteda, “ahmedü” ise haberdir…

ذلِكَ طَبِيبٌ  -müzekker için- “Şu bir doktordur.” demektir. ذلِكَmübteda, “tabiibün” ise haberdir…

تِلْكَ زَيْنَبٌ  “Şu Zeynep’tir.” demektir. “tilke” mübteda, “zeynebün” ise haberdir…

تِلْكَ طَبِيبَةٌ  -müennes için- “Şu bir doktordur.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “tilke” mübteda, “tabiibetün” ise haberdir…  

Mübtedayı ve haberi herhalde tam manasıyla öğrenmişsinizdir. Bu sebeple bundan sonra sadece Arapça cümleyi ve manasını söylemekle yetineceğiz:

ذَانِكَ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ  “Şu ikisi Ali ve Ömer’dir.”

ذَانِكَ طَالِبَانِ –müzekker için- “Şu ikisi öğrencidir.”

تَانِكَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Şu ikisi Zeynep ve Fatma’dır.”

تَانِكَ طَالِبَتَانِ –müeennes için- “Şu ikisi öğrencidir.”

اُولئِكَ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ وَ حَسَنٌ  “Şunlar Ali, Ömer ve Hasan’dır.”

اُولئِكَ طُلاَّبٌ  “Şunlar öğrencidir.”

اُولئِكَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ وَ سَلْمَى  “Şunlar Zeynep, Fatma ve Selma’dır.”

اُولئِكَ طَالِبَاتٌ  “Şunlar öğrencidir.”

اُولئِكَ عَلِىٌّ وَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Şunlar Ali, Zeynep ve Fatma’dır.”

اُولئِكَ أَطِبَّاءُ  “Bunlar doktordur.”

ذلِكَ بَيْتٌ  “Şu bir evdir.”

ذَانِكَ بَيْتَانِ  “Şu ikisi evdir.”

 تِلْكَ بُيُوتٌ  “Şunlar evdir.”

تِلْكَ حَافِلَةٌ  “Şu bir otobüstür.”

تَانِكَ حَافِلَتَانِ  “Şu ikisi otobüstür.”

تِلْكَ حَافِلاَتٌ “Şunlar otobüstür.”

Şimdi farklı bir örnek vereceğiz:

هذَا الْوَلَدُ عَلِىٌّ “Bu çocuk Ali’dir.” manasındadır. Bu cümlede, “çocuk” manasındaki الْوَلَدُ , mübteda olan هذَا  nin bir parçası olduğu için, marife olarak, yani “elif-lam” takısıyla gelmiştir…

Bu kaideye bir örnek daha verelim:

ذَالِكَ الْبَيْتُ جَدِيدٌ “Şu ev yenidir.” manasındadır. Bu cümlede, “ev” manasındaki “elbeytü”, mübteda olan ذَالِكَ  nin bir parçası olduğu için, marife olarak gelmiştir… Başka bir örnek:

هذِهِ الْمَدْرَسَةُ كَبِيرَةٌ “Bu okul büyüktür.” manasındadır. Bu cümlede, “okul” manasındaki “elmedresetü”, mübteda olan “heezihii” nin bir parçası olduğu için, yine marife olarak gelmiştir…

Şimdi de şu kaidelere dikkat edelim:

1- İşaret isimlerinin müfred ve cemilerinin sonları her zaman aynıdır. Cümledeki yerlerine göre sonları değişmez. Yani bu kelimeler mebnidir.

2- Müsennaları ref durumunda “elif” alır. Nasb ve cer durumunda ise ( ىْ )alırlar. Buna göre ref durumuyla, nasb ve cer durumlarını şöyle gösterebiliriz:

 Şimdi de nasba bir örnek verelim:

وَضَعْتُ هذَيْنِ الْقَلَمَيْنِ عَلَى الْمِنْضَدَةِ “Bu iki kalemi masanın üzerine koydum.” manasındadır. Gördüğünüz gibi burada,  هذَانِişaret ismi, meful olduğundan dolayı nasb durumunda geldiği için, هذَيْنِ şeklinde gelmiştir…

Şimdi de cerre bir örnek verelim:

سَلَّمْتُ عَلَى ذَيْنِكَ الْوَلَدَيْنِ “Şu iki çocuğa selam verdim.” manasındadır. Gördüğünüz gibi burada, “zaanike” işaret ismi, cer durumunda geldiği için, “zeynike” şeklinde gelmiştir… O halde kaidemizi bir daha hatırlayacak olursak: İşaret isimlerinin müfred ve cemilerinin sonları her zaman aynıdır. Cümledeki yerlerine göre sonları değişmez. Yani bu kelimeler mebnidir. Müsennaları ise, ref durumunda “elif” alır. Nasb ve cer durumunda ise ( ىْ ) alırlar.

Arapça dilinde yakın ve uzak için olan işaret isimlerini öğrendik ve her bir işaret ismini örnek cümlede kullandık. Şimdi sıra geldi işaret isimlerini Kuran’da görmeye. Hazırsanız şimdi Kuran ayetlerine kulak verelim ve işaret isimlerinin nasıl kullanıldığını görelim:

وَقَالَ هـذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ

Ve dedi ki: “Bu çetin bir gündür. (Hud 77)

قَالُوا إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَانِ

Dediler ki: “Muhakkak ki bu ikisi sihirbazdır. (Hud 77)

رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هـذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا

Ey Rabbimiz! Bizi halkı zalim olan bu şehirden çıkar. (Hud 77)

فَمَالِ هـؤُلاءِ الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا

Bu topluma ne oluyor ki, hiç söz anlamaya yanaşmıyorlar! (Nisa 78)

ذلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ

İşte şu kitap, onda şüphe yoktur. (Bakara 2)

تِلْكَ ايَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ

Şunlar hikmetli kitabın ayetleridir. (Yunus 1)

أُولـئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ

İşte şunlar hidayet bulanların ta kendileridir. (Bakara )

İşaret isimlerini Kuranda gördükten sonra, şimdi sıra geldi konu testine. Bakalım konuyu ne kadar iyi anladınız. Hazırsanız başlayalım:  

1- Arapçada kaç çeşit işaret ismi vardır?

A- Yakın ve orta uzaklıkta kullanılmak üzere iki çeşit

B- Yakın ve uzakta kullanılmak üzere iki çeşit

C- Yakın, orta ve uzakta kullanılmak üzere üç çeşit…

Doğru cevap C

2- Şunlardan hangisi uzak için kullanılan işaret ismi değildir?

A-  هؤُلاءِ   B-  ذلِكَ   C- اُولئِكَ     

Doğru cevap A

3-  طُيُورٌ   “Bunlar kuştur.” cümlesinde boş bırakılan yere şu işaret isimlerinden hangisi gelmelidir?

A-  هؤُلاءِ   B-  هذِهِ   C-   هذَا 

Doğru cevap B, çünkü gayr-i akiller için, yakın uzaklığın cemi B şıkkıdır.

4-  كُبْرَى وَ سَلْمَى    boş bırakılan yere yakın uzaklık için kullanılan hangi işaret isimlerinden gelmelidir?

A-  تَانِكَ   B-  هذِهِ   C-   هتَانِ 

Doğru cevap C, çünkü âkillerde, yakın uzaklığın müsennası için kullanılan C şıkkıdır.

5- قَرَاْتُ    الْكِتَابَيْنِ   “Bu iki kitabı okudum.” cümlesinde boş bırakılan yere şu işaret isimlerinden hangisi gelmelidir?

A-  تَيْنِكَ   B-  هذَيْنِ   C-   هذَانِ 

Doğru cevap B, çünkü işaret isimlerinin müsennası nasb durumunda cezimli ye alır. Ayrıca “teynike” diyemeyiz, çünkü “teynike” “uzak için işaret isminin müsennasıdır. Halbuki sorumuzda, “bu” denilerek “yakın için işaret ismi” kullanılmıştır.

Sıfırdan Arapça derslerinden işaret isimleri konusunun da burada sonuna geldik. Dersi tam manasıyla öğrendiğinizden emin olduğunuzda bir sonraki derse geçebilirsin. Tekrar buluşuncaya kadar Allah’a emanet olun. Esselamu aleyküm.

Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!