82 Neresi

İl sayısı yüzü geçerse, kimse bizi tutamaz. Neden olduğunu henüz bilmiyorum. İçimde öyle bir his var. Vaktiyle rahmetli Turgut Özal söylemişti: “Hele bir seksen milyon olalım, o zaman görürler!” Yunanistan’ı kast ediyordu. 80 milyon olduk, çoktan aştık bile. Ne gördüklerini gidip Yunanlara sormak lâzım.

BİZ eski kuşaklar için ülkemizin illeri A’dan Z’ye 67 taneydi. “01” deyip Adana’dan başlar, “67” Zonguldak ile bitirirdik.

Güzel günlerdi. Biz gençtik, dünya bu kadar kirlenmemişti. Ozon tabakası bile henüz delinmemişti, düşünün...

Zamanla 67’nin üstüne yeni iller eklendi.

Bazı siyasetçilerin, büyüme arzusundaki ilçelerde düzenlenen miting meydanlarında, otobüsün üstündeki korkuluğa yaslanarak, bir elinde mikrofon tutarken, diğer elini havada sallayıp “Sizi il yapayım mıııı?” diye sordukları hatırımızdadır hâlâ.

O illerin plaka numaralarından bazılarını aklımızda tutsak bile hepsini hıfzedemedik.

Eklenen yeni illerle alfabetik sıra da bozulmuştu.

Her birinde yeni bir sıralama da yapılamayacağı ortadaydı.

Bazı ülkelerde olduğu gibi şehirlerin plakası rakamla değil de ilk harfleriyle tanımlanıyor olsaydı, alfabetik sıralama sorunu doğmazdı.

Bugünkü hâliyle, şehirlerin bir kısmı sıralama harici kaldı.

*

Çengelköy’deki Çınaraltı çay bahçesinin müdavimlerinden biri olan Özcan, bütün illerin plaka numaralarını ezbere bilir.

Yalnızca eskileri değil, yeni eklenenleri de.

O kadarla kalmaz, sorduğunuzda hepsini tek tek sayar.

Plaka numarası ve şehrin adı ile yetinmez, üstüne o şehrin nesi meşhursa onu da söyler.

Her zaman en baştan başlatmak şart değil. Aradan rastgele bir şehir sorsanız da hiç şaşmaz, doğru cevabı alırsınız.

Karşılığında küçük bir ödeme gerekir tabiî.

Demir para kabul etmez. Kâğıt olacak.

Aklınızda bulunsun, yolunuz düşer de rastlarsanız, gereğini düşünürsünüz.

*

Bazı şehirler için hiç önemli olmayabilir ama hepsi öyle değil. Plaka numarasını çok seven şehirler var.

Meselâ Trabzon 61’e öyle bağlanmıştır ki kıpırdatamazsınız.

Malatya “44” der, başka bir şey demez.

İstanbul’u 34’ten, Ankara’yı 06’dan, Adana’yı 01’den ayrı düşünmek mümkün değildir.

Bir de plaka numarasını sevmeyen şehirler var.

Örnek vermek gereksiz ama o şehirlerde yaşayanlar arasından sık seyahat eden bazı kişiler, arabalarına 34 veya 06 plaka alıyorlar.

Sebepler muhtelif…

*

Geçenlerde yolda ilerlemeye çalışırken, yanımda oturan arkadaşıma önümüzdeki arabayla ilgili bilgi vermek istedim.

Bu önümüzdeki arkadaş, İstanbul’da yaşayan bir Malatyalı. Fenerbahçe taraftarı. Arabayı babasının yardımıyla almış. Bir oğlu, bir kızı var. Kız küçük, henüz bebek…

“Komşun mu?” diye sordu.

“Hayır” dedim.

Nereden tanıdığımı merak etti.

“Tanımıyorum” diye cevapladım, sadece arabasının arkasından bakınca anlaşılıyor.

Araba “34” plakalı, burada yaşadığını tahmin etmek zor değil.

Seçtiği harfler “FB”; tuttuğu takıma işaret ediyor. Fenerli olmayan biri kolay kolay o plakayı almaz. Öyle denk gelse de hemen bir Fenerbahçeli ona talip olur.

Sonraki rakamların “44” ile bitmesi de memleketin sembolü. Başka türlü izah edilemez. Malatyalılar ister Ankara’da, ister İstanbul’da yaşasın, arabasının bir yerinde mutlaka 44 olmasını arzu ederler. Bunun için gerekirse fazla ödeme yapmayı bile göze alır çoğu.

Arkadaki küçük de olsa “Babam sağ olsun” yazısı, sadece sevgiye dayalı değil, desteği de açık ediyor.

Arka cama yazılan isimler çocuklarına ait olsa gerek. Bir de “Arabada bebek var” yazısı… İkinci yazılan kız ismi olduğuna göre, bebek olanı kız demektir.

Böyle yorum yaptık ama belki hepsi doğru, belki hepsi yanlış.

Maksat eğlence olsun…

Bir türlü ilerlemeyen trafikte birtakım oyunlar bulmak sıkıntıyı azaltıyor.

Çünkü son aylarda İstanbul trafiği çekilmez bir hâl aldı.

Evvelce bir saatte gidilen mesafeler iki üç saati buluyor artık.

Ülkemizdeki illerin sayısı 81’e çıktıktan sonra uzun süre yeni numara eklenmedi.

Ne var ki, beklentiler devam ediyor.

Sırada il olmayı bekleyen ilçeler, “82” numaralı plakaya talipler. O kadar çok ki üstelik.

Listeye bakınca, hepsinin de hak ettiğini görüyoruz.

Yüksekova, Hakkâri

Kâhta, Adıyaman

Edremit, Balıkesir

Polatlı, Ankara

Ünye, Ordu

Ergani, Diyarbakır

Kozan, Adana

Cizre, Şırnak

Elbistan, Kahramanmaraş

Ereğli, Konya

Lüleburgaz, Kırklareli

Bandırma, Balıkesir

Fethiye, Muğla

Nazilli, Aydın

Akhisar, Manisa

Erciş, Van

Manavgat, Antalya

Ereğli, Zonguldak

Siverek, Şanlıurfa

İskenderun, Hatay

Çorlu, Tekirdağ

İnegöl, Bursa

Alanya, Antalya

Tarsus, Mersin

Gebze, Kocaeli

*

25 tane ilçe, il olmak için sırada bekliyor; gözler “82” plaka numarasında!

Hepsi aynı anda olmaz normal şartlarda. Belli bir sıra gözetilebilir.

Öte yandan, “Niye olmasın?” diye de düşünülebilir. Kim tutar? İstersek, bütün yelkenleri atlastan yaparız. İstersek, aynı anda hepsini il yapabiliriz.

Fakat içlerinden sadece bir tanesi “82” olacak, diğerleri sırayla devam edecek. 106’ya kadar…

İl sayısı yüzü geçerse, kimse bizi tutamaz.

Neden olduğunu henüz bilmiyorum. İçimde öyle bir his var. Vaktiyle rahmetli Turgut Özal söylemişti: “Hele bir seksen milyon olalım, o zaman görürler!”

Yunanistan’ı kast ediyordu. 80 milyon olduk, çoktan aştık bile. Ne gördüklerini gidip Yunanlara sormak lâzım.

*

Antalya’dan iki il daha çıkıyor bu tabloya göre; Alanya ve Manavgat.

Aynı şekilde Balıkesir de üçe bölünüyor ve iki yeni il geliyor oradan; Edremit ve Bandırma.

Gelen gelsin de, Ereğli’de bir sıkıntı var.

Deyin ki hangi Ereğli? Çünkü iki tane Ereğli, il olma kuyruğunda nöbette. Biri Konya Ereğli, diğeri Zonguldak Ereğli…

Eğri oturup doğru konuşalım. Bir ilçe, bağlı olduğu ilden ayrılıp kendi başına il olmak istiyorsa, o ilin ismini artık taşımak istemeyecektir.

Ereğli ilçeleri bunu nasıl başaracaklar?

İster istemez yine evvelce bağlı oldukları illerle anılacaklarsa, ayrılmanın anlamı nedir?

Biri “Zereğli”, diğeri “Kereğli” mi olacak? Saçmalardan seçmeler… Birinin tepesi atacak, “Oturun oturduğunuz yerde!” diyecek… Yazık olacak onca beklentiye. Ya da kendileri bu tabloyu görünce vazgeçecekler. Kim bilir?

Bağımsız olmayacaksan, yine bir şekilde bağlı kalıp öyle anılacaksan, ayrılmanın mânâsı kalmaz.

Hayırlısı olsun…

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda ülkedeki il sayısı 71’di. Aradan geçen 92 yılda bu sayı 81’e çıktı. İl olarak ilan edilen son yer, 81 il plaka koduyla Düzce oldu. 12 Kasım 1999’da meydana gelen depremin merkez üssü olan Düzce, Bolu’nun uzak ilçesiydi. 7.2’lik bir deprem ile sarsılan ilçe, büyük bir yıkım yaşadı ve daha hızlı toparlanması için de il statüsüne kavuşturuldu. Tarihi, konumu, yüzölçümü, ekonomisi ve nüfus yoğunluğu itibariyle il olmayı bekleyen ilçeler ise bu sürecin üzerinden geçen 16 yıl boyunca kamuoyunu meşgul etmeye devam etti.

Rahşan Ecevit sözünü tutamadı

Muğla’nın Fethiye, Giresun’un Şebinkarahisar, Bursa’nın İnegöl, Kocaeli’nin Gebze, Antalya’nın Alanya, Tekirdağ’ın Çorlu, Balıkesir’in Bandırma, Van’ın Erciş ve Manisa’nın Akhisar ilçeleri sık sık il olma girişimlerinde bulundu. Ancak bu ilçeler, 1990’larda siyasi partilerin vaatleri arasında kendine yer bulan ‘il yapılma’ sözünü bir türlü alamadı. Oysa 1995 yılında Tansu Çiller’in Başbakanlığında Yalova, Karabük ve Kilis’i il yapılmış, 1996’da ise ANASOL-M Hükümeti’nin Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli’nin memleketi Osmaniye “80” numaralı il plakasına sahip olmuştu. Bülent Ecevit’in Başbakanlığının son günlerinde eşi Rahşan Ecevit’in hemşehrisi olan Şebinkarahisarlılara verdiği il olma sözü ise yerine getirilemedi.

‘Yeni ilimiz’ gündeme göre değişiyor

82’nci ilin neresi olacağı sorusu her zaman gündemdeki sıcaklığını korurken Türk halkı “82” numaralı plakayı sınırları dışındaki başka ülkeler veya şehirler için de telaffuz etmeye başladı. Bu durumda kadim tarihimizden gelen yakınlığın yanı sıra son yıllarda özellikle Afrika ve Ortadoğu’daki doğal afetler, işgal ve iç savaşlarla sarsılan bölgelere yardıma koşarak insani pozisyonlar alan Türkiye’nin bu hamleleri sonuncunda Türk halkı ile bu bölgeler arasında oluşan duygusal bağlar da etkili oldu. 82 plaka numarasının nereye uygun görüleceği sık sık değişti. İsrail uçakları bomba yağdırırken Gazze’yi sınırları içine alan Türk halkı, çocukları açlıktan ve susuzluktan ölen 13 bin kilometre uzaklıktaki Somali’ye de aynı duyguları besledi. Kızılay, TİKA ve AFAD’ın başını çektiği devlet kurumları ile İHH, Deniz Feneri ve Sadakataşı gibi dernekleri eliyle her daim mazlum coğrafyaların yardımına koşan Türkiye ve Türk halkı, tarihi ve stratejik bağlarımızın olduğu Musul ve Halep gibi kentleri ise tekrar sınırlarına katmak için ‘yeni ilimiz’ vurgusunu severek kullandı.

82 MUSUL:  1 milyonu aşan nüfusu ile Irak’ın en büyük ve stratejik şehirlerinden biri olan Musul, karakter olarak tam bir Türk şehridir ve Türkiye halkının da 90 yıllık özlemidir. Uzun yıllar Osmanlı idaresinde kalan ve Mondros Mütarekesinden sonra İngilizler tarafından işgal edilen Musul, zengin petrol yataklarına yakınlığı nedeni ile ‘genç Cumhuriyet’e verilmemiştir. Lozan’dan sonra da Türkiye’ye verilmeyen Musul, Irak sınırları içinde kaldı ve bugün Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Irak Devleti arasında belirsiz bir statüye sahip. Şimdilerde IŞİD tehlikesine karşı Türk askerine ev sahipliği yapması ile gündeme gelen Musul, Irak ile Türkiye arasında büyük bir krize neden olan bu askeri konuşlanma ile birlikte “82 Musul” tartışmalarıyla da gündemde kendine yer buluyor. Irak’tan gelen “Türkiye askerini Musul’dan çeksin” açıklamalarına sosyal medyadan verilen yanıt ise uzun süre gündem oldu: “Bir gece ansızın 82 Musul, 83 Kerkük.”

82 GAZZE: İsrail’in ablukaya alarak açık bir hapishaneye çevirdiği ve ağır bombardımanları ile işgal edip binlerce sivili katlettiği Filistin’in Gazze şehri, Türkiye’nin gündeminden hiç düşmüyor. İsrail’in Mavi Marmara saldırısından sonra Türkiye – İsrail ilişkilerinin normale dönmesi için ortaya koyduğu şartlardan üçüncüsü Gazze’deki ablukanın kaldırılmasıydı. Türkiye, devlet olarak bu şartından hiç geri adım atmadı. Türk halkı ise bombardımana karşı “Gazze bizim 82’miz” çıkışları yaparak İsrail’i hep ürkütüp, tedirgin etti. Bu baskıyı en çok da Türkiye’deki İsrail konsoloslukları üzerinden hissettirdi Türkiye halkı. 2012 yılında Dışişleri Bakanı iken bombardıman altındaki Gazze’ye giren Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun, evladını kaybetmiş Filistinli bir babaya sarılıp ağlamasının görüntüleri, Türk halkının hafızasında asla silinmeyecek bir etki bıraktı.

82 HALEP: Irak topraklarındaki Musul Türkiye için ne anlam ifade ediyorsa Suriye sınırları içinde kalan Halep kenti de aynı anlamı ifade ediyor. Cihan Devleti Osmanlı’nın en önemli kentlerinden olan ve Türk edebiyatının da bir parçası olan Halep, Osmanlı’nın yıkılması ile Fransızların kontrolüne geçti ve ardından kurulan Suriye Devleti’nin bir parçası oldu. Suriye’nin sürekli ticaret ve üretim merkezlerinden biri olan Halep’in nüfusunun yüzde 40’ı Türkmen’dir. Her ne kadar sınırlarımız dışında kalsa da Halep, Türkiye’nin aldığı nefesi duyacak kadar yakındır. İzmit ile İstanbul arası 90 kilometre iken Kilis’ten sadece 66 kilometre uzaklıkta yer alan Halep, Türk halkının gönlündeki “82’nci il” hasretidir. Bu özlem 2011’de başlayan Suriye iç savaşı daha da artmıştır. Çünkü savaşın en fazla zarar verdiği şehirdir Halep. Beyaz taşlı binaları ve Osmanlı döneminden kalma yapıları ile Ortadoğu’nun ‘tarihi yaşayan’ kenti olan Halep, özelikle 2012’de çok ağır bir yıkım yaşadı. Özgür Suriye Ordusu ve Esed askerlerinin kentin kontrolü için girdikleri tanklı ve uçak bombardımanlı çatışma, Halep’i tamamen harap etti. Türkiye için sınırları dışındaki en stratejik yerleşim yerlerinden biri olan Halep’in değişmeye hazırlanan haritalar çerçevesinde “82. ilimiz” olması bir hayalden ötesi olarak anılmaktadır.

82 SOMALİ: Her ne kadar Türkiye’den 13 bin kilometre uzaklıkta olsa da özellikle yakın dönemde sanki sınırlarımızın hemen yakınındaki bir ülke haline geldi Somali. Uçak ile Türkiye’den 6 saatte gidilebilen ülke, Afrika’nın en doğu ucunda yer alıyor ve 10 milyonluk nüfusu ile açlıkla mücadele eden en fakir bölgeler arasında üst sıralarda. 2011’de yaşanan büyük kuraklık felaketine karşı düzenlenen seferberlikle Somali’nin değişen kaderi olan Türkiye, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın yanına Ajda Pekkan, Muazzez Ersoy ve Sertap Erener gibi sanatçıları da alarak yaptığı günübirlik ziyaretle de çığır açmıştı. Somalililer tarafından bir mucize olarak nitelendirilen bu ziyaretin ardından TİKA, Kızılay ve sivil toplum kuruluşlarımızın da katkılarıyla ülkemizin en büyük yurt dışı operasyonu başlamış oldu. O tarihten bu yana insani yardım ve kalkınma alanında Somali’ye yaklaşık 400 milyon dolar yardım yapan Türkiye, hastane, okul, çadır kentler, ekmek fabrikası, cami ve yaşam alanları kurarak Somali’yi adeta “82’nci ili” saymışçasına ülkeyi yeniden inşa etme yükünü omuzladı.

Bir aracın kimliği gibi kullanılan araç plakasının sıralaması ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Ülkemizde plaka numaralarındaki ilk iki sayı aracın bağlı olduğu ili göstermektedir. 1962 yılına kadar illerin plaka kodu alfabetik olarak sıralanmışken bu tarihten sonra adı değişen iller alfabetik sıralamayı bozdu. Mersin, Kahramanmaraş bunlara örnektir. İçel Mersin, Maraş Kahramanmaraş olarak değiştirildi.

82 Nerenin Plaka Kodu?

Uzun süre devam eden 67 il ve plaka imi sayısı, 1989’da değişmeye başladı. Aksaray’la başlayan ilçelerin il merkezi yapılması süreci 10 yıl devam etti. 1999’da Düzce’nin aldığı plaka numarasıyla il sayısı 81’e yükseldi. O tarihten beri birçok ilçe aday olmasına karşın hiçbiri henüz il merkezi yapılmadı. Dolayısıyla sıradaki sayı 82 il olmaya aday ilçeler tarafından nerenin plaka kodu olacak diye merakla bekleniyor. Birçok ilçe, il merkezi olabilecek özelliklere sahip olduğu iddiası ile bu konuyu gündemde tutmaya çalışıyor. Sıradaki plaka kodu 82'yi alıp il merkezi olmak, bu ilçelerdeki en yüksek beklenti.

İl Olmayı Bekleyen 25 İlçe Var

Ülkemizde değişik nüfus ve özelliklere sahip farklı bölgelerden bazı ilçeler il olmayı bekliyor. İlçenin nüfus büyüklüğü, sosyo-ekonomik yapısı, il merkezine uzaklığı gibi kriterler incelendiğinde 25 farklı aday olduğunu görüyoruz. Bu ilçelerde en çok merak edilen konu ise 82 plakası hangi il adayı tarafından alınacak hususu. Bazıları liman, turizm ya da ticaret şehri olmakla övünen bu ilçelerde en çok konuşulan konuların başında ne zaman il merkezi olunacağı geliyor.

Hangi Şehir 82 Plaka Numarasını Alacak?

İl olmaya aday her bir ilçe farklı özellikleriyle ön plana çıkıyor. İl merkezi olmanın özellikle ekonomik avantajlarını yaşamak isteyen 25 ilçenin gözü kulağı, bu konuyla ilgili yeni gelişmelerde.

İl olmaya en yakın bu ilçeler ve bu ilçelerin 2019 yılı nüfus sayımları ise şöyle:

• Kozan - Adana, nüfus: 131.633
• Polatlı - Ankara, nüfus: 122.075
• Kahta - Adıyaman, nüfus: 123.861
• Edremit - Balıkesir, nüfus: 155.837
• Ünye - Ordu, nüfus: 128.101
• Ergani - Diyarbakır, nüfus: 132.463
• Cizre - Şırnak, nüfus: 148.697
• Elbistan - Kahramanmaraş, nüfus: 141.534
• Ereğli - Konya, nüfus: 146.998
• Lüleburgaz - Kırklareli, nüfus: 149.184
• Yüksekova - Hakkari, nüfus: 118.915
• Bandırma - Balıkesir, nüfus: 156.787
• Fethiye - Muğla, nüfus: 162.686
• Nazilli - Aydın, nüfus: 159.544
• Akhisar - Manisa, nüfus: 173.026
• Erciş - Van, nüfus: 175.108
• Ereğli - Zonguldak, nüfus: 175.622
• Manavgat - Antalya, nüfus: 241.011
• İskenderun - Hatay, nüfus: 248.380
• Tarsus - Mersin, nüfus: 342.373
• Siverek - Şanlıurfa, nüfus: 260.970
• Çorlu - Tekirdağ, nüfus: 270.944
• İnegöl - Bursa, nüfus: 273.933
• Alanya - Antalya, nüfus: 327.503
• Midyat - Mardin, nüfus: 114.763

ANASAYFAYA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ