Deyimler Yargı Bildirir Mi
60-85 Zarflar, kısa sıfat yapıları ve durum kategorisinde yüklem olarak kullanılan ifadelerle eş seslilik özelliği sergilediği için işlev ayrımı ancak metin içerisinde belirginlik kazanmaktadır: Поле пустынно и тихо (kısa sıfat) На улице тихо (durum kategorisi) Он говорит тихо (zarf) 4) Aynı yazılan ve okunan zarfların ayrımı zarf sorusunun sorulması ve de çekimli ismin hal ekinin bağlı olduğu fiilin ortaya çıkartılması ile de birbirinden ayrılabilir: Наслаждаюсь здешней весной – чем? = isim Приеду весной – когда? – zaman zarfı Bu ve benzeri ifadelerde dikkat edilmesi gereken nokta, весной gibi zarfların, isimlerin çekimli hallerine özgü kelimelerde daha sık rastlanan niteleyici rolündeki sıfatlarla kullanılabilmesidir. Zarflarla kullanılan bu kelimeler belirleyici özelliğe sahip olmakla birlikte, bunların zarf mı yoksa ismin hal çekimi rolünde mi olduklarının ayrımı kullanılan ifadenin bağlı olduğu fiilin anlamının dikkat edilmesi ile ortaya çıkartılmaktadır: - Мы встретились жарким летом – когда ? жарким летом – zarf - Все изменилось после того, как краткая весенняя оттепель сменилась долгим и жарким летом застоя23. – чем? – isim Daha çok isimlere özgü olan belirleyicilerle birlikte kullanılan zarf grubundaki kelimeler halihazırda dilde sınırlı sayıdadır: весной, осенью, зимой, летом, ночью, вечером, утром, днём vb. 5) Dildeki zarfların ve bunlarla eş sesli özelliğe sahip edatların ayrımı da zor olabilmektedir: Они прошли мимо и сразу вошли в офис – как? - zarf Они прошли мимо нас и сразу вошли в офис – мимо кого? - zamir yapısı ile edat kullanımı Benzer kullanımlarda edat soruda mutlaka tekrar etmektedir: сидеть напротив меня – напротив кого? остаться вопреки всему – вопреки чему? идти вдоль берега – вдоль чего? 23 Kaynak: Rus Dilinin Ulusal Derlemi – Национальный корпус русского языка [Олег Гриневский. Восток ― дело тонкое (1998)] 79 Leyla Dalkılıç 60-85 Giriş Zarflar konusu sadece Türkiye’de Rusçanın yabancı bir dil olarak eğitiminde değil, Rusya Federasyonu’na bağlı kurumlarda da Rusçanın yabancı dil olarak öğretilmesi sürecinde çoğunlukla yüzeysel olarak üzerinde durulan bir gramer kategorisidir. Türkiye’de Rusçanın yabancı bir dil olarak eğitiminde zarflar konusu daha çok yapıların hangi sözcük anlamlarını aktardıkları şeklinde ele alınmakta, isim, sıfat, fiil veya zamirler gibi dilin bağımsız bir kısmı olarak incelenmesi üzerine çok durulmamaktadır. Rus dilinde zarflar yerine getirilen bir eylem veya bahse konu bir nesneye ilişkin fiile özgü herhangi bir süreç anlamı belirtmeden eylem ve nesnelerin meydana geliş özelliklerini ifadeye ek anlamlar katarak yansıtan, dilin değişmez ve bağımsız yapıları olarak tanımlanmaktadırlar. Türkiye’de Rusça zarfların eğitimi genel olarak 1) zarfı bulmak için sorulması gereken temel soru hangisidir? – diğer bir deyişle zarfı bulmak için eyleme “nasıl?” (как?) sorusunun yöneltilmesi, 2) sahip oldukları morfolojik yapı – ki öğrencilerin çoğu zarfların sadece sonu -o eki ile biten kelimelerden oluştuğunu düşünmektedir; 3) zaman ve yer zarfları başta olmak üzere aktardıkları anlamlar açısından üç yaklaşım çerçevesinde ilerlemektedir. Bu çalışmada Rus gramer geleneğinde zarfların farklı yaklaşımlarla nasıl incelendikleri üzerine durulacak, böylece Türkiye’de Rus dili çalışmalarında zarflara ilişkin olarak ele alınmayan noktalar üzerinde de ayrıca değinilmiş olunacaktır. Bununla birlikte Rusçada zarflar yapısal (morfolojik), anlamsal, işlevsel özellikleri olmak üzere üç çerçeveden incelenecektir. Buradaki amaç bu dili yabancı bir dil olarak öğrenen Türk öğrenciler için zarf konusunun daha geniş bir perspektiften ele alınarak sunulmasıdır. Zarfların daha geniş bir perspektiften ele alınarak incelenmesi bu yapıların özünün daha iyi anlaşılmasını sağlamakla kalmayacak aynı zamanda morfolojik açıdan benzerlik gösteren diğer yapılardan da kolaylıkla ayırt edilebilmelerini, yapılar arası benzerliklerin neler olabileceğinin anlaşılması açısından farkındalık yaratacaktır. Türk öğrencilerin Rusçadaki zarf yapılarının özünü daha iyi anlayabilmeleri adına da bu yapıların belirlenmesindeki zorlu noktalara ayrıca değinilecektir. Bu bakımdan Türkçe anadili konuşucuları için yabancı bir dil olarak öğrendikleri Rusçadaki zarfların yapısal (morfolojik), anlamsal, işlevsel özellikleri olmak üzere üç çerçeveden incelenerek ortaya konması ve böylece bu yapıların daha iyi tanıtılması çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Rus Dilbilim Çalışmalarında Zarflara Genel Bir Bakış Rusçada bir gramer ulamı olarak zarfın tanımı dildeki en tartışmalı ve karmaşık konulardan bir tanesidir. Geleneksel olarak zarflar sahip oldukları morfolojik, sözdizimsel ve anlamsal özelliklerine göre belirlenmektedirler. Zamanla gramer anlamının oluşturulması sürecinde bu sözcük türünün farklı yaklaşımlarla ele alındığı görülmektedir. Bu geleneksel yaklaşım zarfları işlevleri doğrultusunda ele alarak eş zamanlı bir yaklaşımı sergilerken, bu sürece gelinen noktayı incelemek için önce art zamanlı yaklaşıma da ayrıca bakmak gerekir. 62 Leyla Dalkılıç Dil Dergisi-Ocak 2021
nest...