HemÅinli (Rizeâde) veya HomÅetsi (Hopaâda)(Ermenice; ÕÕ¡Õ´Õ·Õ«Õ¶Õ« , Rusça; ĞмÑенÑÑ, Lazca: Armeni, Sumehi) Rizeânin ÃamlıhemÅin ve HemÅin ilçelerinde büyük oranda, Ãayeli, Pazar, Fındıklı, Hopa ilçelerinin iç bölgelerinde yaÅayan veya soyu bu bölgelere dayanan halka âHemÅinliâ adı verilmektedir.
HemÅinlilerin funduszeue.infoyüzyılın ikinci yarısında, Prens Hamam Amatuni öncülüÄünde bölgeye yerleÅtiÄi, Xaçikyan göçmenlerinin Ararat Bölgesiândeki Kotayk ve Aragatsotnâdan olduÄu, XI.yüzyılın ikinci yarısında, Ani Åehriânden bölgeye göç edildiÄi kaynaklarda yer almaktadır.
HemÅinliler XV.yüzyılda Ä°slamâın etkisine girerler ve XVIII.yüzyılda topluca müslüman olurlar, Hıristiyan kalmayı tercih edenler ise baÅta Trabzon olmak üzere diÄer Karadeniz kentlerine daÄılırlar. Daha batıya Samsunâa ve Adapazarıâna da gidenler olmuÅtur. Batıdaki HemÅin grubu doÄudaki HemÅin grubuna göre daha güçlü bir kimlik bilincine sahiptir. Bu bilinci toplumsal faaliyetler yoluyla (Ankara, Ä°stanbul, Ä°zmir) büyük Åehirlere de taÅırlar.
Tarihi kaynaklarda HemÅin adı bir yerleÅim bölgesi olarak geçmektedir. tarihli Osmanlı Tahrir Defteriânde HemÅin Zaimiânden; tarihli defterde de âHemÅin Zaimiâ ve Seraskeri ile âHemÅin-i Balaâ adlı kale yöneticilerinden bahsedilmektedir. Bu ifade o tarihlerde HemÅinâin kaza olduÄunu göstermektedir. tarihlerini taÅıyan Tımar Ä°cmal Defteriânde âVilayet-i HemÅinâ ve âNahiye HemÅinâ tabirleri geçmektedir ve nüfusu hakkında bilgi vermektedir.
âde HemÅin Kazasıâna tabi 3 nahiyede yaÅayan tahmini toplam nüfus kiÅi ve bunun âi Hıristiyan âide Müslüman olarak gözükür iken; Rize Ä°lçesiânin toplam nüfusu kiÅi ve bu nüfusun âsı Hıristiyan âsı Müslüman; Atina (Pazar) Ä°lçesiânin toplam nüfusu kiÅi ve nüfusun âi Hıristiyan âsi Müslüman olarak geçmektedir. âte HemÅinâdeki Müslüman nüfusta azalma Pazarâdaki Müslüman nüfusta çoÄalma görülmektedir.
Bu da o tarihlerde HemÅinâden Pazar Kazasıâna inen ailelerin varlıÄı ile açıklanabilmektedir. tarihlerini taÅıyan Tımar Ä°cmal Defteriânde âVilayet-i HemÅinâin hane sayısı âdur. Bölgeye daha sonra Fatih Sultan Mehmet Kanuni Sultan Süleyman ve funduszeue.infoamit dönemleri () ile Cumhuriyet sonrası Rus tarafında kalan HemÅinli aileler yerleÅirler.
HEMÅÄ°NLÄ°LERÄ°N YAÅAM ALANLARI
Genel olarak âHemÅinliâ ya da Lazca âArmeniâ adlandırılan topluluk üyeleri, kendini DoÄuda âHamsetriâ, Batıda âHemÅinliâ olarak tanımlamaktadırlar. Köy nüfus kayıtlarına göre topluluk üyelerinin sayılarının Ermenice konuÅanların ve Türkçe konuÅanların arasında yani toplamda kiÅi oldukları tahmin edilmektedir. Bunun dıÅında Ermenistan, Gürcistan, Rusya ve Orta Asyaâda yaÅayan Hıristiyan HemÅinlilerin sayısının civarında olduÄu iddia edilmektedir. Gerek Batı gerekse DoÄu HemÅinlileri Sünni Ä°slamâın Hanefi mezhebinden olmakla birlikte aralarında önemsiz uygulama farklılıkları bulunmaktadır.
Gürcistan ve Rusyaâda yaÅayan Kuzey HemÅinlileri ise Ermeni Apostolik Kilisesine baÄlıdırlar.
Bu topluluk üyelerinin göç öncesi yaÅam alanları DoÄu Karadeniz Bölgesinde kıyıdan uzak daÄ ve yaylalardır. DoÄu Karadeniz Bölgesinde yaÅayan HemÅinliler üç ayrı gruptan oluÅurlar:
1. Batı HemÅinli Grubu: (BaÅ HemÅin), Rize ilinde Büyükdere, Ortaköy, Fırtına, Piskale ve Abivice ırmakları boyunca uzanan köylerde yaÅarlar. Vadi içinde sıkıÅık düzende oluÅmuÅ olan HemÅin yerleÅim bölgeleri Kaçkar daÄlarına kadar uzanır. Batıda Rize Ãayeli, Pazar yöresinde yaÅayan HemÅin grubu ise yalnızca Türkçe konuÅur. Buna karÅılık yöredeki bazı yer adları Ermenice kalan bu sözcükler günlük yaÅama girer.
2. DoÄu HemÅinli Grubu: Artvin Ä°linde Hopa ve Kemal PaÅa içinden geçen dere kenarına yerleÅerek yaÅamlarını sürdüren HemÅin grubudur. Burada Ãoruh nehri doÄal bir sınır oluÅturur. DoÄuda Artvin Hopaâda yaÅayan HemÅin grubu Ermenice, Batı lehçesi ve Türkçe konuÅur.
3. Kuzey HemÅinli Grubu: Günümüzde Gürcistan ve Rusyaâda yaÅayan, Osmanlı döneminde HemÅinâden ayrılmak zorunda kalmıŠve âe dek Samsun, Ordu, Trabzon ve Giresunâa göçerek o bölgelerde yaÅamıŠana dili HomÅetsi olan Hıristiyan gruptur.
DoÄu HemÅinlilerinde köyden köye farklılık gösteren en az iki HemÅince lehçesi kullanılmakta, Türkçe ve Lazcaâdan ödünçlenmiÅ pek çok terim kullanılmaktadır. Batı HemÅinlilerinde ise genel olarak Trabzon-Rize lehçeleri içerisinde deÄerlendirilen ama kendine özgü farklılıklara sahip, Rumca ve Lazcaâdan ödünç terimler içeren bir Türkçe lehçesi kullanılmaktadır. HomÅotsiâde tıpkı Batı HemÅin Türkçesinde olduÄu gibi: /e/ > /a/ (Farsça > Türkçe Belki > HomÅotsi balki), /i/ > /u/ (Türkçe ÅiÅe > ÅuÅe) dönüÅümleri karakteristiktir.
Bu bölgedeki diÄer köy, ilçe ve Åehirlerde de HemÅinliler yaÅamaktadır. Ekonomik nedenlerden dolayı birçok HemÅinli büyük Åehirlere özellikle Ä°stanbul, Ä°zmir, Ankara, Bursa, Bolu ve Sakaryaâya yerleÅir. HemÅinliler yaÅamlarını daha çok fırıncılık ve pastacılık yaparak sürdürmektedirler.
HEMÅÄ°N KAVRAMI
DoÄu Karadeniz Bölgesiânde Ãayeli ilçesinden baÅlayarak Hopaâya doÄru kıyı Åeridinin iç kesimindeki köy halkları HemÅinliler olarak bilinir ve kendilerini de HemÅinli olarak tanıtırlar. Bunlar gerek coÄrafi konumları gerek kültürleri ve konuÅtukları diyalektleri hatta mesleki uzmanlıklarıyla da oldukça özel bir halktır. HemÅin adı yörede ÃamlıhemÅin HemÅin ilçeleriyle HemÅin BaÅköy, HemÅin Ortaköy, HemÅin Sıraköy, Abu HemÅin gibi köylerin yanı sıra özellikle büyük kentlerde kahvehane, lokanta, dernek ve dergi isimleriyle de karÅımıza çıkmaktadır. Bu kadar çok ve çeÅitli kullanım alanı bulan bu isim kullanıldıÄı mevkilerin kendilerini HemÅinli olarak adlandıran bir toplumla iliÅkili olması nedeniyle bir etnik grubun varlıÄını düÅündürmektedir.
HemÅin kelimesinin alelade bir yer (yerleÅim) adı olmadıÄı bellidir. Ãünkü yalnız coÄrafi alanda ele alındıÄında dahi örneÄin ÃamlıhemÅin ilçesi idari sınırları içinde HemÅinliler ve Lazlar yerleÅik iki halk/topluluk olarak karÅımıza çıkmaktadır. Ãyle ki HemÅinli ve Laz köyleri ayrımı oldukça net bir biçimde yapılmaktadır.
HemÅinlilerin anlattıklarına göre ataları Erzurum Kars bölgesinden bütün hayvanları ve oymaÄı ile Atina (Pazar) daÄlık köylerine gelip yerleÅen âHamâ/âHemâ ve âÅemâ/âÅinâ adlı Hıristiyan iki kardeÅdir. Ãoruh ile Karadeniz arasındaki Kaçkar daÄlarının denize yakın bölgelerinde ve dere kenarlarına yerleÅen bu iki kardeÅ âHamâ/âHemâ ve âÅemâ/âÅinâin zamanla soyu sopu çoÄalıp artıyor, dört kola ayrılıyorlar. Ekinci ve baÄcı olan 1- Pazar (Atina HemÅinliÄi) 2- Nice HemÅinliÄi 3- Abu HemÅinliÄi (Bunlar çok erkenden Ä°slam olurlar) 4- ÃoÄu göçebe ve yaylacı olan Hopa HemÅinliÄi (Bunlar daha sonra Ä°slamlıÄı kabul ederler).
HemÅinlilerin kökenini anlatan ikinci efsanede Åöyle deniyor: Atalarımız âHamâ/âHemâ ile âÅemâ/âÅinâ adlı iki kardeÅ Karsâın doÄusundaki eski Anı vilayeti bölgesinden Åimdiki HemÅinlikâe gidip yerleÅirler. O zaman Hıristiyan dininde inanmaktadırlar. ÃoÄalırlar ve sonradan buralara Ä°slamlık yayılınca, HemÅinliler de Ä°slamiyeti kabul ederler. HemÅinliler Sünnî ve Hanefiâdirler. Bazı adetlerde farklılıklar göze çarpmaktadır. HemÅin teriminin etimolojisini Hamam âprens Hamam Amatuniâ + Åeni âköyâ formunda olduÄu da iddia edilmektedir.
Grup kimliÄi ile ilgili yeterli bilgi yoktur. DoÄuâda Artvin yöresinde yaÅayan grupta dil belirleyici özelliktir. Ancak bu, orada yaÅayan halkın Ermeni kökenden geldiÄi anlamına gelmemektedir. Burada yaÅayan HemÅinlilerin büyük çoÄunluÄu Ermenice konuÅtuÄunun farkında bile deÄildir. Günümüzde tamamen TürkleÅen Rize Ä°li Ãayeli, Pazar ilçe ve köylerinde yaÅayan batıdaki grup kendilerinin Ermeni kökenden geldiÄini kabul etmez, ancak komÅu Lazlar tarafından Armeni ya da Kalın Kaburgalı Armeni olarak isimlendirilirler. Her iki bölgede yaÅayan HemÅinlilerin Lazlarla fazla iliÅkileri yoktur. Batıdaki HemÅinliler her zaman kendilerini Lazlardan üstün görürler. Bölgenin coÄrafi yapısı Pontus daÄlarının kuzey yamaçlarında yaÅayan diÄer etnik gruplar gibi HemÅinlilerin de izole bir yaÅam sürdürmelerini saÄlamıÅtır. DoÄudaki HemÅinlilerin büyük kısmı taÅımacılıkla uÄraÅmaktadırlar. Batıdaki HemÅinlilerin önemli kısmı, büyük kentlere göç etmiÅler buralarda, pastacılık ve fırıncılık yapmaktadırlar.
HemÅin halkının bir etnik grup kimliÄinin bulunduÄundan Åüphe yoktur. Bir toplumun kendini böyle bir ismiyle tanımlaması gerçeÄi dahi bir etnik yapılanmayı ya da durum alıÅı belgelemeye yeterlidir. Ancak HemÅinlilerin kendilerini nasıl bir grup olarak algıladıkları kökenlerinin ne olduÄu sorusu daha derinlemesine bir incelemeyi gerektirmektedir.
HemÅin sözcüÄünün etimolojisi, bu grubun kökeninin ne olduÄu sorusunun en önemli noktasını oluÅturur. Mecker ismin Ermeni etimolojisine sahip olmasına karÅılık Batı grubu HemÅin halkının günümüzde konuÅtukları tek dilin Türkçe olduÄunu ve bir HemÅinli tarafından kelimenin bu dildeki yakın karÅılıÄıyla âhep-Åenâ (canlı) olmak gibi bir anlama geldiÄinin sanıldıÄını belirtmektedir. Halk dilindeki bu türden açıklamaların gerçeÄi yansıtmadıÄı ve güvenilir olmadıÄı açıktır. Oysa âÅen/Åinâ, âhenâ sözcüÄünün Ermenice de âinÅa etmekâ ve âköy olmakâ gibi iki anlamı bulunmaktadır. Hem/Ham sözcüÄüne gelince Bennighaus ismin etimolojisini HemÅin halkının tarihi ve etnik kimlikleri ile özel olarak baÄlantılı görürken bu hususta halk dilindeki anlamlandırmalar ve açıklamalardan çok tarihi kaynaklara müracaat ediyor. Buna göre -Hem-sözcüÄü doÄrudan doÄruya tarihi bir Åahsiyete göndermedir ve HemÅin halkının Åimdiki coÄrafyalarına yerleÅmelerine liderlik eden Ermeni Prensi Hamam ile ilgilidir. Ancak Gerek doÄuda gerek batıda yaÅayan HemÅinliler kendi geçmiÅleri hakkındaki birçok bilgiden haberdar deÄildirler, Batı HemÅinliler olsun, DoÄu HemÅinliler olsun ve gerekse büyük kentlerde yaÅayan HemÅinliler olsun kendi kökenlerinin Ermeni olabileceÄi ihtimalini Åiddetle reddetmektedirler.
Türkiye HemÅinlilerinin her iki bölümü de grup kimliÄine sahip olmakla birlikte Ermeni kültür ve kimliÄiyle iliÅkilendirilmekten rahatsız olmaktadır: âErmeni hem dinsiz, hem kötü insan olur. Ermeni olup da dinden mi çıkayım, Ermenilerin mezarları kıbleye dönük deÄil ama bizim en eski mezarlarımız kıbleye dönük, biz eskiden beri Müslümanızâ. Batı grubu genelde doÄu grubunu da dıÅlama eÄilimindedir: âDini Müslüman, dili Türkçe, HemÅinli gibi yiyip, içen, yaÅayan, köyde de, gurbette de ocaÄını tüttüren HemÅinliâdir. HemÅinliler çalıÅkan atik, keskin olurâ. HemÅinliler kendilerini kesinlikle Rizeli olarak tanımlamamakta gerek batı gerekse doÄu grubunun komÅuları Lazlarla da arası iyi olmayıp toplumsal açıdan izole bir hayat sürmektedirler: âHemÅinlilerin hiçbiri doÄrudan âRizeliyimâ yanıtını vermezler. Ancak üstelendiÄinde kendilerinden âRizeânin, Pazar Ä°lçesinin köyündenimâ yanıtı alınır. Bu yöre insanı kendini Rizeli kabul etmemekte, ilden kendini tamimiyle soyutlamıŠgörünmektedir. Ciddi saÄlık problemi olmadıkça halk Rizeâye gitmemekte, yöre halkı nerelisin sorusuna Mermonatlıyım, Ãingitliyim, Meleskurluyum yanıtını verdikten sonra üstüne basa basa âHemÅinliyimâ, âBize HemÅinli derlerâ, âBiz HemÅinliyizâ biçiminde açıklama yapılmaktadırlar.â
HemÅinliler, özellikle Rize Ãayeli, Pazar ilçe ve köylerinde yaÅayan Batı HemÅinliler ortak bir HemÅinlilik bilincine sahip bir toplum olarak karÅımıza çıkmaktadırlar. Yaz mevsiminde hayvanların otlatılması, kıÅlık çayır biçilmesi amacıyla yaylalara çıkılmaktadır. Osmanlı döneminde, Ãarlık Rusyaâsına giderek fırıncılık ve pastacılık mesleÄini öÄrenen HemÅinliler, Petrograd, Talin (Estonya), Moskova, Mugilov, Berdiçev, Odesa, Sivastopol, Yalta, Kefe, Tiflis (Gürcistan), Gence, Rostov, Soçi, Poti, ve Batum kentlerinde kendi fırın ve pastanelerini açmıÅlar, kazandıkları paralarla köylerinde lüks konaklar yaptırmıÅlar. Ekim Devrimiânin ardından bir kısmı Türkiyeâye dönmeyi baÅarırken bir bölümü Rusyaâda mahsur kalmıŠhatta bazıları Stalin döneminde Rus olmayan diÄer azınlıklarla birlikte Sibiryaâya sürgüne gönderilmiÅlerdir. HemÅinliler günümüzde nerdeyse tüm Türkiyeâde bu mesleklerin en yetenekli ve yaygın uygulayıcılarıdır.
SAKARYA Ä°LÄ°NDE HEMÅÄ°NLÄ°LERÄ°N YERLEÅTÄ°ÄÄ° BÃLGELER
Akyazı-Hastane Mh.,
Ferizli-KoyunaÄılı Mh., Ceylandere Köyü (PotuoÄlu),
Karasu-Aziziye Mh., Ãatalüvez Köyü, Darıçayırı Beldesi, Kızılcık Köyü, KurumeÅe Köyü, Paralı Köyü, Yuvalıdere Köyü,
Kocaali-AÄalar Mh., Alandere Mh., Merkez Mh., Yayla Mh., AçmabaÅı Köyü, Ãakmaklı Köyü, GümüÅoluk Köyü (Bolazar), Kadıköy, Karapelit Köyü, Kestanepınarı Köyü, Karalar Köyü.
HEMÅÄ°N ALFABESÄ°
Son yıllarda HemÅinlilerin dillerini koruma ve geliÅtirme yönünde belli çabalar içine girdikleri görülmektedir. HemÅinliler içinde HemÅince okuma ve yazmaya yönelik bir ilginin oluÅmaya baÅladıÄı söylenebilir. HemÅince okuma ve yazmaya dönük bu ilgi bir eksikliÄi de göstermektedir. HemÅince metinlerde alfabe kullanımı bakımından bazı farklılıkların ve anlaÅmazlıkların olduÄu görülmektedir. Ancak HemÅinlilerinin uzun yıllardır yazılı dilden uzak kalmıŠolmaları ve yeni bir alfabe öÄrenmenin çeÅitli güçlükler taÅıması Latin harflerine dayalı bir HemÅince alfabeyi zorunlu kılmaktadır.
Aa, Bb, Cc, Ãç, Dd, Ee, Ff, Gg, ÄÄ, Hh, Xx, Iı, Ä°i, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ãö, Pp, Rr, Ss, ÅÅ, Tt, Uu, Ãü, Vv, Yy, Zz, Ts-ts, Dz-dz
Bu alfabede Türk alfabesindeki bütün harflerin yanı sıra Türk alfabesinde bulunmayan dört harf bulunmaktadır. Ãncelikle bu harflerle ilgili bir takım açıklamalar yapmak gerekmektedir. Türkçeâde bulunmayan harfler; X, x: gırtlaktan çıkarılan bir (h) sesi verir. Daha önce (kh), (Äh) biçiminde yazılıÅları oldu. Bu sesi karÅılamak için (x) sembolünün seçilmesinin nedenine gelince: bu sesin kullanıldıÄı Rusça, Kürtçe, Azerice, Lazca dillerinde bu sembol kullanılmaktadır. Bir bütün olarak Latin harfleri kullanan DoÄu toplumlarında bu sembol kullanılmaktadır.
Q, q: (g) ye yaklaÅan bir (k) sesi verir. Ä°ngilizceâde ki kullanımına çok benzemektedir. Aynı biçimde Kürtçe ve Azericeâde de kullanılmaktadır. Kim harfi ve Ke harfi. Burada (Q) sembolüyle gösterilen Kim harfidir.
(Q) sembolü yerine (k) kullanıldıÄında HemÅinceâde bu iki se arasında nasıl bir fark olduÄu anlaÅılabilmektedir. Ts, ts: diÅlerin arasından çıkarılan (t) ve (s) sesi karıÅımı, tıslamayı andırır bir sestir. Bazı Kafkas dillerinde tek sembolle gösterilme olanakları bulunmakla birlikte Latin harfleri temel alındıÄı için (ts) harf çiftiyle karÅılanması uygun görünmektedir. Latin harfleriyle bu harf çifti kullanılmaktadır. Bu sese benzer bir (Tz) sesi de bulunmakla birlikte aralarındaki fark belirgin bir Åekilde azalmıÅtır.
Dz, dz: diÅlerin arasından çıkarılan (d) ve (z) sesi karıÅımı bir sestir.
Ã,ü- Ã,ö: bu harfler HemÅinceânin Türkçe ile çok yoÄun etkileÅim yaÅanması sonucu Türkçeâden oldukça fazla sözcük aldıÄından dolayı alfabeye alınır.
Yorumlar0
Bu habere ilk yorumu siz yapın
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası