Yılan Akbabası

Yaygın Adı:

Yılan akbabası

Bilimsel Adı:

Sagittarius serpentarius

Familya: Sagittariidae

Boyutları: Uzunluk: cm; kanat açıklığı: cm; ağırlık: 2,,3 kg

Fiziksel Özellikleri: Çok iri ve emsalsiz biçimli bir gövde; uzun bacaklar; yarısı siyah tüylü, uzun, sivri kanatlar ve uzun, parçalı kuyruk; çıplak, kızıl kafa; tipik yırtıcı gagası, bir tutam tüyden oluşan uzun sorguç, tüy rengi büyük ölçüde kül, ancak sorguç, kanatlar, kuyruk ucu, karın ve bacağın üst kısımları siyah.

Alışkanlıkları: Karasal, genellikle ölçülü adımlarla yerde yürürken rastlanır; ağaçta geceler; bazen uçar, hatta süzülür; genellikle çiftler halinde gezer.

Yaşam Çizgisi: Yılın herhangi bir bölümü; büyük yuva, bir akasya ağacının tepesinde, içi otlarla kaplı dallardan oluşan bir platform; genellikle 2 yumurta; kuluçka süresi gün; bazen iyi koşullarda fpdarda birkaç kuluçka.

Sesi: Çoğu yırtıcı kuştan daha pes, boğuk bir guruldama sesi çıkardığı yuvasının dışlıda sessiz.

Beslenme Tarzı: Esas olarak böcekler, özellikle çekirge ve kınkanatlılar; ayrıca yılanlar, küçük memeliler ve kuşlar gibi küçük omurgalılar.

Yaşam Alanı: Bodur otlu ve akasya ağaçlarının bulunduğu step ve savanlar.

Yeryüzünde Dağılımı: Batı-Orta Afrika ve Afrika Boynuzu dışında Sahra altı Afrika.

Türün Durumu: Tehdit altında değil.

Şaşırtıcı derecede uzun bacakları, çelimsiz vücudu ve uzun kuyruğuyla eşşiz bir görünüme sahip olan yılan akbabası, günlerini çayırlıkları arşınlayarak ve avını kovalayarak geçirir.
Yılan Akbabası çok güçlü bir yaratıktır. İskelet özellikleri emsalsizdir ve hayat biçimine kusursuz biçimde uyarlanmıştır. Bu nedenle kendine ait bir familyada sınıflanır. En yakın akrabaları muhtemelen kartallardır.

Yaya Devriye

Yılan akbabası 1,2 m boyundadır ve bacakları bu uzunluğun en az yarısına karşılık gelir. Bacaklar &#;dize&#; kadar çıplak ve pullarla kaplıdır, dizden yukarısı ise yoğun bir şekilde tüylüdür. Uzun bacaklarını iyi değerlendiren yılan akbabaları yürümeyi tercih eder; nadiren uçar. Her gün bölgesinin bir bölümünü arşınlayarak yiyecek arar; tek bir günde 20 km&#;ye yakın yol kat edebilir. Bir av gördüğünde ya da bir şeyi görüş alanına sokmaya çalıştığında hızını artırır. Bir kovalama esnasında dengesini sağlamak ve manevra kabiliyetini artırmak için kanatlarını da kaldırabilir. Devriye gezisindeki bir yılan akbabası yerüstünde yaşayan küçük hayvanlar için zorlu bir düşmandır. Küçük bir hayvanın farkına vardığında genellikle peşinden gider ve gagasıyla kavrar; daha zorlu bir hedefle karşılaştığında ise sıradışı ayaklarını devreye sokar. Bu ayaklar epey küçüktür ancak güç ve kesicilik özelliğinin ürkütücü bir bireşimi olarak keskin tırnaklı kalın parmaklara sahiptir. Avının direnci kırılana kadar zıplayan, koşan ve tekmeleyen yılan akbabası uzun ve ince vücudu sayesinde başını vuruş mesafesinden uzakta tutabilir.

İki Temel Özellik

Bu tür için ideal habitat, yeşil örtünün 1 m&#;den uzun olmadığı otlak alanlardır.
Her kuş, barındırdığı besin miktarına bağlı olarak bu tür habitatların değişen genişlikte bölümlerinde devriye gezer. Bir çift zengin savan çayırlıklarında yaklaşık 20 km2 lik bir bölgeyi kolaçan edebilir. Kuru otlaklarda bu alan iki katı genişler. Bu kuşlar karasal olmasına karşın, büyük tehlike arz etmesi nedeniyle zemine yuva kurmaz. Bunun yerine yoğun bir akasya ağacı seçer, tepe bölümünü ayağıyla düzler ve üzerine ağaç parçalarından oluşan bir platform yerleştirir. Yuvayı her iki cins birlikte inşa eder. Çiftlerin yuvanın inşası ve ilk yumurtanın bırakılması arasında altı ay bekledikleri bilinmektedir.

Ortak Ebeveyn Sorumlulukları

Ebeveyn kuşlar yuva inşa etme sürecini paylaştıkları gibi yumurtaların kuluçkaya yatırılması, civcivlerin yumurtadan çıkması ve yavruların beslenmesi sorumluluklarını da paylaşırlar. Civcivlerin beslenmesi nispeten ender bir durumdur, günde sadece üç kez gerçekleşir: sabahın geç saatleri, ikindi ve akşamüstü. Bir yılan akbabasının on kertenkele, bir fare ve bir yavru tavşan getirdiği kayıtlara geçmiştir. Ancak yiyecek kıt olabilir. Normal bir kuluçkada iki civciv vardır; biri yumurtadan çıktıktan 65 gün gibi kısa bir sürede gelişip tüylenebilirken, diğeri çok geride kalabilir, sık sık rastlandığı gibi ölebilir de. Bir ebeveyn yavrusunu beslerken, civcivin gagasına geri kusulan yiyecekle birlikte su damlatabilir; bir yetişkinin yuvaya dönerken uçmadan önceki son fiili su içmektir.

Kaynakça:
BBC

Yazar:Tuncay Bayraktar

Akbaba deyince aklınızda ne canlanıyor? Zerdüştlerin kutsal hayvanı? Nil Karaibrahimgil&#;in &#;seafoodplus.info olmasın..&#; deyişi? Kovboy filmleri?.. Aslında akbabalar etrafa pek zararı olmayan, ömürlerini eşlerine sadık geçiren ve nesilleri tükenme tehdidi altındaki canlılar&#;

Akbabalar, Leş yiyici yırtıcı kuşlar olarak Aegypiinae ve Cathartidae familyaları altında sınıflandırılmıştır. En bilinen özelliği leşçil olması yani leşlerle beslenmesi ve kel kafaları, pençelerinin sivri olmaması, güçlü mide asitleri gibi fiziksel özelliklerinin de bununla uyumlu olmasıdır. Örneğin güçlü gagasıyla kara akbabalar leşin derisini parçalayıp yiyebilir, derisi açılmış bu leşin iç organlarını kızıl akbabalar tüketebilir, leşin kemiklerini sakallı akbabalar kendi yöntemleriyle yer ve kalan parçalarıda küçük akbabalar toplayabilir. 

Türkiye`nin Akbabaları

Türkiye&#;de akbabaların dört türü gözlemlenebilir. Hatta bu kuşların bir kısmının önemli üreme habitatları da yine Anadolu coğrafyasındadır. Ancak bazı türler yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu için korunmasına özen gösterilmelidir.

Türkiye’de görülebilecek akbabalar; Kızıl akbabalar, kara akbabalar, küçük (Mısır) akbabası ve Sakallı akbabadır.

Çöplük müdavimi: Küçük Akbaba

Mısır Akbabası ya da küçük akbaba (Neophron percnopterus) olarak isimlendirilen diğer bir tür ise Mısır’a göçmesi ve diğer akbabalara göre küçük yapıda olmasından dolayı bu ismi almıştır. Leşçil olan küçük akbabalar çöplüklerde ki atık gıdalarla da beslenmektedirler. Beyaza yakın açık renkli olan ve sarı yüzü ile dikkat çeken bir kuştur. Anadolu’da yaşayan ve üreyen akbabalar içinde nesli en hızlı tükenme tehlikesi altında olan türdür. Kuzey Doğa Derneği tarafından uydudan izleme projesi ile takip edilmektedir. Böylece yıllık yaşamsal döngüleri, göç rotası, kullandıkları yaşamsal alanlar hakkında detaylı bilgi edinilmesi hedeflenmiştir. Bu bilgiler sayesinde bu akbaba türü daha iyi metodlarla koruma altına alınabilecektir.

Karizmatik Akbabalar: Sakallı Akbaba

Sakallı akbabalar (Gypaetus barbatus), farklı yüz yapısı ve sakal gibi alt gagası altında duran tüyleri ile hemen dikkat çeker. Kırmızı/kahverengi olan bu akbabalar 40 yıla kadar yaşayabilmektedirler. Diğer akbabalar gibi tek eşli olan bu türlerde yine yok olma tehlikesi altındadır. Özellikle Anadolu’daki popülasyonu risk altındadır.

Diğer türlerden farklı olarak bireysel yaşayan sakallı akbabaların beslenme davranışları da diğer türlere göre farklılık gösterir. Yine leşlerle beslenirler ancak leşlerden kalan kemikleri de tüketebilirler. Küçük kemikleri doğrudan yutarak tüketirken, büyük kemikleri belli yüksekliklerden kayalara bırakarak parçalar ve böyle tüketirler. Mide asitleri kemikleri sindirebilecek kadar kuvvetlidir. Kimi zaman aynı şekilde kaplumbağaları da yüksekten bırakıp parçalayarak tüketirler. Ancak canlı hayvan tüketimi çok nadirdir. Kuzu kuşu, sakallı, nuri kuşu gibi yerel isimleri bulunmaktadır.

Dev Kanatların Efendisi: Kara Akbaba

Kara akbaba (Aegypius monachus) Türkiye’de Beypazarı Ankara, Dörtdivan Bolu ve Eskişehir civarında üreme alanına sahip Avrupa’nın kanat açıklığı en büyük olan kuşudur. Ancak her geçen gün sayıları azalmaktadır. Kara akbabalarla ilgili Muzaffer Evci’nin yapımcı, Ece Soydam’ın yönetmenliğini yaptığı TRT için hazırladıkları “Dev Kanatlar” belgeseli bu kuşların hayatını anlatmaktadır. Yurtdışında pek çok ödül alan bu yapım hem doğa belgeselleri içinde önemli bir yapımdır hem de bu türün bir çiftinin yıl boyunca yaşam döngüsünü, çiftlerin bağlılığını, yuva kurma ve yavrulamalarını göstermektedir. Kış döneminde ise güneye göç eden kara akbabalar yaklaşık olarak km civarı yol katederler. Anadolu’da kara akbabalara bay kara, büyük akbaba, esmer akbaba, rahip akbaba, uşak kapan gibi isimler de verilmektedir. Ömür uzunluğu 30 yıla ulaşabilen bu türün çiftleri diğer akbabalar gibi birbirine sadık olur.

En Popüler: Kızıl Akbaba

Kızıl Akbaba (Gyps fulvus), yine yok olma tehdidi altındaki büyük yırtıcı kuşlardan olup, özellikle HES gibi habitat tahribine sebep olan projelerle yok olmaktadırlar. Ayrıca tarım ilaçları da yine yok olmalarında etkilidir. Buldukları leşlerin iç organlarını tüketirler. Genelde 15 bireylik koloniler oluştururlar ve bu şekilde gezerler. Leş buldukları zaman gürültücü ve ürkütücü görünebilirler. Genel olarak diğer türlere göre daha yaygın bilinirler. Akbuba, alababa, hohor, kelkerkenez gibi farklı isimlerle adlandırıldıkları olur.

Post-Fledging Movements of Cinereous Vultures Aegypius monachus in Turkey Revealed by GPS Telemetry

Movement ecology of the Egyptian Vulture (Neophron percnopterus) in the Middle East and North Africa

Kuzey Doğa Derneği

Dev Kanatlar