Sakarlık Nasıl Geçer
Çocuğum Çok Sakar
Çocuklarda Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu Nedir?
Bu çocuk kime çekti? Neden bu kadar sakar? Daha ayakkabısını bile bağlayamıyor? Babası da böyleydi..
Bazı çocuklar bu şekilde tanımlanabilir. Baktığımızda zekası normal algısı normal okul başarısı iyi ama inatla ayakkabıyı bağlayamaz, makasla kesemez, kalemi bir garip tutar, el yazısı çirkindir; denge ve koordinasyon gerektiren sporlarda beceriksizdir, yürürken dünyayı devirir yalpalar.
Aslında çevremizde sık sık rastladığımız bu çocuklarımızda tam olarak bir hastalık olarak tanımlanmasa da gelişimsel koordinasyon bozukluğu olabilir. GKB, günlük hayattaki etkinlikleri ve akademik başarıyı olumsuz etkileyebilen koordinasyon bozukluklarını içeren bir nörolojik gelişme bozukluğudur. Bu çocukların hareketleri “beceriksiz” ve “sakar” olarak tanımlanır. Gelişimsel koordinasyon bozukluğu sebebini bilmediğimiz bir nedenden dolayı koordine hareketleri yapmada zorlanan kişilerde görülmektedir. Böyle çocuklara geriye dönük olarak baktığımızda, gelişimsel aşamaları hep sınırda yakalamışlar, belki hiç sürünmeden yürümeye başlamış olabilirler.
GKB’nin okul çağı çocuklarda görülme sıklığı % 5 civarındadır. Bu oldukça yüksek bir rakamdır ve bu kadar sık görülmesine rağmen maalesef sağlık profesyonelleri tarafından çok az bilinmektedir. Mesela Kanada’da yılında doktor arasında yapılan bir ankette hekimlerin %91’inin bu bozukluğu hiç duymadıkları gösterilmiştir.
Gelişimsel Koordi̇nasyon Bozukluğunun Nedeni̇ Nedi̇r?
Geli̇şi̇msel koordi̇nasyon bozukluğunun kesin ve tek bi̇r nedeni̇ saptanamamıştır. Yapılan çalışmalarda bazı risk faktörleri tespit edilmiştir:
- İleri anne yaşı (>35 yaş) Gebelikte alkol kullanımı
- Gebeliğin haftasından önce düşük tehdidi yaşanması
- Erken doğum (37 haftadan küçük doğum)
- Doğum ağırlığının gebelik yaşına göre düşük olması
- Patolojik yenidoğan sarılığı,
- Doğum sonrası kortizona maruz kalma;
gibi durumlarda GKB'nin daha sık ortaya çıkmakta olduğu görülmüştür. Ayrıca solaklık bu çocuklarda daha fazla görülmektedir.
Bu çocuklarda gelişimsel rahatsızlığa sebep olabilecek herhangi bir neden gösterilememekte, nörolojik muayeneleri, rutin beyin görüntülemeleri normal olmaktadır, ancak gelişmiş fonksiyonel beyin emarı çalışmalarında beyincikte işlev bozukluğu ve beyincik ile beynin prefrontal lobları arasında bağlantılarda aktivite düşüklüğü bulunmuştur.
Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun Belirti ve Bulguları
Her hastalıkta olduğu gi̇bi̇ geli̇şi̇msel koordi̇nasyon bozukluğunun da şiddet dereceleri vardır. Spesifik bir hareketi çok hafif becerememe/yapamama olabildiği gibi genel tüm motor hareketlerde gerilik de görülebilir. Belirtiler yaşa ve durumun şiddetine göre değişkenlik gösterir. Mesela çok küçükken yürümeleri gecikir; yürüyüşleri gariptir. Anaokulu çağında giyinme soyunma, düğme ilikleme, fermuar takma-çekme becerileri zayıftır. Yemek yerken çatal-bıçak kullanma, bardakla su içmede beceriksizlik gösterirler; okul faaliyetlerinde makas kullanamadıkları dikkat çeker, boyama yapmaları, resim çizmeleri kötüdür. İp atlayamazlar, bisiklete binemezler. İlkokulda ve ortaokulda bu sorunlar çeşitlenerek devam eder. Bu süreçte grup sporları, grup oyunlarında beceriksizlikleri nedeni ile dışlanmaya başlayıp motivasyonlarını kaybederler. Bu durum, zekaları normal olduğu halde yaşadıkları tekrarlayan başarısızlıklar sonucu yükseköğretime ve iyi mesleklere ulaşmalarını engeller. Spor faaliyetlerinden kaçındıkları için daha sağlıksız ve ileride de obez ve hipertansif olma riski taşırlar.
Bütün Bunlardan Dolayı Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun Erken Tanısı ve Tedavisi Önemlidir.
Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun Birlikte Bulunduğu Diğer Durumlar, Başka Hastalıklar
GKB başka bazı duygusal, sosyal ve öğrenme sorunları ile birlikte görülebilmektedir. Mesela yılında yapılmış bir çalışmada yaş arasında GKB teşhisi konmuş 96 çocuğun hepsinde ek bir psikiyatrik sorun daha olduğu gösterilmiştir. En sık görülenler : “dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu”, “özel öğrenme güçlükleri”, “disleksi”, “diskalkuli”, “sosyal kaygı bozukluğu”, “otizm spektrum bozuklukları”, “anksiyete bozukluğu” ve depresyondur.
Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun Teşhisi nasıl Konur?
Sağlam çocuk takibinde çocuk doktoru ve ailenin takip etmesi gereken kriterler şunlardır:
- Çocuğunuz erken doğdu mu? (erken doğumda GKB riski fazladır)
- Çocuğunuzun doğum ağırlığı ne kadardı? (zamanına göre zayıf doğanlarda GKB riski daha fazladır)
- Çocuğunuz ne zaman kendi kendine yürüdü? (15 aydan geç yürüme durumunda GKB riski fazladır)
- Çocuğunuzu “sakar” olarak tanımlar mısınız?
- Çocuğunuzun giyinme-soyunma, çatal-bıçak kullanma, diş fırçalama yönünden becerilerinde gerilik olduğunu düşünüyor musunuz?
- Çocuğunuz 2 tekerlekli bisiklete binmeyi ne zaman öğrendi / öğrendi mi?
- Çocuğunuz yazı yazma, makas kullanma gibi ince işlerde beceriksizlik gösteriyor mu?Çocuğunuz top fırlatma, yakalama; topa vurma, teker teker merdiven inme gibi kaba motor hareketlerde geri mi? Takım oyunlarında ve beden eğitimi dersinde beceriksizlik, başarısızlık yaşıyor mu?
- Ailenizde başka GKB veya hiperaktivite bozukluğu vs olan var mı?
Bu sorular sonucu şüphe doğuyorsa kabul edilen en doğru test olan “revize edilmiş Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu Anketi (DCDQ-R: Revised Developmental Coordination Disorder Questionnaire) uzman psikolog tarafından yapılmalıdır.
Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun Tedavisi
Gelişimsel koordinasyon bozukluğu olan çocukların özellikle okul öncesi dönemde tanı alması ve tedavi edilmesi çok önemlidir. Gelişimi desteklemeyi hedefleyecek fizyoterapi ve duyusal bütünleme yöntemleriyle çocuğun okul döneminde arkadaşlarından geri kalması ve arkadaslari tarafından dışlanması önlenebilmektedir. En basitinden kalem tutma becerisindeki zorluklar nedeniyle yazısının kötü olması, yazı yazmaktan nefret etmesi ya da özgüven eksikliği engellenebilir. Koordinasyon becerilerindeki gerilemelerden dolayı oyunlarda istenmeyen çocuk olması ve dışlanması engellenebilir.
Aslında sağlığın bütün alanlarındaki en önemli sorun erken tanı ve tedaviye ulaşabilmektir. Bu nedenle şüphe ettiğiniz durumlarda beklemeden doktora başvurup erken dönemde tedavinin sağlanması uzun dönemli oluşabilecek sorunları ortadan kaldırır.
Tedavide bu alanda uzman hekimler, psikoterapistler, özel eğitim uzmanları ve fizyoterapistler vardır.
Gelişimsel koordinasyon bozukluğunun tedavisinde ana kategori vardır:
- Motor sorunun kaynağı olan vücut fonksiyon bozukluklarının iyileştirilmesi: buna “Vücut fonksiyonu ve yapı odaklı yaklaşım” denir.
- Performans arttırıcı aktiviteler
- Günlük yaşamda bu aktivitelere katılımı arttırmak için tasarlanan yaklaşımlar
- Görev odaklı yaklaşımlar
- Fizik tedavi
Kaynak
Sakarlığın sebebi nedir?
Sakarlık, günlük yaşamda hepimizin zaman zaman yaşadığı bir durum. Eğer kendini yoğun bir şekilde tekrarlamıyorsa, buna önemsiz sakarlık deniyor. Örneğin, açılan ayakkabı bağcıklarına takılarak düşmek ya da yürürken bir direğe çarpmak, biyolojik veya kalıtsal durumlara bağlı olarak oluşan sakarlık türlerinden değil. Ancak sık tekrarlanan sakarlıkların sebebi genelde genetik faktörlere bağlı oluyor.
Araştırmalar, özellikle çocukluktaki sakarlıkların bir çeşit gelişme bozukluğundan kaynaklı olduğunu gösterdi. Böyle bir durumda; dengeli bir şekilde yürümeye başlama,kendi kendine giyinebilme ve yardım almadan yemek yiyebilme gibi becerilerin gelişmesinde belirgin bir gecikme yaşanıyor. Yetişkinlerin sakarlıklarıysa genellikle ilgi dağınıklığından kaynaklanmakta.
Tabii bir de ciddiye alınması gereken sakarlıklar var. İstemsiz kas hareketleri sonucunda oluşanlar bunlardan biri. Yani birey, kesinlikle elinde olmayan sebeplerle sakarca davranmış oluyor. Bir diğeri de; istikrarsız ve dengesiz yürüyüş ki, bu da Huntington hastalığının başlangıcına işaret ediyor olabilir. Ancak derecesi ne kadar ağır olursa olsun, eğer genetik bir faktörle desteklenmiyorsa, her tür sakarlık için uygun terapi teknikleri mevcut.
tarafından hazırlanmıştır.