Otlar sadece lezzet deil, ayn zamanda salk deposu. Özellikle antioksidan deeri tayan bu taptaze yeillikler beslenmemizde önemli bir yere sahip. Isrgan, hodan, kazaya gibi otlar stanbul pazarlarnda bulmak, eve gelir gelmez bir çrpda yal yumurtal kavuruvermek mümkün; kuzu kula ve rokay ise ister salataya katn, isterseniz yemeklerinizin yannda tüketin…
Taratorlu evket-i bostan, sardalya mücveri, spanakl börek, kmz biberli ve lorlu zom patlcan, evket-i bostanl, enginarl terbiyeli kuzu eti ve daha nicesi otlu yemek zenginliklerimiz…
Peki, hangi otlar topluyor ve onlardan yemek yapyoruz?
Dikkat! Mutlaka bilenler toplamal, piirmeli…
Mutlaka bilenler, tanyanlar tarafndan toplanp piirilmesine dikkat etmemiz gereken bin bir çeit ot zenginliimizden ite bir demet:
Arapsaç: Yabani rezene ve sralk olarak da bilinir. Dereotuna çok benzer, ama anason kokar…
Cibes: Cibez otu olarak da bilinir; lahana ve karnabaharn kesilip toplanma ileminden sonra toprakta kalan köklerinden büyür, marula benzer.
Çidem: Çi ya da külde piirilerek yenebilen çidem yumrular hem yemeklere girer, hem de tatllara. Çidem a, çidem pilav, çidem sütlüsü en bilinen yemekleridir. Karadeniz Bölgesi'nde una bulayp kzartmas yaplr.
Çiri: Yabani prasa, sar zambak, güllük de denilir. Ispanaa benzer ekilde piirilir.
Dalama: Koyungözü ya da alagömeç olarak da bilinir. Halanarak zeytinyal salatas yaplr. Börek ve gözlemelerde kullanlr.
Delikereviz: Yabani kerevizdir, kark ot kavurmalarnda kullanlr, yaprak ve sürgünleri halanarak salatas yaplr; zeytinyal yemei de sevilir.
Denizbörülcesi: Ispanakgillerdendir, deniz kylarnda suyun gel-git yapt yerlerde sular çekildikten sonra bulunur. Yemei de salatas da yaplr.
Devetaban: Kavrulup yemei yaplr, halanarak da yenilebilir, ot yemeklerinin içine çeni olarak katlr.
Didaban: Tarla tapan, tapan olarak da bilinir. Karadeniz Bölgesi'nde kavrularak yenilir.
Ebegümeci: Develik ya da gömeç olarak da bilinir. Salatas, yemei, börei yaplr.
Eekdikeni: Devedikeni, akkz, kenger otu diye de bilinir. Kökten gövdeye, dallara, yapraklara, çiçek tomurcuklarna ve tohumlara varncaya dein her yeriyle yenebilir bir bitkidir. Kök, gövde ve yan sürgünler suda halanp salata yaplarak ya da et yemeklerinin içine sebze olarak eklenerek yenir.
Eekhelvas: Helvack otu, sütlüce, çoban düdüü ve sütlü diken olarak da bilinen, dikenli bir bitkidir. Salatas yaplr.
Gelincik: Narin mi narin bir bitkidir. Alt yapraklarndan enfes yemekler ve salatalar yaplrken renkli yani krmz yapraklarndan reçeli yaplr. Gül reçelini sollamamak için arballk yapar.
Hardalotu: Tatl hardal ya da ak hardal olarak da bilinir. Salatas ve yumurtal kavurmas yaplr.
Hindiba: Radika olarak da bilinir. Yapraklarndan salata olarak yararlanld gibi scak yemek de yaplr.
Isrgan: Kupriva, dlan, dalan, gidiken de denilir. Neredeyse her bir eyi yaplr.
Ispanak: Çok söze gerek yok…
Ikn: Uçkun, gn gibi isimlerle bilinir. Reçeli, tatls ve yemei yaplabilir. Yapraklar yenmemelidir.
nelik: Leylek gagas, mis otu ya da tarak otu, çobaninesi, dönbaba olarak da bilinir. Pembe çiçeklidir. Salatas, börei, gözlemesi, kavurmas ve halamas yaplr.
Kadrayak: Kaldirik, galdrk, deve pancar, spt, ac hodan, dou hodan, tomara, zbdk, zlbt diye de bilinir. Erken dönemde kavrulup yenilebildii gibi, yapraklar büyüyünce sarma yaplp sarmsakl yourtla servis edilebilir. Salatalarda veya garnitür olarak kullanlr.
Karalahana: Çorbas, kavurmas, dolmas, diblesi, döemesi yaplr.
Kayakoruu: Denize yakn bölgelerde çkar. Halanp salatas ve yemei yaplr.
Kazaya: Kazyak, gazyak, karakazyak ya da gazaya olarak da bilinir. Maydanoza benzer. Turusu da salatas, börei, yemei yaplr.
Kebere: Kapari, gebre, gebere, geber otu, gevil de denilir. klimin uygun olduu yerlerde denizden bin metre yükseklerde yetiebilir. Meyvesinden turu da yaplr.
Krçan: Dikenucu, melevcan, özdikeni, gcr yapraklar diye de bilinir. Turusu, kavurmas ve her türlü sebze yemei yaplabilir.
Köremen: Yabani prasa, yabani sarmsak ya da körmen olarak da bilinir. Bodrumlular nohutla piirirler.
Kuekmei: Da marulu, çoban çantas, çoban denei, eek madma, keçi memesi de denilir.
Kuotu: Serçe dili ya da serçe otu olarak da bilinir. Salatas, kavurmas yaplr.
Kuyürei: Kavurmas yaplr.
Kuzukula: Bir labada türüdür. Yemei yaplabildii gibi çi olarak da tüketilebilir, ekidir.
Labada: Sarmas ve kavurmas yaplr, spanak gibi de piirilebilir.
Madmak: Ku ekmei, ku pidesi, çobandenei de denilir. Çorbas, mhlamas, yahnisi, yumurtal yemei, pilav, pastrmal yemei, cac yaplr.
Mendek: Keçi aya diye de bilinir. Halayp kavrularak spanak gibi yemei yaplabildii gibi baz yörelerde çorbas da piirilir.
Paz: Kavurmas, yemei ve sarmas yaplr.
Sakarca: Akyldz, tükürükotu, çöklüce diye de söylenir. Bulgurla halanabilir veya kavrulur… Piirilmeden yenilmemelidir.
Sarmak: Ac filiz olarak da bilinir. Elle krlmas, metal kullanlmamas, tahta kakla kartrlmas gerekir.
Semizotu: Son derece faydal, pazarlarda en sk rastlayabileceiniz bir ot…
Silcan: Dikenucu, melocan diye de bilinir. Kavurmas da olur turusu da…
Sirken: Ispanan kullanld her yerde piirilebilir…
Stifno: Halk arasnda istifno, bambul, bambl, köpek üzümü ya da it üzümü olarak da bilinir. Kabak, biber, börülceyle piirilerek tüketilebilir.
Suteresi: Ac gerdeme, kardomot da denilir. Salatalara, yemeklere garnitür olarak eklenebilir.
evketibostan: Bostanotu, evketotu, mübarekdikeni, akkz, kenker adyla da tannr. Kemikli kuzu etiyle yemei yaplr, kaynatlp salata olarak da yenilebilir.
Tekesakal: Börei ve cac yaplr.
Tere: Salatas yaplabildii gibi çi olarak üzerine limon sklp tüketilebilir.
Tilkian: Yabani tatl kukonmaz, tilkien ya da tatl sarmak olarak da adlandrlan, çal gibi dikenli bir yapya sahiptir. Yumurtal ya da yumurtasz kavurmalar yaplr.
Tirikotu: Aykula, ylan otu, kabargan, ylanyast, nivik olarak da bilinir. Dikkatli kullanmak gerekir, zehirlenme yapabilir. Bu nedenle tuzla ovularak bekletilir ve halanarak suyu süzüldükten sonra kullanlr. Yapraklarndan etli dolmas, halanarak veya kavrularak sarmsakl yourtlu salatas ve nohutlu çorbas yaplr.
Turpotu: Halanp salatas yaplabilir.
Zahter: Kara kekik ya da da kekii de denilir. Salatas ve kavurmas yaplr.
Bostan otu : Kavurması, bulgurlu pilavı ve yoğurtlaması yapılır.
Çaşır göbeleği : Ağaç diplerinde olur. Rengi beyazdır. Etli bir görünüşü vardır. Yağda kavurması, közlemesi, bulgurlu pilavı yapılır.
Göbelek : Kırda yetişen mantar. Kavurması, közlemesi ve pilavı yapılır.
Hardal otu : Devetabanı gibi yaprakları olur. Kavurması ve salatası yapılır.
Çalık piri : Kökü havuç gibidir. Yaprakları incedir. Kökü çiğ olarak yenilir, yaprakları (pir) ise kavrulur.
Çiriş : Sarımsağa benzer. Kavurması ve pilavı yapılır.
Çoban döşşeği : Ayranlı çorba gibi çorbası yapılır.
Ebegümeci (ebemgümeci) : Salatası, kavurması ve kömbesi yapılır.
Işgın : Sulusu, pilavı, boranısı (sarımsaklı yemeği) yapılabildiği gibi çiğ olarak da yenilebilir. Tadı ekşidir.
Gülgülü : Kavurması, buğulaması, pilavı yapılır.
Keçimemesi : Kavurması, buğulaması, yoğurtlaması yapılır.
Glasor otu : Kavurması, salatası ve pilavı yapılır.
Pepe kuşu : Tuzlanıp yenilir.
Yonca : Tuza batırılarak yenir. Erik ekşisi katılarak salatası yapılır. Ayranlı çorba ve köfteye konur.
Ağ baldır : Yoğurtlaması, pilavı ve sulusu yapılır.
Pancar peziği : Cacık sulusu yapılır. Köfte ve kömbelere iç olarak konulur.
Çalık : Tuza batırılarak yenilir.
Şirin : Yemeklere katılmasının yanı sıra yeşillik olarak da yenilir.
Çetirim Çıynağı : Çiğ olarak tuza batırılıp yenildiği gibi buğulaması ve pilavı yapılır.
Kenger : Yaprakları dikenli ve büyüktür. Yapraklarından kavurması, salatası, yoğurtlaması yapılabildiği gibi, kökü kesilerek “kenger sakızı” da elde edilir.
Madımak : Kavrulur, pilavı yapılır ve salata olarak da yenilir.
Yarpuz (yarpız, narpız): Sulusu ve salatası yapılır. Kurutularak tat ve koku verme maddesi olarak kullanılır. Doğranarak ayranlı çorbaya katılır. Deri tabaklamasında yararlanılır.
Isılgan : Sulusu yapılır.
Çiğdem : Çiğ olarak yenildiği gibi, sütlü çorbası da yapılır.
Perper : Semizotu türündendir. Salatası, sulusu ve yoğurtlaması yapılır.
Pirpirim : Salatası, sulusu, yoğurtlaması yapılır. Kurutulup kışın sulu yemeklere de konulur.
Selem yemliği : Sulusu, pilavı ve yoğurtlaması yapılır.
Gelin parmağı : Sulusu ve pilavı yapılır.
Toklu başı : Sulusu, pilavı ve kavurması yapılır.
Tort (kuşkonmaz) : İri ve tüylü bir ottur. Yumurtalı kavurması yapılır.
Yemlik : Kırlardan toplanan otlara topluca bu ad verildiği gibi, bu adda bir de ot bulunur. Tuza batırılıp yenilebildiği gibi, salatası, yoğurtlaması, pilavı ve kavurması yapılarak da yenilir.
Övelik (Labada) : Salatası, kavurması ve pilavı yapılır.
Yağlıca : Sulusu, pilavı ve yoğurtlaması yapılır.
Kılcan : Yaprakları ince ve uzundur. Pilava katılır.
Tekesakalı : Tuza batırılarak yenilir. Bu ota “iskalof” da denilir.
Kızoğluk (kuzukulağı): Pilavı ve kavurması yapılır. Tadı ekşidir.
Gosgocum : Toprak altında yetişir. Ceviz büyüklüğünde ve koyu renklidir. Çiğ olarak yenir.
Parlacık otu : Sulusu ve yoğurtlaması yapılır, çorbaya katılır.
Topalak : Sulak yerlerde yetişir. Kök kısmı bilye büyüklüğünde ve siyahtır. Yaprakları ise uzun ve incedir. Yaprakları yenilmez, kökü çiğ olarak yenilir.
Domalan : Yerelmasına benzer. Nisan ayında toplanır. Yumru şeklinde ve kırmızı renktedir. Et tadındadır. Pilavı közlemesi ve kavurması yapılır.
Erişte otu : Pilavı ve kavurması yapılır.
Kilim sacağı : Pilavı, sulusu, kavurması ve yoğurtlaması yapılır.
Lüğüç : Pırasa gibidir. Yeşil olarak ve kurutularak yemeği yapılır. Önce haşlanarak acı suyu alınır. Acısını iyice almak için lüğüçle yapılan yemeğe kızoğlak otu katılır. Kavurması ve sulusu yapılarak da yenilebilir.
Kızıl Eğlik : Pilavı ve yoğurtlaması yapılır.
Kurt Kulağı : Pilavı, kavurması ve yoğurtlaması yapılır.
Horoz Kuyruğu : Pilavı, kavurması ve yoğurtlaması yapılır.
Bir aşçı hangi baharatı veya otu hangi yemekte kullanması gerektiğini biliyorsa o yemeği çok daha lezzetli yapacaktır. Bir aşçının ot ve baharatları iyi bilmesi gerekir çünkü ot ve baharatlar sadece yemeklere değil, içeceklere ve yağlara da lezzet katar.
Birçok ot, baharatlar arasında da sayılabilmektedir, bu yüzden hangisinin ne olduğunu bilmek gerekir. Ot ve baharatlar taze veya kuru olarak kullanılabilir. Kuru olanlar iyi kurutulur ve saklanırsa taze olanlardan daha kuvvetlidir fakat tazeler görüntü ve lezzet yönüyle daima tercih edilmelidir.
Otlar yemeğe daha çok güzel koku katar. Baharatlar ise yemeğe aroma katarken lezzet de kazandırmaktadır. Baharat genellikle tropikal bölgelerde yetişir ve iştah açıcı özelliği ile bilinir. Köri gibi bazı bitkiler ise hem ot hem de baharat olarak kullanılır. Baharatların tümü, aroma veren yumru köklerin, meyvelerin, tohumların, ağaç kabuklarının çoğunlukla kurutulmuş halidir.
Baharatlar yiyeceklerde koruyucu özellik oluşturur ve bozulmadan dolayı oluşan kokuları bastırır. Tane olanlar ise kullanmadan önce öğütülmelidir.
Akdeniz ülkelerine has bir bitkinin yaprakları olan adaçayı, dal olarak da kullanılabilir ve kendine has bir kokusu vardır. Sosta pişen etlerde, kebaplarda, soslarda ve spagetti soslarında kullanılır.
Beyin gelişiminde büyük faydası olduğu belirtilen ada çayını faydaları arasında vücut içerisinde yer alan kanın temizlenmesi, böbrek taşlarının düşürülmesinde etkisi yer almaktadır. Aşırı terleyen insanların bu durumdan korunmasını da sağlamaktadır.
Akdeniz Bölgesi’nde yetişen ve kışın yaprak dökmeyen biberiye, metre yüksekliğinde çalı görünümlü bir bitkidir. Kuşdili de denir. Taze veya kuru olarak çok kuvvetli bir koku ve lezzeti vardır. Zeytinyağı elde edilir. Rostolarda, ızgaralarda ve balıklarda lezzet tamamlayıcıdır. Çorba ve salatalarda çok kullanılmaz.
Biberiyenin Faydaları
Biberiye faydaları arasında, kilo vermek, kanseri önlemek, beyni geliştirmek, vücudun bağışıklık sistemini geliştirmek ve vücutta yer alan ağrıların ortadan kaldırılmasını sağmak gibi birçok faydası yer almaktadır. Saç problemi yaşayan insanlar için de saçları güçlendirici etkisi yer almaktadır.
Bir çeşit soğan olan chive, ince uzun yapraklara sahiptir. Çiçekleri gül kokusunu anımsatır. Yaprağın lezzeti sarımsağı andırır. Çorbalarda, omletlerde, soslarda kullanılır.
Chive Faydaları
Chive otu içerdiği karotenler sayesinde göz sağlığına faydalıdır. Katarakt oluşumunu önler. Tansiyonu dengeler. Kansere karşı koruyucudur. Kemik yapısının korunmasına fayda sağlar. Vücuttan toksin atılımını sağlar. Soğuk algınlığına karşı koruyucudur.
Sarımsı beyaz çiçekli cm boyutlarında olan bu bitki, Orta ve Güney Anadolu’da yetişir. Tohumları kavrulur ve yemeğe çeşni katmak için toz halinde kullanılır. Taze yaprakları da salata ve garnitür olarak kullanılabilmektedir. Poyotu da denir.
Çemen Otu Faydaları
Çemen otu faydaları arasında en bilindiği besleyici ve lezzet düzenleyici olmasıdır. Bunun yanı sıra balgam söktürücü özelliğiyle de dikkat çeken çemen otu süt arttırıcı faydası da bulunmaktadır.
Et yemekleri, soslar, sebze yemekleri, çorbalar ve balıklarda kullanılan Akdeniz Bölgesi’nde yetişen defne ağacının yapraklarıdır.
Soğuk algınlığı, grip gibi kış hastalıklarının önlenmesine yardım eder. Balgam sökücü özelliği vardır. İdrar söktürücüdür. Astım gibi solunum hastalıklarına fayda sağlar. Uzmanların açıklamalara göre bu yaprağın yaraları kısa sürede iyileştirdiği, açık yaraların çabuk kapanmasını sağladığı sonucuna varıldı.
Maydanozdan sonra en çok kullanılan ottur. Zeytinyağlı Türk yemeklerinde, dolmalarda, çeşitli sebze yemeklerinde ve daha birçok yerde kullanılır.
Uykusuzluğun giderilmesinde etkisi bulunan dereotunun aynı zamanda sindirim sisteminin düzenlenmesinde, kemik etinin güçlenmesinde, aşırı gaz sorunun çözümünde ve diyabet hastalıklarında büyük faydaları yer almaktadır.
Hindistan’dan yayılan fesleğen, Akdeniz yemeklerinde ve İtalyan yemeklerinde çok kullanılır. Reyhan da denir. Tazesi daima tercih edilir. Yöresel yemeklerde, dolmalarda, salatalarda, soğuk çorbalarda, soslarda, pastada sık sık kullanılır.
Fesleğenin faydaları arasında sindirim sistemini ve sinir sistemini olumlu etkiler; şişkinlik, mide krampı, kolikler ve sindirim problemleri ortadan kaldırır. Bunların yan ısıra mide bulantısının geçirilmesine ve bağırsak parazitlerinin ortadan kaldırılmasında etkilidir.
Fransız mutfağında çok kullanılır. Dolmalarda, çorbalarda, salatalarda, garnitürlerde ve süslemelerde sıkça kullanılır.
Frenk maydanozu ile hazırlanan lapa, çocuk emziren kadınların göğüs uçlarında meydana gelen iltihaba karşı kullanılır. Frenk maydanozu karabaş otu gibi merhem yapılarak egzama yaralarına sürülür. Vücudun çeşitli yerlerinde oluşan yaralanmalarda da kullanılan merhem yaraların çabuk iyileşmesini sağlar.
En çok kullanılan otlardan biridir. Salataların, dolmaların, zeytinyağlı yemeklerin, kızartma sebzelerinin ve çorbaların vazgeçilmez tamamlayıcısı olan maydanozun sapı da kullanılabilir.
Maydanoz faydaları arasında iyi bir A ve C vitamini kaynağı olma özelliği taşımaktadır. Önemli miktarda beta karoten de içerir. Düzenli tüketilmesiyle eklem ağrılarına iyi gelir. Kokusu ve lezzeti ile iştah açıcı ve hazmı kolaylaştırıcıdır. Ağız kokularını giderici etkisi vardır.
Kekiğe benzeyen bu bitki, küçük boylu ve narin bir bitkidir. Soslar, et yemekleri, salatalar, patates garnitürleri ve çorbalarda sık sık kullanılır.
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Hazımsızlığa iyi gelir. Kuru öksürüğü geçirir. Sindirime yardımcı olur. Mide gazına iyi gelir. Astıma iyi gelir.
Kokusu ve lezzeti limona benzediği için limon otu da denir. Sebze ve meyve salatalarında, içkilerde, çorbalarda, soslarda kullanılır.
Sinirleri yatıştırıcı ve sakinleştirici özellikleri vardır. Gerginliği azaltarak kişilerin günün yorgunluğundan ve güçsüzlüğünden uzaklaşmasını sağlar. Erken yaşlanmayı önler, ciltte kırışıklık olmasını geciktirir. Böcek ısırıklarına karşı kullanılır.
Bazı peynirlerin, şekerlemelerin ve keklerin renklendirilmesinde de kullanılan kadife çiçeğinin yapraklarının ve çiçeğinin özel kokusu vardır. Yöresel yemeklerde, pilavlarda, et ve balık yemeklerinde, çorba ve salatalarda kullanılır.
Cilt yaralarını ve tahrişlerini rahatlatır. Yaraların daha hızlı iyileşmesine yardımcı olur. Ağızdan alındığında maküler dejenerasyonunu azaltıcı etkileri vardır. Gözü koruyucu etkileri olduğu düşünülmektedir. Kadife çiçeğinden elde edilen yağ arı ve böcek sokmalarına iyi geldiği bilinmektedir.
Çin pazarlarında Çin maydanozu diye satılan kişniş otu, bizde daha çok yöresel yemeklerde kullanılır. Tohumları baharat olarak kullanıldığı gibi kökleri de bazı baharat karışımlarına konulur.
Çok güçlü antioksidan özelliği olan kişnişte kuarsetin, apigenin gibi flavonoidler bulunur. Bu baharatın, kalbi koruduğu ve pek çok kanser türüne karşı vücudu koruduğu çalışmalarda ortaya çıkmıştır. Ayrıca glikoz mekanizmasına etki ederek, diyabeti önlediği ileri sürülmüştür.
Genellikle salatalarda kullanılan mesine otu, çorbalarda, çeşitli yemeklerde ve kokteyllerde de kullanılır.
Saponin acı lezzetiyle iştah açıcı, ayrıca idrar söktürücü ve ateş düşürücüdür.
Dolmadan çorbaya ve salataya kadar çoğu yerde kullanılan nane, ferahlatıcı bir kokuya sahiptir.
Nane, baş ağrısını giderici bir özelliği sahipken, aynı zamanda sindirim sisteminin dengelenmesinde de etkilidir. solunum yollarının açılmasında ve tedavisinde de yararlı olan nane, beynin hafıza kabiliyetinin güçlenmesinde de oldukça etkilidir.
Naneyi anımsatan misk otu, salatalarda, çorbalarda, dolmalarda, tencere yemeklerinde, yahnilerde kullanılır ve tarhun otunun yapraklarına benzer.
Misk otu vücuda kuvvet verirken aynı zamanda sinirleri de uyarmaktadır. Bunun yanı ay başı tutukluğunun ortadan kaldırılmasında ve iştah açılmasında da etkilidir. Safra ifrazatını artırır.
Anason kokulu bir ot olan rezene otu, dereotunu anımsatır ve balık için sık sık kullanılır. Aynı zamanda salatalarda, dolmalarda, flambe(alevli) yapılan etlerde de kullanılır.
Rezene otu faydaları arasında iştah açıcı özelliği yer almaktadır. Gözlere ve kansızlığa iyi gelen Rezene otu cinsel gücü arttırırken aynı zamanda sinirleri de yatıştırıcı özelliği bulunmaktadır.
Orta Doğu’dan çıkan bu ot, sirke ile lezzetlendirilerek de kullanılabilir. Soslarda, salatalarda, kanepelerde(krem peynire katılarak), yoğurda katılarak dip olarak kullanılabilir.
İçinde bolca kalsiyum barındırdığından kemik sağlığını olumlu yönde etkilemektedir. Yine içinde bolca potasyum bulunduğundan kalp ve damar sağlığını korumaktadır. İçindeki potasyum sayesinde tansiyonun da normal seviyelerde seyretmesine yardımcı olmaktadır. İdrar söktürücü özelliği bulunduğundan vücutta oluşan ödemle baş etmede önemli yardımları dokunmaktadır.
Acımsı bir lezzeti olan tarhun otu, tarin veya dua otu olarak da bilinir. Bearnaise(bernez) sosta mutlaka kullanılır.
Yemekten sonra oluşan şişkinliklere iyi geliyor, hazmı kolaylaştırırken, sindirimi kolaylaştırdığı için de midede oluşan ağrıların önüne geçmede etkili olmaktadır. Sinir sisteminin sağlıklı işlemesine destek olduğu için stres, uykusuzluk gibi sorunların çözümünde yardımcı oluyor.
Özellikle Hint yemeklerinde çok kullanılır.
Tohumları toz haline getirilerek veya taze yaprakları kullanılan anason, bazı çörek ve bisküvilerde kullanılır. Rakı gibi içkilerde kullanılır. Çinlilere özgü 5 baharat tozunun hazırlanmasında da kullanılır.
Baharatlar arasında yer alan Anason’un öncelik faydaları arasında mideyi güçlendirme ve gaz söktürmesi bulunmaktadır. Öksürük sıkıntısı çeken hastaların tedavisinde kullanılmaktadır. Uykusuzluk çekenlere karşı oldukça faydalıyken aynı zamanda yatıştırıcı özelliği de bulunmaktadır.
Kendine has koku ve elzzeti vardır. Av hayvanları, domuz ve sığır etinin öz baharat içinde bekletilerek yumuşamasında ve soslarda kullanılır. Almanların sauerkraunt adlı kahana turşusunda da kullanılır.
Eski Mısır’da sindirim sistemi için kullanılan Ardıç tohumunun, günümüzde birçok alanda kullanıldığı bilinmektedir. Vücut için iştah açıcı ve uyarıcı özellikleri bulunan bu baharat türünde aynı zamanda kansızlığı giderici besinler de yer almaktadır. Mide ve bağırsak gazlarını ortadan kaldıran Ardıç Tohumu bunun yanı sıra kandaki şeker oranını da düşürmektedir.
cm boyunda tüysüz ve dikenli bir bitki olan aspirin çiçekleri, soslarda doğal boya maddesi olarak kullanılmaktadır. Yöresel yemeklerde de renk vermesi için sıkça kullanılır.
Soğuk algınlığı başta olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde kullanılan aspir baharat tohumu, öncelikli olarak terleme amaçlı olarak kullanılmaktadır. Soğuk algınlığı geçiren kişilerin vücutlarından yer alan toksik maddelerin vücuttan atılmasına olanak sağlamaktadır.
Tuzun kullanıldığı neredeyse her yerde karabiber de kullanılır. En çok kullanılan baharat türüdür.
Karabiberin dış kabuklarının alınmış hali olan beyazbiber, daha kuvvetli olduğundan az miktarda kullanılmalıdır. Beyaz yemeklerde, çorbalarda, soslarda kullanılır.
Karabiber henüz yeşilken toplanır ve esintili, gölge bir yerde kurutulursa yeşil rengini korur. Daha hafiftir, güzel lezzeti ve kokusu farkedilir, süslemelerde de kullanılır.
Beyazı daha çok sarı renktedir, toz hardal ise beyaz ve siyah hardalın öğütülüp karıştırılmış halidir. Sirke, tuz ilavesiyle elde edilen krem hardal en çok kullanılan şeklidir.
Baharat türleri arasında herkesin de yakından bildiği Hardal’ın vücutta yer alan bir çok rahatsızlağa iyi geldiği uzmanlar tarafından belirtilmiştir. Hazmı kolaylaştıran ve kabızlığı önleyen Hardal, aynı zamanda göğüs hastalıklarına ve zatüre ile bronşite de iyi gelmektedir.
Siyah tohumları susamı andırır. Yabani bir soğanın tohumları olan çörek otu, biberimsi bir lezzete sahiptir. Ekmeklerin, pidelerin, çöreklerin üzerine pişmeden önce serpilir. Kek ve bisküvilere de katılabilir. Sindirimi kolaylaştırır.
Bağışıklık sistemi açısından oldukça faydalı olan ve uzmanlar tarafından da belirtilen Çörek otu, kan şekerini düşürür, kansızlığı engeller ve kanın sulanmasına sağlar. Bunun yanı sıra vücutta yer alan hücrelerin yenilenmesini sağlarken, hazmı da kolaylaştırmaktadır.
Hindistan, İsrail ve Orta Doğu ülkelerine özgü yemeklerde sıkça kullanılan haşhaş tohumu, çeşitli ekmeklerde, çöreklerde, bisküvilerde, böreklerde de çeşitli yörelere özgü olarak kullanılabilir.
Ağrı kesici ve kolesterol düşürücü özelliğe sahip olan Haşhaş tohumu, bu faydalarının yanı sıra bağışıklık sistemini dengeler ve tansiyon konusunda düzensizlik yaşayan kişilerinde tansiyonu dengelenmesine sağlar.
Çeşitli yöresel et yemekleri ve Uzak Doğu yemeklerinde kullanılan havlıcan, ıtırlı güzel çiçekleri olan bir bitkinin köküdür ve baharat olarak kullanılır.
İştahsızlık çeken kişiler için oldukça önemli bir yere sahip olan Havlıcan, mide ve bağırsaktaki gazları ortadan kaldırırken aynı zamanda vücudunda güçlenmesini sağlamaktadır. Soğuk algınlığı, nezle ve grip gibi hastalıkların geçirilmesinde etkilidir.
Star anise, tarçın, karanfil, rezene ve beyaz biberin karıştırılmasıyla elde edilir. Sığır ve domuz yemeklerinde kullanılır.
Bir ağacın meyvesinden çıkan tohum olan Hindistan cevizi, rahatlatıcı ve sindirimi kolaylaştırıcı özelliğe sahiptir. Çöreklere, unlu ürünlere, et ve tavuk yemeklerine katılır.
Hindistan cevizi karbonhidratlar açısından zengindir çok etkili ve fazla miktarda doymamış yağlar içerir ve aynı şekilde tam bir lif deposudur. Bol miktarda protein içermektedir. Niasin, pantotenik asit, piridoksin, riboflavin, tiamin yanında, C, E ve K vitaminleri içermektedir.
Hint yemeklerinde çok kullanılan kakule, pilavlara lezzet verir ve zencefil familyasından bir bitkinin meyveleri ile tohumlarının kullanıldığı bir baharattır.
Şifalı baharatlar arasında yer alan Kakule’nin sağlık açısında brçok faydası yer almaktadır. Sindirim sistemine ve böbrek sağlına iyi gelen bir baharat türü olan kakule, ağız kokusunun giderilmesinde ve üst solunum yollarının rahatlatılmasında da etkilidir. Aynı zamanda kansere karşı da etkilidir.
Bütün olarak veya toz olarak pek çok yerde kullanılan karanfil, bir çiçeğin kısa sap ve çanakla birlikte bulunan meyveleridir ve dişçilikte de kullanılır. Ağız kokusu giderici etkisi de bilinmektedir. Hafif tatlılarda, baharlı şarap hazırlanmasında ve likör yapımında da yer alır.
Baharat türleri arasında belki de en etkili olanı ve insanlar tarafında en çok bilineni karanfildir. Diş ağrılarının giderilmesinde ve kaşıntı ile bulantı gibi rahatsızlara iyi gelmesiyle meşhurdur. Öksürük ve kötü nefes kokusunu ortadan kaldırırken yorgunlukla soğuk algınlığını ortadan kaldırmaktadır.
Kuvvetli, acımsı bir lezzeti olan kereviz tohumu, İtalyan yemeklerinde, çorbalarda ve tencere et yemeklerinde kullanıldığı gibi turşulara da konur.
Kerevizin Faydaları
Cinsel gücü arttırıcı bir baharat türü olan kereviz, iç salgı bezlerini ve böbrek üstü bezlerini çalıştırmaktadır. Kan içerisinde yer alan pislikleri temizlerken aynı zamanda unutkanlığa ve idrar söktürücü konusunda da etkilidir.
Biberler kurutulup öğütülerek elde edilen kırmızıbiber, soslarda, çorbalarda sıkça kullanılır. Hafif acının gerektiği her yerde kullanılabilir.
Kanserle savaşta en çok önemli bir yere sahip olan kırmızı biber içerisinde likopen yer almaktadır. Prostat, pankreas ve rahim kanseri bu kanser çeşitleri arasındadır. Kırmızı biber antioksidan açısından oldukça zengindir ve kalp rahatsızlığı riskini azaltır. Kolayca kilo vermenizi sağlar. bu sebzeler vücut sıcaklığını artırır ve oksijen gereksinimi yaratır.
Çekirdekleriyle birlikte toz veya pul halinde bulunan acı kırmızıbiber, özellikle Meksika, Hint ve İtalyan yemeklerinde çok kullanılır. Salça haline getirilmiş şekliyle de çok kullanılmaktadır.
Acı Kırmızıbiberin Faydaları
Aztek ve Maya uygarlıkları tarafından ilca yapımında kullanılan Acı Kırmızıbiberin, vücudun sakinleşmesi ve iyileşmesi için etkilidir. Özellikle kanser hücrelerinin ortadan kaldırılmasında etkilidir. Kan dolaşımının hızlanmasında büyük katkı sağlamaktadır.
Maydanoz familyasından olan kimyon, keskin ve hafif acımsı bir lezzete sahiptir.
Kimyonun, insan sağlığının birçok bölgesine faydası bulunmaktadır. Cildin güzelleşmesi ve saçların güçlenmesi başta olmak üzere, astıma ve kansere de iyi gelmektedir.
Yaprakları ot olarak kullanılan kişnişin meyveleri de baharat olarak kullanılır. Turşularda, şekerlemelerde, bazı et ve fırın yemeklerinde kullanılmaktadır.
Cilt iltihaplanmasını geçiren ve kolesterolü düşüren Kişniş, bu faydalarının yanı sıra kan basıncına, kalp atışına ve ağız sağlığına iyi gelmektedir. Göz sağlığında da oldukça etkili olan Kişniş, stresi de azaltmaktadır.
Fırın yemeklerinde, peynir lezzetlendirmede kullanılan Karaman kimyonu, çiğ köfte ve salatalarda da çok kullanılır.
Karaman Kimyonu Faydaları
İştah açıcı özelliği bulunan ve mide gazını engelleyen Karaman kimyonu, tüketilen yağlı besinlerin hazmedilmesini kolaylaştırmaktadır. Solunum sistemi hastalıklarının da ortadan kaldırılmasın etkilidir.
Hindistan’a özgü bu lezzet, genelde toz halindedir. Hindistan’da her aşçının farklı bir tarifi vardır. Acılık oranı değişmektedir. İçinde genelde soğan, kişniş, demirhindi, zerdeçal, acı kırmızıbiber, kimyon, çemen otu, toz hardal, karabiber, kakule, zencefil ve karanfil gibi baharatlar bulunur. Sosu hazırlanır ve tavuk, dana, kuzu, mantar, pilav gibi yemeklerde kullanılır.
Körinin Faydaları
Kori içerisinde bulunan krosin isimli madde ile vücutta yer alan tüm toksinleri temizleme özelliğine sahiptir. Doyurucu etkiye sahip olan köri baharatı, çok yemek yemek istemeyen kişilerce bir tutam tüketilebilir. Dengeli ve sağlıklı beslenme adına her gün bir çay kaşığı köri kullanımı zayıflamayı da desteklemektedir.
Çörek ve bisküvilerde kullanılan mahlep, fazla kullanılırsa acılık verir.
Mahlepin Faydaları
Şeker hastalığı için oldukça etkili olan ve karın ağrısı ile böbrek sancılarının giderilmesinde fayda sağlayan Mahlep, nefes darlığı, balgam ve idrar tutukluğunu da ortadan kaldırmaktadır.
Anasonu anımsatan rezene tohumu, acımsı bir tada sahiptir. Unlu, şekerli yiyeceklerde, elmalı payda ve balık yemeklerinde kullanılmaktadır.
Rezenin Faydaları
Bünyenin kuvvetlenmesinde ve sindirim sisteminin düzene girmesi gibi birçok faydası bulunun Rezenenin, aynı zamanda cilt sağlığına ve kolesterole de iyi gelmektedir.
Pahalı bir baharat olan Safran İran kökenlidir. Yemeklere sarı bir renk verir. Pilav, tavuk, balık ve tatlılarda daha çok kullanılır.
Safranın Faydaları
Hastalıkları önleyen baharatların başında gelen safranın faydaları arasında, antidepresan ve hücre sağlığı konusunda iyi gelmektedir. Sindirime faydalarının yanı sıra kalp sağlığı açısında da etkilidir. Kuru ciltlerin ise nemlendirilmesinde etkilidir.
Ülkemizde de çok yetişen sumak, yöresel çorbalarda, soğan salatalarında, kebaplarda, sebzelerde sık sık kullanılır.
Sumakın Faydaları
Sumakın faydaları arasında C vitamini deposu olan bu şifalı baharat, antioksidan deposudur. Kalp damar hastalıklarına karşı koruma sağlar. İshale iyi gelmesi de sumak faydaları arasındadır. Diyabet yani şeker hastalığı gibi rahatsızlıklara karşı iyi gelir.
En değerlisi Seylan tarçınıdır. Çubuk halinde veya öğütülmüş toz olarak bulunur. Çikolata, kek ve meyve soslarında kullanıldığı gibi pudinglerde, içeceklerde, paylarda, dolmalarda, pilavlarda da kullanılır.
Tarçının Faydaları
Kan şekerini dengeleyen ve maya enfeksiyona karşı dirençli olan Tarçının faydaları arasında nezle, karın ağrısı ve bağırsak sorunlarının giderilmesi de yer almaktadır. Kanser önleyici bir etkisi bulunan tarçının aynı zamanda kasları rahatlatıcı özelliği de bulunmaktadır.
Deniz mahsullerinde çok kullanılır.
Dereotu faydaları arasında kabızlık, toksin temizleme ve bağışıklık sistemi düzenleme gibi birçok fayda bulunmaktadır. Aynı zamanda şeker ve kolesterolün dengelenmesinde de etkilidir.
Kullanılacağı yiyeceğe konulup kaynatılarak koku ve lezzeti çıkarılan vanilya, çok kullanılırsa acılık kazandırır.
Vanilyanın faydaları arasında ateş düşürücü etkiye sahipken, aynı zamanda sinir sistemini de uyarmaktadır. Bu şekilde daha canlı ve enerjik hissedebilirsiniz. Stres ve depresyonun ortadan kaldırılmasında da etkili olan vanilya astım ve soğuk algınlığının ortadan kaldırılmasında etkilidir.
Etlerin yanında verilen özel soslarda kullanılır.
Geçmiş çağlarda sırt ağrıları için, zehirlenmelerde ve öksürük sökücü gibi hastalıklarda kullanılmıştır. Geçmişinde belli araştırmalarda günümüze hediye edilen bu bitki pek çok şifa kaynağı barındırır.
Lezzeti, küçük Hindistan cevizi, tarçın ve karanfil karışımını anımsatan yenibahar, sebze yemekleri, et suyu, çorba, sos, balık ve et yemeklerinde kullanılır. Dolmaları lezzetlendirir ve sosis, salam, sucuk içlerinde de kullanılır.
Diş sağlığı açısında oldukça önemli bir yere sahip olan Yenibahar baharatının: Antimikrobiyal, antibakteriyel ve antiseptik yönleri nedeniyle diş sağlığınızı artırmaya yardımcı olabilir; bu baharat ile yapılan gargaralar özellikle ağız kokusu ve diş eti iltihaplanmasına karşı fayda sağlayacaktır
Bütün halinde bulunduğu gibi dilimlenmiş ve toz halinde de bulunur. Çin yemeklerinde, fırın ürünlerinde, çeşitli etleri bekletirken, sos yapımında, köri gibi baharatların hazırlanmasında kullanılmaktadır.
B3,B6, demir, kalsiyum, fosfor, sodyum, potasyum ve magnezyum mineralleri içerir. Aynı zamanda leyisn, treonin, triptofan, valin ve fenilanin gibi amino asitleri de içerir. Kanın normal dolaşımını korumaya yardımcı olur. İçerisindeki krom, çinko ve magnezyum aşırı terleme, ateş ve titremeyi engellemeye yardımcı olur. Anti-enflamator etkisi (zerdeçalın faydaları gibi) sebebi ile doğal olarak ağrı ve iltihaplar üzerinde azaltıcı etkisi vardır.
Biberli keskin bir kokusu olan zerdeçal, öğütülmüş halde bulunduğu gibi kök halinde de bulunur. Köri gibi karışık baharatların yapımında, çeşitli yemeklerde renk ve lezzet vermek için kullanılır.
Şeker hastalığı başta olmak üzere, sindirim sistemi ve iltihap ekleyici ile eklem ağrılarını giderici bir özelliğe sahip olan Zerdeçal faydaları arasında kalp ve damar hastalıkları da yer almaktadır.
Hangi Baharat Hangi İhtiyacı Karşılar
Nane
Taze nane su ihtiyacınızı karşılamaktadır. Hazımsızlığa, mide bulantısına ve midedeki gazın azalmasına yardımcı olur.
Pul Biber
Metabolizmanın çalışmasını hızlandıran kapsaisin adlı antioksidan içermektedir. Pul biberi sık tüketmenizde dikkatli olmalısınız. Pul biber tuz içermektedir.
Kekik
Mideyi rahatlatan kekik, et yemeklerinin vazgeçilmezidir. Gaz oluşumunu engeller ve kandaki kolesterolü düşürür.
Akbiber
Bağışıklğı desteklerken metabolizmanızı hızlandırır. Kapsaisin ve karoten içermektedir.
Kimyon
Gazı yok etmek için kullanılan kimyon, bitkisel demir için çok iyi bir kaynaktır.
Kişniş
Gaz ve hazımsızlık sorunlarına iyi gelen bir baharattır. Uçucu yağlar içermektedir.
Zencefil
Doğal diürektiktir ce serbest radikalleri temizlemeyerek, kanserden korunmayı sağlar.
Zerdeçal
Mide ülseri, alzheimer ve yüksek kolesterole karşı koruyucu etkisi vardır.
İsot
Kan akışını hızlandırarak direnci artırır ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
Haşhaş
Sindirim sistemini hızladıran ve vücuda enerji veren bir baharattır. Antioksidan özelliğine sahiptir.
Rezene
Gaz ve hazımsızlığa iyi gelen rezene, C vitamini açısından zengindir ve demir, kalsiyum ve fosfor mineralleri içermektedir.
Tarçın
İnsülin direnci olan insanların tercihidir. Vücudun şeker ihtiyacını azaltmaktadır.
Kilo Verdiren Baharatlar
Beyaz Çay : Yeşil çayla aynı türden olmalarına rağmen, beyaz çayın antioksidan oranı daha yüksektir.
Biberiye : Vücudu ısıtan ve dolaşımı hızlandıran bir baharattır. Yağ metabolizması üzerinde de olumlu etkisi olduğu açıklanmıştır.
Garcinia Cambogia : Mide, beyne doyma sinyalleri yollamaktadır. Bu sinyalleri daha kuvvetli göndermesini sağlayacak bir baharat garcinia cambogiadır. Kilo vermeye yardımcı olur, yağ yakımını hızlandırır, kolesterolü düşürür ve iştahı baskılar.
Funda : Kaynayan suyun içerisine bir çay kaşığı kadar funda atılır, özü çıkarılır ve içilir.
Karanfil : Vücutta bulunan toksinleri atmaya yardımcı bir baharattır.
Kekik : Kekik suyu, yap metabolizmasını olumlu şekilde etkiler, kolesterol düşmesine yardımcı olan bir baharattır. Ayrıca, canlandırıcı ve damar açıcı bir özelliği de bulunmaktadır.
Kırmızı Pul Biber : Metabolizmayı canlandıran bir baharat olan pul biber, yağları yakar ama iştahınızı da açar.
Mercan Köşk : Sindirim sisteminin çalışmasına yardımcı olan bir baharat türüdür.
Sivri Biber : Yemeklerin daha iyi hazmedilmesini ve metabolizmanın hızlanmasına yardımcı olan bir besindir.
Wasabi : Japonların klasik acısıdır. Metabolizmayı hızlandırır ve canlandırır.
Yeşil Çay : Kilo vermeye yardımcı olan çay, metabolizmayı hızlandırır ve sindirime yardımcı olur.
Zerdeçal : Safra ve karaciğer fonksiyonlarını destekleyerek vücudun detoksuna yardımcı olmaktadır.
Baharatların Faydaları
PUL BİBER: Metabolizmayı hızlandıran, antioksidan içeriğe sahip pul biber, bağışıklık sistemini güçlendirmekte, kan akışını ve direncini arttırmaktadır. Ancak içeriğindeki tuz miktarından dolayı tüketimine dikkat etmeniz de gerekmektedir.
TARÇIN: Kan şekerini ve kolesterolü düzenlemeye yardımcı olur. Aynı zamanda soğuk algınlığı, bağırsak problemleri ve cinsel isteği arttırmaya da iyi gelmektedir.
KEKİK: Özellikle et yemeklerinin vazgeçilmezi olan kekik, mideyi rahatlatmakta ve gaz oluşumunu önlemektedir. Ayrıca kan kolesterolünü düşürmeye de yardımcı olmaktadır.
BİBERİYE: Vücut iltihaplarının iyileşmesinde yardımcı olmakla birlikte, birçok kronik hastalık riskini azaltmaktadır. Kalp sağlığı için faydalı olan biberiye, baş ağrılarının azalması ve konsantrasyonun arttırılmasına da yardımcı olmaktadır.
NANE: Özellikle taze nane vücudun su ihtiyacını karşımaktadır. Ayrıca hazımsızlık, mide bulantısı ve midedeki gazın azalmasına yardımcı olmaktadır.
ZERDEÇAL: Beyin sağlığı ve yaşlanmaya bağlı oluşan bilişsel rahatsızlık üzerinde etkili olmaktadır. Aynı zamanda karaciğeri kuvvetlendirir, kansere karşı korur ve kalp hastalığını önlemektedir.
KİMYON: Özellikle kuru baklagillerin yarattığı gazı yok etmek için oldukça faydalı olan bir baharattır.
ZENCEFİL: Soğuk algınlığına ve bulantıya iyi gelmektedir. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirerek, romatizma ağrılarını da azaltmaya yardımcı olmaktadır.
HAŞHAŞ: Antioksidan özelliğe sahip olan haşhaş sindirimin hızlamasına ve vücudun enerji depolamasına yardımcı olmaktadır.
KİŞNİŞ: Gaz ve hazımsızlık sorunlarına iyi gelir.
Sağlık
Yalnızca Egelilerin Kıymetini Bilebileceği 35 Ot
Ege mutfağının temelini oluşturur otlar. Tadını bilen bilir bir kere yersen vazgeçemezsin. Sırf bu yüzden tatil niyetine İzmir'e gidip de yerleşip kalan çoktur. Hem sağlıklı hem de damak tadınıza takla attıran İzmir otlarını, yaz aylarına adım attığımız şu günlerde burnunuza sokarcasına listeledik;
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası