En Iyi Aşı Hangisi

Türkiye'de 50 yaş üzeri kişiler ve sağlık çalışanları için üçüncü doz aşılama başladı.

Dünyada üçüncü doz aşılamaya gerek olup olmadığı tartışılırken alınan bu karar, Türkiye'nin neden buna ihtiyaç duymuş olabileceği sorusunu beraberinde getirdi.

Bu alanda yapılan araştırmaları inceledik ve merak edilen sorulara yanıt aradık.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Haziran sonunda yaptığı açıklamada, "Üçüncü doz aşının faydalı olacağını kararlaştırdık" dedi, bu kararın gerekçesini açıklamadı.

Fakat uzmanlar, en riskli grupta yer alan 65 yaş üzerindekiler ve sağlık çalışanlarının, koruyuculuğu daha düşük olan Sinovac ile aşılanmış olması nedeniyle üçüncü bir doza ihtiyaç duyabileceklerini söylüyor.

Manisa Celal Bayar Üniversitesi'nin 24 Haziran'da yayımlanan ve sağlık çalışanının takip edildiği "Sinovac Aşısının Bağışıklık Yanıtı 3. Ay İzlem Sonuçları" adlı araştırmaya göre, ikinci aşıdan 28 gün sonra sağlık çalışanlarının yüzde 97'sinde antikor tespit edildi. Bu oran, üçüncü ayın sonunda yüzde 77'ye geriledi.

Araştırmada sağlık personelinin yüzde 95'inde antikorların azaldığı görüldü ve şu sonuca varıldı:

"Tüm bu veriler, Ağustos 'de yapacağımız 'Aşılama sonrası altıncı ay antikor düzeyleri ve etkinliği' izlem sonuçları ile netleşecek olmakla birlikte, aşının etkinliğinin uzun süreli olabilmesi için sağlık çalışanlarında 'üçüncü doz hatırlatma aşısının' gerekebileceğini düşündürmektedir."

3. doz aşılamaya bir neden olarak da, bazı ülkelerde hızla yayılan delta varyantına karşı koruyuculuğu kanıtlanmış bir aşıyla bu doz yaptırmanın varyanta karşı daha fazla koruma sağlaması gösteriliyor.

Türk Tabipleri Birliği de 29 Haziran'da Sağlık Bakanlığı'na gönderdiği mektupta, "Gelinen bu aşamada üçüncü doz aşı uygulaması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır" demişti.

BioNTech'in kurucusu Uğur Şahin aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu ve aşıları yeni varyantlara karşı uyarlamaya henüz gerek olmadığını söylemişti.

Şahin, "Üçüncü doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz" demişti.

Türkiye'de özellikle 'in ilk aylarında ağırlıklı olarak yapılan Sinovac aşısının delta varyantına karşı etkinliğine dair bir veri bulunmuyor.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, dün yaptığı açıklamada "Eldeki aşılar mutasyonlara karşı belirli seviyelerde koruyucu gözüküyor" demişti.

Sinovac Sözcüsü Liu Peiçeng ise aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu fakat üretilen antikorun bu varyantta üçte bire düştüğünü söylemişti. Fakat verilerin bilim dünyasıyla paylaşılmaması ve sadece bir basın açıklaması şeklinde yapılması nedeniyle bilim insanları bu açıklamaya şüpheyle yaklaşıyor.

Sağlık çalışanlarını Sinovac ile aşılayan Endonezya, bu ay delta varyantının etkisiyle yaşanan yeni dalgada yüzlerce sağlık çalışanının koronavirüse yakalandığını duyurdu.

Dünya Sağlık Örgütü de delta varyantının geçen yıl İngiltere'de ortaya çıkan ve koronavirüsün ilk halinden daha bulaşıcı olduğu açıklanan alfa varyantından yüzde 55 daha bulaşıcı olduğunu, önümüzdeki aylarda dünyada baskın varyant haline gelmesinin beklendiğini açıkladı.

TÜİK verilerine göre Türkiye'de 50 yaş üzeri nüfus, toplumun yaklaşık yüzde 25'ini oluşturuyor. Bu da yaklaşık 20 milyon kişi demek. Türkiye'deki sağlık çalışanlarının sayısı da yaklaşık 1 milyon.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca dünkü açıklamasında, kısa süre içinde Türkiye'de günde 1, milyon doz aşı yapılacağını söyledi.

Koca'nın bahsettiği düzeyde aşılama yapılabilirse, Türkiye'nin gün içinde 50 yaş üzeri nüfusun ve sağlık çalışanlarının tamamını aşılayabilir.

BBC Türkçe'ye konuşan Türk Tabipleri Birliği İkinci Başkanı Dr. Ali İhsan Ökten, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın açıklamalarına göre Türkiye'nin elinde yeterli miktarda aşı bulunduğunu, bu yüzden 3. doz aşılamanın sürü bağışıklığına ulaşma hedefini yavaşlatmayacağını söylüyor.

Sinovac aşılarının 6. aydan itibaren koruyuculuğunun düştüğünü ve sağlık çalışanlarıyla 65 yaş üstü gruba Sinovac aşısı yapıldığını hatırlatan Ökten, bu grubun hastalığa karşı korunması için 3. doz aşının gerekli olduğunu belirtiyor.

En sık karşılaştıkları sorular arasında "3. dozda hangi aşıyı olmalıyız?" sorusunun yer aldığını belirten Ökten, ilk iki dozunu Sinovac olan kişilere Pfizer/BioNTech aşısını önerdiklerini, ilk iki dozu Pfizer/BioNTech olanlara ise üçüncü doz için biraz daha beklemeyi önerdiklerini söylüyor.

Ökten, ellerindeki verilere göre Pfizer/BioNTech aşısının 9 aya kadar koruma sağladığını belirtiyor.

İngiltere de sonbahardan itibaren riskli gruplardaki kişilere üçüncü doz aşı yapmayı değerlendiriyor.

Sağlık Bakanı Koca'nın duyurusundaki bir diğer önemli nokta da ilk dozunu Sinovac olmuş kişilerin ikinci dozunu Pfizer/BioNTech olabileceğiydi.

Koronavirüsle mücadelede insanlara farklı türlerden aşılar uygulanmasıyla ilgili araştırmalar yapılıyor.

Bu araştırmalarda farklı aşıları olanların bağışıklık sistemlerinin koronavirüse karşı iyi tepki verdiği görüldü.

Bazı ülkeler ise bunu uygulamaya geçirdi. Bahreyn, Haziran başında Çin'deki Sinopharm şirketinin ürettiği aşıdan olanlara, 6 ayın sonunda 3. doz olarak Pfizer/BioNTech aşılarını sunmaya başladı. Halk isterse 3. doz olarak Sinopharm aşısını da yaptırabiliyor fakat Bahreynli yetkililer 50 yaş üzerine özellikle Pfizer/BioNTech aşısını öneriyor.

Bazı ülkelerde de ilk doz aşısı AstraZeneca/Oxford olan kişilere ikinci doz olarak farklı aşılar yapılıyor.

Yayınlanma:

Türkiye'de 4. doz koronavirüs aşısı randevuları verilmeye başlandı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 4. doz aşıların yabancı ülkelere seyahat edeceklere yönelik olduğunu açıkladı. 4. doz aşılar, 3. dozdan 21 gün sonrasına tanımlandı.

Ancak Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve uzmanlar 4. doz aşı kararını aşı tedarikinde sıkışmaya yol açabileceği ve belirlenen 21 günlük sürenin herhangi bir bilimsel veriye dayanmadığı gerekçesiyle eleştirdi. 4. doz aşı randevularında yaşanan karışıklığın da, aşı karşıtlarına yarayacağı uyarısında bulundu.

Twitter'da yaptığı açıklamada bazı ülkelerin gelişlerde yalnızca mRNA tür aşıları kabul ettiğini belirten Bakan Koca ise "İlgili ülke düzenlemelerine uymak üzere 2 doz mRNA aşısı olmayı talep eden kişiler için özel bir düzenleme yapılmıştır. Özel seyahat için talep edilmesi dışında ek bir aşı gerekliliği yoktur" ifadelerini kullandı.

Türkiye'de 3. ve 4. doz aşı uygulamalarının başlatılması temelde Çin aşısı Sinovac'ın kullanımı ile alakalı.

BBC Türkçe'ye konuşan virolog Semih Tareen bu durumu şu sözlerle anlatıyor:

"Sinovac gibi inaktif koronavirüs aşılarında etkililiği mRNA aşılarındaki gibi olmadığını görüyoruz. Bu halkımızın korkması anlamına gelmiyor. Aşıların amacı, ciddi hastalığı önlemek. Ama inaktif aşıların, mRNA aşıları kadar etkili olmaması sebebiyle, Delta varyantını Sinovac aşısına rağmen daha fazla görmeye başladık.

"Bu yüzden Türkiye dahil bazı ülkeler, iki doz Sinovac olanlara üçüncü doz hakkı açıldı. Ya BioNTech ya da Sinovac. Burada da şunu anlıyoruz: Yaşadığınız ülkede varyant, vaka sayıları, insanların davranışı ve yapılan aşıların cinsine göre bir kombine etkiyi görmek mümkün."

Türkiye'de koronavirüse karşı yapılan ve 14 Ocak'ta başlayan yaygın aşılamada bugüne kadar, Pfizer-BioNTech ortaklığıyla üretilen mRNA aşısı ile Çin şirketi Sinovac'ın ürettiği inaktif aşı kullanıldı.

Haziran sonunda ise 3. doz aşılamaya başlanıldı. Bakan Koca üçüncü doz aşılarla ilgili duyurusunda, "Üçüncü doz aşının faydalı olacağını kararlaştırdık" demiş ancak bu kararın gerekçesini açıklamamıştı.

İki doz Sinovac aşısı vurulmuş kişilerde uzun süre koruyuculuğunun az olması nedeniyle, bu kişilere pekiştirme dozu olarak ifade edilen 3. doz aşılar da tanımlandı. 3. dozda ise kişiler Sinovac ya da BioNTech aşısı olabildi.

Bakan Koca ise 4. doz ile ilgili yaptığı açıklamada, iki doz BioNTech ya da üç doz Sinovac aşısı vurulmuş kişilere ilave bir doz daha aşının gerekli olmadığını söyledi ve "Böyle bir tıbbi gereklilik de kesinlikle yoktur" dedi.

3. doz aşıya neden gerek duyulmuştu?

Manisa Celal Bayar Üniversitesi'nin 24 Haziran'da yayımlanan ve sağlık çalışanının takip edildiği "Sinovac Aşısının Bağışıklık Yanıtı 3. Ay İzlem Sonuçları" adlı araştırmaya göre, 2. aşıdan 28 gün sonra sağlık çalışanlarının yüzde 97'sinde antikor tespit edildi. Bu oran, 3. ayın sonunda yüzde 77'ye geriledi.

Araştırmada sağlık personelinin yüzde 95'inde antikorların azaldığı görüldü ve "Tüm bu veriler, Ağustos 'de yapacağımız 'Aşılama sonrası altıncı ay antikor düzeyleri ve etkinliği' izlem sonuçları ile netleşecek olmakla birlikte, aşının etkinliğinin uzun süreli olabilmesi için sağlık çalışanlarında 'üçüncü doz hatırlatma aşısının' gerekebileceğini düşündürmektedir" sonucuna varıldı.

Üniversite henüz 6. ay sonuçlarını açıklamadı.

3. doz aşılamaya bir neden olarak da, bazı ülkelerde hızla yayılan delta varyantına karşı koruyuculuğu kanıtlanmış bir aşıyla bu doz yaptırmanın varyanta karşı daha fazla koruma sağlaması gösteriliyor.

BioNTech'in kurucusu Uğur Şahin aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu söylemişti.

Şahin, "Üçüncü doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz" demişti.

TTB de 29 Haziran'da Sağlık Bakanlığı'na gönderdiği mektupta, "Gelinen bu aşamada üçüncü doz aşı uygulaması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır" ifadelerini kullanmıştı.

BioNTech şirketi 16 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, üçüncü doz aşılamayla ilgili araştırmaların sonuçlarını ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) ilettiğini bildirdi.

Şirket, ikinci doz aşıdan ay sonra olduğu üçüncü doz aşı olan deneklerin, olmayan kişilere göre hem değişime uğramamış koronavirüse hem de Delta varyantına karşı "belirgin şekilde nötrleyici antikor" ürettiğini aktardı.

Öte yandan FDA, geçen hafta bağışıklık sistemi zayıf olan kişilere BioNTech ile Moderna aşılarının üçüncü dozunun yapılmasına onay vermişti.

İsrail'de de en az 5 ay önce aşılanmış olan 60 yaş üstü kişilere üçüncü doz aşılar uygulanıyor.

Şili'de de Sinovac aşısının da üçüncü dozu vurulmaya başlandı.

İngiltere de, kıştan önce 50 yaş ve üzeri vatandaşları için üçüncü doz aşı yapmayı planlıyor. Üçüncü doz planları Almanya ve Fransa için de geçerli.

4. doz aşı hakkında kim, ne diyor?

Peki, daha pek çok ülke henüz üçüncü doz uygulamasına dahi geçmemişken, uzmanlar Türkiye'deki 4. doz aşı uygulaması hakkında ne diyor?

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, Twitter'da yaptığı paylaşımlarda, 2 doz Sinovac aşısından sonra, 2 doz BioNTech aşısı ve BioNTech aşısı dozlarının da 21 gün ara ile olma önerisi konusunda bugüne kadar herhangi bir doğrudan veri ya da güçlü bir kanıt olmadığını söyledi.

Bugün itibarıyla Türkiye'de 1., 2. ve 3. doz olmak üzere toplam 84 milyon bin doz koronavirüs aşısı uygulandı.

Bu aşılamaların yaklaşık 44 milyonunu 1. doz, yaklaşık 33 milyonunu 2. doz, yaklaşık 6 milyonunu da 3. doz oluşturuyor.

Ancak kaç kişiye hangi aşının uygulandığı ve aşılara göre aşılanmış kişilerde tespit edilen vaka sayısı gibi veriler ise bilinmiyor.

Bakan Koca, 6 Temmuz'da yaptığı açıklamada Türkiye'nin toplamda 37 milyon doz Sinovac aşısına sahip olacağını ve Sinovac aşılarının tedariğinin de sürdüğünü söylemişti.

Habertürk TV yayınına katılan Ege Üniversitesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Kurugöl, 3. ve 4. doz aşı arasındaki sürenin kısa olmasına dikkat çekti.

Prof. Dr. Kurugöl şu açıklamayı yaptı:

"4. dozun 21 gün sonra yapılmasından bahsediliyor, buna gerek yok. Bu kadar kısa sürede yapıldığında daha iyi antikor elde etmezsiniz, aksine yan etki riskiniz artar. Çalışmalar göstermiştir ki; 1. ve 2. doz arasındaki en iyi süre 9 haftadır. Bu nedenle böyle bir uygulamanın herkese yapılması doğru değil. Yapılacaksa da riskli gruplarda 9 hafta sonra yapılması gerekiyor."

Prof. Dr. Şenol, Twitter'daki paylaşımlarında, ülkede henüz birinci dozlarını tamamlamış insanlar varken, 4. doz aşı uygulamasıyla tedarik sıkıntısının yaşanıp yaşanmayacağını sordu.

Türkiye'de 19 milyon kişinin hiç aşılanmadığını belirten Prof. Dr. Kurugöl de, "Bu 19 milyon kişinin aşılanması gerekiyor. Yoksa onlar aşılanmazsa bize 4 değil, 40 doz dahi yapılsa yine etraftan bulaşma riski var, yeni bir varyant çıkar ve bizi hasta eder. Toplumun en az yüzde 'i aşılanmalı" dedi.

'Karışıklık, aşı karşıtlarının ekmeğine yağ sürer'

Dördüncü doz aşı ilk başta e-Nabız uygulaması üzerinden sağlık çalışanları, 65 yaş üstü kişiler ve bazı öncelikli meslek grupları için tanımlandı. Ancak daha sonra uygulamada aşı randevuları durduruldu ve yurt dışı seyahati olacak kişiler için yeniden açıldı.

Bu zaman zarfında ise bazı 65 yaş üstü kişilerle bazı sağlık çalışanlarının dördüncü aşıları vurulduğu öğrenildi.

Ankara Tabip Odası Genel Sekreteri Dr. Muharrem Baytemür ise Cumhuriyet gazetesine verdiği röportajda, söz konusu belirsizliği eleştirdi.

Yaşananların aşı karşıtlarının ekmeğine yağ sürdüğünü belirten Dr. Baytemür, "Bunlar vatandaşın tereddütünü de artıran uygulamalar. Belirsizlik, sürekli fikir değiştirme, bilimsel dayanağı olamayan kararlar tereddüdü artırıyor. Karar alırken çok dikkatli olmak lazım" dedi.

TTB, Sağlık Bakanlığı'nı dördüncü doz ile ilgili aldığı kararda hiçbir veriyi açıklamaması sebebiyle eleştirdi.

Birliğin internet sitesinden yapılan açıklamada, "Asıl karmaşa Coronavac yaptıran ülke sayısının az olması ve bunlardan biri olan ülkemizin verileri açıklamaması nedeniyle 4. dozlar hakkında alınan kararın somut verilerle desteklenmemesidir" ifadeleri yer aldı.

Öte yandan TTB, Sağlık Bakanlığı'na şu iki soruyu yöneltti:

• "Henüz ilk doz aşısını olanların aşıları tamamlanmamışken, üstelik siyasi otorite tamamlanması için etkin bir aşı kampanyası yapmaya yanaşmazken; alınan karar ile aşı tedarikinde sorun yaşanması ihtimaline karşı bir program yapılmış mıdır?

• "Sağlık Bakanlığı 4. doz uygulamasını başlatırken buna ilişkin hangi uzlaşı raporları ve saha verisi esas alınmıştır?"

Bağışıklık sistemi uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz da Twitter paylaşımında, "Mesaj kutularım, sağlık personeline ve risk gruplarına 4. doz aşı açılmış ne yapalım diye soranlarla dolu. Şaşkınlık içinde anlamaya çalıştım ama 4. doz neden çıktı bulamadım. Bağışıklık açısından böyle 3 hafta sonra 4. doz anlamlı değil" ifadelerini kullandı.