Safra svsyla bir araya gelen karacier sayesinde tanr ve dk ya da idrar yoluyla vücudun dna çkar. Ayrca idrara sar rengini veren de bilirubindir.
Sarlk hastal kendini ilk olarak krgnlk ve atelenme ile gösterir. Kusma, bulant, nefes alverii esnasnda karnda oluan ar ve üüme sarln balca belirtileridir. Sarln kuluçka süresi 10 ile 40 gün arasnda ortaya çkar yani oldukça uzundur. Ayn zamanda karacier iltihaplanmas olarak da adlandrlr. Sarln tespiti biraz zordur. Bunun için baz laboratuvar testlerinin yaplmas gerekir. Ancak bu ekilde kesin tehis konulabilir. Çocuklarda ve yetikinlerde görülme riski ayndr.
Sarlk ya da dier adyla hepatit, karacier iltihaplanmas sonucu oluan bir hastalktr. Hemoglobinden ayrlan demir elementleri, kanda atk brakr. Bu ata bilirubin denir. Vücuttaki dier organlara oksijen ve hemoglobin tayan hücreler bozularak serbest kalrlar. Bu hücrelerin (eritrosit) ar miktarda bozulmas sonucunda kandaki bilirubin miktarnda art olur. Bilirubinin artyla birlikte çevre dokularn arasnda szntlar gerçekleir ve sar bir madde oluur. Kan dolam yoluyla yaylan bu sar madde ilerleyen zamanlarda bu hastaln bir nedeni olarak ortaya çkar. Sarlk aslnda bir hastalk belirtisidir. Örnein, safra kanalnda ta olmas gibi. Hepatit hastal virüsle oluur.
Doum sonrasndaki ilk haftada, yeni doan bebeklerin kannda mutlaka az ya da çok olmak üzere bilirubin düzeyinde art yaanr. Bu, yeni domu bebeklerde çok sk görülen bir durumdur. Bebein göz aklarnda ve cildinde sararmayla kendini belli eder. Bebein kanndaki bilirubin düzeyi, karacierin safra yardmyla atabileceinden fazlaysa yenidoan sarl oluur. Erken doan bebeklerde %80 orannda görülürken, dier bebeklerde görülme olasl ise %60'tr.
Bebeklerde sarlk nedeni fizyolojiktir. Bir iki hafta içerisinde kendiliinden geçer ve çok tehlikeli deildir. Bebeklerde görülen sarla çok sk rastlanr ve bu durum bir hastalk olduu anlamna gelmez. Çünkü, bebek anne karnndayken plasenta yardmyla bilirubinin vücuttan atm srasnda bebein cierleri yetersiz kalr ve sarlk oluur. Bebein balangçta küçük cierleriyle dengeyi tutturamamas gayet normal bir durumdur.
Sarlk, birçok nedene bal olarak ortaya çkabilir. Asl nedeni ise, tpta eritrosit olarak adlandrlan alyuvarlarn parçalanmasyla kandaki bilirubin miktarnda art olmasdr. Normal artlarda alyuvarlar, dalak gibi organlarda ömürleri dolunca parçalanr ve ortaya çkan bilirubin de kan yoluyla karaciere gelir. Buradan safra yoluyla barsaklara gönderilir. Ancak hastalk durumunda, bilirubun miktar artar ve karacier, bu bilirubini yakalayp safrayla atamaz. Kanda biriken bilirubin de sarla yol açar. Akcierler, bilirubin salglanmasn engeller ya da dokular bilirubin yönünden ar doymu hale gelir.
Safra kanalnda bir bask ya da kanal tkayan bir oluum, barsaa safra aknn engellenmesine yol açar. Tkanmayla birlikte iltihap da oluur. Tkanmann etkisiyle ciltte sararma meydana gelir. Safra kesesi ve pankreas kanserleri de vücutta sarla neden olabilir.
Akcierde oluan bir akut iltihap sonucunda, bilirubin salglama ve bileim yeteneinde hasar oluur. Bu hasar sonucunda bilirubin miktar sürekli artmaya balar ve sarl meydana getirir.
Karacier; sindirme, enerji üretme, zehirli maddeleri yok etme, besin sentezi, kan ekerinin ayarlanmas gibi hayati görevleri olan bir organdr. Karacierin, genelde bilirubin maddesini metabolize edememesiyle sarlk meydana gelir.
Yetikin bireylerde, bu hastaln oluumuna neden olan dier baz etmenler unlardr: Ar alkol tüketimi, karacier ve akcier enfeksiyonlar, safra kesesi talar, akcierde parazit olumas, pankreas kanseri, anemi, kan düzensizlikleri, baz ilaçlarn çok fazla kullanm. Bunlarn dnda baz hastalklar da hepatik sarlk oluumuna neden olabilir. Bu hastalklar; siroz, Crigler-Najjar sendromu ve Gilbert sendromudur.
Bu hastalk aniden ortaya çkaca gibi, yava bir geliim göstererek, zaman içinde de ortaya çkabilir. Ciltte ve gözlerde oluan sar renk, bu hastalarda görülen en dikkat çekici belirtidir. Eer sarlk ilerlemi ise, sar renk kahverengiye dönüür. Hastann gözlerinin aknda sararma yokken ciltte sararma olmas durumunda, dier etkenlerin de aratrlmas gerekir. drar renginde de koyulama olur. Dk kil rengine döner ve az içinde de sararmalar oluur.
Yetikinlerde genelde karacierle ilgili skntlar bu hastaln oluumuna neden olur. Örnein, hepatit rahatszlklar, alkol tüketimine bal oluan siroz, karaciere yeterli miktarda oksijenin ve kann gitmemesidir. Ayrca pankreasta oluan kanser, safra kesesi ve kanallarnda yaanan tkanklklar, alyuvarlarn ömrünün ksa olmas da etkilidir.
"Yetikinlerde sarlk tehlikeli midir?" diye düünüldüünde bu durum, hastal oluturan virüse göre deiiklik gösterir. Bulac sarlk en fazla ay sürer. Örnein, A ve E hepatit hastal ifa ile sonuçlanan bir hastalk olduundan bu hastalkta kronikleme olmaz. B, C ve D bulac virüsüne yakalananlarda kronikleme riski vardr. Türkiye nüfusunun %7'si hepatit B virüsünü tar fakat bunun farknda deildir.
Sarlk hastalnda, ilk bata gözlerde, mukozada ve deride sararmalar meydana gelir. Hastaln en önemli belirtilerinden birisi sararmadr. Bu hastalkta oluan belli bal belirtiler unlardr:
Sarla yakalanan kiilerde, vücutta youn bir ekilde kant meydana gelir. Bu kant esnasnda bazen vücutta deri döküntüleri de oluabilir. Bu da insanlar çok rahatsz eden bir durumdur.
Hastaln en dikkat çeken özellii, vücudun belirli yerlerinde ve göz aknda meydana gelen sar lekelerdir. Hastalk önce vücudun belli yerlerinde balar ve daha sonra ise tüm vücuda yaylr. Genelde ilk olarak ba çevresinde görülmeye balar.
Safra kanalnn tkanmas veya ta oluumu sonucunda sarlk görülebilir. Safra kanalndaki tkanklk veya ta iddetli karn ars yaamanza yol açar. Çünkü burada ayn zamanda iltihap oluumu da söz konusudur.
Sarla bal olarak gün içinde kendinizi çok yorgun ve bitkin hissedersiniz. Bu da günlük aktivitelerinizi ve ilerinizi yapmanz engeller ve yaam kaliteniz düer.
Kusma, karnn etrafnda bulunan kaslarn, kuvvetli ve ani olarak kaslmasyla oluur. Bu kaslmayla birlikte midedekiler darya az yoluyla atlr. Kusmann çok fazla yaanmas da kilo kaybna neden olur.
Hastalk, yemek düzeninizde herhangi bir deiiklik olmamasna ramen kilo kayb yaamanza yol açar. Kilo kayb sarlkla birlikte birçok hastaln belirtileri arasnda yer alr. Bu nedenle sarlk konusunda tek bana ayrc bir semptom deildir. Kilo kayb yaadnz zaman halsiz ve bitkin düebilirsiniz.
drarn skl, kokusu gibi rengi de önemlidir. Çünkü idrar rengi, bize birçok hastalk hakknda bilgi vererek tan konulmasna yardm eder. Salkl bireylerde idrarn rengi, orta açklkta sar renk eklinde olmaldr. Fakat sarla yakalananlarn idrar koyu sar renktedir.
Sarla ve hepatite bal olarak kiilerde yüksek ate meydana gelir. Ateiniz 38 dereceden fazlaysa bu, yüksek ate olduunu gösterir. Zaman kaybetmeden bir hekime gitmeniz gerekir. Ancak her hastada ate görülmeyebilir.
Dknzn rengi eer soluk ya da kil renginde ise, bu da sarln bir belirtisi olabilir. Bunun sebebi vücutta normalden fazla safra birikmesidir ve sarla neden olur. Böyle bir durumda hemen bir hekime görünmelisiniz.
Hastaln yalnzca baz mikroplar tarafndan oluanlar bulac özellie sahiptir. Mikroplarla olumayanlarnda bulaclk yoktur. Bulac sarlk, karacier iltihabna neden olur. Mikroskopla görülemeyecek ekilde küçük virüslerden oluur. Bulac olan sarlk; A, B, C, D, E, F, G eklinde, alt farkl türde oluabilir. Özellikle çocuklarda görülen çeidi bulacdr. Okul çanda olan çocuklarda yakn temas fazla olduundan bu hastalk daha çok çocuklarda görülür.
Sarln bulamasnda dk, salya gibi eylerle enfekte olmu sularn rolü oldukça fazladr. Hastalk genelde tükürük, kan yolu ve cinsel organ svsyla yakn temasta bulunma sonucunda bular. Hepatit virüsü, derinin üzerinde bulunan yara ya da çatlaa kan veya tükürüün temas etmesi sonucu bular. Ayn zamanda doum esnasnda anneden bebee de geçer.
Dier bir bulama ekli ise kan naklidir. Ayrca baz kiisel eyalardan olan jilet ve di frçasnn ortak kullanm veya dövme yaptrma sonucunda bu hastala yakalanan kiiden, dier kiilere hastalk bulaabilir. Sarla yakalanan kii, bu hastaln bakalarna bulaabileceini bilmeli ve kan banda bulunmamaldr. Hastal, ayn ortam paylat kiilere bulatrmamak için çok temkinli davranmas gerekir.
Bu hastaln tehisinin konulabilmesi için, öncelikle hastalnzn altnda yatan ana nedeni belirlemek ve hastalnzn iddetini anlamak adna sizden baz testler yaptrmanz istenir.
Tbbi geçmi ve muayene: Bununla ilgili sizden tbbi geçmiinize ait bilgi almak adna doktorunuz baz sorular sorar ve çeitli testleri yaptrmanz ister. Bu sorular:
Bu tbbi geçmiiniz ile ilgili sorularn yan sra doktorunuz size fiziksel muayene de yapar.
Karacier fonksiyon testleri ve kan testi: Karacierdeki baz salk sorunlarn tehis etmek için testler yaplr. Bu testler genelde siroz, karacier hastalklar ve hepatit hastalklarnn tehisinde kullanlr. Karacierin hasarl olmas sonucunda, enzimleri kana serbestçe brakr. Bunun sonucunda vücut için gerekli olan vitamin deerlerinde düme olur. Bu proteinlerin ve enzimlerin seviyesini ölçüp karacier ilevini takip etmek mümkündür.
drar tahlili: Bu test, ürobilinojen denilen madde seviyesinin ölçümü için kullanlr. Bakteri, sindirim sistemindeki bilirubin düzeyini ölçmek için kullanlr. Böylece sarln olup olmad hakknda tehis konulabilir.
Görüntüleme testleri: Post-hepatik ya da Intra- hepatik sarlk üphesi var ise, bu testler, safra kanalnn ya da karacierin içindeki anormallikleri kontrol etme amacyla kullanlr. Bu görüntüleme testleri unlardr:
Karacier biyopsisi: Farkl bir koul veya siroz nedeniyle zarar gören karacierin, dokusundaki durumu deerlendirmek adna karacier biyopsisi tavsiye edilir. Karacier biyopsisi esnasnda mide ine ile uyuturulur. Buna lokal anestezi denir. Karacier hücrelerinden küçük örnekler alnarak mikroskopta incelenmesi için laboratuvara yollanr.
Sarln altnda yatan sebebe bal olarak çok sayda tedavi yöntemi bulunur.
Bu hastalkta, karacier zaman içinde kendini yeniler. Ayn zamanda karacierde oluan herhangi bir hasar onarmak için de rol oynar. Bu tedavideki amaç, karacierde oluabilecek hasar önlemektir. Glandüler ate ya da viral hepatit gibi baz enfeksiyonlar karacier hasarna yol açtndan, anti-viral ilaçlar karacierin daha çok zarar görmesini engellemeye yardmc olsun diye kullanlr.
Genelde alkol tüketimi karacierin hasar görmesine neden olur. Bunun için alkolün braklmas ya da azaltlmas tedavi aamalarndan en önemlisi kabul edilir. Karacier hastal ciddi durumdaysa, karacier nakli gerekli gerekebilir. Fakat karacier bann az olmas ve uygun karacierin bulunamamas büyük bir problemdir.
Hastalk karacierin kanda tad bilirubin seviyesindeki farkllktan oluur. Tedavisindeki amaç, kandaki bilirubin seviyesine yol açan krmz kan hücrelerinde oluan hzl parçalanmay önlemektir. Böyle durumlarda genelde stma gibi hastaln altnda yatan sebebe göre ilaç verilir.
Hastalk bazen de, safra kesesinin içerisinde bulunan bilirubin seviyesinde oluan farkllktan oluur. Çou zaman safra kanalnda oluan tkankl kaldrmak için ameliyat tavsiyesinde bulunulur. Ameliyat srasnda safra kanal sistemindeki bir kesit, pankreasn bir bölümü ve safra kesesi, tkanklklar önlemek adna kaldrlabilir.
Kan transfüzyonu çok nadir olarak yaplr. iddetli olan hastalk dier tedavilere yant vermedii takdirde, kiilerde kan deiiminin uygulanmas gerekir. Kan verecek kiide herhangi bir hastaln olmamasna dikkat edilmelidir.
Böyle durumlarda yeil-mavi spektrumda, özel bir k altnda tedavi gerçekleir. Dklama ve idrar yöntemleri k yardmyla bilirubin molekül yapsnda deiiklik yapar. Bu bir ultraviyole deildir. Koruyucu plastikten oluan kalkan sayesinde yaylm olan ultraviyole n filtreler.
Bunlarn dnda, aneminin neden olduu sarlk söz konusu ise, ya demir takviyeleri alarak ya da daha fazla demir açsndan zengin gdalar tüketerek kandaki demir miktarn artrmaya yönelik bir tedavi uygulanabilir. Eer sarlk bir ilacn kullanmna balysa, tedavi alternatif bir ilaç kullanlarak devam ettirilir.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Yeni doğan bebeklerden, yetişkinlik çağına kadar her yaştan kişide görülebilen ve çok çeşitli sağlık sorunlarının varlığına işaret edebilen önemli bulgulardan biri sarılıktır. Genellikle gözün beyaz kısmında sararma ve cilt renginin sarıya dönmesiyle tanınan sarılık, önemli sağlık problemlerinin habercisi olabildiğinden, sarılık hakkında doğru ve yeterli bilgiye sahip olunması oldukça önemlidir.
Sarılık; kandaki bilirubin molekülünün yoğunluğunun normal sınır değerinin üstüne çıkması sonucu, vücut dokularının renginde sararma görülmesi durumudur. Bu anlamda, bilirubin metabolizmasını yakından ilgilendiren her türlü patolojik durum sarılık ile sonuçlanabilir. Bir diğer ifadeyle, sarılık bir hastalık değil; ancak çeşitli hastalıkların gelişim sürecinde ortaya çıkabilen bir bulgudur.
Sarılık, belirli bir seviyeye kadar hayatı tehdit eden bir durum olmamakla birlikte, ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Çok yüksek seviyelere ulaşan bilirubin miktarı, yaşamı tehdit edebilen veya vücutta kalıcı hasara yol açabilen sorunlara sebep olabilir.
Sağlıklı kişilerde, kana kırmızı rengini veren ve oksijen taşınmasından sorumlu kırmızı kan hücreleri olan eritrositler, yaşlandıkça dalakta yıkıma uğrar ve yerlerini genç hücreler alır. Dalakta yıkılan kırmızı kan hücrelerinden, oksijen taşınmasında kullanılan hemoglobin adlı molekül açığa çıkar. Demir içeren hemoglobin, kana kırmızı rengini veren maddedir. Hemoglobin yıkıldığında ise, demir molekülden ayrılır ve kalan protein parçası öncelikle yeşil renkli biliverdin molekülüne, ardından da sarı renkli bilirubine parçalanır.
Bu süreçte oluşan bilirubin molekülü hızla karaciğere taşınır. Karaciğerde çeşitli biyokimyasal işlemlere tabii tutularak çözünebilen forma dönüştürülür ve safra içine atılır. Safra kesesi yoluyla bağırsak sistemine aktarılan bilirubin, burada bulunan mikroorganizmalarca yıkılarak dışkıya rengini veren sterkobilin molekülüne dönüşür ve vücuttan atılır. Az miktarda bilirubin ise bağırsak tarafından kana geri emilir ve böbrekler vasıtasıyla vücuttan uzaklaştırılır. İdrara sarı rengini veren de bilirubindir.
Sarılık durumu ise tüm bu doğal mekanizmaların herhangi bir aşamasında meydana gelen aksamalar sonucu, bilirubin molekülünün kanda ve dokularda birikmesiyle ortaya çıkar. Kanın yıkım sürecinde hızlanma gibi bilirubin üretiminin arttığı durumlarda, karaciğer hastalıkları gibi bilirubinin işlenemediği durumlarda veya safra yollarının tıkanıklığı gibi bilirubinin atılamadığı durumlarda; kandaki bilirubin miktarı hızla yükselir ve öncelikle göz sklerasında (göz akı), ardından ciltte sarılık ortaya çıkar.
Sarılık bulgusunun ortaya çıkması için kandaki bilirubin değerinin belirli bir seviyeye ulaşması gerekir. Sağlık bir kişide kanda karaciğer tarafından işlenmiş bilirubin değeri mg/dl iken; toplam bilirubin değeri 0,,2 mg/dl arasında olmalıdır. Bilirubin değeri, 3 mg/dl değerini aştığında, sarılık göz aklarında fark edilmeye başlar. Bilirubin miktarı artmaya devam ettikçe önce baş ve boyun cildinde, ardından vücudun geri kalanında cilt sarı renk alır.
Sarılığın erken safhalarında bilirubin değeri vücutta belirgin bir etkiye yol açmaz. Bununla beraber, özellikle yeni doğan bebeklerin çeşitli hastalıklarında, bilirubin değerinin aşırı yükselmesi durumunda (17 mg/dl’nin üstünde) ciddi bulgular gelişmeye başlar.
Bilirubin bu seviyeye ulaştığında, kan beyin bariyerini aşarak beyindeki çeşitli bölgelerde birikir ve beyin dokusunun hasar görmesine neden olur. Bunun sonucunda kernikterus adı verilen, çeşitli hareket bozukluklarıyla karakterize nadir görülen bir nörolojik hastalık ortaya çıkar. Kernikterus, tedavi edilmediği takdirde kalıcı olabilir veya ölümle sonuçlanabilir. Bu nedenle, bilirubin seviyesinin erken dönemde kontrol altına alınması ve kanda uzun süre yüksek seviyede kalmasına izin verilmemesi oldukça önemlidir.
Sarılık; bilirubin metabolizmasında rol alan herhangi bir bölgeyi ilgilendiren çok çeşitli hastalıkların gelişim sürecinde karşılaşılabilen bir bulgudur. Bu anlamda, sarılık tespit edilen bir hastada, altta yatabilecek çok çeşitli hastalık olduğundan, tanıya yönelik işlemler büyük önem kazanır.
Genel anlamda, bilirubin metabolizması karaciğer merkezli olduğundan, bilirubinle ilişkili hastalıklar karaciğere göre sınıflandırılır. Bu doğrultuda, karaciğer safhası öncesindeki bilirubin oluşum süreciyle ilişkili durumlara pre-hepatik; karaciğerdeki bilirubin metabolizmasıyla ilgili durumlar hepatik; karaciğer safhası sonrası, bilirubinin uzaklaştırılması süreci ile ilgili sorunlar ise post-hepatik sebepler olarak sınıflandırılır. Aşağıda bu sınıflandırma doğrultusunda sarılığa yol açan nedenler özetlenmiştir:
•Hemolitik anemi: Hemoliz, kanın yıkıma uğramasına denir. Kandaki hücreleri olağanüstü şekilde yıkıma uğratan hastalıklarda, bilirubin miktarı artar ve sarılığa neden olur. Hemolitik anemi, otoimmün mekanizmalar (vücudun bağışıklık sisteminin kendi kendine yol açtığı hastalık durumu) sebebiyle gelişebildiği gibi, herediter sferositoz gibi kalıtsal da olabilir.
•Orak hücreli anemi: Kırmızı kan hücrelerinin normal şeklinden orak şekline dönüşmesi ve devamında fonksiyonunun bozulmasıyla seyreden bu hastalıkta, orak şekilli hücreler yıkıma uğrar ve bilirubin miktarını artırır.
•Akdeniz anemisi (talasemi): Oksijen taşımadan sorumlu hemoglobin molekülünün yapısındaki genetik bozukluklar nedeniyle ortaya çıkan talasemide, yoğun kırmızı kan hücresi yıkımı mevcuttur.
•Enfeksiyonlar: Sıtma gibi doğrudan kırmızı kan hücrelerini hedef alan enfeksiyonlarda bilirubin miktarında ciddi artış görülür.
•Hipersplenizm: Dalağın çeşitli sağlık sorunları nedeniyle büyümesi sonucu, kırmızı kan hücresi yıkımında artış yaşanır ve bilirubin miktarı artar.
•Karaciğer yetersizliği ve siroz: Çeşitli sağlık sorunları sonucunda karaciğer dokusunun harabiyeti ve fonksiyonunun bozulması, bilirubin gibi maddelerin işlenemeden vücutta birikmesiyle sonuçlanır.
•Alkol kullanımı: Kronik alkol tüketimi, karaciğer dokusuna zarar vererek bilirubin metabolizmasını sekteye uğratır.
•Hepatitler: Özellikle hepatit B virüsü gibi viral enfeksiyonlar sonucunda, karaciğer hücreleri yaygın olarak hasara uğrayarak bilirubin birikimine yol açar.
•Primer biliyer kolanjit (eski adı primer biliyer siroz): Otoimmün rahatsızlıklardan kaynaklanan karaciğer dokusundaki safra kanallarının harabiyeti sonucu, yaygın karaciğer hasarı gelişir ve kandaki bilirubin miktarı artar.
•Kanser: Karaciğer dokusunu hedef alan birincil karaciğer tümörleri veya başka organlardaki kanserin karaciğere metastazları (ikincil karaciğer tümörleri), karaciğer fonksiyonlarını bozarak sarılığa yol açabilir.
•Bazı romatolojik hastalıklar: Sistemik lupus eritematozus gibi romatolojik hastalıklar karaciğer dokusunu hedef alabilir ve sarılık ortaya çıkabilir.
•İlaç yan etkileri: Bazı ilaçlar karaciğerde hasara yol açarak bilirubin miktarını yükseltebilir. Bu ilaçlar arasında çeşitli antibiyotikler, epilepsi ilaçları ve analjezikler yer alır.
•Bazı kalıtsal hastalıklar: Crigler-Najjar sendromu, Dubin-Johnson sendromu, Rotor sendromu, Gilbert sendromu gibi karaciğerdeki bilirubin metabolizması bozukluğuyla seyreden bazı genetik hastalıklarda da sarılık ortaya çıkar.
•Safra kesesi taşı: Çeşitli nedenler etkisiyle safra kesesi içerisinde oluşan taşların safra yollarını tıkaması sonucu, safranın oniki parmak bağırsağına (duodenum) atılımı engellenir ve kandaki bilirubin düzeyi artar.
•Safra yolu enfeksiyonları: Safra yollarının ve safra kesesinin çeşitli mikroorganizmalar tarafından enfekte olması hem taş oluşumuna yol açar hem de safranın oniki parmak bağırsağına atılımını bozarak sarılığa neden olur.
•Kanser: Özellikle pankreas kanseri ve safra yolu tümörlerinde, safra oniki parmak bağırsağına atılımının engellenmesi sebebiyle sarılık ortaya çıkar.
•İltihaplı bağırsak hastalıkları: Bağırsak iltihaplanmalarında çeşitli seviyelerde oluşan tıkanıklıklar sebebiyle kanda bilirubin düzeyi yükselebilir.
Sarılık, özellikle yeni doğan bebeklerde oldukça sık görülen bir durumdur. Yeni doğan sarılığı; yetişkinlerde görülen formuna göre farklı sağlık sorunlarıyla ilişkilidir ve bazen fizyolojik olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenle, bebeklerde sarılık tespit edildiğinde, bunun bir hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit edilmeli ve kesin tanı konularak tedavisi planlanmalıdır. Aşağıda yeni doğan bebeklerde sarılığa yol açan durumlar özetlenmiştir:
Fizyolojik Sarılık
Yeni doğan bebeklerde karaciğer ve mide-bağırsak sistemlerinin tam olarak olgunlaşmaması nedeniyle geçici süreyle sarılık görülmesine fizyolojik sarılık adı verilir normal olarak değerlendirilen bir durumdur.
Özellikle yeni doğan bebeklerde mide-bağırsak sistemi henüz tam olgunlaşmadığından ve bağırsak içindeki yararlı bakteriler tam gelişmediğinden, anne sütü ile beslenme sonrası karaciğerden bağırsağa ve oradan da kana geri geçen bilirubin düzeyinde artış ortaya çıkabilir. Bu doğrultuda iki farklı anne sütü sarılığından söz edilir:
•Erken anne sütü sarılığı
Doğumu takiben ilk 7 gün içinde gerçekleşir ve tam olgunlaşmayan bağırsak sistemi sebebiyle oluşur. Tedavisinde anne sütü ile beslenme sıklaştırılır.
•Geç anne sütü sarılığı
Doğumun ardından ilk 7 gün sonrasında ortaya çıkan sarılıktır ve sebebi artmış bilirubin metabolizmasıdır. Tedavisinde anne sütü ile beslenme sıklığı azaltılır.
Erken Doğum
37 haftalık gebelikten önce doğan bebekler prematüre kabul edilir. Prematüre bebeklerin çeşitli vücut sistemleri tam olgunlaşmadığından bazı hastalıklara yatkınlık söz konusudur. Bu anlamda, prematüre bebeklerde daha erken sarılık gelişebildiği gibi, gelişen sarılık da daha uzun sürebilir.
Doğum Travması
Normal doğum esnasında bebek vücudunun çeşitli bölgelerinde kanamalar veya şişlikler gelişebilir. Basit kanama bölgelerindeki kanın vücut tarafından giderilmesi sırasında çok miktarda bilirubin ortaya çıkacağından, kısa süreli sarılık gelişebilir.
Geç Doğum (Postmatürite)
42 haftadan fazla süren gebeliklerde geç doğum söz konusudur. Bu durumda, bebek anne karnındayken çeşitli vücut sistemleri açısından bazı riskler ortaya çıkar. Bunların başında kan hücrelerinin çok sayıda üretilmesine bağlı olarak sarılığa yatkınlık gelmektedir.
Diyabetik Anne Bebeği
Diyabet hastalığı olan annelerin bebeklerinde, aynı geç doğum durumunda olduğu gibi, kan hücreleri çok üretildiğinden sarılık gelişme riski yüksektir.
Kan Uyuşmazlığı
Annenin kan grubuyla bebeğin kan grubunun farklı olduğu durumlarda, kan uyuşmazlığı ortaya çıkar. Sıklıkla ikinci ve sonraki gebeliklerde, doğum esnasında gelişen kanamalar sırasında anne kanı, bebeğin kanıyla karışarak kan hücrelerinin erkenden yıkılmasına ve dolayısıyla bilirubin seviyesinin artmasına sebep olur.
Biliyer Atrezi
Yeni doğan bazı bebeklerde, safra yollarının gelişmemiş olması nedeniyle karaciğerde üretilen safra oniki parmak bağırsağına atılamaz. Bu durumda safra, karaciğerde birikerek yaygın karaciğer hasarına yol açar. Tedavi edilmediğinde ciddi karaciğer yetersizliğine ve ölüme yol açan biliyer atrezi, yenidoğanlarda hayatı tehdit eden sonuçları olan bir sarılık nedenidir.
Neonatal Hepatit
Yeni doğan bebeklerde, doğum sonrası çeşitli enfeksiyon etkenleri sonucu hepatit gelişebilir. Hepatit sarılık oluşmasında önemli bir etkendir.
Sepsis
Yeni doğan bebeklerin kanında bazı mikroorganizmalar tarafından yaygın enfeksiyonun gelişmesine sepsis adı verilir. Hayatı tehdit edici bu duruma ciddi sarılık eşlik edebilir.
Kalıtımsal hastalıklar
Bilirubin metabolizmasının çeşitli aşamalarını ilgilendiren farklı genetik hastalıkların seyrinde sarılık görülebilir.
Sarılık, çok çeşitli sağlık sorunları nedeniyle ortaya çıkabildiğinden, tedavisinin gerektiği şekilde yapılabilmesi öncelikle altta yatan hastalığın doğru tespit edilmesine bağlıdır. Bu doğrultuda, hekim tarafından hastanın detaylı hastalık öyküsü sorgulanır ve ayrıntılı fizik muayene yapılır. Gerekli görüldüğünde, ek görüntüleme ve laboratuvar tetkiklerine başvurularak kesin hastalık tanısı konur. Tedavi ise tanıya göre şekillendirilir.
Sarılığa yol açan hastalığa göre aşağıdaki tedavi yöntemlerine başvurulur:
•Pre-hepatik sebeplerde söz konusu olan kan hastalıklarının tedavisi yapılır. Bu doğrultuda, altta yatan enfeksiyona yönelik antibiyotik tedavisine başvurulurken, gerekli görüldüğü durumlarda dalağın ameliyatla çıkarılması (splenektomi) gündeme gelebilir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin kan hücrelerini hedeflediği durumlarda antikor içerikli özel serum tedavileri (intravenöz immunglobulin) uygulanabilir.
•Orak hücreli anemide, hücrelerin oraklaşmasını tetikleyen dış ortamlardan ve ilaçların kullanımından kaçınılmalıdır. Bu noktada, uzman bir hekimin yönlendirmesine göre hareket edilmelidir.
•Hepatik sebeplerde, karaciğer hasarının önlenmesi amaçlanır. Sarılığa sebep olan viral hepatit, romatolojik hastalıklar gibi rahatsızlıkların spesifik tedavileri yapılır. Cerrahi müdahale gerektiren durumlarda operasyon planlanır.
•Karaciğer hasarına yol açan aşırı alkol ise tüketimine son verilmelidir.
•Post-hepatik sebeplerde; safra yollarının ince bağırsağa boşalmasının tekrar sağlanması hedeflenir. Buna yönelik olarak çeşitli girişimler yapılabilir, safra kesesinin ameliyatla alınması gündeme gelebilir. Enfeksiyon durumlarında antibiyotik tedavisi uygulanır.
•Yeni doğanlarda görülen sarılıklarda, öncelikle sarılığın sebebi kesin olarak tespit edilmelidir. Fizyolojik sarılık durumlarında bebek sıkı takip edilir. Anne sütüne bağlı sarılıklarda, rahatsızlığın geliştiği zamana göre anne sütü ile beslenme sıklığı yeniden düzenlenir.
•Bilirubin yüksek seviyelere ulaştığında, bebeklere fototerapi yapılması gündeme gelebilir. Fototerapi sayesinde, kandaki bilirubin ultraviyole altında biyokimyasal değişim gösterir ve böbrekler vasıtasıyla vücuttan uzaklaştırılabilecek forma dönüşür. Özellikle prematüre bebeklerde başvurulan bir yöntemdir.
•Biliyer atrezi gibi hastalıklarda, erken dönemde müdahale (Kasai ameliyatı veya bazı seçilmiş durumlarda Karaciğer nakli) hayat kurtarıcı olabilir.
•Karaciğer yetersizliği, sirozu gibi durumlarda tedavi için karaciğer nakli gündeme gelebilir.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası