Gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri hem sağlıksal hem davranışsal yönde ortaya çıkabilir. Genel olarak, gürültü olarak adlandırılan her türlü ses insan sağlığını fizyolojik ve psikolojik olarak etkiler. İstenmeyen bu sesler sinir, saldırganlık, hipertansiyon, yüksek stres, kulak çınlaması ya da kulak uğuldaması, duyma kaybı, uyku bozuklukları gibi pek çok sonuç doğurabilir.[3][4]
Bu sonuçlar içinde, stres ve hipertansiyon ciddi sağlık sorunlarına kapı açabilirken, kulak çınlamaları ve uğuldamaları unutkanlığa, ciddi ruhsal bunalımlara ve kimi zaman panik ataklara neden olabilir.[5]
Türkiye evcil hayvan ve gürültü yasası[değiştir
Gürültü Kirliliği Nedir, Nasıl Önlenir?
Gürültü kirliliği insan sağlığına ve çevre kalitesine etki eden büyük bir problem olarak karşımıza çıkıyor. Peki gürültü nedir? Gürültü, hayata ve sağlığa zarar veren yüksek ses olarak tanımlayabiliriz. İnsanlar üzerinde olumsuz, huzursuz edici etki bırakan, dinleyene bir anlam ifade etmeyen, rahatsız edici nitelikteki seslerin tümüne “gürültü” diyoruz. Bir sesin gürültü niteliğinde olması için illa yüksek düzeyde, yüksek desibelde olması gerekmiyor. İnsana zarar veren sesler, alıcı ortam olarak, daha çok havayla özdeşleştirilmekte. Özellikle kalabalık ve büyük şehirlerde, metropollerde gürültü yoğunluğu Dünya Sağlık Örgütünce belirlenen ölçülerin üzerinde, yüksek seviyededir. Doğrudan bir çevresel değerin bozulması sonucunda ortaya çıkan bu gürültü, zamanla sağlık bozucu bir etken olmaya başlamakta. Bu nedenle de günümüzde “gürültü” bir çevre ve sağlık sorunu olarak ele alınmakta.
Gürültü, insanların sadece işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemez, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozar, moral ve performansı azaltır.
Kısacası gürültü, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok eden, insan sağlığına olumsuz etkileri olan bir tür kirliliktir.
Gürültü Kirliliği Nedir?
Gürültü kirliliği, yani “ses kirliliği”, insan sağlığı ve çevre kalitesi üzerinde zararlı her tür aşırı sestir. Gürültü kirliliği, sanayi tesisleri, karayolu, demiryolu ve uçak trafiği, açık hava inşaat alanlarında yoğundur. Özellikle metropollerde, alışıldık seslerin dışında kalan, rahatsızlık verici sesler yoğunluktadır.
Gürültü kirliliğine neden olan etmenler aşağıdaki gibidir:
1. Plansız kentleşme, 2. Ekonomik sorunlar, 3. Hızlı nüfus artışı, göç, 4. Plansız Sanayileşme, 5. İş makinesi kullanımı, 6. İnşaat çalışmaları, 7. Trafik yoğunluğu,
Gürültü Kirliliğinin Zararları
Kalabalık bölgelerdeki işyerlerinden kaynaklanan sesler, zamansız yapılan bakım ve onarımlar insanların işitme sağlığını olumsuz yönde etkiler, yoğun trafik ve klakson sesleri, endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler insanların fizyolojik ve psikolojik dengesini bozar, iş verimini azaltır. Gürültüye uzun süreli maruz kalma birçok soruna sebep verir. Bunlar arasında; uyku bozukluğu, kardiyovasküler ve metabolik sistemler üzerinde olumsuz etkiler de vardır. Çocuklarda bilişsel bozukluk da gürültü kirliğinin sonuçlarındandır.
Araştırmalar gösteriyor ki, gürültü kirliliği, yılda kalp hastalığı vakasına, erken ölüme neden olmakta. 22 milyon bireyin gürültü kirliliğinden rahatsız olduğu ve 6,5 milyon kişinin kronik uyku bozukluğu yaşadığını tahmin edilmekte. Uçak gürültüsü nedeniyle okul çağındaki çocuğun okulda okuma bozukluğu yaşadığı belirtilmekte.
Elbette, gürültü kirliliğine kıyasla, hava kirliliği kaynaklı erken ölümler çok daha fazla olsa da gürültünün yaşam kalitesi ve ruh sağlığı üzerinde daha büyük bir negatif etkisi olduğu görülmekte.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) bazı bulgularına göre, insan yaşamını etkileyen çevresel faktörler arasında hava kirliliğinin ardından ikinci sırada gürültü kirliliği gelmekte.
Gürültünün İnsan Üzerindeki Etkileri
1- Fiziksel Etkileri: Sürekli ya da geçici işitme bozuklukları. 2- Fizyolojik Etkileri: kalp atışlarında yavaşlama, ani refleks, kan basıncının artması, dolaşım bozukluğu, solunumda hızlanma. 3- Psikolojik Etkileri: Stres, panik atak, davranış bozukluğu, aşırı sinirlilik. 4- Performans Etkileri: Konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması, İş veriminin düşmesi.
Kısaca gürültü kirliliğinin insan sağlığına zararları şöyle sıralanabilir;
• Geçici ve kalıcı duyma bozuklukları • Davranış problemleri, aşırı sinirlilik, stres, uyku düzeni bozuklukları • Çalışma veriminin düşmesi, hareketlerde ağırlaşma, konsantrasyon bozuklukları • Kan basıncının artması, solunum sisteminin etkilenmesi, dolaşım sistemi bozuklukları, kalp ritminde değişimler, ani refleks gösterme
Gürültü Türlerinin Desibel Dereceleri ve Psikolojik Etkileri
• Uzay Roketleri: db, kulak ağrısı, sinir hücrelerinin deformasyonu, • Canavar Düdükleri: db, kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması, • Makineli delici: db, sinirsel ve psikolojik bozukluklar, • Motosiklet: db, sinirsel ve psikolojik bozukluklar • Kabare Müziği: db, psikolojik bozukluklar, • Metro gürültüsü: 90 db, psikolojik belirtiler, • Tehlikeli bölge sesleri: 85 db, Psikolojik belirtiler, • Çalar Saat: 80 db, Psikolojik belirtiler, • Telefon zili: 70 db, psikolojik belirtiler, • İnsan sesi: 60 db, psikolojik belirtiler, • Uykuda duyulan gürültüler: 30 db, psikolojik belirtiler
Kalabalık Şehirlerde Gürültünün Etkileri ile Başa Çıkma Yolları
Yürürlüğe sokulan gürültü kontrol yönetmelikleri ve yasaları gürültü kirliliğinin olumsuz etkilerini azaltmada etkili olabilir. Çeşitli ülkeler, gürültü kirliliğine engel olmak için önlemler almaya çoktan başladılar;
1- Yollara düşük gürültülü asfalt döşenmesi, 2- Toplu taşıma araçlarında sessiz lastiklerin kullanılması, 3- Elektrikli otomobiller için teşvik, 4- Yürüyüş, bisiklet teşviki, 5- Park, bahçe ve doğa rezervleri gibi yeşil alanların çoğaltılması, 6- Sokakların yayalaştırılması.
Gürültü Kirliliğini Önlemek İçin İşyerlerinde ve Hanelerde Neler Kullanılabilir?
Kapalı odalarda ağır perdelik, ses emici fayanslar, ses geçirmez inşaat malzemeleri gibi ses emici materyaller kullanılarak gürültü kirliliği aşılabilir. Odalara yerleştirilen statik veya akan hava gibi küçük bir beyaz gürültü kaynağı, diğer odalardan gelen konuşma seslerini, rahatsız edici sesleri maskeleyebilir. Bu tür cihaz genellikle doktorların ve diğer profesyonellerin ofislerinde kullanılmaktadır.
Kişisel gürültü seviyelerini azaltmanın yolu da kulaklık benzeri işitme koruyucularıdır. Piyasadaki “kulaklık tipi işitme koruyucuları” kullanılarak, dış mekan gürültü kirliliği engellenebilir.
Gürültü Kirliliğini Önlemek Neden Önemlidir?
Günümüzde, hava kirliliği, iklim krizi, ekonomik eşitsizlikler, fosil yakıtlar, gıda israfı, kıtlık gibi toplumları derinden etkileyen konuların yanı sıra, gürültü kirliliği gibi insan psikolojisine zarar veren bir olguyla da karşı karşıyayız. Gürültü kirliliğinin insan psikolojisi üzerindeki negatif etkilerini yukarıda sıraladık. Hayatın günlük akışında çoğu zaman farkında olmadığımız bu kirlilik türüne dikkat çekmemiz ve sağlığımızı etkileyen negatif yönleri hakkında bilinçlenmemiz çok önemli. Gürültü kirliliğini önlemek daha yaşanılabilir şehirler, toplumsal psikoloji üzerindeki pozitif etkiler ve bireysel sağlık açısından çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Bu bilinçle hareket etmek ve kalabalıklaşan şehirleri “daha az gürültülü” hale getirmek için yeni yönetmelikler ve yaptırımlar yürürlüğe girmeli, bireyler ise kendi üzerine düşeni yapmalı.
&#; Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması, &#; Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi, &#; Kamuoyuna açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek seviyede olmasının önlenmesi yada konut alanlarında bu tür faaliyetlere izin verilmesinin yasaklanması, &#; İş yerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza indirilmesi, (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı “Gürültü Yönetmeliği” kapsamında değerlendirilmektedir.) &#; Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması, &#; Yerleşim yerlerinde ve konutlarda Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin seslerinin rahatsızlık verecek seviyede yükseltilmemesi &#; Trafikte ki gürültüyü azaltmak için bireysel araç kullanımı yerine toplu taşımanın yaygınlaştırılmasının sağlanması, (Bu durum aynı zamanda hava kirliliğinin azalmasına katkı sağlayacaktır.) &#; Motorlu taşıtlarda ses yalıtımlarının yapılması sağlanmalı, özellikle küçük motor bisiklet türü araçlarda susturucuların kullanılmasının sağlanması gerekmektedir.
Gürültünün yol açtığı rahatsızlık ve sağlıkla ilgili zararların önlenmesi için alınabilecek belirli tedbirler vardır. Bu tedbirler yönetmelikte belirtilen tablolardaki değerlerin aşılması durumunda söz konusu olurlar. Teknik, inşaatla ilgili ve iş yerinde koruma ile ilgili bir takım tedbirler söz konusudur. Aslında gürültü unsuru şehir plancılığında, sanayi yerleşim yerlerinin seçiminde de göz önünde tutulmalıdır. Tüm çevre kirliliği faktörlerinde olduğu gibi en uygun olan çözüm gürültüyü kaynağında önlemektir. Fakat bu her zaman ekonomik ve teknik açıdan mümkün olmayabilir. Gürültünün azaltılması için uygulanabilecek teknik ve organize önlemler aşağıda sıralanmıştır.
İşletmenizdeki duruma ve çerçeve şartlara göre bunlardan biri veya birkaçının kombinasyonu uygulanabilir. Gürültü ile mücadele çalışmaları ve gürültü seviyelerinin çevreye olumsuz etkilerinin azaltılması kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının ortak çalışmaları ile önlenebilir. Yönetmelikte getirilen sınırlandırmalara ve yasaklamaları uyulması konusunda yine yönetmelikte yetki verilen kurumların üzerine düşeni eksiksiz yapması gerekmektedir. Sivil toplum kuruluşları halkı bilgilendirerek kamu kurumları ve halk arasında iletişimi ve denetimi sağlamalıdır. Özellikle belediyeler yeni oluşturan kentsel bölgelerde daha düzenli imar planların yapılabilmesi sağlanmalıdır.
Trafik gürültüsünün azaltılması için konut ve yolar arasında mesafelerin artırılması ve yeşillendirme çalışmaların yapılması birinci öncelik olmalıdır. Çok yoğun olan yollarda (otoban, çevre yolu ) görüntü kirliliği oluşturmayacak perdeleme çalışmaların yapılması gereklidir. İmar planları kapsamında yeni yapılacak konutlarda daireler arasında ve konutlar ile dış ortamlar arsasında TSE standartlarına uygun gerekli izolasyonların yapılması zorunlu hale getirilmelidir. Bu konutlarda izolasyon işlemlerinin TSE standartlarında olup olmadığı yetkili kurumlarca denetlenip ve gerekli ölçümler yapıldıktan sonra iskan verilmelidir. Önemli ölçüde gürültü azalması sağlamak amacıyla yol ile alıcı arasındaki uzaklığın m olması öngörülmektedir. Genel olarak da yol ile alıcı arasındaki mesafenin 2 kat arttırılmasının gürültü düzeyinde uzaklığa bağlı olarak 3 dBA azalma sağlayacağını söyleyebiliriz.
Diğer yandan konutlarda mantolama yapma zorunluluğu getirilmiştir. Belirli bir süre sonunda mantolama yapmayan bina kalmayacak. Bu sistem enerji kaybının önlenmesi yanında gürültünün de azaltılmasını sağlayacaktır. Gürültünün alıcıda rahatsızlık düzeyini etkileyen önemli faktörlerden biri olan taşıt hızı arttıkça sebep olduğu gürültü de artmaktadır. Yaklaşık olarak çevresindeki arazi ile aynı kotta olan bir yoldan 30,5 m mesafede 32 km/sa hızla seyreden bir araç 50 dBA gürültü yaratırken, 64 km/sa hıza sahip bir araç 58 dBA gürültü yaratmaktadır. Taşıt hızıyla birlikte artan trafik hacmi de alıcıda hissedilen gürültüyü arttırmaktadır. Taşıt hızı ve sayısı gibi etkilerin yanında yolun alçakta veya yüksekte olması da gürültü düzeyini etkilemektedir. Çevresindeki araziye göre aşağıda bulunan bir yoldan ne kadar uzaklaşılırsa gürültü de o derece azalır. Yolun yarma ile geçilen kesimleri ile zemin seviyesinde geçilen kesimleri karşılaştırıldığında gürültü seviyesinin dBA arasında azaldığı gözlenir. Dolgu ile geçilen kesimlerde ise dolgu seviyesinin gürültüyü azaltma da etkili olması için 2,5 m’den daha yüksek olması gerekmektedir. Yolun düzgün bir örtme tabakası ile kaplı olduğu yüzeylerde normal asfalt veya beton yüzeye göre gürültü daha az olmaktadır. Yol eğiminin dikliği de özellikle ağır taşıtların dik eğimleri çıkarken yaratacakları gürültünün artması nedeniyle önem kazanmaktadır.
GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM GÜRÜLTÜNÜN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİ GÜRÜLTÜNÜN İNSANLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI VE SES SEVİYELERİ ÇEVRE SORUNLARI
