Kaşıklı Oyunlar

«KAŞIK HAVASI» TERİMİNİ İÇEREN HABERLER

REFERANS

« EDUCALINGO. Kaşık havası [çevrimiçi]. Bulunduğu yer: <funduszeue.info>. Haz ».

Kaşık Oyunları veya Kaşık Havası[1], Türkiye'de Batı Karadeniz Bölgesi (Kastamonu, Bolu, Sinop, Çankırı, Çorum gibi), Güney Marmara (Balıkesir, Bursa, Bilecik gibi), İç Batı Anadolu (Afyon, Uşak, Eskişehir, Ankara gibi), Konya çevresi ve Mersin çevresinde oynanan oyunların genel adı. En önemli özelliği kaşığın oyuna eşlik aracı olmasıdır.

Bu oyunlarda oyuncular ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlar. Ancak Antalya ve Konya yörelerinde oynanan kaşık eşliğindeki halk oyunlarına da genel olarak kaşık oyunu denilmektedir fakat bu oyunlar zeybekten kimi özellikleri ile ayrışır. Teke yöresi oyunları (Burdur, Denizli, Antalya) ise kaşık ile oynanmakla birlikte Eskişehir, Balıkesir yörelerinde oynanan "kaşıklı zeybek"ten farklılık göstermektedir. Kaşıklı oyunlar genellikle Yörük ve Türkmen kültürü ile bağlantılı olarak bir dağ oyunu teması içerebilir ya da erkekler arasında bir eğlence toplantısı özelliği taşıyabilir. Oyunun kıyafeti "Silifke" adı verilen kıyafettir.

KAŞIKLI OYUNU:

Safranbolu düğün oyunlarındandır. Parmak aralarına alınan iki çift kaşığın avuç içlerindeki ağız kısımları sırt sırta tokuşturularak yerine ve tartıma göre yavaş veya hızlı tıkırdatırlar. Ani duraklatma, tekrar alma numaraları, irkinti, ürküntü ve ürperti kıvraklıkları çıkartılabilir. İki eldeki iki çift kaşığıyla her oyuncu harekete geçer. Önce hep birlikte kollarını az öne ve düz olarak yukarıya doğru kaldırırlar. Karşılıklı durarak belden aşağı kısmı kıvırıp vücudu titretirler. Yan yana gelir, bir ileri bir geri giderler. Sonra sırt sırta dönerek sol ayaklarını ileri atar ve gövdeyi belden itibaren saçlar yere değinceye kadar arkaya bükerler. Belden aşağısını çevirerek göbek atmak ve (varyete oyuncularının yaptığı akrobatik danslardaki gibi) ayakları öne fırlatmak, sonra da sarılışıp birbirlerine sarsalamak ve sürekli titreşmelerle bol bol göbek atmak suretiyle oynarlar.

Kaşıklı oyunun belli başlı bir türküsü yoktur.

Ankara yöresi kaşıklı oyun figürlerinin gene de başka halleri vardır. Kendine ait havasının hafif çalınan yerlerinde iki eldeki çifter kaşıklar bir ürperti gibi susuverir, yalnız ayak hareketleri yapılır. Sazın usul çalınışında kaşıkların bu birlikte duraklayışı, oyunun hoş bir nüktesini vücuda getirir. Sol ayağın vuruşunda sağ ökçe kalkık durup bu ayakla yürüyüş gösterilir. Pek canlı ve renkli kaşık vuruşları olunur. Fakat, figür değişmelerinde kesin kalıplar yoktur. Oyuncular, havayla yakışıklı (uyumlu) hareket değişimlerinde dikkatle birbirlerini kollarlar, acemiler ustaları tıpatıp taklide gayret ederler. Esaslar olmakla beraber irtical hâkim; fakat gölge gibi uzlaşımlar mutlaka başarılıdır. Ustaya uyamayacak acemiler oyuna hiç karışmazlar. Aksi taktirde âhenk sağlanamaz.

Kaşıklı Oyunun her hareketi Düz Oyunda olduğu gibidir. Zilli Oyunun kaşıklıdan hiçbir farkı yoktur. Sadece kaşıklar yerine ellerle ziller işler. Tartım (ritim) şıkırtıları ikisinde de havasına göredir. Erkekler zilden ziy'de kaşıklarla oynarlar. Kaşıkları erkeklik ve yiğitliğe uygun bilirler. Aynı duygu Konya yöresinde de mevcut olup bir gelenekten kalmalığı muhtemeldir. Esasen tedariki gitgide güçleşmekte olup zamanla büsbütün de kadın oyunlarına inhisar edeceğe benzemektedir.