Haber Yazisi Nedir

Haber Yazısı Nedir?

Günlük gazetelerde, belli aralıklarla yayımlanan dergilerde, meslek kuruluşlarının belli aralıklarla yayınladığı bültenlerde; radyo ve televizyonlarda belli zaman aralıklarıyla sunulan bültenlerde halka duyurulmak üzere yayımlanan yazılara haber yazısı denir.

Yayın organlarının en büyük desteği haberdir. Hiçbir yayın organı habersiz düşünülemez. Bir haberin değeri okuyucu sayısıyla belirlenir. Bu nedenle her olay haber olmayabilir. Belli bir okuyucu kitlesine ulaşabilecek olaylar haber sayılır.

Topluma günlük olayları haber verme geleneğinin Atina’da başladığı sanılmaktadır. Eski Atina’da halk günün belirli saatinde bir meydanda toplanır, hatip kendilerine o günün haberlerini yüksek sesle söylerdi. Eski Osmanlı’daki &#;tellâl çağırmak&#;, &#;tellâl çıkartmak&#; işi de halka duyurulması gerekli haberleri ulaştırmak için haberci göndermekten başka bir şey değildi. Tellâl mahalle aralarına girer, sokak sokak gezer, böylece haberi vatandaşın ayağına götürürdü.

Haber yazıları kaynağını günlük yaşamdan alır.

Haber kaynakları üçe ayrılır:

1. Resmi Haberler: Resmi haberler, resmi ve özel kuruluşlardaki yetkili kişilerden alınan haberlerdir.
2. Özel Haberler: Özel haberler, halk arasından toplanır.
3. Ajans Haberleri: Ajans, haber toplama ve yayma işleriyle uğraşan kuruluştur. Gazetelerin, radyoların ve televizyonların bu ajanslardan elde ederek sunduğu haberlere ajans haberi denir.

Haberde; yurt içindeki, yurt dışındaki önemli ya da ilginç olaylar kısa ve özlü bir biçimde halka sunulur, gerekirse resimle, fotoğrafla desteklenir.

Haber yazıları, anlattığı olayın türüne göre ad alır: Siyasi haberler, ekonomik haberler, bilimsel haberler, teknoloji haberleri, sanat haberleri, spor haberleri, sosyal haberler gibi. Skandal ve dedikodu haberleri gibi halk arasında heyecan yaratan haberler de vardır, Böyle haberlere sansasyonel haber denir.

Haberin anlatımı çoğunlukla resmi olmak zorundadır. Haber toplayana, haber yazana muhabir denir.
 

Haber Yazısının Özellikleri

• İlgi çekici gelişmeleri, olayları iletişim veya yayın organları aracılığıyla insanlara duyurmak üzere yazılmış yazılardır.
• Haber toplayan ve haber yazılarını kaleme alan kişilere &#;muhabir&#; denir.
• İyi bir haber yazısı yalın, açık, ilginç, duyulmamış, önemli, doğru ve güncel olmalıdır.
• Sıradan olaylar haber değeri taşımaz.
• Haber duyulmamış olmalıdır. Okuyucu duyduğu bir olayı ikinci kez okumaz.

li>Haber yazıları 5N 1K yani &#;Ne, Nerede, Ne Zaman, Neden, Nasıl ve Kim&#; sorularına yanıt verecek içerikte olmalıdır.

• Gazeteler, radyo ve televizyonların haber kaynaklarının başında ajanslar (haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluşlar) yer alır.
• Haber yazılarının başlıkları ilgi çekici olmalıdır.
• Uydurma haberlere asparagas denir.
• Haber yazısı yazılırken bilgilerin, hedef kitlenin ilgisine göre en önemliden az önemliye doğru sıralanmasına test piramit tekniği denir
• Haber yazılarında öğretici anlatım ve açıklayıcı anlatım türlerinden yararlanılır.
• Haber yazılarında dil göndergesel işlevde kullanılır.
• Gazetelerin ilk sayfasında iri puntolarla konulan başlığa manşet, gazetelerin ilk sayfasında logonun üstüne konulan başlığa sürmanşet denir.

5N 1K İlkesi

İyi bir haberde aranan başlıca özellik, haberin insanların zihinlerindeki bu beş soruyu yanıtlayacak bilgileri verebilmesidir.

Ne, Kim: Habere kaynak olan olayın kimin başından geçtiği ya da neyin bir olay sonucunda etkilendiği bildirilmelidir. Örneğin, “Vezüv Yanardağı Patladı.”, “Tarihi Zeus Heykeli kaçırıldı.”, “Atatürk Bütün Yurtta ve Dış Temsilciliklerimizde Anıldı.”

Nasıl: Habere kaynak olan olayın yapılış, meydana geliş sürecinin anlatıldığı bölümdür.

Niçin: Her olayın bir nedeni vardır. En kötü olayları gerçekleştirenler bile, bir nedenin arkasına sığınırlar. Doğada nedeni çözülemeyen olaylarla bilim adamları hâlâ uğraşmaktadır; kanserin oluş nedenleri, ozon tabakasının delinmesinin nedenleri.

Nerede: Olayların geçtiği bir yer mutlaka vardır. Yer bilgisi haberlerde genelden özele doğru verilir; ülke, il (varsa ilçe, köy), mahalle, semt, cadde, sokak, ev, mutfak&#;

Ne zaman: Her olayın yaşandığı belli bir zaman dilimi vardır. Zaman bilgisi de haberlerde genelden özele doğru verilir: yıl, ay, gün, saat, dakika.
 

İyi Bir Haber Yazısının Özellikleri

Güncel olmalıdır: İçinde bulunulan zamanda meydana gelmiş olaylar okur tarafından ilgi görür.
Günlük yaşamın getirdiği yenilikler, gelişmeler ve her türlü olay günceldir.

Doğru olmalıdır: Haber, her şeyden önemlisi, gerçeklere dayanmalı, doğru olmalıdır. Doğruluğu ispat edilebilmelidir. Bunun için haber yazılarının kaynağı mutlaka belirtilmelidir.

Kolay anlaşılmalıdır: Haber yazısında anlatılanlar okuyucu tarafından anında anlaşılmalıdır. Olay ve gelişmeler doğrudan, olduğu gibi aktarılmalı, etkili ve kolay anlaşılması için fotoğraf veya karikatürlerden yararlanılmalıdır.

İlginç olmalıdır: Sıradan olmayan, az rastlanan, ilginç olaylar okuyucunun her zaman ilgisini çeker. Gazeteciliğin önemli bir ilkesi olan “Bir köpek bir insanı ısırırsa bu bir haber olmaz ancak bir insan bir köpeği ısırırsa bu haber olur.” sözü habercilikte şaşırtıcı ve ilginç olayların önemine vurgu yapmıştır.

Önemli olmalıdır: Haber, toplumu veya toplumun belli kesimini ilgilendirmelidir. Bir haberin önemi, ne kadar insanı ilgilendirdiği konusuyla yakından ilgilidir. Haberin insanlar üzerinde yaratacağı etki ne kadar büyükse o haber o kadar önemlidir. Gazetelerin ilk sayfalarında toplum için “en önemli haberler” yer alır. Yine televizyonlardaki haber bültenlerinde aktarılacak haberler önemliden daha az önemlilere göre sıraya konulur.
 

Haber Yazısı Örnekleri 5N 1K

Cep Korkusu Bitiyor

Gazetecilikte, herhangi bir haber yazısının oluşturulması için bilgi alma ve verme işlemleri gereklidir. Gazeteciler, okuyucularına haberleri ulaştırmak için (bilgi verme) kendileri de haber alma (bilgi alma) durumundadırlar.

HABER YAZILARI

Gazete: Politika, ekonomi, kültür, spor, aktüalite gibi konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayınlardır.

Gazeteci: Gazeteye yazı yazmayı, haber toplayıp vermeyi veya gazetenin yazı işlerinde çalışmayı iş edinen kişidir.

Haber: Toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren, etkileyen, doğruluğundan kuşku duyulmayan herhangi bir olay, düşünce ya da bilginin, iletişim veya yayın organlarıyla halkın anlayabileceği biçimde ve tam zamanında verilmesidir.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kişidir.

Haber yazısı: Muhabirler tarafından yazılan haber metinlerine denir.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri, kolon.

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık.

Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.

Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.

Köşe yazısı: Gazete veya dergilerde gündelik konuları bir görüş ve düşünceye bağlayarak yorumlayan ciddi veya eğlendirici yazı türü, fıkra.

Tekzip: Bir haberin yanlışlığını ortaya koymak için o haberin muhataplarının gazeteye gönderdikleri, yazılanların doğru olmadığını belirtme, yalanlama metnidir.

Asparagas: Şişirme, yalan, uydurma haber.

Sansasyonel: Çarpıcı, dikkat çeken, heyecan yaratan, etkileyici haber.

Tiraj: Baskı sayısı.

Gazete Çıkarmanın, Televizyon ve Radyoda Haber Bülteni Hazırlamanın Amaçları

Gazete çıkarmanın televizyon ve radyoda haber bülteni hazırlamanın temel amacı haber vermek, insanoğlunun haber alma gereksinim ve isteğini karşılamaktır.

Gazete, televizyon, radyo, İnternet gibi iletişim araçları, insanların gerek yakın gerekse uzak çevrelerinde olup bitenler hakkında doğru ve güncel bilgiler almalarını sağlamaktadır.

İnsanlar Niçin Haber Alma İhtiyacı Duyarlar?

İnsanlar; başkalarının duygu, düşünce ve deneyimlerini, yakın ya da uzak çevrelerindeki olayları öğrenmek isterler. Bu öğrenme, haber alma ihtiyacı insanın doğasında vardır.

HABER YAZILARININ KAYNAKLARI

Gazetecilikte, herhangi bir haber yazısının oluşturulması için bilgi alma ve verme işlemleri gereklidir. Gazeteciler, okuyucularına haberleri ulaştırmak için (bilgi verme) kendileri de haber alma (bilgi alma) durumundadırlar. Haber yazıları oluşturulurken üç kaynaktan yararlanılır:

1. Resmî Kaynaklar

Resmî haber kaynakları, kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Resmî kurumların medyayla ilgili birimleri, gazetelerin haber merkezlerine ulaşarak herhangi bir konuyla ilgili resmî açıklamalarda bulunurlar. Resmî kurumlar, komuoyunu ve muhabirleri bilgilendirmek için kendi İnternet sitelerini de kullanabilirler.

2. Özel Kaynaklar

Halk arasındaki olayların halk tarafından muhabirlere bildirilmesiyle elde edilen haberlerdir.

3. Haber Ajansları

Haber ajansları; gazete, radyo, televizyon, dergi vb. kitle iletişim araçlarına haber sağlayan kuruluşlardır. Haber ajansları, haber toplama ve yazma işiyle uğraşır, bu hizmeti de belirli bir ücret karşılığında abonelerine satar. Geleneksel olarak gazetecilikte haber toplama ve yazma işini muhabirler yaparlar. Haber ajansları, ellerinde bulunan teknolojik olanakların üstünlüğü nedeniyle haber alma ve yayma işini diğer gazetecilik kuruluşlarına göre daha çabuk ve hızlı bir şekilde yerine getirirler.

HABER YAZILARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Haber yazılarında bilgi, enformasyona dönüştürülür. Haber yazılarında, çeşitli kaynaklardan (resmî, özel, ajans) alınan bilgiler, haber metninin özelliklerine bağlı olarak işlenerek enformasyona dönüştürülür.

Enformasyon; bir bilginin iletişim teknolojisi ile dağıtımının kitleselleştirilmesi, kolay anlaşılır hâle getirilmesi, yani haber değeri kazanmasıdır.

• Bir metnin haber yazısı özelliği kazanması için şu altı sorunun cevabını vermesi gerekir: "ne, nerede, niçin, ne zaman, nasıl ve kim" bu altı soruyu cevaplamak için geliştirilen kurala, "5N 1K" kuralı adı verilmektedir. "5N 1K", haber yazılarında bulunur ancak bu unsurların tamamı, çoğu zaman bir arada bulunmaz. "5N 1K" kuralı, aşağıdaki örnekte tam olarak kullanılmıştır.

Örnek
Kapalı Çarşı'daki Sedef Kuyumcu; dün akşamüzeri, üç kadın tarafından, bu kadınlardan ikisi kuyumcuyu müşteri gibi davranıp oyalarken diğerinin bilezikleri hızlı bir el hareketiyle cebine koymasıyla soyuldu.

NE
Habere konu olan durumun ne olduğunu ortaya koyar. Eylem haberlerinde (sel, patlama, yangın vb.) "ne oluyor, ne oldu, ne olacak" sorularının cevapları aranır. Bu Sorularla eylem haberlerinde olayın, durumun bulunduğu aşama ortaya konur.
Söylem haberlerinde ise "ne diyor, ne dedi, ne yaptı" gibi sorularla öznenin konuşması aktarılır Bu sorulara verilecek yanıtlar olayın, durumun betimlenmesini sağlar.

Örnek 1: "İzmir'in Bergama ve Torbalı ilçelerinde meydana gelen yangınlarda, yaklaşık 25 hektarlık orman alanı yandı." Bu haberde, "Ne oldu?" sorusunun cevabı "25 hektarlık orman alanı yandı." şeklinde verilmiştir.

Örnek 2: "Millî Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu, yeni lise sistemine 'te geçileceğini söyledi. Buna göre genel liseler kalkacak, anadolu lisesini kazanamayan meslek lisesine gidecek." Bu haberde, "Söylenen ne?" sorusunun cevabı "yeni lise sistemine 'te geçileceği" şeklinde verilmiştir.

NEREDE
Habere konu olan kişi ya da kurumların nerede olduklarının cevabını veren bu soru, mekâna ait bilgiyi ortaya koyar. Sorular, "nereden, nereye, nasıl bir yerden, nasıl bir yerde" biçimlerinde de sorulabilir.

Örnek: "Wikileaks'in açıkladığı belgelere göre ABD'nin, Türkiye'de nükleer silah bulundurduğu yönündeki iddialar da doğrulanmış oldu." Bu haberde, "Nerede bulundurmaktadır?" sorusunun cevabı, "Türkiye'de" şeklinde verilmiştir.

NİÇİN
Habere konu olan olay ya da durumun sebebini ortaya koymaya, "niçin" sorusunun cevabını almaya yöneliktir.

Örnek: "Van'ın Gürpınar ilçesinde iki katlı bir evin çökmesi sonucu üç çocuk öldü." Bu haberde, "Niçin öldü?" sorusunun cevabı, "iki katlı bir evin çökmesi sonucu" şeklinde verilmiştir.

"Sayısal Loto'nun 4 Aralık tarihli çekilişinde ikramiye kazanan 4 kişiden biri olan Adana'nın Kozan ilçesindeki talihli, bin lirayı nasıl tahsil edeceğini bilmediği için kuponu yatırdığı bayi çalışanlarından yardım istedi." Bu haberde, "Niçin yardım istedi?" sorusunun cevabı, " bin lirayı nasıl tahsil edeceğini öğrenmek için" şeklinde verilmiştir.

NE ZAMAN
Habere ilişkin olay ya da durumun meydana geldiği zamanla ilgili bilgi vermeye dönüktür. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Ne zaman oldu?", "Ne zaman yapılacak" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "ne zaman" sorusuyla ilgilidir.

Örnek
"Balkanlar üzerinden gelen yağışlı hava dün akşam önce Trakya ve Ege kıyılarında etkili oldu, soğuk hava bugün batı bölgelerinin tamamında etkili olacak." Bu haberde, "Ne zaman?" sorusunun cevabı, "dün akşam" ve "bugün" şeklinde verilmiştir.

NASIL
Habere ilişkin olay ya da durumun gerçekleşme süreciyle ilgili niteliği gösterir. Olayın, olaya karışan kişi veya kişilerin ve olay yerinin nasıl bir durumda olduğunu ortaya koyar. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Nasıl oldu?", "Durumu nasıl" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "nasıl" sorusuyla ilgilidir.

Örnek
" sıralarında Zeytinburnu Maltepe Mahallesi'nde bir iş merkezinin içinde bulunan büfeye hırsızlık amacıyla giren Ş.A, basamaklarda bulunan yumurtaları fark edemeyip yumurtaların üzerine basarak düştü ve sağ bacağını kırdı." Bu haberde, "Nasıl düştü ve bacağını kırdı?" sorusunun cevabı, "basamaklarda bulunan yumurtaları fark edemeyip yumurtaların üzerine basarak" şeklinde verilmiştir.

KİM
Olay ya da durumun oluşumunda belirleyici olan kişiyi, olayın kim tarafından gerçekleştirildiğini, haberin kimle ya da neyle ilgili olduğunu belirten kısımlar, haber yazısındaki "kim" sorusuyla ilgilidir. Bir haber cümlesine ya da metnine sorulan "Kim yapıyor?", "Kim yaptı?", "Kim söyledi?" gibi soruların cevabı, haber yazısındaki "kim" sorusuyla ilgilidir.

Örnek:
"ABD'nin gizli diplomatik yazışmalarını yayımlayan Wikileaks sitesinin kurucusu olan Julian Assange, yaptıkları çalışmanın yasalara aykırı olmadığını ve ellerindeki belgelerin tamamını yayımlamalarının aylar süreceğini söyledi. Bu haberde, "Yayımlayan, söyleyen kim?" sorusunun cevabı, "Wikileaks sitesinin kurucusu olan Julian Assange" şeklinde verilmiştir.

• Haber yazısı, yanlış anlaşılmaya imkân vermeyen cümle ile başlar ve 5N 1K'de yer alan sorulara verilen cevaplarla genişletilir. Ayrıca, yazının başlangıcının da ilgi çekici olması gerekir.
• Konuya bağlı olarak haber yazısının uzunluğu-kısalığı değişir. Haber yazıları mümkün olduğu kadar kısa olur; ayrıntıya, gereksiz bilgilere yer verilmez.
• Okuyucuyu ilgilendiren, muhabirin yorumu değil; olay ya da durumun kendisidir. Bu durumda haber, gerçeğe bağlı kalınarak ortaya konmalıdır. Anlatıcı, gerçekleri nesnel, tarafsız bir yaklaşımla yansıtmalıdır.
• Haber yazısı, konu bakımından sınırlandırılamaz. Önemli olan, konunun haber değeri taşımasıdır.
• Haber yazılarında dil, göndergesel işlevde kullanılır.
• Haber yazılarında açık, akıcı, duru ve yalın bir anlatım kullanılır.
• Haber yazılarında açıklayıcı, söyleşmeye bağlı ve öyküleyici anlatım türlerinden yararlanılır.
• Haber yazıları, haberi özetleyen bir giriş cümlesiyle başlar.

Haber Yazılarında Anlatıcının Tavrı
Haber yazılarının tümünde bir anlatıcı bulunur. Anlatıcı haberleri nesnel bir tavırla aktarır, kendi yorumlarına yer vermez. Ancak, anlatıcının bazen ileri giderek doğruları kendi gözüyle dikte ettiği olur.

Anlatıcı, bazı durumlarda haber kaynağının söylemine bağlı kalır. Bazen de haber kaynağının söylemini alıntı olarak kullanarak mesafe koyabilir. Anlatıcı, haber kaynağının söylemlerine bağlıysa bu söylemleri kendi sözüne katar.

Haber yazıları metinleri, test soruları, doğru yanlış etkinlikleri

• Yazı Etiketleri :
• Sürmanşet
• Manşet
• Tekzip
• Enformasyon