7000 Prim Gün Sayısı Kaç Yıl Eder

Yargıtay, kıdem tazminatıyla ilgili önemli bir karara imza attı. 15 yıl prim gününü tamamlayarak yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getiren işçinin işten ayrılmadan başka bir işyeri ile görüşme yapmasının, başka bir işte çalışmaya başlamasının kanuna karşı hile olarak nitelendirilemeyeceğini belirtti. Yargıtay, iş mahkemesinin aksi yöndeki kararını bozarak işçiye kıdem tazminatının ödenmesi gerektiğine hükmetti. 

Yargıtay’ın daireleri arasında iş ve sosyal güvenlik hukuku bakımından aynı konuya dair farklı kararların bulunması ve Hukuk Dairesi’nin kapatılıp burada görev yapan üyelerin 9. Hukuk Dairesi’nde görevlendirilmesi üzerine her iki daire arasındaki görüş farklılıklarında uygulama birliğine gidilmesine karar verilmiştir. Görüş birliğine varılan kararlardan biri de yaş hariç diğer koşulların sağlanması sebebiyle özellikli durumlar karşısında işçilerin kıdem tazminatı hak edip etmeyeceği, hak edilecekse bunun kaç kez kullanılabileceğine ilişkindir.

Öncelikle emeklilik açısından yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresinin birlikte sağlanması gerektiğini belirtmekte fayda bulunmaktadır. Bu şartları birlikte sağlayanlar emekli olmaya hak kazanmakla birlikte son çalıştıkları iş yerinde en az 1 yıl kıdem şartını sağlamaları durumunda işverenden kıdem tazminatı alabilmektedir. Bununla birlikte işçiler, yaşı doldurmamaları sebebiyle her ne kadar emekli aylığı almaya hak kazanamasalar da belirli şartları sağlamaları koşuluyla kıdem tazminatlarını alarak iş yerlerinden ayrılabilmektedir.

Yaş dışındaki şartları sağlayanlarda kıdem tazminatı için ilk sigortalılık tarihine dikkat!

İlk sigortalılık tarihi, yaş dışındaki diğer şartların sağlanması sayesinde elde edilebilecek kıdem tazminatının alınması önem arz etmektedir. Dolayısıyla her çalışanın hizmet dökümlerinde yer alan ilk sigortalılık tarihine bakıp buna göre prim ödeme ile sigortalılık süresi şartlarını sağlayıp sağlamadıklarını kontrol etmesinde fayda bulunmaktadır. Aksi takdirde kıdem tazminatına hak kazanamama durumuyla karşılaşılabilmektedir. Söz konusu koşullar şu şekildedir:

• tarihinden önce ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 15 yıl sigortalılık şartı ve prim günü,
• tarihi ile tarihleri arasında ilk sigortalılığı olanlar bakımından, sigortalılık süresi göz önünde bulundurulmaksızın prim ödeme gün sayısı veya “ prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi” şartı,
• tarihinden sonra ilk sigortalılığı bulunan işçiler açısından, prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi
  koşulları sağlandığında kıdem tazminatı alınarak işten ayrılmak mümkün hale gelmektedir. Buna ilave olarak çalışanların son iş yerinde en az 1 yıllık kıdeminin bulunması da gerekmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, söz konusu tarihlerden evvel çalışanın 18 yaşını tamamlamış olmasıdır. 18 yaşın doldurulmasından önceki çalışmalarda ya da hizmetlerde emeklilik açısından prim ödeme gün sayısı dikkate alınmakta ancak bu yaştan önceki çalışmalarda emeklilik için gerekli sigortalılık süresinin dolması bakımından 18 yaşın doldurulduğu tarihin önemi vardır.

Yaşı bekleyenlerde kıdem tazminatı için SGK’dan yazı almak şart!

Mülga sayılı İş Kanunu’nun yürürlükteki tek maddesi olan maddeye Sosyal Güvenlik Kurumu, 15 yıl sigortalılık ve prim ödeme gününün bulunduğuna ilişkin çalışanlara bir yazı vermektedir. Bu yazılar maktu olup başvuranların yaş dışındaki diğer şartların sağlandığını göstermektedir. Ayrıca bu yazı, kıdem tazminatı işlemlerinde kullanılmak üzere verildiğine yönelik ifadelerden oluşmaktadır. SGK’nın /26 sayılı Genelgesi ile bahsi geçen yazının işçilere verilmesine dair usul ve esaslar yeniden düzenlenmiştir.

Genelgenin “Kıdem Tazminatına Esas Yazı Verilmesi” başlıklı 4. maddesinde;

• Sigortalıların öngörülen yaş dışındaki diğer koşulları yerine getirip getirmediğinin kontrol edileceği,
• tarihinden önce sigortalı olup bu tarihten sonra işten ayrılanlara asgari 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az prim gün sayısı ile aylık bağlanabildiğinden bu koşulların oluşup oluşmadığına bakılacağı,
• Gerek sigortalılık süresi gerekse gün koşulunun tespitinde hizmet birleştirmeleri ile bu süreleri etkileyen faktörlerin (itibari hizmet süreleri, fiili hizmet süresi zamları gibi) dikkate alınacağı,
• sayılı Kanunun 8. maddesine göre değerlendirme yapılmaksızın son statünün 4/1-(a) olmasının bu belgenin verilmesi için yeterli olacağı,
• Bundan böyle kıdem tazminatına esas yazının verilebilmesi için sigortalının başvuru tarihinde işten ayrılma koşulunun aranmayacağı
  ifade edilmektedir. Bu yazı uygulamada “kıdem tazminatı alabilir” yazısı olarak anılmaktadır. Kurumdan alınacak belgede “işçinin kıdem tazminatına hak kazanmış olduğu” ibaresinin yer almasına gerek bulunmamaktadır çünkü kıdem tazminatı ödenmesi konusunda karar veren makamın SGK olamayacağı, aksinin kabul edilmesi durumda ise işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin tarafı olmayan kurumun kararının belirleyici olacağı, bu durumun da temelde özel hukuk ilişkisi niteliğinde olan iş sözleşmesi içeriğine uygun düşmeyeceği, Yargıtay tarafından ifade edilmektedir.

Bir diğer önemli nokta, çalışanın SGK’dan yazı aldığı tarih itibarıyla işverene başvurmak sureti ile iş sözleşmesini derhal fesih etmek gibi bir yükümlülüğü de bulunmamaktadır. Bununla birlikte işveren, söz konusu belge işçi tarafından sunulduğunda, işten ayrılmak isteyen işçiden ek bir belge talep etmemelidir. Zira söz konusu belge sunulmadığı takdirde işten ayrılan işçinin bu düzenleme kapsamında gereken şartları yerine getirdiğine dair işverenin bilgisi bulunmamaktadır. Bu doğrultuda, SGK’dan alınan belgenin işçi tarafından işverene sunulması önem arz etmektedir. İşçinin tek taraflı olarak yaptığı istifanın ardından alacağı belgeyi sunması ise kıdem tazminatına hak kazandırmaz. Yani önce belgenin SGK’dan alınması, sonrasında da sonrasında da ilgili sebebe dayanarak istifa edilmesi gerekmektedir.

Yaş dışındaki şartların sağlanmasıyla kaç kez kıdem tazminatı alınabilir?

Geçmiş Yargıtay kararına göre, yaş dışındaki diğer şartları sağlayan ve iş yerinde en az 1 yıl kıdemi bulunan işçilerin kıdem tazminatı alarak istifa ettikten sonra başka bir işverenin yanında çalışmaya devam etmesinin önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Ancak, kıdem tazminatı alma hakkın kaç kez kullanılabileceğine ilişkin görüş ayrılıkları söz konusu idi.

İşçi, kıdem tazminatını alıp ilerleyen dönemlerde başka ya da aynı işverenin yanında sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’nın 4/1(a) bendine tabi olarak tekrar çalışmaya başlaması ve burada en az 1 yıl geçmesi kaydıyla yeni işverenin iş yerinden de yine SGK’dan alınacak yazıya istinaden herhangi bir kısıtlama olmaksızın kıdem tazminatını hak ederek ayrılabilmekteydi.

Yargıtay’ın son ilke kararlarında ise;

• sayılı Kanun’un 14/5. bendi kapsamında yaş hariç emeklilik sebebiyle ayrılmalarda işçinin daha sonra başka bir işverene ait işyerinde çalışmaya başlaması ayrılmadan önce diğer işyeri ile görüşme ve hatta sözleşme yapması hakkın kötüye kullanımı olarak değerlendirilmeyeceği,
• Yaş hariç emeklilik kriterlerini haiz olan işçinin bu yolla kıdem tazminatı alma hakkını sadece bir kez kullanabileceği,
•  İşçinin yeniden çalışması halinde yaş dahil emeklilik sebebiyle ayrılması halinde bir yıl çalışma şartı mevcutsa, son işverenin de kıdem tazminatı ödemesi gerekeceği kararı alınmıştır.

Eğer işçi yaşı gelip emekliliği hak etmişse ikinci defa da olsa son çalıştığı işyerinde de şartları varsa kıdem tazminatı alabilecektir. Ancak bir husus da ifade etmek gerekirse; kişinin kıdem tazminatını birden fazla kullanmasının nasıl önüne geçileceği, ikinci işverenin işçinin daha önce kıdem tazminatından faydalanıp faydalanmadığını kontrol etmesinin şimdilik pek mümkün olmadığı görülmektedir.

ASKERLİK BORÇLANMASI KIDEM TAZMİNATI YAZISINDA DİKKATE ALINIR MI?

SSK girişim 1 Ağustos yılları arası BAĞ-KUR’luyum. İşyeri faaliyeti devam ederken 1 Mart tarihinde belediye şirketinde SSK’lı çalışmaya başladım. İşten kendi isteğimle ayrılmam durumunda kıdem tazminatı alabilir miyim? Askerlik borçlanması dilekçesi verdim. Borçlanma yaparsam kıdem tazminatı almam için gerekli süreye eklenir mi? Kendi isteğimle işten ayrılırsam işyerine kaç gün önceden bildirmem gerekir. Kıdem tazminatı ve İŞKUR’dan işsizlik maaşı alabilmem için ne yapmalıyım? (Egemen Ö.)

Aynı işverene bağlı bir veya birden fazla işyerinde en az bir yıl süreyle çalışanlar, kıdem tazminatına hak kazanırlar. Kıdem tazminatı, emeklilik, ölüm, erkek işçinin askerliği, kadın işçinin evliliği, işverenin haklı bir gerekçe olmadan iş akdini feshetmesi, işçinin de haklı sebeple iş akdini feshetmesi durumunda ödeniyor. Bunların dışında ayrıca, yaş dışındaki asgari emeklilik koşullarının yerine getirilmesi halinde de kıdem tazminatı alınabiliyor.

Emeklilik için yaş dışında kalan sigortalılık süresi, prim gün sayısı gibi koşulları yerine getirenler, öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) kıdem tazminatı yazısı almak zorundalar. SGK’dan bu yazıyı alabilmek için aranan koşullar, sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre şöyle:

– 8 Eylül ’dan önce işe girenler: 15 yıl sigorta, prim günü.

– 9 Eylül – 30 Nisan tarihleri arasında işe girenler: 25 yıl sigorta, prim günü veya sigortalılık süresine bakılmaksızın prim günü.

– 1 Mayıs ’den sonra işe girenler: prim günü (Prim günü her yıl gün artarak ’den ’e çıkacak).

Siz, 9 Eylül – 30 Nisan döneminde çalışmaya başladığınız için ya 25 yıl sigortalılık süresi ve prim gününü, ya da tek başına prim gününü tamamlamanız gerekiyor. prim gününü tamamlamaya daha yakın görünüyorsunuz.

Askerlik borçlanması yaptığınız süreler kıdem tazminatı yazısının hesabında aranan prim günlerine eklenir. Borçlanma ve çalışma sürelerinin toplamı güne ulaştığında önce SGK’ya başvurup kıdem tazminatı yazısı almalısınız. Bu yazıyla birlikte iş akdinizi feshederek kıdem tazminatınızı talep edebilirsiniz. SGK’dan yazıyı almadan iş akdini feshederseniz kıdem tazminatı hakkınızı yitirirsiniz.

İş akdini fesheden tarafın önceden karşı tarafa bildirimde bulunması gerekir. İhbar süresi, işçinin işyerindeki kıdemine göre değişir. Emeklilik ve emeklilik dışındaki yaş koşullarını yerine getirerek kıdem tazminatını almak suretiyle iş akdini feshedenler için ihbar süresi aranmaz. Dolayısıyla, önceden bildirimde bulunmanız gerekmez.

İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işsizlik ödeneği alabilmek için, diğer koşulların yanı sıra işçinin kendi isteği dışında bir sebeple iş akdinin sona ermesi gerekmektedir. Emeklilik dışındaki yaş koşullarını yerine getirerek kendi isteğinizle işten ayrılacağınız için işsizlik ödeneği alamazsınız.

KIDEM TAZMİNATI HANGİ ÜCRET ÜZERİNDEN ÖDENİR?

Otel çalışanıyım. Müdür, sezon sonunda işten çıkmak isteyenlere genelde kıdem tazminatını veriyor. Şu an sezon arası olduğu için askıdayım, çalışmıyorum. Geçen sezon aldığım son maaş lira. Müdüre gitsem tazminatımı istesem geçen sezon aldığım son maaştan mı hesaplanacak? Normalde mart ayında işbaşı yaptığımda en az lira alacağım. Şimdi çıksam tazminatım yeni maaştan hesaplanır mı? Bu işyerine ’te başladım ama sonrasında iki sene ara verdim. Ara verdiğim dönemde sadece 1 gün başka bir işyerinde sigortalı çalıştım. yılı için de kıdem tazminatı alabilir miyim? (Fatih)

İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden ödenir. Sizin gibi mevsimlik işlerde çalışanlara kıdem tazminatı ödenebilmesi için işverenin yeni sezonda işe başlatmaması gerekir. Çalışmayı siz bırakacağınız için normalde kıdem tazminatı alma hakkınız bulunmuyor. Bu durumda, talebiniz üzerine kıdem tazminatı ödenmesi veya ödemenin son ücret üzerinden değil de yeni alacağınız ücret üzerinden yapılıp yapılmaması tamamen işverenin tasarrufundadır. Son maaş olarak belirttiğiniz TL’lik tutar brüt ücret ise normalde kıdem tazminatınızın bu tutar üzerinden ödenmesi gerekir.

Kanuna göre, işçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. Bu nedenle, yılındaki çalışmanız da kıdem hesabınızda dikkate alınır.

EMEKLİ AYLIĞI EN DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞI KADAR ARTIRILMAYAN DAVA AÇABİLİR Mİ?

Ben prim günü ile emekli oldum. ’de en düşük emekli aylığı TL oldu. Benim aylığım da TL idi. En düşük emekli aylığı yüzde 57 zamla liraya çıkartıldı. Benim aylığım ise yüzde 30 zamla lira oldu. En düşük emekli aylığına eşitlendi. Emekli aylığı zammının eşit yapılmamasını mahkemeye taşıyabilir miyim? Hangi mahkemeye dava açabilirim, nasıl bir dilekçe yazmam gerekir? (S.E.)

Enflasyonun gelir dengesini bozucu etkisini en yoğun yaşayan kesim ücretle çalışanlar ve emekliler oluyor. Yüksek enflasyon dönemlerinde asgari ücret ve en düşük emekli aylıkları enflasyonun üzerinde artırılıyor ancak ortalama ücretler ve ortalama emekli aylıkları artışı ya enflasyon oranında, ya da enflasyonun altında kalıyor.

Habertürk’te 9 Ocak tarihinde yayımlanan haberde de anlatıldığı gibi, geçen yıl TL olan en düşük emekli aylığının TL’ye çıkartılmasıyla, en düşük emekli aylığı alanların sayısı bir yıl içinde ikiye katlanarak 1 milyon binden 2 milyon bin kişiye çıktı. Sizin durumunuzda olan yüz binlerce kişinin emekli aylığı da en düşük emekli aylığına komşu oldu. Geçen yıl en düşük emekli aylığının yüzde 72 üzerinde olan emekli aylığınız ile en düşük aylık arasındaki fark yüzde ’ya düşmüş görünüyor.

Geçmişte de düşük emekli aylıklarına daha yüksek artış veya seyyanen artış şeklinde uygulamalara gidildi. Enflasyonun kontrol altına alınamaması ve tüm emekli aylıklarına enflasyonun üzerinde refah payı verilmemesi halinde bir süre sonra bugünkü ortalama emekli aylıkları en düşük emekli aylığı düzeyine yaklaşacaktır.

Emekli aylığı artışının herkese eşit yapılmamasını dava konusu yapsanız da bir netice elde edilemeyeceğini düşünüyorum. Aslında böyle bir dava Anayasa Mahkemesi’ne kadar taşınsa ülkede ilginç bir tartışmaya katkıda bulunur.

SİGORTASIZ ÇALIŞTIRAN İŞVEREN İLE SULH YAPARAK HİZMET TESPİTİ YAPILABİLİR Mİ?

Arkadaşım doğumlu, ’de tezgahtar olarak İzmir’de bir işe girmiş. “Sen çıraksın, çıraklara sigorta yapılmıyor” denilerek sigortası yapılmamış. ’e kadar burada sigortasız çalışmış, sonra ’de sigorta yapmışlar. Bir süre çalıştıktan sonra askere gitmiş, dönüşte aynı yerde çalışmaya devam etmiş.

Sigortasız çalıştırılmasından dolayı EYT’den yararlanamayacak. Bazı makalelerde, dava açtığı takdirde mahkemenin hak düşürücü süreye takılmayacağı, dolayısıyla sigorta başlangıcını ’e çekebileceği söyleniyor. Ancak, aynı işyerinde şu anda kendisi ile birlikte abisi ve yengesi de çalıştığı için işten çıkartılmalarından korkuyor. İşyeriyle sulh yoluyla anlaşması, çıkacak cezayı kendisinin ödemesi mümkün mü? Bu konuda ne yapabiliriz? (Resul K.)

Hizmet tespiti davalarında normalde beş yıllık hak düşürücü süre uygulanıyor. Davanın, işten ayrıldıktan sonra beş yıl içinde açılması gerekiyor. Ancak, sigortasız çalıştırılan bir işyerinde sonradan sigorta yaptırılarak çalışmaya devam edilmişse hak düşürücü süre uygulanmıyor. Bununla birlikte, bu şekilde dava açılabilmesi için kesintisiz çalışılmış olması gerekiyor. Askerlik işe ara verilmiş sayılmıyor. Çünkü mecburi hizmet nedeniyle kesilmiş kabul ediliyor.

Arkadaşınızın hizmet tespit davası açmasının önünde bir engel bulunmuyor. Ancak, dava açtığında sigortasız çalıştırıldığını da kanıtlaması gerekiyor. Davayı kazandığında işverenden – arasındaki primler faiziyle birlikte tahsil edilir. Ayrıca idari para cezaları uygulanır. Parasal yaptırımları arkadaşınız üstlense bile işverenin böyle bir anlaşmaya yanaşacağını düşünmüyorum.

KAMUDAN İSTİFA EDEREK AYRILAN KİŞİ EK GÖSTERGEDEN YARARLANABİLİR Mİ?
Kamuda avukat olarak çalışmakta iken 20 yıllık hizmetin ardından istifa edip serbest avukatlığa geçtim. Ayrıldığımda 1/1’e geldiğim için ek göstergeye hak kazanmıştım. İsteğe bağlı olarak veya başka bir şekilde Emekli Sandığı prim ödemeleri yaparak ek gösterge hakkından yararlanarak emekli olabilir miyim? (Uğur B.)

Birden fazla statüde çalışması olanların hangi statüden emekli olacağı, son günlük (7 yıl) primin en çok hangi statüde olduğuna göre değişir. En az gün Emekli Sandığı’na tabi çalışmanız yoksa Emekli Sandığı’ndan emekli olamazsınız.

İsteğe bağlı sigorta ile Emekli Sandığı’na prim ödemesi yapamazsınız. Emekli Sandığı’ndan emekli olarak ek göstergeden yararlanabilmeniz için memuriyete dönmeniz ve en az yıl çalışmanız gerekir.