Isıya maruz kalma sonucu meydana gelen doku bozulmasına yanık denir. Genellikle sıcak su veya buhar temasıyla oluşur; sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeniyle de oluşabilir.
Yanık tedavisi yanığın oluşma nedenine göre değişir. Yine de temel yanık tedavi yöntemleri genel olarak aynıdır. Yanıkta tedavi aslında yanık olayının gerçekleştiği anda müdahale edilmesi ile başlar. Bu müdahale hemen herkesin bildiği gibi yanan bölgenin temiz bir su ile ıslatılarak soğutulması işlemidir. Bu müdahalenin amacı ise yanan bölgenin hızla normal vücut ısısı seviyesine düşürülmesidir.
Yanık yarası kapatıldığında halk arasında yaygın bilinenin aksine hızlı ve enfeksiyon riskinden uzak şekilde düzelir.
Yanığın derecesi yanığa neden olan ısının yüksekliğine ve etkiye maruz kalınan süreye bağlı olarak değişir. Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler arasında derinlik, yaygınlık, bölge, enfeksiyon riski, yaş, solunum yoluyla görülen zarar, önceden var olan hastalıklar bulunur.
1. Derece Yanık
Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem oluşur. Yaklaşık olarak 48 saatte iyileşir. Genellikle güneş yanıkları bu kapsamda yer alır.
2. Derece Yanık
İkinci derece yanıklar sıklıkla sıcak su, kızgın yağ gibi sıvıya temas ile oluşur. Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) oluşur ve ağrılıdır. Zaman içerisinde bu kabarcıklar dökülür ve derinin kendini yenilemesiyle yanık iyileşir.
3. Derece Yanık
Yanıktan derinin tüm tabakaları etkilenir. Yanığın yarattığı hasar cildin altında da görülür. Bu etki damar, sinir ve kaslara kadar ulaşabilir. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.
Bu tip yanıklarda yanan bölgeye buzlu olmayan soğuk su ile yıkanarak müdahale edilir. Yanan bölgenin 10 dakika kadar musluk suyunun altında tutulması yeterlidir. Yanık bölgesine losyon, jel benzeri şeyler sürülmemelidir. İhtiyaç duyulması halinde doktora başvurularak yanık yerin ağrısını giderecek, bölgeyi nemlendirecek ve yara iyileşmesini hızlandırabilecek yanık pomatları kullanılabilir.
İlk müdahale yine 10 dakika süre ile soğuk su uygulaması olmalıdır. 1. derece yanıklarda oluğu gibi 2. derece yanıkların tedavisi de evde yapılabilir, ancak yanık bölgenin çapı cm/den fazlaysa mutlaka doktora gidilmesi gerekir. Doktor önerisi ile yanık yerin ağrısını giderecek, , bölgeyi nemlendirecek ve yara iyileşmesini hızlandırabilecek yanık pomatları kullanılabilir. Tedavinin evde yapılması sırasında temiz bir bezin ıslatılarak yanık bölge üzerine soğuk kompres yapılması şişmeyi ve ağrıyı hafifletir.
Üçüncü derece yanıklarda evdeki ilk soğutma müdahalesinin ardından yanığı mikroplardan korumaya dikkat edilerek mutlaka doktora gidilmesi gerekir.
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.
Bölge bol, tazyiksiz suyla, en az dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır.
Giysiler çıkarılmalıdır.
Hasta/yaralı örtülmelidir ve acil olarak tıbbi yardım istenmelidir.
Kısa süre bile olsa güneş ışınlarına maruz kalmak ciltte güneş yanığı oluşturabilir. Yanan cilt kızarır, ısısı artar, yanma ve ağrı hissedilebilir. Bu durumda ılık veya serin suyla duş alınıp cildin rahatlatılması önerilir. Ağrı veya batma hissi oluşursa hekiminizin tavsiye edeceği ağrı kesiciler de kullanılabilir. Şiddetli bir yanıkta ciltte su kabarcıkları oluşabilir. Bu durumda bir cilt hastalıkları doktoruna başvurmak gerekebilir.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
Hepimizin bir şekilde deneyimlediği yanıklar öncelikle cildimizin maruz kaldığı bir travmadır. Derinin insan organizmasındaki en büyük hacimli organ olduğunu (erişkinde yaklaşık 1,2- 2,3 m2) düşünecek olursak, bu organın yanıkla bütünlüğünün bozulmasının önemli yaşamsal sonuçları olabileceğini tahmin etmek güç olmayacaktır. Ağır yanıkla birlikte derinin önemli işlevlerini yerine getirememesi söz konusudur. Bu görevler arasında derinin organizmamızın ışık, bakteri ve travmalara karşı koruyucu bariyer olması, vücut ısımızın düzenlenmesindeki önemli rolü, dokunma, basınç, ağrı, kaşınma gibi duyusal işlevleri, bağışıklık sistemimizdeki etkileri ve vitamin D üretimindeki etkin görevi sayılabilir.
Yüksek ısı, elektrik gibi fiziksel etkenler veya kimyasal etkiler sonucu deri bütünlüğünün bozulması yanık olarak isimlendirilir. Yanıkların oluşması çeşitli nedenler bağlı olarak ortaya çıkar. Bu nedenler arasında sıcak sıvılarla veya buharla haşlanma, alev yanıkları, patlamaların oluşturduğu ısı dalgalarıyla oluşan (flaş) yanıklar, sıcak metal, plastik cam gibi maddelerle temas sonucu oluşan yanıklar ve elektrik ve kimyasallar gibi özel yanık nedenleri sayılabilir.
En sık rastlanan yanık nedeni haşlanma yanıklarıdır. Sıcak su, çay, çorba, süt, kırsal kesimde yapılan salça, pekmez, peynir suları önemli haşlanma nedenleridir. Kimi zaman sıçrama tarzında kimi zamansa kişinin üzerine bocalanma şeklinde olabilir. Ülkemizde çocuklarda sık görülen bir yanma şekli de sıcak süt, pekmez vb. dolu kazanların ve tencerelerin içine düşmek şeklindedir. Böyle olgular yaşamı tehdit eden yanıklara neden olabilir. Alev yanıkları ikinci sırada gelmektedir. Alev yanıkları büyük faciaların eksik olmayan bir sonucudur ve beraberinde duman solumaya bağlı zehirlenmeler ve solunum sistemi yanıkları görülme sıklığı yüksektir. Sıklıkla yaşamı tehdit edebilir. Flaş yanıkları LPG, ev tipi tüp patlaması gibi olaylarda meydana gelir. Geniş alanları kapsar ve solunum yollarını etkiler. Aksine, sıcak eşya ile temas yanıkları genellikle dar alanları kapsar. Ancak temas edilen malzemenin ısısına göre derin olma eğilimi yüksektir. En çok elleri etkiler. Sıklıkla ütü, fırın, tepsi, soba gibi ev eşyaları ve sanayi işindeki sıcak metallere dokunmakla karşımıza çıkar. Elektrik yanıkları şehir hattındaki volt gibi düşük voltajlı elektrikten kaynaklanabileceği gibi yerleşim yerlerinden geçen yüksek gerilim hatlarından da kaynaklanabilir. Elektrik travmasında, kendine özgü ağır sorunlar nedeniyle, yaşamsal tehlike fazlasıyla yüksektir. Kimyasal yanıklar ise temizlikte kullanılan asidik ve alkali maddeler başta olmak üzere birçok kimyasalla oluşabilir ve bu yanıklar ilk anda göründüğünden daha ağır seyredebilir.
Maruz kaldığımız yanık travmasının şiddeti nasıl belirlenir?
Yanık nedeni ne olursa olsun yanan hastalar için olay yeri ekipleri, acil servisler ve yanık merkezlerinde yaşamsal ve işlevsel önemi olan bazı kriterler göz önüne alınarak değerlendirme yapılır. Bu sayede travmanın ‘büyük’ ‘orta derecede’ veya ‘küçük’ yanık mı olduğuna karar verilmektedir. Küçük yanıklar genellikle ayaktan tedavi edilir. Orta derecede yanıklar yanık merkezi olmasa da hastanelerdeki yanık yataklarında yatırılarak da tedavi görebilir ama ağır olan yanık travmaları yanık merkezlerine sevk edilmesi gereklidir.
Yanık şiddetinin değerlendirilmesinde vücut yüzeyindeki yanmış alanın genişliği ve bu alandaki yanıkların derinliği fikir veren iki önemli kriterdir. Hastanın daha önceden sahip olduğu hastalık ve ek travmalar, duman solumuş olması, ısı kaynağının sıcaklığı ve temas süresi de göz önüne alınan diğer kritelerdir. Ayrıca hayati tehlikenin varlığı yanında, kişinin yaşı, olay sırasında yaşadığı sosyal çevre, olayın kaza mı ististar mı olduğu, bireyin tedavi sonrası yaşam kalitesini etkileyecek bölgelerinin (baş, boyun, el, ayak, genital bölge vb) yanmış olması da göz önüne alınır.
Yanık derinliği değerlendirilirken yanan cildin derin tabaklarının ne kadar etkilendiği gözlemlenir. Bu amaçla yapılmış olan sınıflandırmalardan birisi halk arasında da çok kullanılan derecelendirme sistemidir. Bu sınıflandırmada yanık derinliğinden birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü derece olarak söz edilir.
Birinci derece yanıklar (epidermal yanık) yüzeyseldir. Derinin epidermis denilen en üst tabakasını etkilerler. Doku hasarı minimaldir, hasar epidermis ile sınırlıdır, deri kırmızıdır, basınç uygulandığında soluklaşır. Ödem oluşabilir ve genellikle deride bül dediğimiz su toplanması söz konusu olmaz. Yara kırmızı, kuru ve acı vericidir ve 3 ila 6 gün içerisinde iz bırakmadan iyileşir. Güneş yanıklarının büyük çoğunluğu bu sınıfa girer. 1. Derece yanıklar iz bırakmazlar, yüzeyel 2. derece yanıklar ciltten koyu veya açık renkli leke şeklinde izler bırakabilirler. Güneşten korunmak bu lekelerin azaltılması ve önlenmesi için en önemli tedbirdir.
İkinci derece yanıklar, (dermis ve epidermisi kapsayan yanıklar), derinin derin tabakası olan dermisin bir kısmını da etkiler. Doku hasarı 1. Derece yanıklardan fazladır, ödem, bül ve ağrı mevcuttur, pansumanlarla haftada iyileşir. Dermisin 2/3ünden fazlasını etkileyen 2. derece yanıklar kalıcı iz ve işlev kayıplarına neden olabilir. Bu nedenle kimi zaman cerrahi tedavi yöntemlerine başvurulur.
Üçüncü derece yanıklar, derinin tamamını (tüm katmanlarını) etkileyen yanıklardır. Epidermis ve dermis tamamen yanmıştır.
Dördüncü derece yanıklar ise deri ve deri altındaki dokunun tamamına hatta tendonlara, sinirlere, kaslara veya kemiklere kadar ilerleyen zedelenmeyi tarif etmektedir. Deri sert ve kalın bir tabak halinde karşımıza çıkabilir, kararmış, kömürleşmiş gibi görünebilir ya da saydam beyaz bir hal almış, alttaki damarlar görünür olabilir. His kalmamıştır. Dolayısıyla ağrı beklenmez ama hasta ağrıdan şikayetçi olabilir. Bunun nedeni çevredeki dokulardaki 2. derece yanıklardır. Yaralar mumsu beyazdan, kömürleşmiş siyah arasında olabilir. Cerrahi tedavi yöntemlerine ihtiyaç vardır. İyileşme süreci uzun sürer, ve kalıcı izler ve işlev bozuklukları bırakması söz konusudur.
Derin 2. derece, 3. derece, ve 4. derece yanıklar skar dediğimiz cilt dokusundan farklı ve düzensiz bir görünümlü izler bırakır. Derin 2. derece ve 3. derece yanıklarda kimi zaman karşımıza çıkan hipertrofik skar dediğimiz aşırı iyileşme durumu skarın aşırı artmasıyla meydana gelir. Bu aşırı iyileşme durumu yaralarda kabarmalar ve kızarıklıkla seyreder, zaman içinde el, kol, bacaklar ve ayaklarda hareket kısıtlılığına yol açan ‘kontraktür’ dediğimiz aşırı sertleşme ve açılanma ile işlev bozukluklarına neden olabilir. Bu durumun önlenmesi ve/ veya ilerlemesinin sınırlandırılması mümkündür. Ancak düzenli doktor kontrolünde olmak gerekir. Yanık yaralarının iyileşme sürecinin ömür boyu sürdüğü ancak görünür kısmının ilk iki yılda tamamlanacağı unutulmamalı, deri bakımı, iz ve işlevsel tedavilerin başarılı olması için bu süre zarfında kontrollere düzenli gidilmeli ve doktor ve fizyoterapist önerileri disiplinli bir şekilde yerine getirilmelidir.
Derinlik genişlik ve diğer kriterlerle yapılan değerlendirme sonucu hastanın tedavi süreci planlanmaktadır.
Sağlık personeli olay yerine ulaşmadan once, olay yerinde bulunan kişilerin ilk yapması gereken iş, kazazedenin yanığa neden olan ısı kaynağından uzaklaştırılması ve yanmanın söndürülmesi olmalıdır. Örneğin küçük haşlanma yanıklarında yanan bölgenin dakika akan çeşme suyuna tutulması ile yanma sürecinin durdurulması mümkündür. Bu süre 20 dakikayı geçmemelidir. Sıcak sıvı yanıklarında ıslanan giysiler çıkartılması, alev yanıklarında kazazedenin açık havaya alınması, alevler içindeki kişiyi yere yatırarak, su varsa su ile yoksa battaniye ceket gibi malzemelerle söndürülmesi önerilir. Mümkünse olay yerindeki yangının söndürülmesi de olayın büyümesini önler. Ama yangın tüpleri insanların üzerinde kullanılmamalıdır. Elektrik yanıklarında elektrik akımı durdurulduktan sonra kazazede kaynaktan uzaklaştırılır. Elektrik akımı durdrulmadan kazazedeye dokunmanın kurtarıcının da kazazede olmasına neden olacağı unutulmamalıdır. Kimyasal yanıklarda, kuru kireç gibi kuru kimyasallar varsa giysiler önce fırçalanmalı, su ile temas etmeden önce çıkartılmalıdır. Suyla temas kuru kimyasalları aktifleştirip ağır yanıklara neden olabilir. Sıvı kimyasallarda ise tam tersi bir durum söz konusudur. Kurtarıcının kendi ellerini koruyarak kazazedenin giysilerini uzaklaştırması, doğrudan suyla, ağrı dinene kadar (60 dakika’ya kadar sürebilir) yıkaması önerilir. Ayrıca yanık nedeni ne olursa olsun küpe, kolye, halhal, yüzük ve saat gibi takıların uzaklaştırılması boyun, kol, kulak ayak bileği gibi bölgelerdeki yanıklarda dolaşımın korunması için önemlidir.
Sıkça başvurulan bazı yanlış ilk yardım çabaları ise faydadan çok zararı olan çabalardır ve kesinlikle önerilmez. En önemli yanlış, kazazedenin yanık dışında başka önemli yaralanmalarının dikkatten kaçmasıdır. Örneğin dramatik görüntüdeki yanık yarasıyla ilgilenirken ağız ve burnu tıkanmış olan kazazedenin hava alması, soluması gibi işlevlerini yerine getiremediği gözden kaçabilir. Küçük yanıklarda evde kendi başımıza bulduğumuz çözümler genellikle zararlıdır. Çeşme suyu dışında yaraya değişik maddeler sürmek, (buz, diş macunu, yoğurt, ayakkabı boyası, bal, yumurta, yağ, tütün, dondurma, lokal anestetik kremler gibi) yanlıştır. Suyla muamele süresini gereğinden uzun tutmak ve hastayı soğukta bekletmek de ısı ve sıvı kaybına neden olur.
Yanık deneyiminden korumak için alınacak basit tedbirler riskleri azaltacaktır: Örneğin; tutuşması zor pamuklu ve yünlü giysileri tercih etmek, sentetik kumaşlardan uzak durmak, ateş ve ısı kaynaklarından çocuklardan uzak tutmak ( sıcak tencere, demlik, su ısıtıcıları, kibrit, çakmak, ütü, soba), soba veya mangal yakmak için tiner veya benzeri tutuşturucular kullanmamak, yüksek gerilim hatlarından uzak durmak bu tedbirlerden bazılarıdır.
Sonuç olarak saniyeler içinde gelişen bir durum olan yanıkların kimi zaman ölümle sonuçlanması, kimi zamansa insanın tüm yaşamını değiştirecek ağırlıkta sakatlıklara yol açması çok üzücü bir funduszeue.info kazazede için değil ailesi, çevresi, yaşadığı toplum için de üstesinden gelinmesi gereken ciddi sorunlar demektir. Bu sorunların önlenmesi ve çözülmesinde ihtiyacımız olanlar sadece dikkat, bilgi ve toplumsal bilinçtir.
Yanık deyince akla ilk gelen ateş ya da sıcak su ile alakalı yanıklar oluyor. Fakat yanıklar sadece bunlarla olmayıp güneş ışınlarının etkisiyle de vücudumuzda yanıklar oluşabilmektedir. Özellikle yaz aylarında uzun süre güneş ışınlarına maruz kalmak cildimize kalıcı hasarlar verebilir. Tedavi ise sorunun derecesine göre planlanır. Birinci derece, basit olarak nitelendirilmesi mümkün yanıklar için yanığa iyi gelen doğal yöntemlerden faydalanmak mümkündür. Fakat ileri derece problemler için yanık nasıl geçer noktasında uzman hekim yardımı alınması gerekir. Yanıkların olduğu bölgeler organ ve sistemlerin düzgün çalışmamasına neden olur. Bu yanıklar geçmezse ilerleyen aşamasında enfeksiyon oluşturmaktadır. Peki yanık nasıl geçer? İşte cevabı…
Evde ya da iş yerinde hiç ummadığımız bir anda kaza ile vücudumuzun bir yeri ısıya maruz kalarak yanabilir. Böyle durumda en iyi yanık tedavisi nasıl uygulayabiliriz, işte öneriler…
Yanık tedavisinde kullanılan kremler veya merhemler iyileştirmek yerine yara bölgesine daha çok zarar verebilir. Yanık kremi kullanmadan önce mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna görünmenizde fayda vardır. Yanık yarasına ne iyi gelir? Diyorsanız işte size tavsiyeler.
Su toplayan yanıklar ikinci derece yanıklara girmektedir. İkinci derece yanık tedavilerinde şu yöntemlerin uygulanması önerilmektedir:
Eğer cildimizde bir yanık oluştu ve geçmesi için evde bitkisel yöntemler arıyorsanız bu önerilere bakabilirsiniz. Özellikle yanık acısına dayanamayanlar Yanık acısına ne iyi gelir? Sorusun yanıtını merak ediyorlar. İşte uygulayabileceğiniz yöntemler.
NOT: İlk önce doktorunuza başvurmanızda her zaman fayda vardır.
Çiğ patates
Yanık sonrası oluşan kabarcıkları engelleyen yöntemlerden biridir çiğ patates. Ayrıca ağrıları hafifletme özelliği ile de bilinir. Bir adet çiğ patatesi rendeleyerek yanık bölgesine sürün. 15 – 20 dakika kadar bekletin.
Bal
Yanık yaralarının iyileşmesinde bal mükemmel çözümdür. En çok korktuğumuz leke ya da iz bırakma gibi durumlara da engel oluyor. Pomat bir beze bal sürün. Bu bezi yanık bölgesine koyun.
Aloe vera
Aloe vera bitkisinin en güzel özelliklerinden birisi de yanıklar için iyi gelmesidir. Dokuyu iyileştirir. Aloe vera bitkisinin yapraklarının içinde bulunan jeli yanık bölgesine sürerek uygulayınız.
Sirke
Yanık yaralarının mikrop kapmasını engelleyen sirkedir. Antiseptik olması sayesinde doğal ağrı kesici görevi de görüyor diyebiliriz. Peçeteye sirkeyi dökünüz. Yanık bölgesine hafifçe uygulayınız.
Siyah çay
Siyah çay mucizevi bir şekilde yanık bölgesindeki ısıyı azaltır. Tanin denen madde sayesinde ağrı da azalma görülür. Üç poşet siyah çayı bir bardak soğuk suda bekletin. Daha sonra bu poşetleri yaranın üzerine koyun. Gazlı bir bez ile de sarabilirsiniz. Bu yöntem gün içerisinde 3 4 kez uygulanabilir.
Yumurta akı
Yanık bölgesindeki cildinizin hızlı yenilenmesini istiyorsanız yumurta akını deneyin. Bir tane yumurta kırın. Beyaz kısmını ayırın ve yara bölgenize uygulayın.
KULLANICILARIN MERAK ETTİĞİ DİĞER SORULAR
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası