Cümlede Nesne Nasıl Bulunur

Zarf Tümleci

Yön, zaman, sebep, miktar ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ve yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde?” gibi sorulara cevap veren söz ya da söz öbekleri cümlede zarf tümleci olarak kullanılırlar.

Örnek:

• Yarın seni almaya geleceğim. (Buradaki yarın sözcüğü ne zaman sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevinde bulunmaktadır.)
• Bursa’ya varmamıza az kaldı. (Buradaki az sözcüğü ne kadar sorusunun cevabı olduğu için zarf tümleci görevindedir.)

Not: Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcükler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir.

Örnek:

• Başını yukarı kaldırdı.
• Birden ileri fırladı.

Edat Tümleci

Cümle içerisinde yüklemin neyle, kiminle ve hangi amaçla yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için” sorularıyla bulunur.

Örnek:

• Bu konuşmayı dostlarıyla yapmış. (Cümle içindeki dostlarıyla sözcüğü kiminle sorusunun cevabı olduğu için edat tümleci görevindedir.)
• Her şeyi senin için yaptım. (Buradaki senin için söz öbeği, ne için sorusunun cevabı olduğundan cümle içinde edat tümleci görevinde bulunmaktadır.

1. Ara Söz

Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan ve bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.

Örnek:

• Dün akşam İstanbul’a, babasının yaşadığı şehre, gitmiş. (Dolaylı Tümleç)
• Beni, en sevdiğin arkadaşını, kıracak mısın? (Nesne

Not: Yukarıdaki örneklerde de olduğu gibi ara sözler cümle içinde özne, nesne ve dolaylı tümleç gibi görevlerde bulunurlar.

Cümlenin Ögelerini Bulma

Yüklem: Cümle içinde yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur.

Özne: Yükleme sorulan ‘’kim ve ne’’ soruları ile bulunur.

Nesne: Yükleme sorulan ‘’kimi, ne, neyi’’ soruları ile bulunurlar.

Dolaylı Tümleç: Yükleme sorulan ‘’kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden” gibi sorularla bulunur.

Zart Tümleci: Yükleme sorulan “ne zaman, nasıl, niçin, niye, neden, ne kadar, ne şekilde’’ soruları ile bulunurlar.

Edat Tümleci: Yükleme sorulan ‘’ne ile, ne için, kiminle, kimin için’’ soruları ile bulunurlar.

Ögelerine Ayrılmış Cümleler Örnek

• Yaz gelince, Antalya’ya gideceğiz.

Gideceğiz: Yüklem

Yaz gelince: Zart Tümleci

Antalya’ya: Dolaylı tümleç

Not: Ayrıca bu cümlede ‘’biz’’ gizli özne konumundadır.

• Arkadaşım bu akşam kitabımı getirecek.

Gelecek: Yüklem

Arkadaşım: Özne

Bu akşam: Zarf Tümleci

Kitabımı: Belirtili Nesne

Cümlenin Ögeleri Örnek Test Soruları

1-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne ve yüklemden oluşmaktadır?

A) Ben kendi şehrimin havasını tanımaz mıydım?

B) Duyulduğundan emin olmak için biraz bekledi.

C) Düşmemek için bir ağaca yaslandım.

D) Kırışıklıklar içindeki esmer yüzü açıktı.

E) Bakışları beni delerek geçti.

2-) Aşağıdaki cümlelerden hangisi ögelerine yanlış ayrılmıştır?

A) Gölgelerin enine kestiği/sokağın ıssızlığında/biraz daha/yürüdüm.

B) Cıvıl cıvıl sesler gelmeye başlayınca / kulak kabarttım.

C) Sağa sola dağılmış çocukların haykırışları / bitecek gibi / görünmüyordu.

D) Utançtan kıpkırmızı, terden sırılsıklam ve korkudan titreyerek / koştular / içeri.

E) Dersliğin açık kapısından / içeri / uzattım / başımı.

B- YARDIMCI ÖGELER

1- Nesne :

Öznenin yaptığı işten etkilenen varlığa nesne adı verilir. Nesneyi bulmak için yükleme "ne, neyi, kimi?" soruları sorulur. Nesne ikiye ayrılır.

a- Belirtisiz Nesne :

"Ne?" sorusu hem özneyi bulmak için hem de belirtisiz nesneyi bulmak için sorulur. Bu sebeple ilk sorulan ne sorusu özneyi buldurur. Özneyi bulduktan sonra ikinci kez ne sorusu sorulduğunda cevap alınırsa nesne olur.

Örnekler :

- Ali ekmek aldı.

- Çocuk bahçedeki ağaçtan elma kopardı.

Alıştırmalar :

( Aşağıdaki cümlelerde yer alan belirtisiz nesneleri bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında verilecektir. )

1. Dayımlar şehrin merkezinde yeni bir ev almış.

2. Bahçedeki ağacın dallarından kiraz kopardık.

3. Ekrem'in doğum gününde çikolatalı pasta yedik.

4. Anneannem dün akşam bizlere masal anlattı.

5. Ünlü yazar evinin terasında güvercin besliyormuş.

6. Gişedeki memur vesikalık fotoğraf istedi.

Cevaplar : 1- yeni bir ev 2- kiraz 3- çikolatalı pasta 4- masal 5- güvercin 6- vesikalık fotoğraf

b- Belirtili Nesne :

Belirtili nesne olan kelime ya da kelime grupları ismin belirme hal ekini (-i hali) alırlar. Belirtili nesneyi bulmak için cümleye "neyi, kimi?" sorularını sorarız.

Örnekler :

- Boyaları dökülen kitaplığı Hasan ustaya boyattım.

- Aysel kurşun kaleminin ve silgisini evde unutmuş.

- Kardeşim Serkan top oynamayı çok seviyor.

- Gara geç gittiğimiz için treni kaçırdık.

- Annesini, babasını, kardeşini çok seviyor.

- Odanın penceresini açtı, odayı havalandırdı.

- Köyümü görünce çocukluğumun masum günlerini hatırladım.

- Esma öğretmen öğrencilerini müzeye götürdü.

Not : Bir cümlede birden fazla nesne bulunabilir. Bir cümledeki nesneler aynı türden olmak zorundadır.

- Pazardan lahana, pırasa, ıspanak, maydanoz aldık. (belirtisiz nesne )

- Eski eşyalarını, yıpranmış dostluklarını, duygu dolu mektuplarını, hüzünlü gözlerini orada bıraktım. (belirtili nesne)

Not : Belirtili nesne sadece fiil cümlelerinde bulunabilir. 

Yazının devamı için diğer sayfalara geçiş yapın

1 2 3 4 5