Püriten Ne Demek

Püritenler, yüzy&#;l&#;n sonlar&#;nda &#;ngiltere Kilisesi’nde ortaya ç&#;kan ve ‘Püritenizm’ ad&#;yla bilinen dini bir reform hareketinin üyeleriydi. &#;ngiltere Kilisesi’nin Roma Katolik Kilisesi’ne çok benzedi&#;ine ve &#;ncil’de yer almayan törenleri ve uygulamalar&#; ortadan kald&#;rmas&#; gerekti&#;ine inan&#;yorlard&#;.

Püritenler bu reformlar&#; yürürlü&#;e koymak noktas&#;nda, Tanr&#; ile aralar&#;nda do&#;rudan bir anla&#;ma oldu&#;unu hissediyorlard&#;. Kilise ve kral&#;n ku&#;atmas&#; alt&#;nda kalan baz&#; püritenler gruplar&#;, kendi dini, entelektüel ve sosyal düzenlerinin temelini olu&#;turmak için ve ’larda Amerika’n&#;n New England ad&#; verilen bölgesine, yeni dünyadaki kuzey &#;ngiliz kolonilerine göç ettiler. Püritenlerin yönelimleri o zamandan beridir Amerikan hayat&#;nda etkilerini göstermeyi sürdürüyor.

PÜR&#;TENL&#;&#;&#;N DO&#;U&#;U

Püritenlik ’lerin ortalar&#;nda &#;ngiltere’de ba&#;layan bir dini reform hareketiydi. &#;lk hedefi Katolik Kilisesi’nden ayr&#;ld&#;ktan sonra &#;ngiltere Kilisesi içinde kalan Katolik etkileri ortadan kald&#;rmakt&#;. Bunu yapabilmek için kilisenin yap&#;s&#;n&#; ve törenlerini de&#;i&#;tirmeye çal&#;&#;t&#;lar. Güçlü ahlaki inançlar&#;yla uyum sa&#;lamas&#; için &#;ngiltere’de daha geni&#; ya&#;am tarz&#; de&#;i&#;iklikleri istediler. Baz&#; Püritenler Amerika’ya göç ettiler ve bu inançlara uyan kiliseler etraf&#;nda in&#;a edilmi&#; koloniler kurdular. Püritenlik, &#;ngiltere’nin dini yasalar&#; ve Amerika’daki kolonilerin kurulu&#;u ve geli&#;mesi üzerinde geni&#; bir etkiye sahipti.

Püritenli&#;in kökleri &#;ngiliz reformunun ba&#;lang&#;c&#;na dayan&#;r. ‘Püritenler’ ad&#;, onlar&#; a&#;a&#;&#;lamak için dü&#;manlar&#; taraf&#;ndan bu harekete atfedilen bir isimdi. Bu s&#;fat ilk kez ’larda ortaya ç&#;kmas&#;na ra&#;men, hareket Kral VIII. Henry Papal&#;k otoritesini reddetti&#;inde ve Roma Kilisesi’ni bir &#;ngiltere devlet kilisesine dönü&#;türdü&#;ünde, ’lu y&#;llarda ba&#;lam&#;&#;t&#;. Püritenler aç&#;s&#;ndan &#;ngiltere Kilisesi, Roma Katolikli&#;inin ayin ve ritüellerini gere&#;inden fazla korumu&#;tu.

yüzy&#;la kadar rahiplerin ço&#;u okuryazar de&#;ildi ve a&#;&#;r&#; derecede yoksuldu. Birden fazla bölgede istihdam edilmi&#;lerdi; bu yüzden s&#;k s&#;k yolculuk yap&#;yor ve cemaatlerinde derin kökler olu&#;turmay&#; ba&#;aram&#;yorlard&#;. Rahipler, medeni hukukun belirli cezalar&#;na kar&#;&#; korunuyordu; bu durum halk&#;n ruhbanlara duydu&#;u dü&#;manl&#;&#;&#; besledi ve halk&#;n manevi ya&#;amdan tecrit olmas&#;na yol açt&#;.

Baz&#; Püritenler Anglikan Kilisesi’nden tamamen ayr&#;lma taraftar&#;yken, di&#;erleri sadece reform talep ediyordu ve kilisenin bir parças&#; olmay&#; istiyordu. Kilisenin &#;ncil’de bulunmayan herhangi bir ayin veya töreni bar&#;nd&#;rmamas&#; gerekti&#;i inanc&#;, iki fraksiyonu bir arada tutuyordu. Her iki yönelim de hükümetin ahlâk kurallar&#;n&#; uygulamas&#;, ayr&#;ca sarho&#;luk ve küfür gibi davran&#;&#;lar&#; cezaland&#;rmas&#; gerekti&#;ine inan&#;yordu. Bununla birlikte, Püritenler inanç özgürlü&#;üne inand&#;lar ve genellikle &#;ngiltere Kilisesi d&#;&#;&#;ndaki farkl&#; inanç sistemlerine sayg&#; gösterdiler.

‘KUSURSUZLU&#;A’ G&#;DEN YOL

Püritenler ve Anglikan Kilisesi aras&#;ndaki büyük anla&#;mazl&#;klardan baz&#;lar&#;, rahiplerin cüppe giymemesi, bakanlar&#;n Tanr&#;’n&#;n sözünü aktif olarak yaymas&#; ve kilise hiyerar&#;isinin (piskoposlar, ba&#;piskoposlar, vb.) bir &#;htiyarlar Meclisi ile de&#;i&#;tirilmesiydi.

Tanr&#;’yla ili&#;kilere gelince; Püritenler kurtulu&#;un tamamen Tanr&#;’ya kalm&#;&#; oldu&#;una ve Tanr&#;’n&#;n kurtar&#;lacak yaln&#;zca birkaç kulunu seçti&#;ine inan&#;yorlard&#;, ancak kendilerinin bu gruba dahil olup olmad&#;&#;&#;n&#; kimse bilmiyordu. Ayr&#;ca, her insan&#;n Tanr&#; ile ki&#;isel bir anla&#;maya sahip olmas&#; gerekti&#;ine inan&#;yorlard&#;. Püritenler, Kalvinizm* ak&#;m&#;ndan etkilenmi&#;ti ve insan do&#;as&#;n&#;n günahkâr oldu&#;unu kabul ediyorlard&#;. Tüm insanlar&#;n &#;ncil’e uygun biçimde ya&#;amas&#; gerekti&#;ine ve kutsal metinlerin derinden anla&#;&#;lmas&#; gerekti&#;ine inan&#;yorlard&#;. Hareketin üyeleri, bunu ba&#;arabilmek için okuryazarl&#;k ve e&#;itime çok büyük bir de&#;er verdiler.

Kutsal metinler hakk&#;ndaki yorumlar&#; çok kat&#;yd&#;. Kurtar&#;c&#; bir dindarl&#;&#;&#; ve ayr&#;ca bask&#;y&#; de&#;il dönü&#;ümü vurgulad&#;lar. Dönü&#;üm, toplumun ‘dünyal&#;l&#;&#;&#;n&#;n’ reddedilmesi ve &#;ncil ilkelerine s&#;k&#; s&#;k&#;ya ba&#;l&#; kalmas&#;yla mümkündü. &#;lke olarak bask&#; te&#;vik edilmese de baz&#; eylemlerinde bunu uyguluyorlard&#;. Tanr&#; her &#;eyi affedebilirdi ama insan sadece davran&#;&#; de&#;i&#;ikli&#;i gördü&#;ünde affedebilirdi. Eylemler kelimelerden daha yüksek bir sese sahipti, bu nedenle davran&#;&#;lar&#;m&#;z sürekli olarak kontrol edilmeliydi.

‘Takdiri &#;lahi’, yani al&#;n yaz&#;s&#; ö&#;retisi tüm Püritenleri sürekli olarak bu hayatta iyi olan&#; yapma ve bir sonraki hayatta cennete seçilme amac&#;na yönlendiriyordu. Tanr&#;, kimlerin cennette ve cehennemde olaca&#;&#;n&#; çoktan seçmi&#;ti. Müminlerin hangi grupta olduklar&#;n&#; bilmesine imkân yoktu. Zengin olanlar aç&#;kça Tanr&#; taraf&#;ndan kutsanm&#;&#; ve onun yan&#;nda, iyi durumda olan insanlard&#;. Püriten ya&#;am&#;n yolundan sapan ki&#;iler, kat&#; yakla&#;&#;mlar ve disiplinle kar&#;&#;la&#;&#;yordu. Kilise büyükleri ayn&#; zamanda siyasi liderler oldu&#;u için, herhangi bir ihlal sosyal bir mesele olarak görülüyordu. Müminlerin hata pay&#; yoktu. Yeni neslin e&#;itimi, kiliseyi ve kusursuz bir toplumsal ya&#;am&#; daha da ‘ar&#;nd&#;rmak’ için hayati bir öneme sahipti.

&#;NG&#;LTERE K&#;L&#;SES&#; &#;LE KARMA&#;IK &#;L&#;&#;K&#;LER

&#;ngiltere’nin Protestan kral&#; VI. Edward (), ilk yerel dua kitab&#;n&#; kullan&#;ma ald&#; ve y&#;llar&#; aras&#;nda baz&#; muhalif Katolik din adamlar&#;n&#; ölüm cezas&#;na çarpt&#;r&#;rken di&#;erlerini sürgüne gönderdi. Bu dönemde Püriten hareketi büyümeye devam etti. Baz&#; Püritenler, Presbiteryen** bir kilise organizasyonunu tercih ettiler; di&#;erleriyse, daha radikal biçimde cemaatler için özerklik talep etmeye ba&#;lad&#;lar. Yine de di&#;erleri ulusal kilisenin yap&#;s&#; içinde kalmaktan memnundu, ancak Katolik Kilisesi ve piskoposluk otoritesine kar&#;&#; koydular.

Püritenler güç kazand&#;kça, dü&#;manlar&#; taraf&#;ndan, gündelik ve ruhani ya&#;amda H&#;ristiyanl&#;&#;&#; ç&#;karlar&#; için kullanan ikiyüzlü ve sahtekâr bir grup olarak an&#;lmaya ba&#;lad&#;. Buna ra&#;men, kurulan yeni kiliseye yönelik Püriten ele&#;tiri, özellikle Do&#;u Anglia’da ve Londral&#; avukat ve tüccarlar aras&#;nda destek buldu. Hareket, ekonomik k&#;s&#;tlamalarla artan ho&#;nutsuzluklar konusunda bir ayna i&#;levi gören bu yeni profesyonel s&#;n&#;flar aras&#;nda geni&#; bir destek buldu.

Kraliçe I. Elizabeth döneminde, &#;ngiliz dini ya&#;am&#;nda k&#;r&#;lgan bir bar&#;&#; hakimdi; ancak kilisenin e&#;ilimi ve amac&#;yla ilgili mücadele devam etti. Birçok erkek ve kad&#;n, bir piyasa ekonomisinin ba&#;lang&#;c&#;na e&#;lik eden duygusal ve somut sorunlarla u&#;ra&#;mak zorunda kald&#;lar. Geçimlik çiftçilik yapan insanlar, kâr u&#;runa endüstri dünyas&#;na kat&#;lmaya zorland&#;. Piyasay&#; kuranlar&#;n egemenli&#;i alt&#;nda, genç insanlar artan biçimde yeni meslekler edinme ve yeni filizlenen &#;ehirlerde ya&#;ama e&#;ilimindeydi.

DE&#;&#;&#;EN DENGELER VE GÖÇ YOLLARI

Anglikan Kilisesi ilk olarak y&#;l&#;nda Katoliklikten ayr&#;lsa da Kraliçe Mary ’te tahta geçti&#;inde Katolikli&#;e geri döndü. Mary yönetimi alt&#;nda, birçok Püriten sürgün cezas&#;yla kar&#;&#; kar&#;&#;ya kald&#;. ’de Kraliçe Elizabeth tahta geçti ve Katolik Kilisesi yeniden reddedildi; ancak Püritenler için bu durum yeterince iyi de&#;ildi.

’de baz&#; Püritenler &#;ngiltere’den Hollanda’ya göç etmi&#;ti. ’de ise Mayflower bölgesinde Plymouth Kolonisi’ni kuracaklar&#; Amerika’daki Massachusetts’e göç ettiler. y&#;l&#;nda ba&#;ka bir Püriten grubu Massachusetts Körfezi Kolonisi’ni kurdu. Nihayetinde, Amerika’n&#;n New England bölgesinde yay&#;ld&#;lar ve kendi kendini yöneten yeni kiliseler kurdular. Kiliseye tam anlam&#;yla üye olabilmek için Tanr&#; ile aralar&#;ndaki ki&#;isel ili&#;kileri ifade etmek zorundayd&#;lar; zira, kolonilere, yaln&#;zca ‘tanr&#;sal’ bir ya&#;am tarz&#; sergileyenlerin kat&#;lmas&#;na izin veriliyordu.

&#;ngiltere’de kalan Püritenler ise artan ho&#;nutsuzluklar&#; nedeniyle isyan etti ve sonuç olarak, belirli dini uygulamalar&#; içeren yasalara uymay&#; reddettikleri için yarg&#;land&#;lar. Bu etken, ’de k&#;smen dini özgürlükler konusunda bir mücadelenin sürdü&#;ü ‘Parlamenterler’ ve ‘Kraliyetçiler’ aras&#;ndaki &#;ngiliz &#;ç Sava&#;&#;’n&#;n da patlak vermesine yol açacakt&#;. Oliver Cromwell liderli&#;inde bu sava&#;tan galip ç&#;ksalar da Püritenlerin etkileri gitgide azalacak ve &#;ngiliz Kilisesi’nin etkisi alt&#;nda güçlerini yitireceklerdi.

’lerin sonlar&#;nda ABD’nin Salem gibi bölgelerinde ya&#;anan ‘cad&#; avlar&#;’, Püritenlerin dini ve ahlaki inançlar&#; taraf&#;ndan yönlendirildi. Ancak yüzy&#;l içerisinde Püritenlerin ABD’deki kültürel gücü de yava&#; yava&#; azald&#;. &#;lk nesil göçmenler öldükçe, çocuklar&#; ve torunlar&#; kiliseyle daha az ba&#;lant&#;l&#; hale geldi. y&#;l&#;na gelindi&#;inde, New Englandl&#;lar&#;n ço&#;unlu&#;u kendilerini Püriten yerine Protestan olarak görüyordu; bununlar birlikte, birço&#;u Katolikli&#;e keskin bir &#;ekilde kar&#;&#;yd&#;.

Amerika’daki dini hareket, sonunda birçok gruba (Quakerlar, Baptistler, Methodistler vb) ayr&#;ld&#;kça, Püritenizm bir dinden çok bir ya&#;am felsefesine dönü&#;tü. Özgüven, ahlaki sa&#;laml&#;k, azim, siyasete mesafeli durma ve sade ya&#;ama odaklanma gibi ögeleri temel alan bir ya&#;am biçimi haline geldi. Bu inançlar yava&#; yava&#;, ‘New England zihniyeti’ olarak adland&#;r&#;lan, k&#;smen laik bir ya&#;am tarz&#;na da zemin haz&#;rlad&#;.

*Kalvenizm ya da Kalvinizm, John Calvin'in yüzy&#;l ba&#;lar&#;nda ortaya att&#;&#;&#; görü&#;lere dayanarak kurulan bir Hristiyan mezhebidir. Bu dinsel inanç sistemi, ilk kez Cenevre'de, daha sonra Hollanda, &#;skoçya, Almanya ve Fransa'da kurulan yeni kiliselerde örgütlendi. Bu mezhep Fransa’da Nantes Ferman&#; ile resmi kabul gördü.

**Presbiteryenlik, piskoposlu&#;u reddeden ve &#;htiyar Meclisi taraf&#;ndan yönetilen Kalvinist sistem. Protestanlar&#; içeren reforme edilmi&#; kilise mensuplar&#; ‘Presbiteryenler’ olarak isimlendirilirler. Mensuplar&#;, Presbiteryenli&#;in havariler taraf&#;ndan vaaz edilmi&#; bir sistem oldu&#;una inan&#;r.

Kaynaklar:

funduszeue.info

funduszeue.info

funduszeue.info

Püriten kelimesi Türkçe'de "köktendinci, özellikle yy'da İngiltere'de zuhur eden radikal protestan mezheplere mensup kimse" anlamına gelir.

Fransızca puritain sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük İngilizce puritan "köktendinci, özellikle yy'da İngiltere'de zuhur eden radikal protestan mezheplere mensup kimse" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Geç Latince puritas "safluk, bulaşmamışlık" sözcüğünden türetilmiştir. Geç Latince sözcük Latince purus "saf" sözcüğünden türetilmiştir. Daha fazla bilgi için puro maddesine bakınız.

Püriten kelimesi tarihte bilinen ilk kez Özön, Türkçe-Yabancı Kelimeler Sözlüğü () eserinde yer almıştır.

Püriten kelimesi Türkçe'de "" anlamına gelir.

Püriten kelimesi Türkçe'de "Kutsal kitapları yeniden ve değişik bir anlayışla okumaya özen gösteren." anlamına gelir.

Bu kelimenin kökeni ve ayrıntılı kaynak için kelimeyi etimoloji sözlüğünde inceleyebilirsiniz: Püriten kelime kökenini göstermek için tıklayın.

Dip Notlar

Anlam ilişkisi için karş. mertek, düver.

Benzer Aramalar

Bu kelimeye benzer bazı kelimelere göz atın; püriten, püritenlik, püritenlik

Veya Püriten kelimesi hakkında ayrıntılı bir arama başlatmak için buraya tıklayın.

Rastgele kelime göster