Banyodan Sonra Kaşınma Neden Olur

Vücutta Kaşıntı Nedenleri Nelerdir?

Kaşıntı yaşam kalitesini bozan önemli bir semptomdur. Kaşıntı akut olabileceği gibi kronik seyirli olabilir. Hastalarda uyku bozukluğu ve depresif psikiyatrik hastalıklara neden olabilir. Kaşıntı deride sinirleri uyararak kaşıntıya neden olabilen histamin ve diğer maddelerin salınımı ile gelişir. Deride başlayan uyarı sinir yolu ile beyinde ilgili merkezlere iletilerek kaşınma hissinin oluşmasına neden olur. Asetilkolin kaşıntıya neden olabilen bir nörotransmitterdir.

Bazen vücutta kaşıntı sorunun nedeni basit bir böcek ya da sinek ısırığı bazen de bir deterjan olabilir. Bu tip kaşıntılar genellikle kısa bir süre sonra azalarak yok olur. Bazı kaşıntılar ise uzun sürerek kişinin yaşam kalitesini etkiler. Bu tip kaşıntılarda doktora gitmek gerekir çünkü vücutta kaşıntı önemli bir hastalığın habercisi olabilir. Her yaşta görülebilir ancak yaş ilerledikçe sıklığı artar. 80 yaş üstü hastaların yüzde 20’sini etkiler.

Vücutta kaşıntı nedenleri genellikle şunlardır:

• Besin, böcek ısırmaları, polenler ve bazı ilaçlara gösterilen alerjik tepkiler
• Egzama, sedef hastalığı ve kuru cilt gibi deri rahatsızlıkları
• Tahriş edici kimyasallar, kozmetik ürünler ve diğer ürünler
• Kıl kurdu, uyuz, baş ve vücut biti gibi parazitler
• Hamilelik
• Karaciğer, böbrek ve tiroit hastalıkları
• Bazı kanser türleri ve kanser tedavileri
• Diyabet ve zona gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar

“Kaşıntı neden olur?” diye düşünüldüğünde yukarıda sayılan nedenler yaygın olarak kabul edilir. Kaşıntı önemsenmese de ciddi hastalıkların nedeni olabilir. Kişisel bakıma rağmen 2 haftadan uzun süren kaşıntı varsa, bu kaşıntı sizi günlük rutinlerinizi yapmayacak hale getirip uyutmuyorsa, aniden geliyorsa ve yok oluyorsa, kilo kaybı, ateş gibi sorunlar da eşlik ediyorsa mutlaka dermatoloji uzmanına gitmek gerekir. Vücutta kaşıntıya neden olan hastalıklar şöyle sıralanabilir:

Deri Hastalıkları

Derinin kuruması kaşıntı gelişiminde önemli bir nedendir. Kuru hava, aşırı banyo yapma alışkanlığı deride kurumaya neden olabilir. Çocukluk döneminde başlayan ve yıllarca devam edebilen atopik egzama kaşıntılı, tekrarlayan bir deri hastalığı. Bu nedenle küçükken ‘geçti’ diye bakılan atopik egzama, yetişkinlik ve yaşlılık döneminde de sık sık kişinin karşısına çıkabilir. Çocukluk çağında sık görülen atopik egzamada deri kuru, kalınlaşmış ve asetilkoline duyarlılığı artmıştır. Hücre içerisinde üretilen prostaglandinler, histamin ve diğer sitokinler kaşıntının şiddetini artırırlar. Sinir uçlarındaki P maddesi terbezleri ve kan damarlarında daha yoğun bir şekilde bulunur, nörojenik inflamasyona neden olabilir. Histamin ile birlikte mast hücrelerinden salgılanan kimaz, triptaz, lökotrien ve interlökinler kaşıntıya neden olabilir.

Deriye temas eden alerjenler, deterjanlar ve viral deri hastalıkları kaşıntıya neden olabilir.

Uyuz hastalığı uyuz parazitinin neden olduğu kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Hastalığa neden olan parazit genellikle deri temasıyla (sarcoptes scabiei hominis akarı) bulaşır.

Pandemi dönemimde uyuz hastalığı tüm dünyada artış göstermiştir. Ülkemizde aynı dönemlere ait çok merkezli çalışmalarda pandemi öncesi uyuz olgularının arttığı rapor edilmiştir. Uyuz artış nedenleri arasında sosyal yaşam koşullarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık yaşam alanları önemli etkenlerdir. 

Vücut yüzeyinde derinin yüzeyel tabakasında yaşamaya başlayan parazit kendisi ve salgılarına karşı gelişen immün reaksiyon, bulaştan genellikle günler-haftalar sonra, kaşıntı ve kabarcıklar oluşturarak özellikle gece uyumayı engelleyen düzeyde kaşıntı oluşturur.

Tedavi edilmeyen olgular yakın temasın olduğu eş ve çocuklara rahatlıkla bulaşabilir.

Uyuz genellikle temel olarak yakın deri teması ile bulaşır; aynı yatağı paylaşma veya uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabilir. Cinsel temas ile uyuzun bulaşması sıktır. Uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa süreli kol teması sonucu uyuz bulaşması olası değildir. Uyuz parazitinin bulaşması için daha uzun süreli temas gereklidir.

Düzenli günlük yıkanma alışkanlığı olan hastalarda deride parazit sayısı az olduğundan hastanın kaşıntısına rağmen tanısını koymakta zor alabilir. Bu tür hastaların bulaştırıcılıkları çok daha az olur.

Mantar hastalıkları yerleştikleri deri bölgelerinde lokal kaşıntıya neden olur. Mantar hastalığının neden olduğu kaşıntı kasık (kasık mantarı), ayakta (ayak mantarı) veya diğer vücut bölgelerinde lokal kaşıntıya neden olur.

Karaciğer Hastalıkları

Karaciğer hastalıkları, safra kesesi tıkanıklığı, siroz, hepatit ve pankreas hastalıkları kaşıntıya neden olabilir. Kronik karaciğer hastalıklarında inatçı kaşıntı yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Karaciğer hastalıklarına bağlı gelişen kaşıntıda sırt, en sık kaşınan bölgedir. Ancak daha az sıklıkta diğer tüm vücut bölgelerinde kaşıntı gelişebilir. Karaciğer kaynaklı kaşıntının şiddeti gündüz, geceye göre daha fazla olurken, kış aylarında artar. Kaşıntı en çok sırasıyla primer biliyer siroz, hepatit C virüsü ve hepatit B virüsü enfeksiyonlarında görülür.

Karaciğer hastalıklarına bağlı gelişen kaşıntı;

• En sık sırt bölgesinde görülür.
• Gündüz geceden daha şiddetlidir.
• Kış aylarında şiddetlenir.
• Kaşıntı giderci ilaçlar etkili değildir.

Kaşınan hastalarda hipertansiyon yaygınlığı düşüktür. Kolestatik karaciğer hastalığında kaşıntı şiddetli bir semptomdur. Akşam saatlerinde pik yapar. El içi ayak tabanında kaşıntı temel bulgu olup bazen tüm vücutta yaygın görülebilir.

Diyabet

Diyabet hastalarının önemli bir kısmında kaşıntı gelişir. Bazı olgularda kaşıntı diyabet tanısı konulmadan önce başlayabilir. Diyabet deriyi kuruturken kaşıntıya neden olur. Kan şeker düzeylerinin normal sınırlara gelmesi ile kaşıntı azalır ya da kaybolur. Deri mantar ve bakteriyel enfeksiyonları diyabete eşlik edebilir. Tekrarlayan ve tedaviye dirençli mantar enfeksiyonlarında mutlaka diyabetin araştırılması gerekir.

Tiroit Hastalıkları

Kaşıntı tiroit hastalıklarına eşlik edebilir. Tiroit antikorları kaşıntının önemli nedenidir. Hiper ve hipotroidi kaşıntıya neden olabilir. Tiroit hastalıklarının tedavi edilmesi ile olguların çoğunda belirgin iyileşme gelişir.

Böbrek Hastalıkları

Kronik böbrek hastalığı ve diyaliz olgularının yüzde 90’ında kaşıntı gelişir. Diyaliz hastalarında en önemli neden; deri kuruluğu ile birlikte kalsiyum, magnezyum ve fosfor dengesinin bozulması. Kan üre düzeyindeki artış kaşıntının önemli nedenlerinden birini oluşturur.

Sinir Sistemi Hastalıkları

Sinir lifleri ve beyin hücrelerinde meydana gelen hasar deride kızarıklık olmadan kaşıntıya neden olur. Kaşıntı birden fazla sinirsel hasara neden olan hastalıklarla ilişkili olabilir. Bazen MS (multiple skleroz) ve beyin tümörü de kaşıntı oluşturabilir. Felç veya inme denilen beyin kanamalarından sonra nörojenik (nöropatik) kaşıntı gelişebilir. Herpes enfeksiyonuna bağlı gelişen herpes zoster enfeksiyonu sonrası kaşıntı gelişebilir.

Sinirsel Kaşıntı Belirtileri Nelerdir?

Nöropatik kaşıntı normal kaşıntıdan farklı hissedilebilir. Sinirsel kaşıntı, kaşıntı hissi ya da iğne batma hissi yaratabilir ve bu his çok şiddetli olabilir. Kaşımak tabloyu kötüleştirebilir. Sinirsel kaşıntı belirtileri şunlardır:

• Yanma
• Islaklık
• Elektriklenme
• Ağrı
• Uyuşma
• Çok üşüme
• Cildin karıncalanması ve ürperme
• Cilt hassasiyetinde artış veya azalış

Psikiyatrik Nedenler

Kaşıntı birden fazla psikiyatrik hastalıkla birlikte görülür. Kronik kaşıntılı hastaların yüzde 70’inde demans (bunama), şizofreni, kişisel bozukluklar, primer depresif hastalık ve davranış bozuklukları gibi en az bir hastalık ile birliktelik gözlenir. Ancak kaşıntının bu hastalıkların nedeni ya da sonucu olup olmadığı hala tartışılıyor.

Kanser

Bazı kan hastalıklarının ilk bulgularından biri kaşıntı olabilirken, deri lenfomasının en önemli belirtilerinden birini oluşturur. Hodgkin lenfoması şiddetli kaşıntı ile başlayabilir. Kanser hastalıkları ile ilişkili kaşıntı tedaviye dirençli olur veya yeterli yanıt vermez. Polistemi vera olgularının yüzde ’inde kaşıntı gelişebilir. Erişkin dönemde başlayan egzamalar löseminin başlangıç bulguları olabilir.

İlaçlara Bağlı Gelişen Kaşıntı

İlaca bağlı gelişen kaşıntı etken maddeye ve/veya ilaç yapımında kullanılan yardımcı maddelere karşı gelişebilir. Kullanılan bazı ilaçlar karaciğer, böbrek fonksiyonlarını bozarak dolaylı olarak kaşıntıya neden olurlar. Hiperyertansiyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar; ARBs (anjiotensin reseptör blokerleri), ACE (anjiyotensin konverting enzim) inhibitörleri vekalsiyum kanal blokerleri kaşıntı oluşturabilirler.

Kaşıntı; amiodaron (kalp ritim bozukluğu tedavisi), tiklopidin (pıhtılaşma önleyici ilaç), bazı antibiyotikler (makrolidler, karbapenemler vb.) ve psikotrop ilaçların (antidepresan ve nöroleptikler) kullanımına bağlı gelişebilir. Statinler, anti mikrobiyal ilaçlar, kemoterapötik ajanlar, fenitoin gibi ilaçların kullanımına bağlı olarak deride kaşıntı ve kızarıklık gelişebilir.

Çocukluk Çağı Hastalıkları

“Vücutta kaşıntı neden olur?” sorusu çocukluk çağında yaşanan hastalıklara da bağlıdır. Suçiçeği, kızamık ve kızamıkçık gibi çocukluk çağı hastalıkları vücutta kaşıntı, kızarıklık, kabarcık veya döküntü yaratır.

AIDS

Uzun süren kaşıntının nedenlerinden biri de HIV (Human Immunodeficiency Virüs). AIDS hastalığının sebebi olan bu virüste kaşıntı, döküntülerle birlikte gelebilir ve ağrılı olabilir.

Gece Kaşıntısı Neden Olur?

Kaşıntılar geceleri şiddetini artırabilir. Ancak bazı tür kaşıntılar geceleri ortaya çıkar. Gece artan kaşıntı; deri ve parazit enfeksiyonları, yatak ve örtülerin tahriş edici etkisine bağlı gelişebilir.

Hangi Tip Kaşıntı Hangi Hastalığa İşaret Eder?

• Kaşıntıya; çok su içme ve çok idrara çıkma eşlik ediyorsa diyabetin habercisi olabilir.
• Kasıkta başlayan ve kızarıklığın eşlik ettiği kaşıntılarda mantar hastalığı düşünülmeli.
• Anal bölgede daha yoğun hissedilen kaşıntıda parazit ve hemoroit araştırılmalı.
• Kaşıntıya anksiyete, çarpıntı veya saçlarda seyrelme eşlik ediyorsa hipertiroidi bulgusu olabilir.
• Kaşıntıya eşlik eden halsizlik ve yorgunluk hipotiroidi bulgusu olabilir.
• Kaşıntı ile birlikte deride ve gözlerde sararma, karın ağrısı ve şişkinlik, idrar renginde koyulaşma karaciğer hastalığına bağlı olabilir.
• Kilo kaybı, deri renginin koyulaşmasına eşlik eden kaşıntılarda kanser araştırılmalı.

Vücutta Kaşıntı Nasıl Geçer?

Vücutta kaşıntı ve kızarıklık için öncelikle vücutta kaşıntı sebeplerinin araştırılması gerekir. Deri hastalığına bağlı gelişen kaşıntılarda deri lezyonları ile neden olan hastalığı tanımak mümkündür. Deride kaşıntıya neden olabilecek hastalık lezyonu olmayan hastalar sistemik hastalıklar açısından hasta ayrıntılı araştırılmalıdır. Kaşıntının ne zaman başladığı oldukça önemlidir. Çevresel faktörlerdeki değişim, kullanılan ilaçlar, gıdalar, deterjanlar ve alerjenlerle ilişkili olup olmadığı araştırılmalıdır. Teşhis konduktan sonra tedavi uygulanır. Ancak tüm vücutta kaşıntı hissedildiği zaman şunlar uygulanabilir:

• Soğuk kompres uygulamak
• Nemlendirici losyonlar sürmek
• Ilık duş almak
• Anti-histaminik ilaçlar almak
• Kaşımaktan kaçınmak
• Cildi tahriş edici kıyafetler giymemek
• Yüksek ısı ve nemden kaçınmak

Vücuttaki Kaşıntı Nasıl Tedavi Edilir?

Vücutta kaşıntının nedenleri belirlendikten sonra tedavi başlar. Dermatoloji uzmanı ile başlayan tedavi süresince hastalık kaynaklı kaşıntılarda uzmanlarla birlikte konsültasyonlar yapılabilir. Örneğin diyabet hastalarının doktorlarının da bu sürece dahil olması sağlıklı bir izlem açısından önemlidir. Tedavi sürecinde kortikosteroid ve anti-histamin kremler ve merhemler verilebilir. Bazı bağışıklık baskılayıcı ilaçlar da verilebilir. Topikal bazı kremler de rahatlama sağlayabilir. Ağızdan alınan bazı ilaçlar da tedavinin bir parçası olabilir.