Bir uzay mekiğinin altimetresi statik basınç sistemi tarafından yapılır. Bir uzay mekiğinin hava hızı göstergesi statik basınç sistemi ve pitot basınç sistemi tarafından belirlenir.[1]
Statik basınç sistemi uzay mekiğinin uçtuğu rakımdaki atmosfer basıncını hissetmek için onun dışı açıktır. Bu küçük açıklığa statik port denilir. Uçuşta,hava basıncı uzay aracının dışının çevresindeki farklı konumlarda birazcık farklıdıfunduszeue.info aracı tasarımcısı statik portun konumunu dikkatli bir şekilde seçmek zorundadır. Uzay aracının uçtuğu rakımdaki atmosfer basıncına eşit olan tüm atak açıları için o hava basıncındaki bir uzay aracının dışında konumu yoktur. Basınçtaki farklılık altimetrede gösterilen rakımda ve hava süratinin göstergesi üzerinde gösterilen değerde küçük bir hataya neden olur. bu rakımda ve hava süratinde gösterilen hataya konum hatası denilir. &#;&#; [2][3]
Statik port için konumu ayarladığın zaman uzay aracı tasarlayıcısının nesnesi uzay aracının statik basınç sistemindeki basıncın hava sürati ve ağırlığın genişliğini belirlerken uzay aracının uçtuğu rakımdaki atmosfer basıncına mümkün olduğunca yakın olduğundan emin olmalıdır. Birçok yazar serbest akış statik basıncı olarak uzay aracının uçtuğu rakımdaki basınçtaki atmosfer basıncını tanıtır. En az bir yazar,serbest akış statik basıncını açıklamadan kaçınmak için farklı bir yaklaşım alır. Gracey,statik basıncın uzay aracının uçuş seviyesindeki atmosferik basıncı olduğunu yazdı. Gracey,yerel statik basınç olarak uzay aracına herhangi bir yakın noktadaki hava basıncını vurgulamıştır.
Akışkanlar dinamiğindeki statik basınç[değiştir
Soruya Statik basınç, atmosferik basınç mı yoksa nedir? yazar tarafından verilen Єedya Bondarchuk en iyi cevap İnsanlar basit sorular sorduğunda herkesi aşırı zekice ansiklopedi makalelerini kopyalamamaya çağırıyorum. Gitmek fizik burada gerekli değildir. "Statik" kelimesi, kelimenin tam anlamıyla - sabit, zaman içinde değişmeyen anlamına gelir. Bir futbol topunu pompaladığınızda, pompanın içindeki basınç statik değil, her saniye farklıdır. Ve pompaladığınızda, topun içinde sabit bir hava basıncı vardır - statik. Ve atmosferik basınç prensipte statiktir, ancak daha derine inerseniz öyle değildir, yine de günler ve hatta saatler boyunca biraz değişir. Kısacası, burada anlaşılmaz bir şey yok. Statik kalıcı anlamına gelir ve başka bir şey ifade etmez. Erkeklere merhaba derken, lütfen! Elden ele şok. Neyse, oldu. "Statik elektrik" diyorlar. Sağ! Bu anda vücudunuzda statik bir yük (sabit) birikmiştir. Başka birine dokunduğunuzda, yükün yarısı kıvılcım şeklinde ona gider. İşte bu, bir daha göndermeyeceğim. Kısacası, tüm durumlar için "statik" = "kalıcı". Yoldaşlar, sorunun cevabını bilmiyorsanız ve dahası hiç fizik okumadıysanız, ansiklopedilerden makaleler kopyalamanıza gerek yok!! tıpkı yanılıyormuşsun gibi, ilk derse gelmedin ve senden Bernouli formüllerini sormadın, değil mi? basınç, viskozite, formüller vs. vs neymiş diye çiğnemeye başladılar ama gelip tam dediğiniz gibi verince kişi iğreniyor. Aynı denklemdeki sembolleri anlamazsan öğrenme merakı ne olacak? Bir çeşit temeli olan birine söylemek kolaydır, yani tamamen yanılıyorsunuz!
cevap dana rosto[acemi] Atmosferik basınç, gazların yapısının MCT'si ile çelişir ve moleküllerin kaotik bir hareketinin varlığını reddeder, bunun sonucunda gazla sınırlanan yüzeylerde basınç oluşur. Gazların basıncı, aynı adı taşıyan moleküllerin karşılıklı itilmesiyle önceden funduszeue.info gerilimi, basınca eşittir. Atmosfer kolonunu %78 nitrojen, %21 oksijen ve %1 diğer gazlardan oluşan bir çözelti olarak düşünürsek, atmosferik basınç, bileşenlerinin kısmi basınçlarının toplamı olarak kabul edilebilir. Moleküllerin karşılıklı itme kuvvetleri izobarlar üzerinde aynı isimli moleküller arasındaki mesafeleri eşfunduszeue.infoelen oksijen moleküllerinin diğerleriyle itici kuvvetleri yoktur. aynı potansiyel, bu, atmosferdeki ve kapalı bir kaptaki gaz konsantrasyonlarının eşitlenmesini açıklar.
cevap Huck Finn[guru] Statik basınç, yerçekimi kuvvetinin yarattığı basınçtır. Kendi ağırlığı altındaki su, yükseldiği yükseklikle orantılı bir kuvvetle sistemin duvarlarına baskı yapar. 10 metreden bu rakam 1 atmosferdir. İstatistiksel sistemlerde akış üfleyiciler kullanılmaz ve soğutucu akışkan borular ve radyatörler arasında yerçekimi ile dolaşır. Bunlar açık sistemlerdir. Maksimum basınç sistemi açısıtma yaklaşık atmosferdir. V modern inşaat bu tür yöntemler, özerk devreler kurarken bile pratik olarak kullanılmaz kır evleri Bunun nedeni, böyle bir sirkülasyon şeması için büyük çaplı boruların kullanılması gerektiğidir. Estetik açıdan hoş ve pahalı değildir. Basınç kapalı sistemısıtma: dinamik basınçısıtma sisteminde ayarlanabilir Kapalı bir ısıtma sistemindeki dinamik basınç, bir elektrikli pompa kullanılarak soğutma sıvısının akış hızı yapay olarak artırılarak oluşturulur. Örneğin, yüksek binalardan veya büyük otoyollardan bahsediyorsak. Her ne kadar şimdi özel evlerde bile, ısıtma kurarken pompalar kullanılıyor. Önemli! Bu atmosferik hesaba katılmadan aşırı basınç hakkında. Isıtma sistemlerinin her birinin kendi izin verilen çekme mukavemeti vardır. Başka bir deyişle, farklı yüklere dayanabilir. Hangisini bulmak için işletme basıncı kapalı bir ısıtma sisteminde, su sütunu tarafından oluşturulan statik olana, pompalar tarafından oluşturulan dinamik olanı eklemek gerekir. İçin doğru iş sistem, basınç göstergesi sabit olmalıdır. Basınç göstergesi, bir ısıtma sisteminde suyun hareket ettiği basıncı ölçen mekanik bir cihazdır. Yay, ok ve teraziden oluşur. Basınç göstergeleri önemli yerlere kurulur. Onlar sayesinde, ısıtma sistemindeki çalışma basıncının ne olduğunu öğrenebilir ve teşhis sırasında boru hattındaki hataları tespit edebilirsiniz (hidrolik testler).
cevap yetenekli[guru] Sıvıyı belirli bir yüksekliğe pompalamak için pompanın statik ve dinamik basıncı aşması gerekir. Statik basınç, boru hattındaki sıvı kolonunun yüksekliğinden kaynaklanan basınçtır, yani. pompanın sıvıyı yükseltmesi gereken yükseklik .. Dinamik basınç, boru hattı duvarının kendisinin hidrolik direncinden kaynaklanan hidrolik dirençlerin toplamıdır (duvar pürüzlülüğü, kirlilik vb. dikkate alınarak) ve yerel direnç(boru hattı dirsekleri, vanalar, sürgülü vanalar, vb.).
cevap Eurovision[guru] Atmosferik basınç, atmosferin içindeki ve dünya yüzeyindeki tüm nesneler üzerindeki hidrostatik basıncıdır. Atmosferik basınç, havanın Dünya'ya olan yerçekimi çekimi ile oluşturulur. Ve statik basınç - Mevcut konseptle tanışmadım. Ve şaka olarak, bunun elektrik kuvvetleri yasalarından ve elektriğin çekim yasalarından kaynaklandığını varsayabiliriz. Belki bu? - Elektrostatik, elektrostatik alanı ve elektrik yüklerini inceleyen bir fizik dalıdır. Benzer yüklü cisimler arasında elektrostatik (veya Coulomb) itme ve benzer yüklü cisimler arasında elektrostatik çekim meydana gelir. Benzer yüklerin itilmesi olgusu, bir elektroskobun yaratılmasının temelini oluşturur - elektrik yüklerini tespit etmek için bir cihaz. Statik (Yunanca στατός, "hareketsiz"): Belirli bir anda dinlenme durumu (kitap). Örneğin: Statik bir fenomeni tanımlayın; (sıf.) statik. Denge koşullarının incelendiği mekaniğin bir dalı mekanik sistemler kendilerine uygulanan kuvvetlerin ve momentlerin etkisi altındadır. Yani statik basınç kavramıyla tanışmadım.
cevap Andrey Halizov[guru] Basınç (fizikte), cisimler arasındaki etkileşim yüzeyine normal olan kuvvetin bu yüzeyin alanına veya formül biçimindeki oranıdır: P = F / S. Statik (Statik kelimesinden (Yunanca στατός, "sabit" "sabit") basınç, cisimler arasındaki etkileşimin yüzeyine normal bir kuvvetin zamana bağlı (değişmeyen) bir uygulamasıdır. Atmosferik (barometrik) basınç, atmosferin içindeki ve dünya yüzeyindeki tüm nesneler üzerindeki hidrostatik basıncıdır. Atmosferik basınç, havanın Dünya'ya olan yerçekimi çekimi ile oluşturulur. Dünya yüzeyinde, atmosferik basınç yerden yere ve zamana göre değişir. Atmosferik basınç, yalnızca atmosferin üstteki katmanı tarafından oluşturulduğu için yükseklikle azalır. Basıncın irtifaya bağımlılığı sözde ile tanımlanır. Yani ikisi farklı kavramlardır.
Bernoulli Yasası Vikipedi'de Bernoulli Yasası hakkındaki wikipedia makalesine göz atın
basınç türleri
Sabit basınç
Sabit basınç sabit bir sıvının basıncıdır. Statik basınç = karşılık gelen ölçüm noktasının üzerindeki seviye + genleşme kabındaki ilk basınç.
dinamik basınç
dinamik basınç hareketli sıvı akışının basıncıdır.
Pompa tahliye basıncı
İşletme basıncı
Pompa çalışırken sistemde mevcut olan basınç.
İzin verilen çalışma basıncı
Pompa ve sistemin güvenlik koşullarından izin verilen maksimum çalışma basıncı değeri.
Baskı yapmak bir cismin diğerinin yüzeyine etki ettiği normal (yüzeye dik) kuvvetlerin yoğunluğunu karakterize eden fiziksel bir niceliktir (örneğin, zeminde bir binanın temeli, geminin duvarlarında sıvı, kaptaki gaz). pistondaki motor silindiri, vb.). Kuvvetler yüzey boyunca eşit olarak dağıtılırsa, Basınç r yüzeyin herhangi bir yerinde p = f / s, nerede S- bu bölümün alanı, F- ona dik olarak uygulanan kuvvetlerin toplamı. Eşit olmayan bir kuvvet dağılımı ile, bu eşitlik, belirli bir alan üzerindeki ve sınırdaki ortalama basıncı, değer olarak belirler. S sıfıra, bu noktadaki basınçtır. Kuvvetlerin düzgün dağılımı durumunda yüzeyin tüm noktalarındaki basınç aynıdır ve eşit olmayan dağılım durumunda noktadan noktaya değişir.
Sürekli bir ortam için, ortamın her noktasındaki basınç kavramı, sıvıların ve gazların mekaniğinde önemli bir rol oynayan benzer şekilde tanıtılır. Durgun haldeki akışkanın herhangi bir noktasındaki basınç her yönde aynıdır; bu, ideal olarak kabul edilebilirlerse (sürtünmesiz) hareket eden bir sıvı veya gaz için de geçerlidir. Viskoz bir sıvıda, belirli bir noktadaki basınç, birbirine dik üç yöndeki basıncın ortalama değeri olarak anlaşılır.
Basınç, fiziksel, kimyasal, mekanik, biyolojik ve diğer olaylarda önemli bir rol oynar.
basınç kaybı
basınç kaybı- yapısal elemanın girişi ve çıkışı arasındaki basınç düşüşü. Bu elemanlar boru hatlarını ve bağlantı parçalarını içerir. Kayıplar türbülans ve sürtünmeden kaynaklanır. Malzemeye ve yüzey pürüzlülüğü derecesine bağlı olarak her boru hattı ve bağlantı parçası, kendi kayıp faktörü ile karakterize edilir. İlgili bilgiler için üreticilere danışılmalıdır.
Basınç birimleri
Basınç yoğun bir fiziksel miktardır. SI basıncı paskal cinsinden ölçülür; Aşağıdaki birimler de geçerlidir:
Birçok teknolojik süreçte basınç, gidişatını belirleyen ana parametrelerden biridir. Bunlar şunları içerir: otoklavlarda ve buhar odalarındaki basınç, proses boru hatlarındaki hava basıncı, vb.
Basınç değerinin belirlenmesi
Baskı yapmak Birim yüzey üzerindeki bir kuvvetin etkisini karakterize eden bir niceliktir.
Basıncın büyüklüğünü belirlerken, mutlak, atmosferik, gösterge ve vakum basıncını ayırt etmek gelenekseldir.
Mutlak basınç (pa) - Bu, mutlak sıfırdan ölçülen, altında gaz, buhar veya sıvı bulunan herhangi bir sistemin içindeki basınçtır.
Atmosfer basıncı (pv) dünya atmosferinin hava sütununun kütlesi tarafından yaratılmıştır. Alanın deniz seviyesinden yüksekliği, enlem ve meteorolojik koşullara bağlı olarak değişken bir değere sahiptir.
aşırı basınç mutlak basınç (p a) ve atmosferik basınç (p in) arasındaki farkla belirlenir:
p f = p a - p in.
Vakum (nadir)- bu, basıncının atmosferik basınçtan daha az olduğu gazın durumudur. Kantitatif olarak, vakum basıncı, vakum sistemi içindeki atmosfer basıncı ile mutlak basınç arasındaki farkla belirlenir:
p vac = p in - p a
Hareketli ortamdaki basıncı ölçerken, basınç kavramı statik ve dinamik basınç olarak anlaşılır.
Statik basınç (pAziz) - bu, gaz veya sıvı ortamın potansiyel enerjisinin sağlanmasına bağlı olarak basınçtır; statik kafa tarafından belirlenir. Aşırı veya vakum olabilir, belirli bir durumda atmosfere eşit olabilir.
Dinamik basınç (pD) - Bu, gaz veya sıvı akışının hareket hızından kaynaklanan basınçtır.
Toplam basınç (pP) hareketli bir ortam, statik (p st) ve dinamik (p d) basınçlardan oluşur:
p p = p st + p d.
Basınç birimleri
SI birim sisteminde, basınç birimi, 1 N (Newton) kuvvetinin 1 m²'lik bir alan üzerindeki etkisi, yani 1 Pa (Pascal) olarak kabul edilir. Bu birim çok küçük olduğundan pratik ölçümler için kilopaskal (kPa = 10 3 Pa) veya megapaskal (MPa = 10 6 Pa) kullanılır.
Ek olarak, pratikte aşağıdaki basınç birimleri kullanılır:
milimetre su sütunu (mm wc);
milimetre cıva (mmHg);
atmosfer;
kilogram başına kuvvet Santimetrekare(kg · s / cm²);
Ayrıca bu değerler arasındaki ilişki şu şekildedir:
1 Pa = 1 N/m2
1 kg s/cm² = MPa = 1 atm
1 mm su Sanat. = 9,81 Pa = 10 -4 kg s / cm² = 10 -4 atm
1 mmHg Sanat. = Pa
1 bar = Pa = mm Hg. Sanat.
Bazı ölçü birimlerinin fiziksel açıklaması:
1 kg · s / cm², 10m yüksekliğindeki bir su kolonunun basıncıdır;
1 mmHg Sanat. - bu, her 10m yükseklik için çıkış sırasındaki basınç düşüşü miktarıdır.
Basınç ölçüm yöntemleri
Basıncın yaygın kullanımı, teknolojik işlemlerde farkı ve vakumu, basıncı ölçmek ve kontrol etmek için çeşitli yöntem ve araçların uygulanmasını gerekli kılar.
uygun yükseklikte bir sıvı sütununun (cıva, su) basıncı;
elastik elemanların (yaylar, membranlar, ölçü kutuları, körükler ve ölçü tüpleri) deformasyonu sırasında geliştirilen;
malların ciddiyeti;
belirli malzemelerin deformasyonundan kaynaklanan ve elektriksel etkilere neden olan elastik kuvvetler.
Basınç ölçüm cihazlarının sınıflandırılması
Eylem ilkesine göre sınıflandırma
Belirtilen yöntemlere göre, basınç ölçüm cihazları, çalışma prensibine göre ayrılabilir:
sıvı;
deformasyon;
ölü ağırlık;
elektriksel.
Deformasyon ölçüm cihazları en çok endüstride kullanılmaktadır. Geri kalanlar, çoğunlukla, laboratuvar koşullarında örnek veya araştırma olarak uygulama bulmuştur.
Ölçülen değer sınıflandırması
Ölçülen değere bağlı olarak, basınç ölçüm cihazları aşağıdakilere ayrılır:
manometreler - aşırı basıncı ölçmek için (atmosfer üzerindeki basınç);
mikromanometreler (basınç ölçerler) - küçük ölçmek için aşırı basınçlar(40 kPa'ya kadar);
barometreler - atmosfer basıncını ölçmek için;
mikrovakum ölçerler (çekiş ölçerler) - küçük deşarjları ölçmek için ( kPa'ya kadar);
vakum göstergeleri - vakum basıncını ölçmek için;
manovakum ölçerler - fazlalığı ölçmek için ve Vakum basıncı;
manometreler mutlak basınç- mutlak sıfırdan sayılan basıncı ölçmek için;
fark basınç göstergeleri - fark (diferansiyel) basıncı ölçmek için.
Sıvı basıncı ölçüm cihazları
Sıvı ölçüm cihazlarının çalışması, ölçülen basıncın bariyer (çalışan) sıvı kolonunun basıncı ile dengelendiği hidrostatik prensibe dayanmaktadır. Sıvının yoğunluğuna bağlı olarak seviyelerdeki fark, basıncın bir ölçüsüdür.
senşekilli manometre Basınç veya fark basıncını ölçmek için en basit araçtır. Bir çalışma sıvısı (cıva veya su) ile doldurulmuş ve bir tartı ile bir panele bağlanmış bükülmüş bir cam tüptür. Tüpün bir ucu atmosfere, diğeri ise basıncın ölçüldüğü nesneye bağlanır.
İki borulu manometreler için üst ölçüm limiti, %0,2 2'lik azaltılmış ölçüm hatasıyla 1 10 kPa'dır. Bu yolla basıncı ölçmenin doğruluğu, h değerinin (sıvının seviyesindeki farkın değeri) okunmasının doğruluğu, çalışma sıvısının ρ yoğunluğunu belirleme doğruluğu ile belirlenecek ve buna bağlı olmayacaktır. tüp bölümü.
Sıvı basıncı ölçüm cihazları, göstergelerin uzaktan iletiminin olmaması, küçük ölçüm aralıkları ve düşük güç ile karakterize edilir. Aynı zamanda, basitlikleri, düşük maliyetleri ve nispeten yüksek ölçüm doğruluğu nedeniyle, laboratuvarlarda ve daha az sıklıkla endüstride yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Deformasyon basınç ölçüm cihazları
Kontrollü ortamın basınç veya vakumunun hassas eleman üzerinde yarattığı kuvveti, çeşitli elastik elemanların elastik deformasyon kuvvetleri ile dengelemeye dayanırlar. Doğrusal veya açısal yer değiştirmeler şeklindeki bu deformasyon, bir kayıt cihazına (gösterge veya kaydedici) iletilir veya uzaktan iletim için bir elektrik (pnömatik) sinyaline dönüştürülür.
Algılama elemanları olarak tek dönüşlü boru yaylar, çok dönüşlü boru yaylar, elastik membranlar, körükler ve yaylı körükler kullanılmaktadır.
Diyaframların, körüklerin ve boru şeklindeki yayların üretimi için, yeterince yüksek elastikiyet, korozyon önleyici, sıcaklık değişimlerine düşük parametre bağımlılığı ile ayırt edilen bronz, pirinç, krom-nikel alaşımları kullanılır.
Membran cihazları nötr gaz ortamının düşük basınçlarını (40 kPa'ya kadar) ölçmek için kullanılır.
Körük cihazları 40kPa'ya kadar, kPa'ya kadar (basınç göstergeleri olarak), kPa'ya kadar (vakum göstergeleri olarak), + kPa ( basınç göstergeleri olarak).
Boru şeklindeki yay cihazları en yaygın basınç ölçerler, vakum ölçerler ve manovakum ölçerler arasındadır.
Boru şeklindeki bir yay, ince duvarlı, bir daire yayı boyunca bükülmüş, bakır alaşımlarından veya paslanmaz çelikten yapılmış, sızdırmaz bir ucu olan bir boru (tek veya çok dönüşlü). Borunun içindeki basınç arttıkça veya azaldıkça yay gevşer veya belirli bir açıyla bükülür.
Söz konusu tipteki manometreler 60 kPa üst ölçüm limitleri için üretilmektedir. Vakum ölçerler 0 kPa ölçeğinde üretilmektedir. Manovakum sayaçlarının ölçüm limitleri vardır: kPa ila + (60kPa… MPa). Çalışma manometreleri için doğruluk sınıfı 0,6 4, örnek olarak - 0,16; ;
Ölü Ağırlık Göstergeleri mekanik kontrolü ve orta ve yüksek basıncın örnek manometrelerini kontrol etmek için bir cihaz olarak kullanılır. İçlerindeki basınç, piston üzerine yerleştirilen kalibre edilmiş ağırlıklar tarafından belirlenir. Gazyağı, transformatör veya hint yağı Ölü ağırlık test cihazlarının doğruluk sınıfı %0,05 ve %0,
Elektrikli manometreler ve vakum ölçerler
Bu grubun cihazlarının etkisi, bazı malzemelerin basınç etkisi altında elektriksel parametrelerini değiştirme özelliğine dayanmaktadır.
Piezoelektrik manometreler 8 · 10 3 GPa'ya kadar hassas eleman üzerinde izin verilen bir yüke sahip mekanizmalarda yüksek frekanslı titreşimli basıncı ölçmek için kullanılır. Piezoelektrik manometrelerdeki mekanik stresleri elektrik akımının salınımlarına dönüştüren hassas eleman silindirik veya dikdörtgen birkaç milimetre kalınlığında kuvars, baryum titanat veya PZT tipi seramiklerden (kurşun zirkonat titonat) yapılmıştır.
Gerinim ölçerler küçük var boyutlar, basit cihaz, operasyonda yüksek doğruluk ve güvenilirlik. Okumaların üst sınırı 40 MPa, doğruluk sınıfı 'dır; 1 ve Zor endüstriyel koşullarda kullanılırlar.
Gerinim ölçerlerde hassas bir eleman olarak, prensibi deformasyon etkisi altında dirençteki bir değişikliğe dayanan gerinim ölçerler kullanılır.
Gösterge basıncı, dengesiz köprü devresi tarafından ölçülür.
Safir plakalı ve gerinim ölçerli membranın deformasyonunun bir sonucu olarak, köprüde bir voltaj şeklinde bir dengesizlik meydana gelir ve bu bir amplifikatör tarafından ölçülen basınçla orantılı bir çıkış sinyaline dönüştürülür.
Fark basınç göstergeleri
Sıvıların ve gazların fark (diferansiyel) basıncını ölçmek için kullanılırlar. Gazların ve sıvıların akış hızını, sıvı seviyesini ölçmek ve ayrıca küçük gösterge ve vakum basınçlarını ölçmek için kullanılabilirler.
Diyafram Fark Basınç Göstergeleri agresif olmayan ortamın basıncını ölçmek için tasarlanmış, ölçülen değeri 0 5mA doğru akımın birleşik bir analog sinyaline dönüştüren prangasız birincil ölçüm cihazlarıdır.
DM tipi fark basınç göstergeleri, 1,6 kPa'lık maksimum basınç düşüşleri için üretilir.
Körüklü Fark Basınç Göstergeleri 1 4 kPa maksimum basınç düşüşleri için üretilirler, izin verilen maksimum 25 kPa çalışma aşırı basıncı için tasarlanmıştır.
Elektrik kontağı basınç ölçer cihazı, doğrulama yöntemleri
Elektrik kontağı basınç ölçer cihazı
Şekil - Elektrik temaslı basınç ölçerlerin temel elektrik şemaları: a- kapatmak için tek temas; B- açma için tek temas; c - açma - açma için iki kontak; G- kapama-kapama için iki kontak; D- açma-kapama için iki kontak; e- kapama-açma için iki kontak; 1 - yön oku; 2 ve 3 - elektrik temel kontakları; 4 ve 5 - sırasıyla kapalı ve açık kontak bölgeleri; 6 ve 7 - etki nesneleri
Elektrik temaslı bir basınç göstergesinin tipik bir çalışma şeması şekilde gösterilebilir ( a). Basınç yükseldiğinde ve belirli bir değere ulaştığında, işaretçi oku 1 elektrik kontağı ile bölgeye girer 4 ve bir temel kontak ile kapanır 2 cihazın elektrik devresi. Devrenin kapatılması, sırayla, etki nesnesinin devreye alınmasına yol açar 6.
Açma devresinde (Şek. . B) basınç yokluğunda, işaretçi okunun elektrik kontakları 1 ve temel temas 2 kapalı. enerjik sen cihazın bir elektrik devresi ve bir etki nesnesi var. Basınç yükseldiğinde ve ok kapalı kontak bölgesini geçtiğinde, cihazın elektrik devresi bozulur ve buna bağlı olarak hedefe yönelik elektrik sinyali kesilir.
Çoğu zaman endüstriyel koşullarda, iki pimli elektrik devrelerine sahip basınç göstergeleri kullanılır: biri ses veya ışık göstergesi için kullanılır, ikincisi ise çeşitli kontrol sistemlerinin işleyişini organize etmek için kullanılır. Böylece, açma-kapama devresi (Şek. D) belirli bir basınca ulaştığında bir kanalın bir elektrik devresini açmasına ve nesneyi etkilemek için bir sinyal almasına izin verir. 7 ve ikincisinde - temel kontağı kullanarak 3 açık durumdaki ikinci elektrik devresini kapatın.
Kapanma-açma devresi (Şek. . e) artan basınçla bir devrenin kapanmasına ve diğerinin açılmasına izin verir.
Kapatma-kapama için iki kontaklı devreler (Şek. G) ve açma-açma (şek. v) basınç yükseldiğinde ve aynı veya farklı değerlere ulaşıldığında, her iki elektrik devresinin kapanmasını veya sırasıyla açılmasını sağlar.
Manometrenin elektrik kontak kısmı entegre, doğrudan sayaç mekanizması ile birleştirilebilir veya cihazın ön tarafına monte edilmiş bir elektrik kontak grubu şeklinde bağlanabilir. Üreticiler geleneksel olarak elektrik kontak grubunun çubuklarının boru eksenine monte edildiği tasarımları kullanırlar. Bazı cihazlarda, kural olarak, hassas elemana manometrenin işaretçi oku ile bağlanan bir elektrik kontak grubu kurulur. Bazı üreticiler, sayacın iletim mekanizmasına monte edilmiş mikro anahtarlı bir elektrik temaslı basınç göstergesine hakim olmuştur.
Elektrik kontaklı manometreler mekanik kontaklı, manyetik ön yüklü kontaklı, endüktif çiftli, mikro şalterli olarak üretilmektedir.
Mekanik kontaklara sahip bir elektrik kontak grubu, yapısal olarak en basit olanıdır. Dielektrik taban üzerine bir taban kontağı sabitlenmiştir; bu, kendisine sabitlenmiş ve bir elektrik devresine bağlı bir elektrik kontağı olan ek bir oktur. Elektrik devresinin diğer konektörü, bir ok ucu ile hareket ettirilen bir kontağa bağlanır. Böylece, basınçtaki bir artışla, işaret oku, ek ok üzerinde sabitlenmiş ikinci kontağa bağlanana kadar hareketli kontağı değiştirir. Yaprak veya sütun şeklinde yapılan mekanik kontaklar gümüş – nikel (Ar80Ni20), gümüş – paladyum (Ag70Pd30), altın – gümüş (Au80Ag20), platin – iridyum (Pt75Ir25) alaşımları vb.
Mekanik kontaklı cihazlar V'a kadar gerilimler için derecelendirilmiştir ve 10 W DC'ye kadar veya 20 V × A AC'ye kadar maksimum kesme gücüne dayanır. Kontakların küçük kesme kapasiteleri, yeterince yüksek bir çalışma doğruluğu sağlar (tam ölçek değerinin %0,5'ine kadar).
Manyetik olarak kavranan kontaklar tarafından daha güçlü bir elektrik bağlantısı sağlanır. Mekanik olanlardan farkı, kontakların arka tarafına (tutkal veya vidalarla) küçük mıknatısların sabitlenmesinden oluşur, bu da mekanik bağlantının gücünü arttırır. Manyetik kenetlemeli kontakların maksimum kesme gücü 30 W DC'ye kadar veya 50 V × A AC'ye kadar ve V'a kadar voltajdır. Kontak sisteminde mıknatısların bulunması nedeniyle doğruluk sınıfı 2,5'i geçmez.
EKG doğrulama yöntemleri
Elektrik temaslı basınç göstergeleri ve ayrıca basınç sensörleri periyodik olarak doğrulanmalıdır.
Sahada elektriksel temaslı basınç göstergeleri ve laboratuvar koşullarıüç şekilde kontrol edilebilir:
sıfır noktası doğrulaması: basınç kaldırıldığında, ok "0" işaretine geri dönmelidir, ok eksikliği alet hata toleransının yarısını geçmemelidir;
çalışma noktasının kontrol edilmesi: test edilen cihaza bir kontrol basınç göstergesi bağlanır ve her iki cihazın okumaları karşılaştırılır;
doğrulama (kalibrasyon): belirli bir cihaz tipi için doğrulama (kalibrasyon) prosedürüne göre cihazın doğrulanması.
Elektrik kontaklı basınç göstergeleri ve basınç anahtarları, sinyal kontaklarının doğruluğu için kontrol edilir, yanıt hatası pasaporttan daha yüksek olmamalıdır.
Doğrulama prosedürü
Basınç cihazında bakım yapın:
Contaların işaretini ve güvenliğini kontrol edin;
Kapak sabitlemesinin varlığı ve gücü;
Topraklama kablosunda kopma yok;
Kasada ezik ve görünür hasar, toz ve kir yok;
Sensör sabitleme gücü (saha çalışması);
Kablo yalıtımının bütünlüğü (sahada çalışma);
Su cihazında kablo sabitlemesinin güvenilirliği (sahada çalışma);
Bağlantı elemanlarının sıkılığını kontrol edin (saha çalışması);
Kontak cihazları için muhafazaya karşı yalıtım direncini kontrol edin.
Temaslı basınç cihazları için bir şema oluşturun.
Giriş basıncını sorunsuz bir şekilde artırın, ileri ve geri (basınç düşüşü) stroku sırasında referans cihazının okumalarını alın. Raporları, ölçüm aralığının eşit aralıklı 5 noktasında yürütün.
Kontakların çalışmasının doğruluğunu ayarlara göre kontrol edin.
Kendisine göre sabit veya hareketli bir hava akışında bulunan bir uçak, ikincisinden gelen basıncı yaşar, ilk durumda (hava akışı sabitken) statik basınçtır ve ikinci durumda (hava akışı hareketli olduğunda) dinamik basınç, daha çok yüksek hızlı basınç olarak adlandırılır. Damlamadaki statik basınç, durgun bir sıvının (su, gaz) basıncına benzer. Örneğin: bir borudaki su, durgun veya hareket halinde olabilir, her iki durumda da boru duvarları su tarafından basınç altındadır. Su hareketi durumunda, yüksek hızlı bir basınç ortaya çıktığı için basınç biraz daha az olacaktır.
Enerjinin korunumu yasasına göre, damlama enerjisi hava akışı hava akışının farklı bölümlerinde akışın kinetik enerjisinin, basınç kuvvetlerinin potansiyel enerjisinin, akışın iç enerjisinin ve cismin konumunun enerjisinin toplamı vardır. Bu toplam sabit bir değerdir:
E kin + E p + E int + E p = sabit ()
Kinetik enerji(E akraba)- hareketli bir hava akımının iş yapabilme yeteneği. o eşittir
nerede m- hava kütlesi, 2 m'den kgf; V- hava akış hızı, m / s. kütle yerine ise m ikame hava kütlesi yoğunluğu r, sonra hız kafasını belirlemek için formülü elde ederiz. Q(kgf / m2 cinsinden)
Potansiyel enerji E p- statik basınç kuvvetlerinin etkisi altında hava akışının iş yapabilme yeteneği. o eşittir (kgf-m cinsinden)
E p = PFS, ()
nerede r- hava basıncı, kgf / m2; F- hava akımı akışının kesit alanı, m 2; S- belirli bir bölümde 1 kg havanın kat ettiği yol, m; İş bilimkurguözgül hacim denir ve gösterilir v, formül ()'teki özgül hava hacminin değerini değiştirerek, elde ederiz.
E p = Pv.()
İçsel enerji E int bir gazın sıcaklığı değiştiğinde iş yapabilme yeteneğidir:
nerede Özgeçmiş- sabit bir hacimde havanın ısı kapasitesi, cal / kg-deg; T- Kelvin ölçeğinde sıcaklık, K; A- termal eşdeğer mekanik iş(cal-kg-m).
Hava akışının iç enerjisinin sıcaklığı ile doğru orantılı olduğu denklemden görülebilir.
Konum enerjisi En- belirli bir hava kütlesinin ağırlık merkezinin konumu, belirli bir yüksekliğe yükseldiğinde değiştiğinde ve eşit olduğunda havanın iş yapabilme yeteneği
tr = mh ()
nerede H- yükseklik değişikliği, m.
Hava akışı akışındaki yükseklik boyunca hava kütlelerinin ağırlık merkezleri arasındaki mesafenin ihmal edilebilir değerleri göz önüne alındığında, bu enerji aerodinamikte ihmal edilir.
Her tür enerjiyi belirli koşullarla bağlantılı olarak ele alarak, bir hava akışı damlasındaki statik basınç ile hız yükü arasında bir ilişki kuran Bernoulli yasasını formüle etmek mümkündür.
İçinde bir hava akımının hareket ettiği değişken çaplı (1, 2, 3) bir boru (Şekil 10) düşünün. Basınç göstergeleri, incelenen bölümlerdeki basıncı ölçmek için kullanılır. Manometrelerin okumaları analiz edildiğinde, en düşük dinamik basıncın bölüm 'teki manometre tarafından gösterildiği sonucuna varılabilir. Bu, boru daraldığında hava akış hızının arttığı ve basıncın düştüğü anlamına gelir.
Pirinç. 10 Bernoulli Yasası Açıklaması
Basınç düşüşünün nedeni, hava akışının herhangi bir iş yapmaması (sürtünme dahil değildir) ve bu nedenle hava akışının toplam enerjisinin sabit kalmasıdır. Farklı bölümlerdeki hava akışının sıcaklığını, yoğunluğunu ve hacmini sabit kabul edersek (T 1 = T 2 = T 3; p 1 = p 2 = p 3, V1 = V2 = V3), o zaman iç enerji ihmal edilebilir.
Bu, bu durumda hava akışının kinetik enerjisinin potansiyel enerjiye geçişinin ve bunun tersinin mümkün olduğu anlamına gelir.
Hava akışının hızı arttığında, hız kafası ve buna bağlı olarak verilen hava akışının kinetik enerjisi artar.
(), (), (), (), () formüllerindeki değerleri formül () ile değiştirerek, iç enerjiyi ve konumun enerjisini ihmal ettiğimizi dikkate alarak, denklemi dönüştürerek ( ), elde ederiz
()
Hava akımının herhangi bir bölümü için bu denklem aşağıdaki gibi yazılır:
Denklemin bu formu en basit matematiksel Bernoulli denklemidir ve sabit bir hava akışının herhangi bir bölümü için statik ve dinamik basınçların toplamının sabit bir değer olduğunu gösterir. Bu durumda sıkıştırılabilirlik dikkate alınmaz. Sıkıştırılabilirliği hesaba katmak için ilgili değişiklikler yapılır.
Bernoulli yasasının netliği için bir deney yapılabilir. Kısa bir mesafede birbirine paralel tutarak iki yaprak kağıt alın, aralarındaki boşluğa üfleyin.
Pirinç. 11 Hava hızı ölçümü
Levhalar birbirine daha yakın hareket eder. Yakınsamalarının nedeni, levhaların dışında, basıncın atmosferik olması ve aralarındaki boşlukta, yüksek hızlı bir hava basıncının varlığından dolayı, basıncın azalması ve atmosferden daha az olmasıdır. Basınç farkının etkisi altında, kağıt tabakaları içe doğru bükülür.
Hareket eden bir gazın kinetik enerjisi:
burada m hareketli gazın kütlesidir, kg;
s - gaz hızı, m / s.
(2)
burada V, hareketli gazın hacmidir, m3;
- yoğunluk, kg / m3
(1)'de (2)'yi değiştirerek şunu elde ederiz:
(3)
1 m3'ün enerjisini bulalım:
(4)
toplam basınç toplamıdır ve .
Hava akışındaki toplam basınç, statik ve dinamik basıncın toplamına eşittir ve 1 m3 gazın enerji doygunluğunu temsil eder.
Toplam basıncı belirlemek için test şeması
Pitto Prandtl tüpü
(1)
(2)
Denklem (3), borunun performansını gösterir.
- sütun I'deki basınç;
- sütun II'deki basınç.
eşdeğer delik
Aynı miktarda havanın sağlanacağı F e kesitli bir delik açarsanız , aynı ilk h başlığına sahip boru hattının yanı sıra, böyle bir deliğe eşdeğer denir, yani. bu eşdeğer delikten bir geçiş, boru hattındaki tüm dirençlerin yerini alır.
Deliğin boyutunu bulalım:
, (4)
burada c gaz akış hızıdır.
Gaz tüketimi:
(5)
itibaren (2) (6)
Yaklaşık olarak, jetin daralma katsayısını hesaba katmadığımız için.
gerçek karmaşık sistemleri basitleştirirken hesaplamalara dahil etmek için uygun olan koşullu bir dirençtir. Boru hatlarındaki yük kayıpları, boru hattının münferit yerlerindeki kayıpların toplamı olarak belirlenir ve referans kitaplarında verilen deneysel veriler temelinde hesaplanır.
Boru hatlarının bükülmelerinde, bükülmelerinde, genleşme ve büzülmelerinde boru hattında kayıplar meydana gelir. Eşit boru hattındaki kayıplar da referans verilere göre hesaplanır:
emme bağlantısı
Fan muhafazası
Boşaltım borusu
Gerçek boru hattını direnciyle değiştiren eşdeğer delik.
- emme boru hattındaki hız;
- eşdeğer delikten geçen akış hızı;
- emme borusunda gazın hareket ettiği basıncın büyüklüğü;
çıkış borusundaki statik ve dinamik kafalar;
- boşaltma borusunda dolu kafa.
Eşdeğer bir delikten gaz basınç altında dışarı akar bilmek , bulduk .
Örnek
5'ten önceki verileri biliyorsak, fanı sürmek için motorun gücü nedir?
Kayıpları hesaba katarak:
nerede - monometrik verimlilik.
nerede fanın teorik başıdır.
Fan denklemlerinin türetilmesi.
Verilen:
Bulmak:
Çözüm:
nerede - hava kütlesi;
bıçağın ilk yarıçapıdır;
- bıçağın son yarıçapı;
- hava hızı;
- teğetsel hız;
- radyal hız.
Bölmek :
;
İkincil kütle:
,
;
İkincil iş - fan tarafından sağlanan güç:
.
Ders numarası
Bıçakların karakteristik şekli.
- çevresel hız;
İLE- parçacığın mutlak hızı;
- göreceli hız.
,
.
Haydi fanımızı atalet V ile hayal edelim.
Hava deliğe girer ve yarıçap boyunca C r hızında püskürtülür. ama bizde:
,
nerede V- fan genişliği;
r- yarıçap.
.
U ile çarpın:
.
Vekil , şunu elde ederiz:
.
değeri değiştir yarıçap için hayranımızın ifadesine girin ve şunu elde edin:
Teoride, fan kafası açılara (*) bağlıdır.
Yer değiştirmek karşısında ve yerine:
Sağ ve sol tarafları ikiye ayırın :
.
nerede A ve V- ikame katsayıları.
Bağımlılığı oluşturalım:
açılara bağlı olarak fan karakterini değiştirecek.
Şekilde, işaret kuralı ilk şekildekiyle aynıdır.
Teğetten yarıçapa dönüş yönünde bir açı çizerseniz, bu açı pozitif olarak kabul edilir.
1) İlk konumda: - pozitif, - olumsuz.
2) Omuz bıçakları II: - olumsuz, - pozitif - sıfıra yakın olur ve genellikle daha az. Bu yüksek kafalı bir fan.
3) Omuz bıçakları III: sıfıra eşittir. B = 0 Orta kafa fanı.
Fan için temel oranlar.
,
burada c hava çıkış hızıdır.
.
Hayranımız için bu denklemi yazalım.
.
Sol ve sağ tarafları n'ye bölün:
.
Sonra şunu elde ederiz:
.
O zamanlar .
Bu durumu çözerken x = const, yani. alacağız
Yazalım: .
O zamanlar: sonra - fanın ilk oranı (fan performansı birbiriyle fan devir sayısı olarak ilişkilidir).
Örnek:
- Bu, fanın ikinci oranıdır (teorik fan kafaları rpm'nin karesini ifade eder).
Aynı örneği alarak, o zaman .
Ama bizde .
O zaman eğer yerine üçüncü ilişkiyi elde ederiz. vekil Aşağıdakileri alıyoruz:
- Bu üçüncü orandır (fanı çalıştırmak için gereken güce devir küpleri denir).
Aynı örnek için:
Fan hesaplama
Fan hesaplama verileri:
Ayarlanır: - hava tüketimi (m3 / sn).
Tasarım açısından, kanat sayısı da seçilir - n,
- hava yoğunluğu.
Hesaplama süreci belirler r2 , D- emme girişinin çapı, .
Tüm fan hesaplaması, fan denklemine dayanmaktadır.
kazıyıcı asansör
1) Asansörü yüklerken direnç:
GC- ağırlık koşu ölçer zincirler;
GG- koşu metre kargonun ağırlığı;
L- çalışma dalının uzunluğu;
F- sürtünme katsayısı.
3) Boşta kalan daldaki direnç:
Toplam çaba:
.
nerede - yıldız sayısını dikkate alarak verimlilik m;
- yıldız sayısını dikkate alarak verimlilik n;
- zincirin sertliğini dikkate alan verimlilik.
Konveyör tahrik gücü:
,
nerede - konveyör tahrikinin verimliliği.
Kovalı konveyörler
Hacimli. Esas olarak sabit makinelerde kullanılırlar.
Atıcı fanı. Silaj biçerdöverlerinde ve tahıllarda kullanılır. Madde belirli bir eyleme maruz bırakılır. Yüksek tüketim artışta güç. üretkenlik.
Keten konveyörler.
Geleneksel başlıklarda kullanılır
1) (d'Alembert ilkesi).
Kütle parçacığı başına m ağırlık kuvveti hareket ediyor mg, eylemsizlik kuvveti , sürtünme kuvveti.
,
.
Bulmak gerek x, hangisi uzunluğa eşit, hız kazanmanız gereken V0 önceki V konveyör hızına eşittir.
,
İfade 4, aşağıdaki durumda dikkat çekicidir:
saat , .
bir açıda parçacık yolda konveyörün hızını alabilir L sonsuzluğa eşittir.
sığınaklar
Birkaç tür bunker vardır:
burgu deşarjlı
vibro boşaltma
Sabit makinelerde dökme ortamın serbest akışına sahip hazne kullanılır
1 Burgu deşarjlı hazne
Burgu boşaltıcının üretkenliği:
.
kazıyıcı asansör konveyörü;
dağıtım burgu hunisi;
alt boşaltma burgu;
eğimli boşaltma burgusu;
- doldurma faktörü;
n- vidanın devir sayısı;
T- burgu sahası;
- malzemenin özgül ağırlığı;
D- Vida çapı.
2. Titreşimli hazne
vibratör;
boşaltma tepsisi;
düz yaylar, elastik elemanlar;
a- hazne titreşimlerinin genliği;
İLE- ağırlık merkezi.
Avantajlar - serbest oluşum, tasarımın basitliği ortadan kalkar. Titreşimin tanecikli bir ortam üzerindeki etkisinin özü, sözde harekettir.
.
m- sığınak ağırlığı;
x- hareketi;
İle1 - hız direncini dikkate alan katsayı;
İle2 - yayların sertliği;
- vibratör milinin dairesel frekansı veya dönme hızı;
- haznenin yer değiştirmesine göre ağırlıkların ayarlanması aşaması.
Kutunun genliğini bulun İle1 =0:
çok az
,
- sığınağın doğal titreşimlerinin frekansı.
,
Bu frekansta malzeme akmaya başlar. Bunkerin boşaltıldığı bir çıkış hızı vardır. 50 saniye.
Akümülatörler. Saman ve saman koleksiyonu.
1. Stoperler menteşeli ve çekilir, tek odacıklı ve iki odacıklıdır;
2. Kıyılmış samanların toplanması veya yayılması ile saman kıyıcıları;
3. Yayıcılar;
4. Saman toplamak için saman presleri. Monte edilmiş ve çekilmiş arasında ayrım yapın.
Bernoulli denkleminde havanın hızı arttıkça statik basıncı neden düşer?
Sorulara Dön
statik hava basinci molekullerin titresmesi nedeniyle olusan basinc diye dusunuyorum, hava bir yone akarken bu titresimin yonunun degismemesi gerek diye dusunuyorum, buradaki yanlisim var mi?
2, görüntülenme
Cevap Ver
Soruyu Takip Et
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Soruyu Soranın Seçtiği Cevap
Statik basıncı moleküllerin rastgele her yöne hareketi (titreşimden ziyade) ve bunun sonucunda etrafında bulanan diğer moleküllere veya yüzeylere uyguladıkları kuvvet olarak düşünebiliriz. Akan bir akışkan içinse, akışkan molekülleri bu rastgele hareketi yanında çok daha büyük ölçekli (makro düzeyde) ve daha düzenli (örn. tek bir yöne) bir harekete sahip olurlar. Makro düzeydeki bu toplu hareketin uyguladığı kuvvete dinamik basınç diyoruz.
Bernoulli denklemi her ne kadar basınç (kuvvet) terimleri olarak yazılsa da, aslında enerji korunumu olarak düşünmek daha doğrudur. Bernoulli denklemi ideal bir akışkan için (sürtünmesiz yani viskozitesi olmayan akışkan için) aynı akım çizgisi üzerinde enerjinin korunduğunu söyler. (Akım çizgisi ayrıntısı bu soru için çok önemli değil, sadece denklemin tanımının doğru olması için belirttim.)
Bernoulli denkleminde 3 farklı enerji türü bulunur: Durgun/Statik enerji (Statik basınç), Kinetik enerji (Dinamik basınç) ve Potansiyel enerji (Hidrostatik basınç). Bernoulli denklemi bu 3 enerjinin toplamının yukarıdaki şartlar dahilinde sabit olduğunu söyler. Yani bu enerji türlerinden biri azaldığında diğeri artmak zorundadır! Tıpkı havaya atılan bir topun kinetik ve potansiyel enerjisinin hareketi boyunca değişmesi fakat toplamlarının sabit kalması gibi.
Eğer yerçekimi etkilerini düşünmezsek (yatay boruda bir akış olarak düşünebiliriz), eğer hız artarsa bu kinetik enerjinin arttığı anlamına gelir yani dinamik basıncın artması. Peki bu kinetik enerji nereden geliyor: akışkanın durgun enerjisinden. Yani, akışkanın kinetik enerjisindeki artış, durgun enerjisindeki azalış demek ya da başka bir deyişle, hızlanan akışkanın statik basıncı düşer.
Not: Dışarıdan herhangi bir ekstra kuvvet/enerjinin akışkana verilmediğini kabul ediyoruz burada. (Pompa, fan vb. yok)
1, görüntülenme
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Sorulara Dön
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın % okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki
Bugün Öğrendim ki
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Kafana takılan neler var?
Bilim, hep birlikteyken güzel. 'te Evrim Ağacı'na destek olun!
Bu yıl sayfamızda gezdiniz.
yılından beri Türkiye'de bilim iletişimini geliştirmek adına durmaksızın ter döküyoruz ve sizin gibi bilimseverlerin destekleri sayesinde Türkiye'nin en çok ziyaret edilen, en güvenilir, en büyük bilim arşivini yaratmaya devam ediyoruz. Sitemizde reklamlar görüyor olsanız da bunların bize getirisi önemsenmeyecek kadar az. Bizi ayakta tutan, Türkiye'deki bilimseverlerin gönüllü destekleri. Eğer yılında da Türkiye'de bilimi yeşertme çabalarımıza katkı sağlamak isterseniz, maddi destekçilerimiz arasına katılabilirsiniz. Hatta bu sayede sitemizi ve mobil uygulamamızı tamamen reklamsız bir şekilde kullanmanız mümkün olacak. Tek seferlik destek olun veya daha iyisi, aylık destekçilerimiz arasına şimdi katılın.
Kreosus (₺)YoutubePatreonDiğer Yöntemler
Evrim Ağacı
Türkiye'deki bilimseverlerin buluşma noktasına hoşgeldiniz!
Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.
Geri dön
Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.
Geri dön
Close
“ Bir ülkenin kurtarmayı seçtiği şey, bir ülkenin kendisi hakkında söylemeyi seçtiği şeydir.” Mollie Beattie
Bilim İçin 30 Saniyeniz Var mı?
Evrim Ağacı, tamamen okur ve izleyen desteğiyle sürdürülen, bağımsız bir bilim oluşumu. Ücretsiz bir Evrim Ağacı üyeliği oluşturmanın çok sayıda avantajından biri, sitedeki reklamları %50 oranında azaltmak (destekçilerimiz arasına katılarak reklamların %'ünü kapatabilirsiniz). Evrim Ağacı'nda geçirdiğiniz zamanı zenginleştirmek için, sadece 30 saniyenizi ayırarak üye olun (üyeyseniz, giriş yapmanızı tavsiye ederiz).
Üye Ol
Giriş Yap
Üyeliğin Avantajları
Pitot-Statik Göstergeleri
Pitot-Statik sistemin amacı; uçak sistemlerine dinamik (pitot) ve ortam (statik) basıncı tespit etmektir. Dâhili bağlantı sistemleri ve komponentleri girişlerdeki basıncı altitude (irtifa) ve airspeed (hız) sinyallerine çevirir. Probe’lar dinamik ve statik basınçları hissederler ve hatlardan geçerek kullanıcı komponentlerine basınç sağlarlar. Buzlanmayı önlemek için problar ısıtılır. Alternatif portlar standby altimetre ya da airspeed göstergesi için statik ve dinamik basınç sağlar. Drain fittingler (boşaltım teçhizatı) pitot-statik sistemde birikmiş suyu boşaltmaya yarar. Pilot mahallindeki üç aletin çalışması için gerekli olan pitot ve statik basıncı sağlar:
Hız saati (Pitot Basınç ve Statik Basınç)
Altimetre (Statik Basınç)
Varyometre (Statik Basınç)
Pitot: Havanın çarpma basıncı, hava içinde hareket eden cisme karşı oluşan basınçtır (toplam basınç=dinamik basınç +statik basınç). Statik Basınç: Durgun atmosferik basınç, etrafımızı saran hava basıncıdır.
Pitot Tüpü: Uçakta en az hava karışıklığının (türbülans) olduğu bölgede, uçuş yönüne doğru bakan, içi delik sivri uçlu çubuklara pitot tüpü denir. Uçak uzun süreli park edecekse, pitot tüpü zararlı maddeler, böcekler ve toza karşı kılıfı takılarak korunur. Aksi halde uçuş sırasında yanlış bilgi göstererek tehlikeye yol açabilir. Pitot-statik sistem, 4 pitot-statik probe, 2 alternatif statik port, 1 window (pencere) ve pitot-statik ısı modülü, 12 drain fitting ve çeşitli teçhizatlar; manifoldlar, tubing(boru), hose(hortum) ve fitttinglerden ( bağlantı elemanı) meydana gelmiştir. Pitot-statik probe’lar uçağın dışına yerleştirilmiştir. Her bir yanda iki tane, istasyonunda 3 numaralı uçuş kompartmanı penceresinin altına yerleştirilmiştir. Alternatif statik portlar istasyonuna uçağın her bir yanında bir tane yerleştirilmiştir. Window ve pitot-statik ısı modülü P5 panel üzerine yerleştirilmiştir. Pnömatik (hava ile çalışan) altitude (irtifa) veya airspeed (hız) göstergeleri P1 kaptan cihaz paneli üzerine yerleştirilmiştir.
Pitot statik sistemde uçuş öncesi yapılması gereken kontroller: -Bütün kılıflar ve tıkaçlar alınmalı ve saklanmalı. -Bütün tüp ve delikler açık olmalı ve yabancı bir madde tarafından tıkanmamış olmalı. -Pitot ısıtıcısı çalışır olmalı.
Altimetre
Uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren göstergelere altimetre denilir. Statik basınç ile çalışır. Statik basınç deliklerinden alınan hava basıncına göre yüksekliği ölçer. Altimetrelerin hassas elemanı aneroid olup içinde standart gün basıncı (deniz seviyesi=14,7 PSI, 29,93 inch/hg , ,2 mb) hapsedilmiştir. Uçak deniz seviyesinde ise aneroidin içindeki basınç ile statik basınç eşit olacağından ibreler 0 feeti gösterecektir. Eğer uçak irtifa aldığında ise statik basıncın düşmesi sonucunda aneroid genişleyecek ve altimetre ibreleri saat istikametinde olmak kaydıyla yüksekliğin artışını gösterecektir. Altimetre görünüş olarak saate benzer. Akrep yelkovan gibi boyca birbirinden farklı üç ayrı gösterge kolu vardır. En uzun olan feet aralığı, orta uzunluktaki kol ise feet aralığı, en kısa kol ise feet aralığı gösterir. Kadranın içinde açılmış bir pencereden de bir düğme ile ayarlanabilir baro metrik basınç görülür. Kalkış yapılan veya inilecek yerin barometrik basıncı ayarlanarak doğru yükseklik değerlerinin elde edilmesi sağlanır. Bazı hava alanlarının basıncı standart değerlere uymaz. Uçuş sırasında pilotun altimetreyi değişen dış basınca göre ayarlaması gerekir.
Altimetrelerin okunması; ilk önce feet’leri gösteren ters üçgen uçlu ibre okunur. Sonra feetleri gösteren ortadaki kısa ve kalın olan ibre okunur. Son olarak feetleri gösteren üstte bulunan uzun ibre okunur. Altimetreler üzerinde bulunan barber işareti (Barber pole) alçak irtifa sembolü olup feetin altında görülen feetin üstünde görünmeyen uyarıcı bir ikaz sembolüdür.
Barometrik ayar penceresi meydandaki hava yoğunluğu her zaman standart atmosfer değerinde olmadığı için o andaki meydan basıncı girilerek doğru yükseklik değeri elde edebilmek için aletin içine bir kalibrasyon sistemi yerleştirilmiştir. Bu barometrik pencereler genellikle 28,,00 inch/hg veya milibar arasında taksimatlandırılmıştır. Meydan basıncının ayarlanabilmesi için altimetrelerin sol alt köşelerinde barometrik ayar düğmesi vardır. Altimetre ayarlarında referans olarak deniz seviyesinde ısı 15 °C (59 °F) barometrik basınçta 29,92 inch/hg standart bir gün kabul edilmiştir. İyi ayarlanmış bir altimetre deniz seviyesinde standart bir günde 0 feet i göstermesi gerekir. Fakat barometrik basınçtaki değişiklikler ile havanın ısıdaki değişikler altimetrenin 0 feetten daha fazla ya da az göstermesine neden olur. Mesela deniz seviyesinde bir uçağın altimetresi 25 °C’lik sıcaklık ve inch/hg bir barometrik basınç altında 0 feet i göstermesine rağmen hava soğur ve o yöreye bir alçak basınç gelir ise altimetre 0 feetten daha fazla ( feet gibi) değerler gösterir. Hava ısınır ve o yöreye bir yüksek basınç gelirse altimetre 0 feetin altında ( &#; feet gibi) değerler gösterir. Sonuç olarak altimetrenin doğru değer gösterip göstermediğini anlamak için eğer uçak yerde ise o yerin deniz seviyesine göre yüksekliğini veya barometrik basıncını bilmek gerekir. Uçuşta ise o anda uçulan mevkideki barometrik basıncın bilinmesi ve bu basıncın barometrik pencereye işlenmesi gerekir. Eğer bilinen barometrik basınç inch/hg ve altimetrenin barometrik penceresi mm/hg ise inch/hg i mm/hg e çevirmek için 25,4 ile çarpmak gerekir.
Kabin Altimetresi ( Cabin Altimeter ) basınçlandırılmış tüm uçaklarda bulunur ve kabin basıncını feet olarak yükseklik cinsinden gösterir. Pilot bu göstergeye bakarak kabin basıncının limitler içinde olup olmadığını kontrol eder. Radyo Altimetre ( Radio Altimeter ) feet yüksekliğin altında çalışmaya başlar. Sistem ile feet lik menzile sahiptir. Gövde altında bulunan antenler vasıtasıyla bir radyo sinyali yere gönderilir ve geri alınır, geçen süre ölçülür ve buradan da iritifa hesaplanır. Düşük irtifalı uçuşlar süresince ve iniş ve yaklaşmalarda kullanılır. Gerekli irtifa bilgisi PFD üzerinde gösterilir.
Elektriki altimetre uçağın barometrik yüksekliğini gösterir. Aynı zamanda barometrik düzeltme ve altitude referans ayarları için kumandalar içerir. Barometrik altimetre gibi irtifayı feet olarak gösterir ve ADC den (air data computer) aldığı elektrik sinyalini kullanarak çalışır. 26V AC gerilimle çalışır ve içerisinde gerekli DC voltajı sağlamak için bir güç kaynağı vardır. Baro set knop standart deniz seviyesi basıncına ayarlandığında altitude göstergesi basınç yüksekliğini gösterir. Ortam basıncına ayarlandığında, altitude göstergesi, baro-corrected (düzeltme) yüksekliği gösterir.
Hız Göstergesi (air speed indicator)
Hız saati statik hava basıncı ile pitot basıncı arasındaki basınç farkını ölçen diferansiyel basınç (dinamaik basınç=1/2ρV2) göstergesidir. Ana uçuş aletlerinin ilk geliştirilenlerindendir.
Hız Göstergesinin Görevleri: -Kalkış için normal sürate ulaştığını bildirir. -Uçağı stall süratinin üzerinde tutmaya yardımcı olur. -Uçak süratinin emniyet limitleri dışına çıkması durumunu ikaz eder. -En uygun uçuş sürati için gaz ayarına yardımcı olur. -En iyi tırmanış ve süzülüş açıları hesabına esas teşkil eder. -Dalışta sürat artışı, tırmanışta sürat azalması nedeni ile düz uçuş yapılıp yapılmayacağı kontrolünü sağlar. Hava hızı deniz mili cinsinden ifade edilir. Knot: Deniz Mili ( m/saat)
Gelişmiş uçaklarda pitot-statik bilgileri Air Data Computer (ADC) bölümüne gider. Bu bilgisayar değerlendirme yaparak verileri LCD ekrana yansıtır. Ayrıca hız göstergesinde, üzerinde kırmızı beyaz çizgiler olan Barber Pole ibresi o anki yükseklik, basınç ve sıcaklığa göre maksimum hız sınırını gösterir.
Göstergede beyaz flap çizgisinin bittiği noktadaki hız “ Vso ” olarak isimlendirilen “FLAP AÇIK STALL HIZI ” dır. Çok motorlu uçaklarda hız göstergesinde iki ayrı işaret daha vardır. Düşük hız tarafında bulunan bir kırmızı çizgi “ UÇAĞIN TEK MOTOR ARIZALI / GÜÇ ÜRETMEZKEN KONTROL EDİLEBİLECEĞİ EN DÜŞÜK HIZI ” nı gösterir. Buna “ Vmc ” denir. Mavi bir çizgi ise o uçağın gene tek motor arızalı ise “TEK MOTORLA EN İYİ TIRMANMA HIZI” nı gösterir. Bu hız da “Vyse” olarak isimlendirilir. Gelişmiş uçaklarda pitot-statik bilgileri “ AIR DATA COMPUTER” isimli bir bilgisayara gider. Bu bilgisayar değerlendirmeler yaparak gerekli bilgileri standart veya gelişmiş katod tüplü veya sıvı kristal çok amaçlı elemanlara yansıtır. “ Air Data Computer / Flight Computer ” gibi bilgisayarları olan uçaklarda mekanik hava hızı göstergesinde, üzerinde kırmızı beyaz çizgiler olan “ BARBER POLE ” olarak isimlendirilen bir ibre o anki yükseklik, basınç ve sıcaklıkla maksimum hız sınırını hesaplayıp bu “ Maksimum Hız Sınırını ” gösterir.
Dikey Hız Göstergesi (Varyometre)
Statik basınç sistemine bağlı olarak çalışan bu gösterge dakikada feet olarak yükselme veya alçalma hızını yani dikey hızı gösterir. Uçakta iki tane olup kaptan ve yardımcı pilot gösterge panelindedir. Cihazın arkasındaki bir konektörden gelen elektrik ile gece uçuşlarında skalanın rahat okunabilmesi için cihazın içindeki 5 voltluk ampuller beslenir.
Varyometre feet/dakika olarak uçağın tırmanış ve alçalış hareketini gösterir. Pitot statik sistemin statik basınç tüpüne bağlı üç uçuş aletinden biridir. Pilot, alet uçuşu ve eğitim uçuşunda varyometreyi uçağın yunuslama durumunu kontrolde kullanılır. Aletin üst kısmında yükselme miktarını alt kısmında alçalma miktarını gösterir.
Kadrandaki işaretler feet/dakika olarak işaretlenmiştir Kadran feet/dak arası tırmanış veya süzülüş veya feet/dak arası tırmanış, süzülüş gösterir. Aletin sol altındaki vida ibreyi sıfırlamada kullanılır. Aletin hassas elemanı olan diyafram alet kasasının içine yerleştirilmiştir. Yükseklik değiştikçe atmosferik basınç değişir. Alet mekanizması difizör valf denilen ölçülendirilmiş bir delik düzeni bir basınç hassas elamanı, diyaframın hareketini ibreye aktaran lüzumlu mekanik bağlantılardan meydana gelmiştir. Bu mekanizma hava geçirmez bir kasa içindedir. Bu kasa pitot statik sistemin statik hattına bağlıdır. Uçak yükselirken veya alçalırken diyafram dışındaki hava basıncı diyafram içindekinden farklıdır. Difizör valfi kasa içindeki basıncın aynı değişmesini geciktirerek basınç farkını sağlar. Gecikmeden dolayı basınç farkı, alçalırken diyaframın genişlemesine yükselirken daralmasına sebep olur. Diyaframın bu hareketi ileri geri hareket eden milin dişlilerinin hareketini sağlar. Bunların dönüleri gösterge ibresini hareket ettirir. Uçak yerde ve düz uçuştayken hassas diyafram içindeki ve dışındaki basınç aynı olduğundan ibre 0 da durur. Tırmanış esnasında atmosfer basıncı azalır diyafram içindeki hava boşalacağından diyafram basıncı azalır. Bu durumda kasanın içindeki basınç daha fazla olur. Diyaframın basıncının azalması ibrenin yükseliş kısmını hareket ettirir. Diyafram büzülür ve ibre UP (tırmanış) gösterir. Süzülüşte alet içindeki basınç düşecek diyafram şişeceğinden ibrede 0&#;ın altında bir değer görürüz. Uçak alçalırken atmosfer basıncı artar ve diyaframın içindeki basınç kasanın içindeki basınçtan daha yüksek olur. Bu durumda diyafram genişler ve ibre DOWN (dalış) gösterir.
Jiroskop (Gyroscope)
Modern uçaklarda jiroskopik prensiple çalışan göstergeler kullanılmaktadır. Pilot uçağın dışında sabit bir şey göremezse, kendi hisleriyle uçağın konumunu tam olarak bilemez. Gyrolar suni referanslara dayanarak bazı uçak aletleriyle birlikte çalışırlar. Bu aletler sayesinde uçağın konumu ve yönü tespit edilir. Şekilde basitleştirilmiş olarak gösterilen birbirleri içinde iki noktadan birbirine dik olarak yataklanmış çemberler veya silindirik parçaların oluşturduğu mekanizmaya gyro denir. Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönen balanslı bir rotordur. Rotorun montaj şekline göre iki gyroskopik esastan birine bağlı olarak çalışır. Bunlar; rigidity ve precession dır.
Rigidity: Gyro rotorunun dönüş yönünü koruması değiştirmek istememesi özelliğidir. Gyro konumunu korurken, uçak gyronun etrafında hareket eder. Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönen bir rotor dönüş düzlemini uzaya göre muhafaza eder. Bu durumda gyro rotoru üç eksende çember içine montaj edilmiştir. Uçağın üç etrafındaki hareketi esnasında rotor durumunu bozmaz. Uçaklarda Gyrolar elektrikle veya Pnömatik olarak çalışır. Dönme ekseni birbirine eklemlerle bağlı iki çemberden oluşan destekler üzerinde sürtünmesiz askılarla (gelişmiş gyrolarda elektromanyetik yataklı) bağlanmıştır. Rotor hızla dönerken gyroskop ekseni yer eksenine göre değişmez bir konum alır. Suni ufuk ve Directional gyro (dönüş koordinatörü) bu prensiple çalışır.
Precession: Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönmekte olan bir gyro rotoruna dönme ekseni üzerinden bir kuvvet uygulandığında dönüş yönünün 90° ilerisinde ters yönde bir kuvvet oluşur. Bu durumda Gyro rotoru iki eksende çember içine monte edilmiştir. Dönüşlerde rotor sabit kalmayıp dönüş yönünün tersine doğru yatacaktır. Rate of turn (dönüş kayış ) göstergeleri bu şekilde çalışır. Rotor V AC, Hz, 3 faz gerilimle çalışır. Rotorun dakikadaki devir sayısı gyro tipine göre RPM ile RPM arasındadır. rotor normal çalışmada dakikada devrini alır. Gerilim kesildiğinde rotorun durması için dakika beklenir. Gyrolar çok hassas alet olduklarından taşınmaları sırasında çok dikkat edilmelidir.
Suni Ufuk (Standby Horizon)
Bu göstergede gyro rotoru dönmeye başladıktan sonra ufuk çizgisini ve yeryüzünü temsil eden çizgi ve şekiller uçağın havadaki pozisyonu ne olursa olsun gerçek ufuk çizgisine paralel kalır. Bu da özellikle görme koşullarının bozuk olduğu havalarda pilota en büyük referanstır. Bu gösterge aynı anda uçağın pitch ve roll konumlarını ve flagler (bayrak) yardımıyla gyro devrelerinin arızalarını gösterir. Bu cihazın içindeki gyro arka plandaki gökyüzünü temsil eden mavi, yeryüzünü temsil eden kahverengi yüzeyi hep yeryüzüne paralel tutar ve bu ikisinin birleşme çizgisi gerçek ufku yansıtır. Cage knob’ı herhangi bir anda kendimize doğru çektiğimizde, gyronun düzeltme zamanını azaltmış oluruz. Yaklaşık 30 saniyedir. Gyro sabit bir yatay referansa tamburun dengesini sağlar. Minyatür bir uçak sembolü yatay referans için pitch ve roll konumlarını gösterir. Roll skalası kasanın üst yarım tarafı üzerinde, pitch skalası ise tamburun üzerinde gösterilmiştir.
Gyro için 28 V DC gerilim gereklidir. Rotorun hızı RPM dir. (dakikadaki devir sayısı) dikey hassasiyet º dir. Düzeltme oranı yaklaşık 3º dir. Yaklaşık olarak 3 dakikada devrini alır. 10 dakikada durur. Roll skalası 60º sol ve 60º sağ arasında derecelendirilmiştir. Pitch skalası dalışlar için gri, tırmanışlar için mavi üzerine beyaz işaretler arasında derecelendirilmiştir. Aydınlatma lambaları 5 V AC, Hz ile beslenir. Cihazın arkasına pinli connector (bağlantı soketi) monte edilmiştir. Gösterge 4 vida vasıtasıyla tutturulmuş ve 5° lik eğimli bir açıyla cihaz paneli üzerine yerleştirilmiştir.
Konum Yön Göstergesi (Attitude Dırector Indıcator=ADI)
ADI uçağın pitch ve roll konumlarını vertical gyro’dan (yön göstergesi) aldığı bilgilerle derece olarak flight director roll ve pitch kumandalarını, süzülüş açısını (Glide Slope) pisti karşılama (rising runway), dönüş ve yatışı (Rate Of Turn) gösteren indikatördür. Uçakta iki adet olup kaptan ve yardımcı pilot gösterge panelindedir. Pitch ve roll konumu göstergedeki sabit uçak sembolüne göre bir ufuk hattı ve tambur(küre) tarafından gösterilir. Kürenin üst yarım tarafı (mavi boyalı) tırmanışı, alt yarım tarafı (siyah boyalı) dalışı gösterir. İki renk arasındaki beyaz renk ise ufuk hattıdır. Roll konumu beyaz bir ibre ile gösterilir.
Yön Göstergesi (Directional Gyro)
İstikamet (yön) göstergesi Flux valfden gelen manyetik yön bilgisi ile set edilerek, uçağın manyetik kuzeye göre yönünü derece olarak bildirir. Uçakta iki adet olup genellikle aviyonik kompartımanındadır. Gyro rotoru V AC, Hz, 3 faz gerilimle çalışır. Rotor dönüş ekseni arza paralel olup dakikada RPM hızla döner. Yaklaşık olarak 3 dakikada normal devrini alır. Gyro rotoru 3 çerçeve içine yerleştirilmiş olup Rigidity prensibine göre çalışır. Flux Valf: Arzın manyetik alanını hissedip, manyetik kuzeye göre yön bilgisini veren alettir. Uçağın manyetik sahasından uzak olan kanat uçlarına birer adet yerleştirilmiştir. Primer sargısı 23,5 V AC, Hz gerilimle beslenir. Arzın manyetik alanını hisseden sekonder sargısında Hz lik gerilim indüklenir. Söküp-takma işlerinde mıknatıslanmayan takımlar kullanılır.
Yatay Durum Göstergesi (Horizontal Situatıon Indicator=HSI)
HSI uçağın manyetik heading (yön), course (radyo yolu), course deviation (radyo yolundan sapmalar) ve glide slope’u (süzülüş açısını) gösteren alettir. Pilot bu gösterge ile gelinen ve gidilen rota noktalarına göre uçağın pozisyonunu tespit eder. Ayrıca kırmızı renkli HDG bayrağı yön arızasını, sol alt köşede bulunan 4 adet sembol ilgili sistemin arızalı olduğunu gösterir. DME (Distance Measuring Equipment) penceresi uçak ile yer istasyonu arasındaki mesafeyi deniz mili olarak gösterir. TO /FROM bayrağı üçgen şeklinde olup, VOR Navigasyon istasyonu uçağın önünde ise; course oku başucunu, arkasında ise; course oku kuyruk kısmını gösterir. ° taksimatlı kompas kartı uçağın manyetik yönünü derece olarak gösterir. HSI uçakta iki adet olup kaptan ve yardımcı pilot gösterge panelindedir.
Vertical Gyro (Durum jiroskopu)
Vertical gyro uçağın pitch ve roll kumandalarını hissedip sinkrolar vasıtasıyla konum yön göstergesine (ADI), Flight Director, otopilot ve radar sistemine bilgi verir. Gyro rotoru V AC, Hz, 3 faz gerilimle çalışır. Rotor dönüş ekseni arza dik olup dakikada RPM hızla döner. Yaklaşık olarak 3 dakikada normal devrini alır. Circuit breaker’ı (sigorta) P18 panelindedir. Rotor 3 çerçeve içine monte edilmiş olup Rigidity prensibine göre çalışır. Cihaz üzerindeki ok uçağın burnunu gösterecek şekilde monte edilmesi gereken jiroskop, aviyonik kompartımanına yerleştirilmiştir.
Turn And Slip Indicator (Yatış Ve Dönüş Göstergesi)
Bu gösterge pilota savrulmadan, kaymadan, dengeli ve koordineli bir dönüş yaptıracak bilgileri verir. İki göstergeden oluşmaktadır. İçinde bulunan gyro burnun yön değiştirme hızını verir.
Yatış Göstergesi: Düz ve ufki uçuşta siyah bilye tüpün ortasında durur. Koordineli dönüşte yine ortada kalır. Dönüş oranına göre yatış az olursa siyah nokta ters tarafa kayar (Merkez kaç kuvveti yerçekimi kuvvetinden fazladır). Bu şekildeki uçuşa savruluş denir. Yatış miktarı dönüş oranına göre fazla ise siyah nokta dönüş tarafına doğru kayar. Bu tür uçuşa kayış denir.
Dönüş Göstergesi: göstergenin gyroskop kısmıdır. Uçağın sağa-sola dönüş miktarını gösterir. Kadran üzerinde 3 referans işareti vardır.
Pusulalar
Manyetik pusula, uçağın yönünü manyetik kuzeye göre derece cinsinden gösterir. Bu alet yerin manyetik alanı etkisiyle çalışır. Gösterge içerisinde bir doğal mıknatıs vardır. Her uçakta bulunan manyetik pusula serbestçe dönebilen bir mıknatıstan ibarettir. Gerçek kuzeye göre belirli bir açı kadar hata yapar ve pilotlar bunu da dikkate alır. Uçaklarda bu pusulalar pilot mahallinde manyetik alanın en az olduğu yere yerleştirilir.
Gelişmiş modern uçaklarda elektrik ve elektronik sistemlerin artması nedeniyle kokpitte bulunan klasik pusulanın etkilenmesi, hatalı gösterme ihtimalini artırmıştır. Bu nedenle gyro ile çalışan HSI (Horizontal Stuation İndicator), DG (Directional Gyro) gibi göstergelere veya cam kokpit olarak isimlendirilen katot tüpü ya da LCD göstergelere manyetik yön bilgisini veren ayrı bir sistem bulunur. Bu sistemde yeryüzünün manyetik alanını hisseden ‘flux valf’ ya da magnetometer olarak isimlendirilen cihazlar manyetik yön bilgisini elektrik sinyallerine çevirerek yönsel gyroyu buna göre yönlendirir ve uçağın bilgisayarına bu bilgiyi aktarır. Flux Valf genellikle uçağın kanat ucunda bulunur. Manyetik pusula çoğunlukla hafif uçaklarda bulunur ve manyetik kuzeyi gösterir. Manyetik pusulanın güvenilir olarak kullanılabilmesi için sınırlamaların ve doğal özelliklerin iyi bilinmesi gerekmektedir. Bu özellikler; manyetik değişim miktarı, pusula sapması ve manyetik kuzeydir. Bunlara ek olarak, hakiki kuzey ile manyetik kuzey arasındaki açı farkı her zaman dikkate alınmalıdır. Uçuş öncesi manyetik pusulanın içindeki sıvının tam olduğundan emin olunmalıdır. Rule esnasında herhangi bir takılma olmadan çalıştığı ve referans olarak alınan noktalarda doğru gösterip göstermediği kontrol edilmelidir. Gösterge tüm uçuş süresince kullanılacağından, uçuş öncesi kontrollerde arızalı olduğu anlaşıldığında asla uçulmamalıdır.
Hücum Açısı Göstergesi
Hücum açısı (angle of attack) kanat kesitinde kord hattının hava akış doğrultusuyla yaptığı açıdır. Sabit hızda hücum açısı bir miktar artırılarak taşıyıcı kuvvet (lift) artırılabilir. Bu artırma o uçağın kritik hücum açısına kadar geçerlidir. Bu kritik açıdan sonra kanadın üst yüzeyindeki hava akımı bozulur, girdaplar oluşur ve ‘stall’ olarak isimlendirilen süratsiz kalma ve havada tutunamama olayı gerçekleşir. Uçaklarda taşıma kuvvetini artırmak için kanat hücum açısı gövdenin boylamsal eksenine göre bir miktar artırılarak tasarlanmakta ve yapılmaktadır. Bu açı düz uçuşta modern uçaklarda birkaç derece civarındadır ve ‘angle ofincidence’ olarak isimlendirilir. Böylece kanat alt yüzeyinde oluşan ek basınç ile ek bir taşıma kuvveti elde edilmektedir. Fakat kanat uçlarının ‘incidence’ açısı kanadın gövdeye bağlantı yerindeki açıdan birkaç derece daha azdır ve kanat ucu hafif burkulmuştur. Bu burkulmaya ‘washout’ veya ‘twist’ denir. Kanat ucundaki bu bükülmenin amacı kanat uçları firar kenarlarında bulunan kanatçıkların (aileron) verimini artırmak ve stall durumunda kanatçık kontrolünü devam ettirmektir. Stall yüksek hücum açısında olduğundan kanat uçları daha küçük hücum açısı nedeniyle, gövdeye yakın olan kısma göre daha geç stall olur. Böylece stall başlangıcında pilot kanatçıklara kumanda edebilir.
Ani Hız Düşümü Uyarı Göstergesi (Stall Warning Indicator)
Uçağın havada tutunabilmesi için hızını belli bir değerin altına düşürmemesi gerekir. Bu hızın altında uçak havada tutunamaz ve ani olarak yükseklik kaybeder. Bu olayın nedeni ise tamamen kanadın hücum açısı ile ilgilidir. Özellikle kalkış ve iniş sırasında ve alçak irtifada olan stall durumları kaza ile sonuçlanır. Yüksek irtifada düz uçuş sırasında olan stall da uçak burnunu aşağı doğru vererek ve motor gücünü artırarak stalldan kurtulabilir. Burada kanat hücum açısı (AOA) ile kanadın yatayla yaptığı açıyı birbirine karıştırmamak gerekir. Bu açı kanat ile kanat üzerinden akan hava akımının arasındaki açıdır. Uçak yere paralel uçarken hatta yatış veya ters uçuşta bile stall olabilir. Yüksek hücum açısı stall’a neden olur. Uçakların tasarım karakteristiklerine göre düşük hızda belirli bir hücum açısının üzerine çıktığı zaman kanat üst yüzeyindeki düzgün hava akımı karışır, kanadın üst yüzeyini takip edemez, türbülans denilen hava girdapları oluşur ve taşıma kuvveti düşer. Bu açıya kritik hücum açısı denir. Düşük hızda stall şu şekilde gerçekleşir: Uçağın hızının azalmasıyla taşıma kuvvetinin azalması yere yatay durumda olsa bile uçakta yükseklik kaybına yol açar. Uçak hem ileri hareket ederken hem de yüksekliğin kaybından dolayı hava akımı kanada yatay olarak değil, alttan daha yüksek hücum açısıyla çarpar. Yani AOA yükselir. Kanadın üzerini takip edemeyen hava akımı karışır ve türbülansa girer. Yüksek hızlarda ani yapılan dengesiz manevralarda kanat üzerindeki hava akışını bozarak stall’a neden olabilir.
Stall Hızını Etkileyen Faktörler:
Türbülans: Havadaki türbülanslar özellikle iniş durumunda yavaş uçan uçaklarda uçak normal stall hızının üzerinde uçsa bile stall olmasına yol açar. Bu yüzden uçaklar iniş sırasında hava türbülanslı ise daha yüksek bir yaklaşma hızı ile inerler.
Yatış Açısı: Yatay durumdaki uçakların stall hızları ile yatış yaparken olan stall hızları aynı değildir. Düz uçuşta daha düşük olan stall hızı ani ve keskin yatışlarda daha yüksek hızlarda olur.
Ağırlık: Uçağın ağırlığı arttıkça stall hızı artar.
Ağırlık Merkezinin Yeri: Uçaktaki ağırlık merkezi fazla miktarda önde olursa pilot uçağın burnunu yukarı kaldırmak için yatay dümenleri yukarı konumuna getirmek ve hızı artırmak zorundadır. Bu konumda uçak normal stall hızından daha yüksek hızda stall olur. Ağırlık merkezi geride olursa stall hızı azalır.
Flaplar: Flaplar açılarak uçakların stall olma hızı düşürülür. Flaplarla uçaklar daha yavaş bir hızla stall tehlikesi olmadan inebilirler.
Buzlanma: Kanatların üzerinde olan buzlanma kanat üst yüzeyindeki düzgün hava akımını bozar. Bu da stall hızını artırır hatta uçuşu tehlikeli hale sokar.
Stall İçin Alınan Önlemler:
Stall olma aşamasında kanat üzerindeki kontrol yüzeylerinde oluşan türbülans nedeniyle uçakta titreme ve sarsıntı başlar. Bu sarsıntıdan hemen once ‘stall uyarıcı’ (stall warning) uyarı sistemleri, ışıkla ve sesle, bazı uçaklarda da pilot levyesini suni olarak sarsıcı bir mekanizma (stick shaker) ile pilotu uyarır.
Stalldan kurtulmanın tek yolu hücum açısını azaltmak veya motor gücünü artırmaktır. Bu nedenle birçok modern uçakta stall durumunda pilot bir şey yapmazsa, otomatik olarak levyeyi ileri iterek (stick pusher) uçağın burnunu yönlendiren sistemler bulunmaktadır.
