Sakallı Nureddin Paşa

kaynağı değiştir]

18 Şubat 1932 tarihinde, Kadıköy Hasanpaşa Mahallesi, Kızlarağası Çeşmesi Sokak (günümüzde Müverrih Ağa Sokak) 23 no'lu evinde öldü. Nazmiye Hanım ile evlendi (soyadı: Türe, ö. 1951) ve Semiha Hanım (1896-1950) ve Memduha Hanım (1904-1970) isimli iki kızı vardı. Semiha Hanım Hüseyin Paşa ile evlendi, Memduha Hanım ise Dördüncü Umumi Müffetiş ValiKorgeneralHüseyin Abdullah Alpdoğan (1310-P. 12)^[23] ile evlendi.

Mezar taşında:

« Nureddin Paşa, Selman-i Pak Muharebesi'ni kazanan, Kut'ül-amare'yı muhasara eden kuvvetlere ve Aydın'da 21., İstanbul'da 25., İzmir'de 17. kolordulara, Milli Mücadele'de ise Amasya'da merkez ordusuna ve Afyon'dan İzmir'e giden, İstanbul'un kurtuluşu için İzmit'te toplanan 1. Ordu'ya kumanda etmiş olan general Nureddin İbrahim Konyar'ın mezarıdır. Ruhu daima aziz ve şad olsun. Basra, Bağdat ve İzmir Valiliklerinde bulunmuş ve doğduğu Bursa'dan meb'us seçilmiştir. Müşir İbrahim Paşa'nın oğludur. 1872-18 Şubat 1932[4] »

12 Eylül Darbesi'nden sonra oluşturulan, Atatürk Araştırma Merkezi tarafından tespit edilen, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Mustafa Kemal Atatürk'ün silah arkadaşı arasında yer alan 50 kişiyle birlikte mezarı Devlet Mezarlığı'na taşınması kararı alındı. Ayrıca Sakallı Nureddin, Ferik değil ama Orgeneral (dört yıldızlı rütbe) olarak, İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak'ı izleyen dördüncü kişi olarak gösterildi. Ve bu kararlar Genelkurmay tarafından kabul edildi fakat büyük tepki toplaması üzerine mezarının Devlet Mezarlığı'na taşınmasından vazgeçildi.^[24][25]

Madalya ve Nişanları[değiştir kaynağı değiştir]

Koçgiri İsyanı'nı bastırma şekline ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın son günlerinde İzmit'te yazılarıyla milliyetçi cephenin tepkisini çeken gazeteci Ali Kemal'i linç ettirmesine ilişkin tartışmalar sürmektedir. Linç olayı İstanbul'daki İstiklal Savaşı'na muhalif çevrelerin bir anda çözülmesi sonucunu vermiştir. Hatta Vahdettin bu olaydan sonra İstanbul'dan ayrılmıştır. Bazı kaynaklar, bu eski ekole mensup (Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren kadronun yaş ortalamasının yaklaşık on yaş üzerindedir) komutanı 1922 İzmir Yangını sorumluluğu ile de bağlantılandırmaktadır.

İzmir'in geri alınmasından sonra kurulan askeri mahkemede, Millî Mücadele'yi sabote eden, düşmanla müşterek hareket eden bazı yerli ve Rum asıllıları muhakeme ettirmekten çekinmemiştir. Bunlar arasında Islahat Gazetesi sahibi Süreyya ve Efes MetropolitiHrisostomos Kalafatis da bulunmaktadır.

İşgal döneminde gazetesinde işgal kuvvetlerini metheden ve Milli Mücadeleyi kötüleyen gazeteci Süreyya mahkemece idama mahkûm edilmiş ve cezası infaz edilmiştir. Osmanlı tebaasından olmakla, Yunan işgali sırasında Türklere karşı bariz bir nefret ve bir din adamına yakışmayacak tavırlar sergilemiş olan Hrisostomos ise, Sakallı Nureddin'in makamına çağrılmasını takiben gevşek bir koruma ile Türk mahallelerinin ortasından geçirilmiş ve halk tarafından linç edilerek öldürülmüştür.

Cumhuriyet dönemi[değiştir Sciences Po Violence de masse et Résistance - Réseau de recherche". repression-koa-giri-rebellion-1920-1921.html (in French). 15 April 2019. Retrieved 22 May 2020.

^Konstantinos Travlos, Salvation and Catastrophe: The Greek-Turkish War, 1919–1922 (Lexington Books, 2020)

^Ahmet Güzel, Dünden Bugüne Yunanistan'ın Pontus Hedefi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2006, ISBN 978-975-255-109-1, p. 151.

^Ebubekir Hazım Tepeyran, Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları, Istanbul 1982, p. 81.

^Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabitlari, Kültür Yayinlari Türkiye Is Bankasi, v. 2, pp. 240 sq., 252–287, 626–650.

^Kazım Öztürk (ed.), Atatürk’ün TBMM Açık ve Gizli Oturumlarındaki Konuşmaları, Ankara 1992, vol. 1, p. 84.

^Andrew Mango, Atatürk, p. 331.

^Andrew Mango, Atatürk, pp. 334–335.

^Utukan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi: 1918–1938, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983, p. 342. (in Turkish)

^T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, p. 194. (in Turkish)

^Kâmil Erdeha, Vilâyetler ve Valiler, p. 418.

^ ^abİzzeddin Çalışlar, On Yıllık Savaşın Günlüğü: Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, Orgeneral İzzettin Çalışlar'ın Günlüğü, Yapı Kredi Yayınları, 1997, ISBN 975-363-617-2, pp. 393–394. (in Turkish)

^Andrew Mango, Atatürk, p. 345.

^The Atatürk I knew: an abridged translation of F. R. Atay's Çankaya by Geoffrey Lewis, p. 180, İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası, 1981.

^Andrew Mango, Atatürk, pp. 346–347.

^Falih Rıfkı Atay, Çankaya: Atatürk'ün doğumundan ölümüne kadar, Betaş, 1984, p. 325. (in Turkish) In Turkish: Bildiklerimin doğrusunu yazmaya karar verdiğim için o zamanki notlarımdan bir sayfayı buraya aktarmak istiyorum: «Yağamacılar da ateşin büyümesine yardım ettiler. En çok esef ettiğim şeylerden biri, bir fotoğrafçı dükkânını yağmaya giden subay, bütün taarruz harbleri boyunca çekmiş olduğu filmleri otelde bıraktığı için, bu tarihî vesikaların yanıp gitmesi olmuştur. İzmir'i niçin yakıyorduk? Kordun konakları, oteller ve gazinolar kalırsa, azınlıklardan kurtulamıyacağımızdan mı korkuyorduk? Birinci Dünya Harbinde Ermeniler tehcir olunduğu vakit, Anadolu şehir ve kasabalarının oturulabilir ne kadar mahalle ve semtleri varsa, gene bu korku ile yakmıştık. Bu kuru kuruya tahripçilik hissinden gelme bir şey değildir. Bunda bir aşağılık duygusunun da etkisi var. Bir Avrupa parçasına benzeyen her köşe, sanki hıristiyan veya yabancı olmak, mutlak bizim olmamak kaderinde idi. Bir harb daha olsa da yenilmiş olsak, İzmir'i arsalar halinde bırakmış olmak, şehrin Türklüğünü korumaya kâfi gelecek miydi? Koyu bir mutaassıp, öfkelendirici bir demagog olarak tanımış olduğum Nureddin Paşa olmasaydı, bu facianın sonuna kadar devam etmiyeceğni sanıyorum. Nureddin Paşa, tâ Afyon'dan beri Yunanlıların yakıp kül ettiği Türk kasabalarının enkazını ve ağlayıp çırpınan halkını görerek gelen subayların ve neferlerin affetmez hınç ve intikam hislerinden de şüphesiz kuvvet almakta idi.»

^Mustafa Hergüner, "Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa Hereke’de", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 58, Cilt: XX, Mart 2004. (in Turkish)

^ ^abRahmi Apak, Yetmişlik Subayın Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988, ISBN 975-16-0075-8, pp. 262–263.

^Cemal Kutay, Osmanlıdan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanımız: Hüseyin Rauf Orbay (1881–1964), Kazancı, 1992, p. 379. (in Turkish)

^ ^abRahmi Apak, Yetmişlik Subayın Hatıraları, p. 264.

^Turkish text: Şimdi sokaktan birkaç yüz kişiyi büyük kapının önüne toplat. Kapıdan çıkarken Ali Kemal'i öldürsünler, linç etsinler., Rahmi Apak, Yetmişlik Subayın Hatıraları, p. 264.

^ ^abRahmi Apak, Yetmişlik Subayın Hatıraları, p. 265.

^Rahmi Apak, Yetmişlik Subayın Hatıraları, p. 266.

^Erdal İlter, Kuruluşunun 75. Anısına Millî İstihbarat Teşkilâtı Tarihçesi, MİT Basım Evi, 2002, ISBN 975-19-2712-9, Mütareke ve Millî Mücadele Dönemlerinde Gizli Gruplar (1918–1922) ve İstihbarat (1923–1926)(in Turkish)

^Turkish text: Hürriyetin nasibi, irticanın elinde oyuncak olmak değildir... Ülkenin çıkarlarına olan şeyler hiç bir zaman Anayasaya aykırı olamaz, olmaması mukayyettir., Andrew Mango, Atatürk, p. 436.

^In Turkish: Kûtülamare muhasırı, Bağdat müdafii, Yemen, Selmanpâk, Garbı Anadolu, Afyon Karahisar, Dumlupınar, İzmir muharebatı galibi ve İzmir fâtihi, "Nurettin Paşa'nın bağımsız milletvekili olma teşebbüsü ve yayınladığı hal tercümesi", Nutuk(in Turkish).

^Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, p. 53. (in Turkish)

^Uğur Mumcu, Kürt Dosyası, Tekin Yayınevi, 1993, p. 35.(in Turkish)

^Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, p. 32. (in Turkish)

^Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanunu(in Turkish)

^Uğur Mumcu, Kürt-İslam Ayaklanması, 1919–1925, Tekin Yayınları, 1991, ISBN 975-478-088-9, p. 197.(in Turkish)

^Halil Nebiler, Türkiye'de şeriatın kısa tarihi, Ütay Yayınları, 1994, p. 87.(in Turkish)