Gebelikte Kullanılan Balık Yağı Hapları

Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar hamilelikte beslenme ihtiyaçları hakkındaki bilgileri sürekli olarak genişletmektedir. Bu alandaki en yeni gelişmeler arasında, omega-3 yağ asitlerinin hem sağlıklı bir bebeğin gelişiminde hem de annenin sağlığında önemi yer almaktadır. Omega-3 yağ asitlerinin gebeliğin kendisi üzerinde olumlu etkileri vardır. Peki, gebelikte omega-3 kaçıncı ayda kullanılır? Merak edilen tüm detaylar haberimizde…

Sozcu.com.tr

Yayınlanma: 12:31 - 07 Ocak 2020 Güncellenme:

Omega 3 yağ asitleri, hamilelik süresince güvenli bir şekilde tüketildiğinde annenin sağlığı ve bebek gelişimi üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Omega 3'ün gebelik zehirlenmesi, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek dünyaya getirme ve doğum sonrası depresyon riskini azalttığı bilinmektedir. Şimdi, gebelikte omega-3 kaçıncı ayda kullanılır? Gelin hep birlikte öğrenelim…

OMEGA 3 HAKKINDA

Omega 3 yağ asitleri, vücutta üretilmeyen ve dışarıdan almak zorunda olduğumuz, sağlıklı yaşamın temel taşlarından biri ve oldukça değerli olan doymamış yağlara verilen isimdir. Omega-3 yağ asitleri çoklu doymamış, kimyasal yapıda birkaç çift bağa sahip oldukları anlamına gelir.

En önemli üç tip; ALA (alfa-linolenik asit), DHA (dokosaheksaenoik asit) ve EPA (eikosapentaenoik asit) ‘dir. ALA esas olarak bitkilerde bulunurken, DHA ve EPA ise hayvansal gıdalarda ve alglerde bulunur.

Omega-3 yağ asitlerinin gebeliğin kendisi üzerinde olumlu etkileri vardır. Omega 3’lerin en önemli grupları Docosa Hexaenoic Acid (DHA), Eicosa Pentaenoic Acid (EPA) ve Alfa Linolenik asit'tir (ALA). Artan EPA ve DHA alımının, erken doğum ve doğum eylemini önlediği, preeklampsi riskini azalttığı ve doğum ağırlığını artırabileceği gösterilmiştir. Omega-3 eksikliği de annenin depresyon riskini artırıyor. Bu, doğum sonrası duygudurum bozukluklarının neden daha kötüye gittiğini ve sonraki gebeliklerde daha erken başlayabileceğini açıklayabilir.

GEBELİKTE OMEGA 3 KAÇINCI AYDA KULLANILIR?

Gebelik süresi boyunca hayvansal kaynaklı omega 3 tüketimi önerilmektadir. Doktor kontrolünde düzenli tüketim bebeğin beyin, sinir sistemi ve göz sağlığının yanı sıra; anne adayında ruhsal durum, kalp ve damar sağlığı ile kan pıhtılaşma sistemi üzerinde olumlu etki sağlar. Gebelikte önerilen günlük doz, 300mg DHA içeren hayvansal omega 3’tür.

Doğal ortamda yeşil otlarla beslenen inek, koyun gibi hayvanların eti ve sütü, gebelikte önerilen diğer omega 3 kaynaklarıdır. Ancak günümüzde bu hayvanlar yetiştirilme şartları ve küspe ve samanla beslendikleri için omega 3 yönünden fakirdir. Temel omega 3 kaynağı balıketidir. Balıketi, omega 3 yağın yanında ayrıca protein, mineral ve vitaminler de içermektedir. Gebelikte haftada 1 veya 2 defa balık tüketilmesi önerilmektedir. Anne adayları; somon, ton balığı, hamsi, sardalya, palamut, lüfer, levrek, çupra yiyebilir.

Balık tüketmeyi sevmeyen anne adayları için bir balık yağı takviyesi, balık veya omega-3 bakımından zengin gıda tüketimine bir alternatif olarak düşünülmemelidir. Tüm takviyelerde olduğu gibi, omega-3 alımı, hamile kadının sağlığı üzerindeki tüm etkileri göz önünde bulundurularak bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirilmeli ve izlenmelidir. Balık hapının gebelikte tüketim için formüle edilmiş olanı seçilmelidir. Hayvansal omega 3 oranı yüksek olan ve en az 300mg DHA içeren balık yağları tercih edilmelidir. Balığın karaciğerinden değil gövdesinden elde edilen balık yağları alınmalıdır. Çünkü balık karaciğerinde yüksek A vitamini bulunur ve bu da gebelikte sakıncalıdır. Omega'3 den maksimum yarar sağlamak için omega 6 içermeyen saf omega 3 preparatları tercih edilmelidir.

anneBalıkBebekbeyindepresyondoktorgebelikhamilehamilelikhamsilevreklüferpalamutSağlıksardalya

Gebelikte Balık ve Diğer Omega 3 Kaynakları

Vücut tarafından üretilemediği için dışarıdan besin maddesi olarak alınması gereken ve sinir sistemi hücre işleyişi için son derece önemli olan Omega 3 yağ asitleri son yıllarda tıp çevrelerinde daha çok ilgi görmeye başlamıştır.

Bu maddenin her geçen gün farklı bir olumlu etkisi ortaya çıkmaktadır.

Omega 3 yağ asitlerinin faydaları nelerdir?

Hamilelik döneminde önerildiği miktarda alınan Omega 3 yağ asitlerinin rahim içinde gelişmekte olan bebeğin beyin ve göz gelişimine önemli katkılarda bulunduğu uzun zamandan beri bilnmektedir.

Video: Hamilelikte vitamin, kan ve demir ilacı ve omega 3 balık yağı tableti kullanımı gerekli mi?

Bunun yanında yeni çalışmalar bu maddenin daha da farklı özelliklerini ortaya çıkarmıştır:

Hamilelik döneminde Omega 3 yağ asitlerini en yüksek seviyede tüketen anne adaylarıyla en düşük seviyede tüketen anne adaylarının hamilelik dönemi, lohusalık ve emzirme dönemi ve bebeklerinin gelişimlerini inceleyen çalışmalarda: 

bu maddeyi yüksek seviyede tüketen anne adaylarında erken doğum riskinin azaldığı, preeklampsinin (preeklampsi halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak bilinir ve tansiyon yükselmesi ve idrarda albumin görülmesi şeklinde seyreder) daha az görüldüğü, annede doğum sonrası depresyon ve hafıza bozukluğu oranının daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.

yine bu çalışmalar hamilelik döneminde omega 3 maddesini bolca tüketen annelerin bebeklerinin yenidoğan ve bebeklik döneminde daha az uyku sorunu yaşadığını, ileriki dönemlerde çocukluk çağı allerjilerinin daha az görüldüğünü, hiperaktivite gibi dikkat eksikliği sorunlarının daha az yaşandığını göstermektedir.

hatta son bir çalışma hamilelik döneminde yüksek seviyede Omega 3 yağ asiti tüketen anne adaylarının kız çocuklarında ileride meme kanseri görülme riskinin azaldığını bile göstermektedir.

Omega 3 kaynakları nelerdir?

Omega 3 yağ asitleri en çok balık eti, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve cevizde bulunmaktadır.

Haftalık tüketim ne olmalıdır?

Haftada iki kez balık yemek ve yine günde iki adet ceviz ve haftada iki porsiyon ıspanak, semizotu gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerden tüketmek ihtiyacı karşılamak için tümüyle yeterlidir.

Son zamanlarda yapılan çalışmalar, önerilenden fazla ve çok yüksek dozlarda Omega 3 alımının kanama zamanını uzattığını (aslında bu etki kalp krizi ve damar tıkanıklığına karşı Omega 3'lerin koruyucu etkisinin temel nedenidir) ve bunun da doğum esnasında kanama olasılığını arttırdığını ortaya çıkarmıştır.

Omega 3 yağ asitlerini balıklardan temin ederken nelere dikkat edilmelidir?

Omega 3 yağ asitleri için en iyi kaynak balık eti olmasına karşın özellikle büyük balıklar çevre kirliliğinin bir sonucu olarak vücutlarında civa barındırdıklarından taze ton balığı, kılıç balığı, köpek balığı, uskumru gibi büyük gövdeli balıkların aşırı tüketilmesinden, civanın rahim içinde gelişmekte olan bebeğin yeni gelişmekte olan sinir sistemine muhtemel olumsuz etkileri nedeniyle kaçınılmalıdır.

Bunun yerine istavrit, sardunya, çinekop, levrek, çupra gibi ülkemizde bolca bulunan küçük, orta boy balık türlerini tercih etmek yerinde olur. Konserve ton balığı da ayda iki-dört kutuyu geçmemek koşuluyla tercih edilebilir.

Omega 3 tabletleri

Omega 3 ihtiyacını doğal besinlerle karşılayamayanlar için üretilmiş balık yağı tabletlerinin balık yağının gövdesinden üretilmiş olanları (fish body oil) ve balığın karaciğerinden üretilmiş olanları (cod liver oil) olmak üzere iki türü bulunmaktadır. 

Özellikle gebeliğin ilk aylarında balık karaciğerinden üretilenlerin tercih edilmesi uygun değildir, zira balık karaciğeri bir A vitamini deposu olduğundan bu tabletler zengin Omega 3 yağ asidi içermeleri yanında bolca A vitamini de içermekte ve A vitamininin fazlası rahim içinde ilk 3 aylık gelişme döneminde olan bebeğe toksik etkilerde bulunabilmektedir.

Öneri ve özet

Çalışmaların çoğu hamilelik ve emzirme döneminde Omega 3 tüketiminin son derece önemli olduğunu ve az tüketmenin anne adayları, anneler ve bebeklerinin yukarıda bahsedilen iyi etkilerden mahrum kaldığını göstermektedir. Çalışmalar devam etmekte ve her geçen gün bu maddenin uygun miktarlarda tüketilmesinin yeni bir olumlu etkisi ortaya çıkmaktadır.

Omega 3 balık, ceviz ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bolca bulunan bir maddedir ve bu besin maddeleri ülkemizde bolca bulunmaktadır. Demir, folik asit ve kalsiyumun hamilelik ve emzirme döneminde alınmasının önemi son yıllarda yeterince vurgulanmıştır. Şimdi bu listeye omega 3 yağ asitleri de eklenmiştir.

Her zaman öneri bu maddenin doğal yollarla karşılanması olsa da gerekli durumlarda doktor önerisine göre yine balık yağı tabletlerinden faydalanılabilir. Uygun miktarlarda Omega 3 tüketme önerisi tüm bireyler için geçerli olmakla beraber özellikle anne adayları ve doğmamış bebekleri ve annelerin büyümekte olan çocukları açısından bu öneriye uymak son derece önemlidir.

Anne adaylarına önerimiz Omega 3'leri özellikle doğal kaynaklardan bolca almaları ve ancak doğal kaynaklardan yeterince faydalanamadıklarını düşünüyorlarsa doktorlarının önerdiği şekilde ve dozda Omega 3 takviyesi almalarıdır.

Doktorun önerdiği dozda alındığı takdirde anne adayları yukarıda sayılan olumlu etkilerden faydalanacaklar ancak kanama riskinde bir artış söz konusu olmayacaktır.

Gebelik döneminde omega 3 tüketimi doktor takibi ile uygun bir şekilde yapıldığında hem anne adayı hem de bebek sağlığı için pozitif bir etkiye sahiptir. Özellikle günümüzde 35 yaş üstü dönemde gebelik yaşayan kadınların sayısı oldukça artmış durumdadır ve bu yaş üstü gebelikler genel olarak tehlikeli gebelikler olarak görülmektedir. 35 yaş üstü gebeliklerde anemi, diyabet ve yüksek tansiyon gibi problemler görülebilmekle birlikte erken doğum, bebekte zekâ geriliği ve düşük gibi riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle hamilelik sürecinde alınan vitamin ve mineral takviyeleri anne adayları için daha fazla önem taşımaktadır. Yapılan bazı araştırmalarda ise hamilelikte omega 3 kullanımının hamilelik sonrasında da devam edilmesiyle birlikte çocuklarda koordinasyon ve zekâ fonksiyonlarını olumlu olarak etkilediği belirtilmekte ve hem bebek hem de anne sağlığı için de omega 3 kullanımının önemli olduğu ifade edilmektedir.

Omega 3 Nedir?

Omega 3 yağ asitleri vücutta üretilemeyen ve bu nedenle beslenme ile alınması gereken çoklu doğmamış yağ asitleri ailesidir. Bu ailede birçok yağ asidi çeşidi bulunmakla birlikte bunların en bilinenleri EPA, DHA ve ALA’dır.

• EPA: Bu omega 3 çeşidi sinyal moleküllerinin oluşumu için kullandıldığından dolayı yangı, iltihaplanma gibi durumların azalmasında etkili olabilmektedir. Buna ek olarak depresyon başta olmak üzere mental durumları da olumlu olarak etkilediği bilinmektedir. Balık, balık yağları ve deniz ürünlerinde bulunur.
• DHA: Hücrelerin yapısında bileşen olarak rol alan bu omega 3 çeşidi özellikle beyinde ve gözlerde bulunan sinir hücrelerinde aktif hizmet vermekte dolayısıyla sinir sisteminin gelişimi üzerinde etkili olabilmektedir. Balık, deniz ürünleri, balık yağları ve alglerde bulunur.
• ALA: Diğer çeşitlerin aksine bitkisel besinlerde bulunmaktadır. İnsan vücudunda çok aktif bir rol oynayamamakta ve aktifleşebilmesi için EPA veya DHA yağ asidine dönüştürülmesi gerekmektedir ki bu nadiren yapılabilmekte ve verimsiz olmaktadır. Bu nedenle omega 3 kaynağı olarak çok yararlı olmamakla birlikte besin yoluyla alınmış olan bu yağ asidi enerji sağlamak için kullanılır.

Omega 3 Neden Önemli?

Omega 3 kullanımının önemi hamilelik dönemi ve doğum sonrası emzirme döneminde daha da artmaktadır. Prostaglinder hormonuna benzer hormon/salgı/maddelerin üretiminde aktif rol oynayan omega 3’ler dolayısıyla kan basıncı, pıhtılaşması, böbreklerin çalışması ve birçok farklı hormon üretilmesi gibi sağlıklı fizyoloji sağlayabilmek için gerekli sistem düzenlemelerinde de rol oynamaktadırlar. Bu nedenle özellikle hamilelik döneminde kadınların vücutlarında yaşadığı birçok değişime ve vücut fonksiyonlarının düzenli olarak devam ettirilerek hem bebek hem de anne adayı için sağlıklı bir dönem oluşturulmasında da aktif rol almaktadırlar. Bu sebepler ve sağladığı daha birçok fayda ile hamilelikte omega 3 kullanımı önemli ve gerekli hale gelmektedir.

Omega 3’ün Faydaları

Omega 3 kullanımının sağladığı yararlar hamilelik döneminden itibaren başlamakta ve bebeğin büyüme ve gelişme sürecinde de devam etmektedir. Yapılan araştırmalarda belirtilenlere göre omega 3 bebeklerde nörolojik gelişimi olumlu şekilde etkilemekte ve göz gelişimi içinde gerekli görülmektedir. Bebeğe sağladığı yararlı besin içeriğiyle de bebeklerde bağışıklık sistemini güçlendirmeye destek olmaktadır. Bebek için sağladığı yararların yanı sıra hamilelik döneminde de pozitif etkiler oluşturmaktadır. Anne adaylarının gebeliğe bağlı yaşadığı yüksek tansiyonu ve hamilelik zehirlenmesi gibi riskleri azaltırken kadınların hamilelik ve doğum sonrası dönemlerinde sıklıkla yaşadıkları ruh hali değişiklikleri ve buna bağlı olarak yaşanabilen “lohusa depresyonu” gibi durumlara karşı da koruma sağlamaktadır. Bunlara ek olarak gerekli miktarda omega 3 tüketiminin özellikle erken doğum ve düşük risklerini de azalttığı vurgulanmaktadır.

Omega 3 İçeren Besinler

Omega 3 açısından zengin olan besinler bitkisel ve hayvansal kaynaklı olmak üzere ayrılmaktadır. Sağlıklı diyet uygulamalarında hem bitkisel hem de hayvansal olarak omega 3 tüketimi yapılabilmektedir ancak son dönemlerde uygulanan batı tarzı beslenme düzeni ile alınması gereken omega 3 miktarına yaklaşmak bile mümkün olmamaktadır. Çünkü batı tarzı diyetler protein, sağlıklı yağ ve lifli gıda yönünden zengin olmamakla birlikte kızarmış gıdalar, tuz ve yağ bakımından oldukça zengin bir diyet türüdür. Bitkisel kaynaklar olarak omega 3 barındıran besinler susam, keten tohumu, ceviz, fındık soya ve yeşil yapraklı sebzeler olarak bilinmektedir. Hayvansal kaynaklar ise özellikle soğuk sularda yaşayan yağlı balıklar (uskumru, somon, ton, sardalya) ve göl alabalıkları olarak bilinmektedir. Bu nedenle özellikle omega 3’ün en zengin kaynağı olarak bilinen balık tüketimine önem verilmektedir. Fakat birçok insan özellikle hamilelik döneminde balıklarda bulunabilen toksik maddeler nedeni ile bitkisel kaynaklı omega 3’lere yönelmektedir. Ancak bitkisel kaynaklı omega 3’ler bu yağ ailesinin ALA olarak bilinen çeşidine girmektedirler ve bu çeşit insan vücudunda omega 3 bakımından istenilen verimi verememektedir. Bu nedenle özellikle gebelik dönemlerinde bitkisel kaynaklı omega 3’lerden ziyade hayvansal kaynaklı omega 3’lere ağırlık verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

• Dip Balıkları Hamilelikte Tüketilmemeli

Omega 3’ün en değerli kaynağının balık eti olduğu bilinmektedir. Zengin omega 3 içeriğinin yanı sıra protein, vitamin ve mineraller bakımından da balık oldukça zengin ve yararlı bir besin kaynağıdır. Bu nedenle hamilelik döneminde balık tüketiminin arttırılması gerekmektedir. Ancak günden güne artan deniz kirliliği özellikle bebekleri için sağlıklı bir ortam yaratmaya çalışan anne adaylarında balık tüketimi konusunda endişelere sebep olmaktadır. Denizde bulunan ağır metallerden balıklarında etkilenmesi dolayısıyla bazı balıkların tüketiminden uzak durulması gerekmektedir. Balık etindeki birikim balığın beslendiği deniz seviyesi ve yaşama ömrüne göre farklılık göstermekte olduğundan dolayı yaşam ömrü uzun olan ve dip balığı olarak bilinen balıklar özellikle gebelik dönemindeki kadınlara önerilmez.

Omega 3 Nasıl Kullanılır?

Omega 3 içerikli besinlerin tüketiminin hamilelik döneminde olan kadınlar ve anne karnındaki bebekler için ne kadar önemli olduğu vurgulansa da bazı gebeliklerde anne adayları bazı besinlere karşı negatif tutum geliştirebilmektedirler. Bu hoşlanılmayan besinlerin arasına koku ve tat dolayısıyla genelde omega 3’ün en zengin kaynağı olan balık da girebilmektedir. Bu tutum oluşmamış olsa bile hamilelik döneminde uygulanan beslenmelerde deniz ürünleri tüketimi genelde yüksek oranda olmamaktadır. Bu gibi durumlarda ise gebelik dönemindeki kadınlar takviye gıda olarak balık yağı hapları/omega 3 kapsülleri kullanabilmektedirler. Ancak burada kullanılan tablet/kapsüllerin seçimi büyük bir önem taşımaktadır çünkü kullanılan kapsül hamilelik için uygun olmalıdır. Kullanılacak tabletlerin içeriği yüksek oranda A vitamini içirmemeli dolayısıyla da balık karaciğerinden üretilmiş olan tabletler tüketilmemelidir. Bunun yerine balık gövdesi kullanılarak yapılan omega 3 kapsülleri kullanılmalıdır. Maksimum fayda sağlanabilmesi için hayvansal omega 3 miktarı fazla olan ve en az 300 mg DHA içeren kapsüller seçilmesi gerektiği gibi içeriğinde omega 6 bulunmayan takviyeler tercih edilmelidir. Doğru kapsül seçilmemesi durumunda bebeğin zarar görme riski olduğundan dolayı omega 3 kullanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalı ve doktor onayı ile kullanımına başlanmalıdır.

Emzirme Döneminde Omega 3

Emzirme döneminde omega 3 kullanımının devam etmesi anne sütünde zaten bulunan DHA miktarının artışını sağlamaktadır. Bu dönemde devam eden omega 3 takviyesi de bebeğin ağırlığı gibi vücut gelişimi üzerinde etkili olmaktadır. Ayrıca emzirme dönemindeki kadınlar omega 3 tüketimi ile enerji artışı sağlayabilmektedirler. Yine hamilelikte omega 3 kullanımı ve emzirirken omega 3 kullanımı bebeklerde alerjik reaksiyonların görülme riskini azaltmaktadır. Bütün yararları göz önüne alındığında omega 3 kullanımı hekim kontrolü ve doğru kapsül seçimi ile hem gebelik hem de emzirme dönemlerinde oldukça yararlıdır ve kullanımı önerilmektedir.