Edremit Gönen Arası Kaç Km
kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Assuva ve Misya
Balıkesir'in bulunduğu bölgenin adı eski çağlarda Misya'dır. Bu kelimenin Lidya dilindeki anlamı Kayın Ağacı'dır.[19] Bölgenin sınırları zamanla çeşitli değişikliklere uğramış olup, kuzeyde Marmara Denizi, batıda Çanakkale Boğazı ve Ege Denizi, doğuda Atranos Çayı ve güneyde de Lidya ile çevrilmiştir. Keşiş Dağından itibaren Marmara Denizi sahilini takiben Çanakkale Boğazı'na kadar olan kısıma Küçük Misya, geri kalan kısma ise Büyük Misya denilmiştir.[20] Büyük Misya; Pergam (Bergama), Adramitiyum (Edremit), Arjiza (Balya-Pazarköy), Assos (Behramkale), Teruvad (Truvada), Gargar, Antandos (Avcılar civarı), Belodos (Dursunbey) ve Adriyanatere (Balıkesir) şehirlerinden oluşmaktadır. Küçük Misya ise Sizik (Belkız), Lâmpesak (Lapseki), Perkot (Bergoz), Abidus, Milotopolis (Mihaliç), Apoloni, Periyapos (Kara Biga), Poimanenon[21] (Eski Manyas), Artemea (Gönen), Zeleya (Sarıköy), Artas (Erdek) ve Panormos (Bandırma) şehirlerinden oluşmaktadır.[22]
MÖ 3000-1200 yılları arasında bu bölgede farklı diller konuşan Pelasg ve Leleg kolonileri kurulmuştur.[14] Bu bölgede yaşayan Misyalıların soyu da Pelasglardan gelmektedir.[20] Misyalılar bu bölgeye geldiklerinde Bitinyalıları yendikten sonra Misya'ya hakim olmuşlardır.[23] Serbest yaşamayı sevdikleri için şehir kurmamışlardır.[24]
MÖ 1120'lerde[25]Hitit kralı IV. Tuthalya devrinde, Misya Hitit egemenliğine girmiştir.[26] Hititler bölge için Assuva adını kullanmıştır.[19] MÖ 1200 yıllarında Akalar ile Troya arasında çıkan ve dokuz yıl süren Truva Savaşı'nda, başlarında Khromis ve bilici Ennomos bulunan Misyalılar Troya'yı destekleyerek Troya'nın egemenliğine girmişlerdir.[27] Troya'nın dağılmasından sonra Misya, Lidya egemenliğine girmiştir.[28] MÖ 546 yılında,[22]Büyük Kiros ve halefleri zamanında Misya, Ahameniş İmparatorluğu'na dahil olmuştur.[29]Büyük İskenderMÖ 334 yılında Biga Çayı civarında Ahameniş İmparatorluğu ile yaptığı Granikos Savaşı'nı kazanarak Misya'yı ele geçirmiştir.[30] Bu tarihten sonra Misya halkı paralı asker olarak ün kazanmıştır. O dönemde Mısır ordusunda bile Misya süvari birliği vardır.[31] İskender'in ölümünden sonra kumandanları birbirleri ile savaşmıştır. Savaş sonunda Misya'yı Lisimakus ele geçirmiştir. O da Korupedyon Savaşı'nda I. Selevkos Nikator tarafından öldürülmüştür. Misya, Nikator'un eline geçse de Lisimakus'un emrinde çalışmış Paflagonyalı Fletairos, Bergama'yı ele geçirmiş,[30] Misya'ın bir kısmına da egemen olmuştur.[14] Fletairos'tan sonra yeğeni I. Eumenes geçmiştir. MÖ 278 yıllarında Galyalılar Misya'ya gelmiştir. I. Eumenes'ten sonra Bergama Krallığı'nın başına geçen I. Attalos, Misya'nın geri kalan kısmını da ele geçirmiştir.[32] Bergama Krallığı egemenliğinde Misya ekonomik yönden rahat bir dönem yaşamıştır.[22] MÖ 133 yılında Misya, Bergama kralı III. Attalos'un vasiyeti ile Roma İmparatorluğu hakimiyetine geçmiştir.[33]
Roma ve Bizans dönemi[değiştir kaynağı değiştir]
1923 yılında bütün sancakların il olmasıyla Karesi ili kurulmuştur.[10] 1926 yılında ilin adı Balıkesir olmuştur.[8] 15 Kasım 1942 tarihinde Balıkesir'de 7 şiddetinde deprem olmuştur. Bu depremin sonucunda büyük can ve mal kaybı yaşanmıştır.[95]1980 İhtilali sonucu 12 Eylül 1980 günü sabah saatlerinde ilde sıkı yönetim başlamış, 19 Temmuz 1984 günü saat 17.00'de sona ermiştir.[96] İlde yaşanan önemli olaylardan biri de Susurluk Kazası olayıdır. 3 Kasım 1996 tarihinde Susurluk ilçesinin Çatalceviz mevkiinde meydana gelen bu olay Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli skandallarından biridir. 17 Ağustos 1999 depreminden sonra dönemin Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, 19 Ağustos günü Marmara'da yeni bir depremin olabileceğini söylemesi üzerine aynı gün Balıkesir valisinin talimatı ile Balıkesir'de evler boşaltılmıştır.[97] Balıkesir, 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir olmuştur.[98]
Coğrafya[değiştir kaynağı değiştir]
2020 nüfus sayımına göre ilin nüfusu 1.240.285'tir. Bu rakamın 619.765'ini erkek, 620.520'sini kadın oluşturmaktadır. İl sınırları içinde nüfusun en çok olduğu yer ise Altıeylül ilçesidir.[109][110] Kent nüfusu 662.199, kırsal kesim nüfusu 468.077'dir.[111] 2000 yılı verilerine göre il, ülkede doğurganlık hızı en fazla olan 68. ildir.[112]
Yine 2008 verilerine göre altı yaşın üstündeki 68.878 kişi okuma yazma bilmemektedir. Bunun 16.192'si erkek, 52.686'sı kadındır. 50.545 kişinin okuma yazma bilip bilmediğine dair bilgi olmamakla birlikte 932.726 kişi okuma yazma bilmektedir.[113][114] 2000 yılı verilerine göre ildeki okur yazar nüfus oranı 88.34 olup, il ülke genelinde 29.dur.[112]
Balıkesir'deki nüfusun 897.849'u nüfusa Balıkesir adına kayıtlı iken geri kalan nüfus diğer illerden göçenler ve yabancılardan oluşmaktadır. Diğer illerden gelen nüfus içinde en büyük oran 19.735 kişiyle Çanakkale'ye aittir. Çanakkale'yi 13.808 kişiyle İstanbul, 12.611 kişiyle Bursa, 8.872 kişiyle Manisa, 8.787 kişiyle İzmir ve 7.306 kişiyle Sivas izlemektedir. Marmara ve Ege Bölgesi'nden olmayanlar içinde en yoğun nüfus Sivas'tan sonra 6.891 kişiyle Trabzon'a aittir. Bu ili 6.744 kişiyle Erzurum ve 5.489 kişiyle Ankara izlemektedir. Balıkesir'de en az nüfus barındıran iller ise 386 kişiyle Yalova, 292 kişiyle Hakkâri ve 197 kişiyle Şırnak'tır.[115]
Türkiye genelinde ise Balıkesir kütüğüne kayıtlı insan sayısı 1.226.302'dir. Balıkesir adına kayıtlılar, Balıkesir'den sonra en çok 87.998 kişiyle İstanbul'dadır.[116] İstanbul'u 65.950 kişiyle İzmir,[117] 41.039 kişiyle Bursa,[118] 36.717 kişiyle Manisa,[119] 17.292 kişiyle Ankara[120] ve 10.003 kişiyle Çanakkale izlemektedir.[121] Balıkesir adına kayıtlıların en az bulunduğu il ise Kilis'tir. Burada sadece 86 Balıkesirli vardır.[122]
Bugün, Balıkesir halkı Manav, Yörük, Çepni, Türkmen (Tahtacı), Muhacir ve Tatar olarak altı etnografik karaktere ayrılmaktadır. Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü'nün yaptığı araştırmaya göre nüfusun %5 ile 10 arası Alevidir.[123] 17. yüzyıldan sonra yöre, iskan merkezi olduğundan Türkçe konuşmayan gruplar da yörede iskan edilmiştir. Bunlar; Balkanlardan gelen Bosnalı, Arnavut ve Pomaklar ile Kafkasyadan gelen Çerkes ile Gürcü gruplarıdır. Osmanlı döneminde yörede sayıları fazla olan Rumlar ve Ermeniler, Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Yunan kuvvetleriyle beraber ve nüfus mübadelesi ile Yunanistan'a gitmişlerdir.[124]
| Balıkesir il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1940[125] | 482.827 | 5 | %22 106.321 376.506 %78 | |
| 1945[126] | 524.748 | 5 | %9 | %23 122.282 402.466 %77 |
| 1950[127] | 563.221 | 5 | %7 | %23 127.371 435.850 %77 |
| 1955[128] | 612.013 | 6 | %9 | %27 165.608 446.405 %73 |
| 1960[129] | 670.669 | 7 | %10 | %31 206.661 464.008 %69 |
| 1965[130] | 708.342 | 9 | %6 | %33 230.353 477.989 %67 |
| 1970[131] | 749.669 | 9 | %6 | %35 261.626 488.043 %65 |
| 1975[132] | 789.255 | 10 | %5 | %37 294.827 494.428 %63 |
| 1980[133] | 853.177 | 11 | %8 | %40 344.368 508.809 %60 |
| 1985[134] | 910.282 | 14 | %7 | %45 407.585 502.697 %55 |
| 1990[135] | 973.314 | 16 | %7 | %48 468.758 504.556 %52 |
| 2000[136] | 1.076.347 | 16 | %11 | %54 577.595 498.752 %46 |
| 2007[137] | 1.118.313 | 17 | %4 | %58 649.423 468.890 %42 |
| 2008[138] | 1.130.276 | 17 | %1 | %59 662.199 468.077 %41 |
| 2009[139] | 1.140.085 | 17 | %1 | %60 678.732 461.353 %40 |
| 2010[140] | 1.152.323 | 17 | %1 | %60 694.926 457.397 %40 |
| 2011[141] | 1.154.314 | 17 | %0 | %61 701.213 453.101 %39 |
| 2012[142] | 1.160.731 | 17 | %1 | %61 711.743 448.988 %39 |
| 2013[143] | 1.162.761 | 17 | %0 | Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
| 2014[144] | 1.189.057 | 17 | %2 | |
| 2015[145] | 1.186.688 | 17 | -%0 | |
| 2016[145] | 1.196.176 | 17 | %1 | |
| 2017[145] | 1.204.824 | 17 | %1 | |
| 2018[145] | 1.226.575 | 17 | %2 | |
| 2019[145] | 1.228.620 | 17 | %0 | |
| 2020[145] | 1.240.285 | 17 | %1 | |
| 2021[145] | 1.250.610 | 17 | %1 | |
| 2022[145] | 1.257.590 | 17 | %1 | |