Anorganik Kimya II 1. 2. 3. a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlklarn, b) H3PO2, H3PO3 ve H3PO4n asitliklerini karlatrnz. [NiCl4]2- kompleks iyonunun yapsn DBT, KAT ve MOTa gre aklaynz. Ni: 28 Co(en)2(NO2)2Cl izomeri elde edilmitir. Bunlardan birincisi AgNO3 ve en (etilendiamin) ile tepkime vermemektedir ve kiral deildir. kinci izomer AgNO3 ile tepkime vermekte, en ile vermemektedir ve kiral deildir. nc izomer hem AgNO3 hem de en ile tepkime vermektedir ve kiraldir. Bu izomerin yapsn iziniz ve adlandrnz. a) KAT gre potasyum hekzasiyanokobaltat(III) kompleksi paramanyetik yada diyamanyetik olduunu tahmin ediniz. Co: 27 b) KAYEnin, [CrCl6]3-< [Cr(NH3)6]3+<[Cr(CN)6]3- srasnda artmasnn nedenini ML p etkileimini dikkate alarak aklaynz. Cr: 24
4.
aklaynz. Cr=24 (15 p) b) K2[NiCl4] ve K2[PtCl4] komplekslerinin geometrik ekilleri nasldr? Neden? Ni=28 Pt=78 (10 p) a) znmeye karma entropi deiimindeki artn katks nasldr? zah ediniz. (10 p) b) MX eklindeki bir tuzun znrln Born-Haber evirimini de dikkate alarak nasl tahmin edebilirsiniz. rneklerle aklaynz. (10 p) a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlklarn, (10 p) b) HIO4, HOCl, H2SO4 ve H3PO4n asitliklerini karlatrnz. (10 p) a) NH3, NH2OH, NH2NH2, MeNH2,Me2NH ve Me3Nin bazlklarn karlatrnz. (10 p) b) AlI3 + 3NaF = AlF3 + 3NaI, CaS + H2O = CaO + H2S, CuI2 + 2CuF = CuF2 + 2CuI ve TiF4 + 2TiI2 = TiI4 + 2TiF2 tepkimelerinin hangi yne doru ilerlemesini beklersiniz? Neden? (10 p) Ma4b2, Ma3b3, Ma2bc, Mabcd, Ma2b2c2, Ma6 ve Ma5b yapsndaki komplekslerin mmkn izomerlerini yazarak hangilerinin kiral olduklarn gsteriniz. (15 p)
6. z-eksenini ba ekseni kabul ederek s-pz, pz-pz, py-py, dx2-y2- dx2-y2 ve 5pz-3s atomik orbitallerin giriimi 7. 8. 9. 10. 11.
sonucu ne tr molekl orbitallerin oluacan izerek gsteriniz. (15 p) Be2 molekl ve Be metalinin ba yapsn MOTa gre, Be metalinin iletkenliini de Bant teorisine gre izah ediniz. (20 p) Siyanr iyonu bileik olutururken genelde hangi ucuyla balanr? MOTa gre aklaynz. (15 p) Cs kristalinin atomlama enerjisi 79,9 , Cs atomunun iyonlama enerjisi 374,05 , klor moleklnn ba enerjisi 241,84 , CsCl tuzunun oluum entalpisi 623,00 ve rg enerjisi 799,97 kjmol-1 olduuna gre, Cl atomunun elektron ilgisini Born-Haber evirimini kullanarak hesaplaynz. (15 p) Bravais hcrelerden bk, imk ve ymk sistemleri izerek bunlara ait doluluk ve boluk oranlarn hesaplaynz. (15 p) a) BeSO4 ve CaSO4 tuzlarnn SO3(g) vererek oksitlerine dnmelerine ilikin reaksiyon scaklklarn iki farkl yolla izah ediniz. (10 p) b) MnSO4.4H2O bileiinin den.=5,86 BMdir. Bu bileiin teorik manyetik momentini hesaplayp deerleri karlatrarak yorumlayz. (10 p)
Gz Yaryl Anorganik Kimya II Final Snav 5. 6. 7. a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlklarn, (10 p) b) H3PO2, H3PO3 ve H3PO4n asitliklerini karlatrnz. (10 p) [NiCl4]2- kompleks iyonunun yapsn DBT, KAT ve MOTa gre aklaynz. Ni: 28 (20 p) Alt koordinasyonlu CuF2 kristal yapsnda drt Cu2+-F- uzakl 1,93 iken, iki Cu2+-F- uzakl 2,27 dr. Bunun sebebini izah ediniz. Cu: 29 (20 p)
8. 9.
[MnCl6]4- ve [Fe(CN)6]4- kompleks iyonlarnn kararllklarna pba katks nasldr? Aklaynz. Mn: 25, Fe: 26 (20 p) a) 18 elektron kuraln dikkate alarak [Ni(CO)2(PR3)2], [Fe(CO)2(NO)2] ve [FeBr4]-nun ligant deitirme mekanizmalarn gsteriniz.(10 p) b) [Fe(NH3)5F]+ ve [Fe(CN)5F]4- kompleks iyonlarnn hangisi iyodo ligand ile yer deitirir? Neden? (10 p)
Yaz Okulu Anorganik Kimya II Final Snav 1. a) Alt koordinasyonlu CuF2 kristal yapsnda drt Cu2+-F- uzakl 1,93 iken, iki Cu2+-F- uzakl 2,27 dr. Bunun sebebini izah ediniz. Cu: 29 (15 p) b) [Ti(H2O)6]3+ kompleksinin d-d -1 geiine ilikin maksimum absorpsiyon 20300 cm olduuna gre, [Ti(CN)6]3- ve [TiCl6]3komplekslerinin absorpsiyon piklerinin dalga saylarn tahmin ediniz. Ti: 22 (15 p) [MnCl6]4- ve [Fe(CN)6]4- kompleks iyonlarnn kararllklarna pba katks nasldr? Aklaynz. Mn: 25, Fe: 26 (20 p) [Co(NO2)6]4- kompleks iyonunun yapsn DBT ve MOTa gre aklaynz. (20 p) Oktahedral, tetrahedral ve karedzlem kristal alanda s, p ve d orbitallerinin nasl etkilendiini ilgili orbital ekillerini de izerek gsteriniz.(15 p) NH3, NH2OH, NH2NH2, CH3NH2, (CH3)2NH ve (CH3)3Nin bazlklarn karlatrnz. (15 p)
2. 3. 4. 5.
Gz Yaryl Anorganik Kimya II Btnleme Snav 1. a) nc periyot florrlerinin erime noktalarndaki deiimi aklaynz (10 p) b) Su, etilalkol ve dietileterin kaynama noktalarn karlatrnz. (Bileiklerin dipol momentleri srasyla 1.85, 1.69 ve 1.30 D) (10 p) Co(en)2(NO2)2Cl izomeri elde edilmitir. Bunlardan birincisi AgNO3 ve en (etilendiamin) ile tepkime vermemektedir ve kiral deildir. kinci izomer AgNO3 ile tepkime vermekte, en ile vermemektedir ve kiral deildir. nc izomer hem AgNO3 hem de en ile tepkime vermektedir ve kiraldir. Bu izomerin yapsn iziniz ve adlandrnz (20 p) [Fe(CN)6]3- kompleks iyonunda Fe-CN p etkileimine ait MO gsteriliini iziniz ve kristal alan yarlma enerjisinin nasl etkileneceini gsteriniz Fe: 26 (20 p) Tetrahidroksonikelat(II) kompleks iyonunun DBTye gre hibritleme trn ve geometrisini belirleyiniz. Bu kompleks iyonunun spin manyetik momentini hesaplaynz. Ni: 28 (20 p) a) KAT gre potasyum hekzasiyanokobaltat(III) kompleksi paramanyetik yada diyamanyetik olduunu tahmin ediniz. (10 p) Co: 27 b) KAYEnin, [CrCl6]3-< [Cr(NH3)6]3+<[Cr(CN)6]3- srasnda artmasnn nedenini ML p etkileimini dikkate alarak aklaynz. Cr: 24 (10 p) Bahar Yaryl Anorganik Kimya I Ara Snav grubu elementlerinin hidrojenli bileiklerin yapsn DTEKe gre bulunuz.
2.
3. 4. 5.
1.
a-) 5A
Molekl geometrilerinde farkllk var mdr, Neden? 5A grubunun Hli bileikler : NH3, PH3, AsH3, SbH3
2 2 3 7N:1s 2s 2p
NH3 de BE ve bir OE bulunur. OE nin daha byk hacim kaplamas ve daha byk itme kuvveti etkisiyle H-N-H ba dzgn drt yzl as daralr. Benzer geometrili bu molekllerin ba alar farkldr, nk bu seride merkez atomu giderek byr ve OE ieren orbitaller de grup iinde byr ve BE i kuvvetle iter. Ayn zamanda ayn grupta elektronegatiflik azaldndan ba elektronlar merkez atomdan uzaklar. Ayrca
grup iinde ba uzunluklar giderek artar ve ba elektronlar arasndaki itmeyi azaltr. O halde molekllerin ba alar NH3 > PH3 > AsH3 > SbH3 eklindedir. b-) BH4-, CO32-, N3-, NH4+, NO3- ve NO2+ iyonlarnn yapsn ampirik ynteme gre bulunuz. Ampirik ynteme gre molekln geometrik ekli aadaki formllerle bulunur. D= MLnEm (toplam deerlik e- says) / 8 = n + b b/2 =
b/2 = m
ML2
NH4+ : D = 5+4+6.4-1 = 32 / 8 = 4
ML4
NO3- : D= 5+3.6+1= 24 / 8 = 3
NO2+ : D= 5+2.6-1 = 16 / 8 =2
O=N=O
2-
yot atomu 2 tane sp3d hibrit orbitalleri ile (sigma) ba yapar. ift ortaklanmam e - lar itme kuvvetini en aza indirmek iin gen kuaa yerleirler. izgisel bir yapya sahiptir.
Merkez atomu S 6 tek e- ile sp2 melez orbitalleri oluturur, bu melez orbitaller ekenar genin kelerine yneldiinden molekln ekli dzlem gen olur. S atomunun bir 3p ve iki 3d orbitalinin Oksijenin 2py ve 2pz orbitalleri ile uygun simetride ve yan yana giriim yapmasyla ba oluur.
3- CO2 ve NO2 ayn geometrik yapya m sahiptirler orbital giriimlerini de gstererek aklaynz
CO2 : 4+2.6= 16 deerlik elektronlu simetrik ve izgisel yapl bir molekldr. Basitlik iin O nun dk enerjili 2s AO nin baa katkda bulunmad kabul edilir. Molekl ekseni z ise 2pz-2s-2pz ve 2pz-2pz-2pz giriimleri ba ve kart ba molekl orbitallerini verir, 2px-2px-2px ve 2py-2py-2py giriimleri de ba, kart ba ve ba yapmayan molekl orbitallerini oluturur. Molekln ba derecesi B.D=(8-0) /2= 4 tr. C-O ba bir ve bir ba olmak zere ifte badr. xb , yb ba MO, X* , y* kart ba MO ,x, y ba yapmayan MO dur. NO2 : 5+2.6= 17 deerlik elektrona sahip moleklde 17. elektron, x* veya y* MO ya yerleir, ba zayflar ve molekl fazladan enerjiyi, Walsh kuralna gre bklerek dengelemek isteyeceinden asal yapl olur. 2pz-2s-2pz ba MO
2pz-2s-2pz kart ba MO
2pz-2pz-2pz ba MO
2pz-2pz-2pz kart ba MO
2px-2px-2px ba MO
2px-2px-2px kar ba MO
2py-2py-2py ba MO
2py-2py-2py kart ba MO
2py-2py-2py ba yapmayan MO
2px-2px-2px ba yapmayan MO
4- BH2+ ile BH2 nin NH3+ ile NH3 n yapsn MOTa gre izah ediniz.
H= 1s1
BH2 moleklnn deerlik elektron says 5 tir. Walsh kuralna gre 5 elektron asal yap iin verilen diyagrama yerletirildiinde elektronlar s , x in yan sra, daha yksek enerjili orbitallere (s* veya y ) yerleir. izisel yapda bu orbitallerden biri olan s* kart ba molekl orbital karakterliyken asal geometride ona karlk gelen sz ba yapmayan karakterlidir. Bu sebeple molekln toplam enerjisinin daha dk olduu asal yap daha karal olur. Bu yzden Walsh Kuralna gre BH2 molekl asaldr. BH2+ moleklnn deerlik elektron says ise 4 tr. Molekln deerlik elektronlar s ve x orbitallerine yerleir. Bu ekilde molekln toplam enerjisi minimum olur ve bu da molekl daha kararl yapar. Bu yzden Walsh Kuralna gre BH2+ molekl izgiseldir.
H= 1s1
NH3 n deerlik elektron says 8 dir. Walsh kuralna gre 8 elektrondan alts ba yapan karakterli orbatallere kalan ikisi de ba yapmayan sz orbitaline yerleir ve molekl piramidal yapy tercih eder. NH3+ nn deerlik elektron says 7 dir. 7.elektronun daha dk orbitalin s* ve sz de bulunmasnn yapy belirlemede etkisi azdr. Bu elektron daha dk enerjili piramidal yapnn sz orbitalinde bulunmas gerektii halde NH3+molekl hemen hemen dzlemseldir. 5- SOFCl, NHF2, H2O2, POCl3, OCS, Ni(en)3, trans-CoCl2(en)2 ve SO3 n simetri elemanlarn bularak nokta gruplarn belirleyiniz.
Molekl dk simetrili bir molekldr ve E den baka simetri ilemi yoktur. Molekln nokta grubu C 1 dir.
NHF2
D = 5+2.7+1+6.1 = 26 /8 = 3 + 2
2/2=1
ML3E
H 2O 2
Dzlemsel olmayan molekl sadece C2 dnme ilemi yaplabilen dk simetrili bir molekldr. Nokta grubu C2 dir.
Ana ekseni C3, ana ekseni iine alan 3v ye sahip, moleklde dnme eksenine dik C2 ekseni bulunmad iin nokta grubu C3vdir.
Ana eksen C , ana ekseni iine alan v var, moleklde dnme eksenine dik C2 ekseni bulunmad iin molekln nokta grubu Cv dir
Ni(en)3
Dnme
ekseni C3 olan
molekln
ana
eksenine
dik
3C2 bulunduundan
ve
yansma
dzlemi
Ana dnme ekseni C2 olan molekl dnme eksenine dik C2 ye, ve ana eksene dik bir yansma dzlemine h sahip olduundan nokta grubu D2h dr. SO3
Ana dnme ekseni C3, ana eksene dik 3C2, ana eksene dik h olduundan nokta grubu D3h dr. Ayrca molekl S3 dnme yansma ekseni ve ana ekseni iine alan 3v ye sahiptir.
Bahar Yaryl Anorganik Kimya I Final Snav a-) CF molekl ve CF+ molekl iyonunun yapsn MOTa gre aklayarak ba uzunluklarn
1-
6C
9F
CF nin MOT diyagragram bu ekildedir. 1, 3 ve 1 ba MO, 2, 4 ve 2 kart ba MO dir. B.D = (8-3)/2 = 5/2 = 2,5 CF den bir e- uzaklatrlrsa oluan CF+ iin B.D = (8-2)/2 = 3 olur. Ba derecesi ile ba uzunluu ters orantl olduundan BUCF > BUCF+ dr.
b-) H2O ve H2S molekllerinin ba alar sras ile 104 ve 92 dir. Bu farklln sebebini MOTa gre aklaynz? = 1s2 2s2 2p4 H = 1s1
8O
3 ve ba yapmayan MO, 1 ve 2 ba MO ve 1* ve 2* kart ba MOdr. BD = (4-0)/2 = 2 dir. H2S moleklnn MOT diyagram elektron says ayn olan H2O ile ayndr. Oksijen kkrtten daha elektronegatiftir ve kkrtn elektronegatiflii azaldka ba elektronlar Hye doru kayar. Orbital bymesi ile ortaklanmam elektronlar balar daha fazla krar ve a daralr.
2-
gre aklaynz? Mg=12 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p0 elektron diziliine sahiptir.
12Mg
Magnezyumda bant oluumu srasnda atomik orbitallerin giriimi ok iddetli ise ve 3s ve 3p bantlar olduka geniler. Bunun sonucunda 3s bandnn st ksm 3p bandnn alt ksm ile akr. Bantlarn bu akmadan dolay 3p bandnn bir ksm dolu 3s bandnn ise bir ksm bo kalr. Magnezyumdaki bant elektronlar grnr n tmn absorblayarak bo enerji dzeylerine geerler. Bu uyarlm elektronlar ksa sre sonra absorbladklar enerjiyi yaymlayarak eski yerlerine dnerler. Bu olay sonucunda metal yanstr ve bu sebeple magnezyum parlak grnr. Magnezyum metali bir ucundan stldnda bu ksmdaki elektronlar E=3/2 kT lik bir enerji kazanr ve bo iletim bandna geerler. Elektronlar metalin dier blgelerine hareket ederek bu blgenin snmasna sebep olur. Elektriksel iletim de benzer ekilde dolu deerlik bandnda bulunan elektronlarn az bir enerji ile bo iletim bandna gemesiyle gerekleir. Elektrik alan yok iken elektronlar serbeste her yne doru hareket eder. + ve elektrot metalin iki ucuna yerletirilirse e-lar + uca doru hareket ederek elektrik akmn iletirler.
b-) Grafit ve elmas ne tr katlardr. letkenlikleri hakknda ne syleyebilirsiniz, neden? Grafit ve elmas kovalent katlardr. Grafitte her bir tabakada bulunan karbon atomlar dier karbon atomu ile simetrili kovalent bala baldr. Her bir karbon atomunda melezlemeye katlmayan simetrili delokalize ba oluur. Delokalize ba sistemi grafite elektriksel iletkenlik zellii kazandrr. Bu nedenle grafit elektrot olarak kullanlr.
Elmasda deerlik ve iletkenlik bantlar arasndaki enerji fark ok fazla olduu iin elmas yaltkandr. Scaklk art ise bu byk enerji boluundan dolay iletkenlii etkilemez.
c-) Safszlk yariletken ne demektir, nasl oluturulur? Bu tr katlarn iletkenliini aklaynz? Safszlk yariletkenler bir yaltkana uygun safszlklarn alanmasyla retilen al yar iletkenlerdir. Bu yar iletkenler iki eittir ;n ve p tipi.Eklenen safszlklarn oluturduu bant deerlik ve iletim band arasnda bir yerde yer alarak kpr grevi grrler. Pratikte P ve As gibi V. Grup elementleri n- tipi yar iletkenler iin a elementi, B, Al, Ga, In gibi III. grup elementleri p-tipi a elementi olarak kullanlr.
Saf Germanyum
n-tipi Germanyum
p-tipi Germanyum
n tipi yar iletkenler ayn tr atomlardan olumu kat bir yaltkana kristali oluturan atomlardan elektronca zengin atomlarn ilave edilmesiyle elde edilir. Bu a band enerjice bo olan iletim bandna daha yakndr ve burada bulunan e-larn bir ksm termik yolla iletim bandna kolaylkla geer ve iletkenlik salanr. p tipi yar iletkenler ayn tr atomlardan olumu kat bir yaltkan kristali oluturan atomlardan elektronca fakir atomlarn ilavesiyle elde edilir. Alanan atomlardaki e- eksiklii kristal iinde dolu deerlik bandnn hemen zerinde ok dar bo bir bant olumasna yardmc olur. Bu bant T=0 Kde botur, daha yksek scaklklarda deerlik bandndan termik yolla uyarlan elektronlar kolaylkla bu banda geer. Bylece deerlik bandnda eboluu oluur ve bu boluklara elektronlarn gmesiyle iletkenlik salanr.
3-
a-) Platin atomunun yarap 1.38, atom arl 195,08g/mol, kbik hcrenin bir kenar 3,914x10 -10 m ve gzlenen younluu 21,45g/cm3 olduuna gre birim hcre tipini bularak boluk orann hesaplaynz?
a3: hacim, M:atomun molekl arl, N: Avagadro says, p: younluk V = a3 = (3.914x10-8cm)3 = 5.99x10-23 cm3
m= 3.99 ~ 4 olarak alnabilir. Birim hcresinde 4 tanecik bulunduran yzey merkezli kbik sistemdir (ymk). Yzey merkezli kbik sistem: 4r = a r=a /4
b-) Bu kristal zerine 154pm dalga boylu Cu mas gnderildiinde hangi alarda krnm olacan bulunuz? n. = 2d.sin Bragg denklemi kullanlarak deerleri hesaplanabilir. Yzey merkezli kbik sistem iin d = a /
10
dir.
4r = a
n=1 iin 1x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sin1 1 = 16.04 n=2 iin 2x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sin2 2 = 33.56 n=3 iin 3x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sin3 3 = 56.01 Platin kristali zerine 154pm dalga boylu Cu mas gnderildiinde 16.04, 33.56, 56.01 alarnda krnm olacaktr. 4- MgCl2 tuzunun MgClden neden daha kararl olduunu aklaynz? MgCl2 iin;
- DHol. + 146 + 738 + 1451 + 244 - 698 - 2526 = 0 DHol. = -645 kj/mol
MgCl iin;
-DHol. + DHs + I1 + 1/2DHAE + A + U = 0 - DHol. + 146 + 738 + 122 - 349 - 676 = 0 DHol. = -19 kj/mol
Mg2+ oluturmak iin gerekli enerji Mg+ oluturmak iin gerekenden daha byk olmasna ramen, MgCl2(k) rg enerjisi MgCl(k) rg enerjisinden daha byktr. Bu nedenle Mg2+ iyonlar, Cl- zerinde Mg+ iyonlarna gre daha ok kuvvet uygular. Bu da tepkimenin MgCl aamasnda durmayp MgCl 2 oluumuna kadar srmesini salar.
5- a-) Al2(CH3)6 nn simetri elemanlarn bularak nokta grubunu belirleyiniz ve yapsn DBT ve MOTa gre aklaynz. Al=13
Al2(CH3)6 molekl ana dnme ekseni C2, ana eksene dik 2C2, ana eksene dik yansma dzleme h sahip olduundan nokta grubu D2h tr.
DBT:
Al atomunun iki tane yar dolu sp2 melezi u metil gruplaryla 2m-2elu kovalent ba oluturmada kullanlrken geriye kalan bir yar dolu ve bir bo melez orbital ise kpr metil gruplaryla merkezli iki elektronlu (3m-2e) ba oluturmada kullanlr.
MOT:
Ba derecesi= (12-0)/2=6 MOTa gre Al atomlarnn yar dolu ikier sp 2 melez orbitali ile drt u karbonun 2s ve 2p atomik orbitalinin giriim yaparak drt tane -ba molekl orbitali ve drt tane *-kart ba molekl orbitali oluturur. Her CH3 atomunun kalan iki sp3 molekl orbitali ise karlkl olarak ikisi birer kpr metil moleklnn atomik orbitali ile giriim yaparak ikier tane b-ba molekl orbitali, -ba yapmayan molekl orbitali ve *-kart ba molekl orbitali oluturur. Ba derecesi 2m-2elu balar iin 1, 3m-2elu balar iin 1/2dir.
b-) CHFClBr, SOFCl, H2O2, SO2Cl2, Cu(en)3, ve cis-[CrCl2(en)2]+ nun kiralliklerini simetrilerini dikkate alarak aklaynz? Ayna grnts ile akmayan molekllere kiral molekller denir. Genel olarak hibir simetri eleman bulunmayan asimetrik molekller, C1 nokta grubuna sahip olan, Sn dnme yansma ekseni bulunmayan, Cn dnme eksenleri bulunan ve Cn ve Dn nokta gruplarnda bulunan dissimetrik molekller kiraldir.
Dzlemsel olmayan H2O2 moleklnn ayna grnts akmaz. Yalnzca C2 dnme eksenine sahip dissimetrik kiral bir molekldr.
Cu(en)3 D3 nokta grubuna sahip ve Sn dnme yansma ekseni bulunmayan dissimetrik kiral bir molekldr.
Cis-[CrCl2(en)2]+ moleklnn ayna grnts st ste akmadndan kiral bir molekldr. 6- a-) kinci grup metal slfatlarnn termik kararllklarn gerekeleriyle karlatrnz?
kinci grup metal slfatlar srasyla BeSO4, MgSO4, CaSO4, SrSO4, BaSO4 tr. MSO4 MO + SO3 Slfat tuzlarnn yukardaki tepkimeye kar kararllklarnn deiimi ekilde aklanabilir: Polarizasyon: Termik kararllk metalin polarizleme gcne baldr. Grupta yukardan aaya doru inildike katyon yarap artar ve yarap arttka katyonun SO42- anyonlarn polarizlemesi azalr. Polarizasyon azaldka kovalent karakter azalr ve iyonik karakter artar. Bylece IIA grubu metal slfatlarnn termik kararll yukardan aaya doru artar. Yaraplar oran: IIA grup katyonlarnn yaraplar yukardan aaya doru gidildike artar. Bunun sonucunda da katyonlarn oluturduu slfat bileiklerinde r+/r- oran yukardan aaya doru artar, ve bylece anyonlar aras itme azalacaktr. Kk katyon yarapna sahip tuzlarn bozunmas daha kolay ve dk scaklkta gerekleir. Bozunma scakl katyon yarap attka artar. Termodinamik yaklam: Termodinamik olarak bozunma scakl DGonin (Gibbs serberst enerji) negatif olduu yani reaksiyonun istemli olduu scaklktr. DGo = DHo - TDSo Bu durumda bozunma scakl reaksiyonun dengeye ulat DG o=0 andr. Yani; T = DHo /DSo T : denge scaklnn ilk ald ilk deer DGo negatif yapan bozunma scakldr.
b-) Bir iyonik tuzun teorik ve deneysel rg enerjileri nasl bulunabilir, aklaynz? Bir kristalin rg enerjisi teorik olarak farkl yolla hesaplanabilir. 1- Born Lande Eitlii : Coloumb yasasna gre iki iyon arasndaki ekim kuvveti
Z+ ve Z- : pozitif ve negatif iyon yk, e-: elektron yk, r: iyonlar aras uzaklktr. Birden fazla iyon iin E iyon says ve uzaydaki dzenine baldr. A= Madelung sabiti yonlar birbirine deecek kadar yaklatnda iki atom veya iyonun e - bulutlar birbirini iter. tici g B/rn ile B yapya bal Born sabiti, n ise Born itme terimi olarak verilir.
eitliinden hesaplanabilir.
2-Born-Mayer Eitlii : Born Layer eitlii gelitirerek aadaki denklemi elde etti.
p: sktrlabilme sabiti. 3- Kapunstinski eitlii: Btn gerek iyonik yaplarn enerjice edeer olduu teorik kaya tuzu tasarlayarak aadaki banty gelitirdi.
Bir kristalin rg enerjisi deneysel olarak termodinamik veriler ve Hess kanunu yardmyla hesaplanabilir. Kristali oluturan metalin atomlama enerjisi veya sblimleme enerjisi, kristaldeki katyonu oluturmak iin toplam .E., anyonu oluturan gaz molekln ba enerjisi, elektron ilgisi, kristalin standart oluum enerjisi ve rg enerjisini birbirine balayan Born-Haber evrimi kurulur. Termodinamik olarak evrim iindeki enerji deiimi 0(sfr)dr. HS+1/2HBE+ HE+nHE+U+HOL = 0
bu bölümdeki notlar SALİH KARTALOĞLU tarafından gönderilmiştir. Arkadaşımıza teşekkür ediyoruz.
Anorganik Kimya II
1. a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlıklarını, b) H3PO2, H3PO3 ve H3PO4’ün asitliklerini
karşılaştırınız.2. [NiCl4]2- kompleks iyonunun yapısını DBT, KAT ve MOT’a göre açıklayınız. Ni: 283. Co(en)2(NO2)2Cl üç izomeri elde edilmiştir. Bunlardan birincisi AgNO3 ve en (etilendiamin) ile tepkime
vermemektedir ve kiral değildir. İkinci izomer AgNO3 ile tepkime vermekte, en ile vermemektedir ve kiral değildir. Üçüncü izomer hem AgNO3 hem de en ile tepkime vermektedir ve kiraldir. Bu üç izomerin yapısını çiziniz ve adlandırınız.
4. a) KAT’ göre potasyum hekzasiyanokobaltat(III) kompleksi paramanyetik yada diyamanyetik olduğunu tahmin ediniz. Co: 27 b) KAYE’nin, [CrCl6]3-< [Cr(NH3)6]3+<[Cr(CN)6]3- sırasında artmasının nedenini M®L p etkileşimini dikkate alarak açıklayınız. Cr: 24
Güz Yarıyılı Anorganik Kimya II Ara Sınavı
1. a) [Cr(CO)6] kompleksinin yapısını ve özelliklerini p–bağı oluşumunu da göstererek DBT’e göre açıklayınız. Cr=24 (15 p) b) K2[NiCl4] ve K2[PtCl4] komplekslerinin geometrik şekilleri nasıldır? Neden? Ni=28 Pt=78 (10 p)
2. a) Çözünmeye karışma entropi değişimindeki artışın katkısı nasıldır? İzah ediniz. (10 p) b) MX şeklindeki bir tuzun çözünürlüğünü Born-Haber çevirimini de dikkate alarak nasıl tahmin edebilirsiniz. Örneklerle açıklayınız. (10 p)
3. a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlıklarını, (10 p) b) HIO4, HOCl, H2SO4 ve H3PO4’ün asitliklerini karşılaştırınız. (10 p)
4. a) NH3, NH2OH, NH2NH2, MeNH2,Me2NH ve Me3N’in bazlıklarını karşılaştırınız. (10 p) b) AlI3 + 3NaF = AlF3 + 3NaI, CaS + H2O = CaO + H2S, CuI2 + 2CuF = CuF2 + 2CuI ve TiF4 + 2TiI2 = TiI4 + 2TiF2 tepkimelerinin hangi yöne doğru ilerlemesini beklersiniz? Neden? (10 p)
5. Ma4b2, Ma3b3, Ma2bc, Mabcd, Ma2b2c2, Ma6 ve Ma5b yapısındaki komplekslerin mümkün izomerlerini yazarak hangilerinin kiral olduklarını gösteriniz. (15 p)
Güz Yarıyılı Anorganik Kimya II Ara Sınavı
6. z-eksenini bağ ekseni kabul ederek s-pz, pz-pz, py-py, dx
2-y
2- dx2
-y2 ve 5pz-3s atomik orbitallerin girişimi
sonucu ne tür molekül orbitallerin oluşacağını çizerek gösteriniz. (15 p)7. Be2 molekülü ve Be metalinin bağ yapısını MOT’a göre, Be metalinin iletkenliğini de Bant teorisine
göre izah ediniz. (20 p)8. Siyanür iyonu bileşik oluştururken genelde hangi ucuyla bağlanır? MOT’a göre açıklayınız. (15 p)9. Cs kristalinin atomlaşma enerjisi 79,9 , Cs atomunun iyonlaşma enerjisi 374,05 , klor molekülünün bağ
enerjisi 241,84 , CsCl tuzunun oluşum entalpisi – 623,00 ve örgü enerjisi – 799,97 kjmol-1 olduğuna göre, Cl atomunun elektron ilgisini Born-Haber çevirimini kullanarak hesaplayınız. (15 p)
10. Bravais hücrelerden bk, imk ve ymk sistemleri çizerek bunlara ait doluluk ve boşluk oranlarını hesaplayınız. (15 p)
11. a) BeSO4 ve CaSO4 tuzlarının SO3(g) vererek oksitlerine dönüşmelerine ilişkin reaksiyon sıcaklıklarını iki farklı yolla izah ediniz. (10 p) b) MnSO4.4H2O bileşiğinin µden.=5,86 BM’dir. Bu bileşiğin teorik manyetik momentini hesaplayıp değerleri karşılaştırarak yorumlayız. (10 p)
Güz Yarıyılı Anorganik Kimya II Final Sınavı
5. a) piridin, 2-metilpiridin ve 3-kloropiridinin bazlıklarını, (10 p) b) H3PO2, H3PO3 ve H3PO4’ün asitliklerini karşılaştırınız. (10 p)
6. [NiCl4]2- kompleks iyonunun yapısını DBT, KAT ve MOT’a göre açıklayınız. Ni: 28 (20 p)
7. Altı koordinasyonlu CuF2 kristal yapısında dört Cu2+-F- uzaklığı 1,93 Å iken, iki Cu2+-F- uzaklığı 2,27 Å’dür. Bunun sebebini izah ediniz. Cu: 29 (20 p)
8. [MnCl6]4- ve [Fe(CN)6]4- kompleks iyonlarının kararlılıklarına p–bağı katkısı nasıldır? Açıklayınız. Mn: 25, Fe: 26 (20 p)
9. a) 18 elektron kuralını dikkate alarak [Ni(CO)2(PR3)2], [Fe(CO)2(NO)2] ve [FeBr4]-’nun ligant değiştirme mekanizmalarını gösteriniz.(10 p) b) [Fe(NH3)5F]+ ve [Fe(CN)5F]4- kompleks iyonlarının hangisi iyodo ligandı ile yer değiştirir? Neden? (10 p)
Yaz Okulu Anorganik Kimya II Final Sınavı
1. a) Altı koordinasyonlu CuF2 kristal yapısında dört Cu2+-F- uzaklığı 1,93 Å iken, iki Cu2+-F- uzaklığı 2,27 Å’dür. Bunun sebebini izah ediniz. Cu: 29 (15 p) b) [Ti(H2O)6]3+ kompleksinin d-d geçişine ilişkin maksimum absorpsiyon 20300 cm-1 olduğuna göre, [Ti(CN)6]3- ve [TiCl6]3- komplekslerinin absorpsiyon piklerinin dalga sayılarını tahmin ediniz. Ti: 22 (15 p)
2. [MnCl6]4- ve [Fe(CN)6]4- kompleks iyonlarının kararlılıklarına p–bağı katkısı nasıldır? Açıklayınız. Mn: 25, Fe: 26 (20 p)
3. [Co(NO2)6]4- kompleks iyonunun yapısını DBT ve MOT’a göre açıklayınız. (20 p)4. Oktahedral, tetrahedral ve karedüzlem kristal alanda s, p ve d orbitallerinin nasıl etkilendiğini ilgili
orbital şekillerini de çizerek gösteriniz.(15 p)5. NH3, NH2OH, NH2NH2, CH3NH2, (CH3)2NH ve (CH3)3N’in bazlıklarını karşılaştırınız. (15 p)
Güz Yarıyılı Anorganik Kimya II Bütünleme Sınavı
1. a) Üçüncü periyot florürlerinin erime noktalarındaki değişimi açıklayınız (10 p) b) Su, etilalkol ve
dietileterin kaynama noktalarını karşılaştırınız. (Bileşiklerin dipol momentleri sırasıyla 1.85, 1.69 ve 1.30 D) (10 p)
2. Co(en)2(NO2)2Cl üç izomeri elde edilmiştir. Bunlardan birincisi AgNO3 ve en (etilendiamin) ile tepkime vermemektedir ve kiral değildir. İkinci izomer AgNO3 ile tepkime vermekte, en ile vermemektedir ve kiral değildir. Üçüncü izomer hem AgNO3 hem de en ile tepkime vermektedir ve kiraldir. Bu üç izomerin yapısını çiziniz ve adlandırınız (20 p)
3. [Fe(CN)6]3- kompleks iyonunda Fe-CN p etkileşimine ait MO gösterilişini çiziniz ve kristal alan yarılma enerjisinin nasıl etkileneceğini gösteriniz Fe: 26 (20 p)
4. Tetrahidroksonikelat(II) kompleks iyonunun DBT’ye göre hibritleşme türünü ve geometrisini belirleyiniz. Bu kompleks iyonunun spin manyetik momentini hesaplayınız. Ni: 28 (20 p)
5. a) KAT’ göre potasyum hekzasiyanokobaltat(III) kompleksi paramanyetik yada diyamanyetik olduğunu tahmin ediniz. (10 p) Co: 27 b) KAYE’nin, [CrCl6]3-< [Cr(NH3)6]3+<[Cr(CN)6]3- sırasında artmasının nedenini M®L p etkileşimini dikkate alarak açıklayınız. Cr: 24 (10 p)
Bahar Yarıyılı Anorganik Kimya I Ara Sınavı
1. a-) 5A grubu elementlerinin hidrojenli bileşiklerin yapısını DTEÇİK’e göre bulunuz. Molekül
geometrilerinde farklılık var mıdır, Neden?
5A grubunun H’li bileşikler : NH3, PH3, AsH3, SbH3
7N:1s22s22p3
NH3 de üç BEÇ ve bir OEÇ bulunur. OEÇ nin daha büyük hacim kaplaması ve daha büyük itme kuvveti
etkisiyle H-N-H bağı düzgün dört yüzlü açısı daralır. Benzer geometrili bu moleküllerin bağ açıları farklıdır,
çünkü bu seride merkez atomu giderek büyür ve OEÇ içeren orbitaller de grup içinde büyür ve BEÇ ‘i kuvvetle
iter. Aynı zamanda aynı grupta elektronegatiflik azaldığından bağ elektronları merkez atomdan uzaklaşır. Ayrıca
grup içinde bağ uzunlukları giderek artar ve bağ elektronları arasındaki itmeyi azaltır. O halde moleküllerin bağ
açıları NH3 > PH3 > AsH3 > SbH3 şeklindedir.
b-) BH4-, CO3
2-, N3-, NH4
+, NO3- ve NO2
+ iyonlarının yapısını ampirik yönteme göre bulunuz.
Ampirik yönteme göre molekülün geometrik şekli aşağıdaki formüllerle bulunur.t) / 8 = n + b b / 2 = m MLnEm (t= toplam H sayısı) BH4
- : D= 3+4+6.4 +1 = 32/8=4 ML4 Tetrahadral yapıya sahip
CO3
2- : D= 4+3.6+2 = 24/8 =3 ML3 Üçgen düzlem yapıya sahip
N3
- : D= 3.5 + 1 = 16 / 8 =2 ML2 Doğrusal yapıya sahip N―N≡N NH4
+ : D = 5+4+6.4-1 = 32 / 8 = 4 ML4 Tetrahedral yapıya sahip
NO3
- : D= 5+3.6+1= 24 / 8 = 3 ML3 Düzlem üçgen yapıya sahip
NO2
+ : D= 5+2.6-1 = 16 / 8 =2 ML2 Doğrusal yapıya sahip O=N=O
2- I3- ve SO3’ün yapısını DBT’ye göre açıklayınız. S=16, I=53
I3- ün DBT ‘ye göre yapısı
İyot atomu 2 tane sp3d hibrit orbitalleri ile σ (sigma) bağı yapar. Üç çift ortaklanmamış e - lar itme kuvvetini en
aza indirmek için üçgen kuşağa yerleşirler. Çizgisel bir yapıya sahiptir.
SO3 ün DBT ye göre yapısı
Merkez atomu S 6 tek e- ile sp2 melez orbitalleri oluşturur, bu melez orbitaller eşkenar üçgenin köşelerine
yöneldiğinden molekülün şekli düzlem üçgen olur. S atomunun bir 3p ve iki 3d orbitalinin Oksijenin 2py ve 2pz
orbitalleri ile uygun simetride ve yan yana girişim yapmasıyla üç π bağı oluşur.
3- CO2 ve NO2 aynı geometrik yapıya mı sahiptirler orbital girişimlerini de göstererek açıklayınız
CO2 : 4+2.6= 16 değerlik elektronlu simetrik ve çizgisel yapılı bir moleküldür. Basitlik için O nun düşük enerjili
2s AO nin bağa katkıda bulunmadığı kabul edilir. Molekül ekseni z ise 2pz-2s-2pz ve 2pz-2pz-2pz girişimleri σ-
bağ ve karşıt bağ molekül orbitallerini verir, 2px-2px-2px ve 2py-2py-2py girişimleri de π bağ, karşıt bağ ve
bağ yapmayan molekül orbitallerini oluşturur. Molekülün bağ derecesi B.D=(8-0) /2= 4 tür. C-O bağı bir σ ve
bir π bağı olmak üzere çifte bağdır. πxb , πy
b – bağ MO, πX* , πy
* karşıt bağ MO ,πx, πy bağ yapmayan MO dur.
NO2 : 5+2.6= 17 değerlik elektrona sahip molekülde 17. elektron, πx* veya πy
* MO ya yerleşir, bağ zayıflar ve
molekül fazladan enerjiyi, Walsh kuralına göre bükülerek dengelemek isteyeceğinden açısal yapılı olur.
2pz-2s-2pz bağ MO
2pz-2s-2pz karşıt bağ MO
2pz-2pz-2pz bağ MO
2pz-2pz-2pz karşıt bağ MO
2px-2px-2px bağ MO
2px-2px-2px karşı bağ MO
2py-2py-2py bağ MO
2py-2py-2py karşıt bağ MO
2py-2py-2py bağ yapmayan MO
2px-2px-2px bağ yapmayan MO
4- BH2+ ile BH2 nin NH3
+ ile NH3 ün yapısını MOT’a göre izah ediniz.
5 B= 1s2 2s2 2p1 1 H= 1s1
BH2 molekülünün değerlik elektron sayısı 5 tir. Walsh kuralına göre 5 elektron açısal yapı için verilen
diyagrama yerleştirildiğinde elektronlar σs , σx in yanı sıra, daha yüksek enerjili orbitallere (σs* veya πy )
yerleşir. Çizisel yapıda bu orbitallerden biri olan σs* karşıt bağ molekül orbital karakterliyken açısal geometride
ona karşılık gelen σsz bağ yapmayan karakterlidir. Bu sebeple molekülün toplam enerjisinin daha düşük olduğu
açısal yapı daha karalı olur. Bu yüzden Walsh Kuralına göre BH2 molekülü açısaldır.
BH2+ molekülünün değerlik elektron sayısı ise 4 tür. Molekülün değerlik elektronları σs ve σx orbitallerine
yerleşir. Bu şekilde molekülün toplam enerjisi minimum olur ve bu da molekülü daha kararlı yapar. Bu yüzden
Walsh Kuralına göre BH2+ molekülü çizgiseldir.
7 N= 1s2 2s2 2p5 1 H= 1s1
NH3 ün değerlik elektron sayısı 8 dir. Walsh kuralına göre 8 elektrondan altısı bağ yapan karakterli orbatallere
kalan ikisi de bağ yapmayan σsz orbitaline yerleşir ve molekül piramidal yapıyı tercih eder.
NH3+ nün değerlik elektron sayısı 7 dir. 7.elektronun daha düşük orbitalin σs
* ve σsz de bulunmasının yapıyı
belirlemede etkisi azdır. Bu elektron daha düşük enerjili piramidal yapının σ sz orbitalinde bulunması gerektiği
halde NH3+molekülü hemen hemen düzlemseldir.
5- SOFCl, NHF2, H2O2, POCl3, OCS, Ni(en)3, trans-CoCl2(en)2 ve SO3 ‘ün simetri elemanlarını bularak
nokta gruplarını belirleyiniz.
SOFCl
D= 6+6+7+7 = 26 / 8 = 3 + 2 2/2 = 1 ML3E Tetrahedral yapılı üçgen piramittir.
Molekül düşük simetrili bir moleküldür ve E den başka simetri işlemi yoktur. Molekülün nokta grubu C1 dir.
NHF2
D = 5+2.7+1+6.1 = 26 /8 = 3 + 2 2/2=1 ML3E Tetrahedral yapılı üçgen piramittir. Sadece
simetri (ayna) düzlemi σ elemanı bulunduğundan nokta grubu Cs dir.
H2O2
Düzlemsel olmayan molekül sadece C2 dönme işlemi yapılabilen düşük simetrili bir moleküldür. Nokta grubu
C2 dir.
POCl3:
D= 5+6+3.7 = 32/8 = 4 ML4 Tetrahedral geometriye sahiptir.
Ana ekseni C3, ana ekseni içine alan 3σv ye sahip, molekülde dönme eksenine dik C2 ekseni bulunmadığı için
nokta grubu C3v’dir.
OCS:
D= 6+4+6=16 / 8=2 ML2 Çizgiseldir.
Ana eksen C∞ , ana ekseni içine alan σv var, molekülde dönme eksenine dik C2 ekseni bulunmadığı için
molekülün nokta grubu C∞v’ dir
Ni(en)3
Dönme ekseni C3 olan molekülün ana eksenine dik 3C2 bulunduğundan ve yansıma düzlemi bulunmadığından
nokta grubu D3 olur.
Trans- [CoCl2(en)2]
Ana dönme ekseni C2 olan molekül dönme eksenine dik C2 ye, ve ana eksene dik bir yansıma düzlemine σh sahip
olduğundan nokta grubu D2h dır.
SO3
Ana dönme ekseni C3, ana eksene dik 3C2, ana eksene dik σh olduğundan nokta grubu D3h dır. Ayrıca molekül
S3 dönme yansıma ekseni ve ana ekseni içine alan 3σv ye sahiptir.
Bahar Yarıyılı Anorganik Kimya I Final Sınavı
1- a-) CF molekülü ve CF+ molekül iyonunun yapısını MOT’a göre açıklayarak bağ uzunluklarını
karşılaştırınız?
6C : 1s2 2s2 2p2 9F : 1s2 2s2 2p5
CF nin MOT diyagragramı bu şekildedir. σ1, σ3 ve π1 bağ MO, σ2, σ4 ve π2 karşıt bağ MO dir.
B.D = (8-3)/2 = 5/2 = 2,5
CF den bir e- uzaklaştırılırsa oluşan CF+ için B.D = (8-2)/2 = 3 olur.
Bağ derecesi ile bağ uzunluğu ters orantılı olduğundan BUCF > BUCF+ dır.
b-) H2O ve H2S moleküllerinin bağ açıları sırası ile 104° ve 92° dir. Bu farklılığın sebebini MOT’a göre
açıklayınız?
8O = 1s2 2s2 2p4 1 H = 1s1
σ3 ve π bağ yapmayan MO, σ1 ve σ2 bağ MO ve σ1* ve σ2
* karşıt bağ MO’dır.
BD = (4-0)/2 = 2 dir. H2S molekülünün MOT diyagramı elektron sayısı aynı olan H2O ile aynıdır.
Oksijen kükürtten daha elektronegatiftir ve kükürtün elektronegatifliği azaldıkça bağ elektronları H’ye doğru
kayar. Orbital büyümesi ile ortaklanmamış elektronlar bağları daha fazla kırar ve açı daralır.
2- a-) Mg’nin bağ yapısını, parlaklığını , ısı ve elektrik iletkenliğini Bant Kuramına
göre açıklayınız? Mg=12
12Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p0 elektron dizilişine sahiptir.
Magnezyumda bant oluşumu sırasında atomik orbitallerin girişimi çok şiddetli ise ve 3s ve 3p bantlar oldukça
genişler. Bunun sonucunda 3s bandının üst kısmı 3p bandının alt kısmı ile çakışır. Bantların bu çakışmadan
dolayı 3p bandının bir kısmı dolu 3s bandının ise bir kısmı boş kalır. Magnezyumdaki bant elektronları görünür
ışığın tümünü absorblayarak boş enerji düzeylerine geçerler. Bu uyarılmış elektronlar kısa süre sonra
absorbladıkları enerjiyi yayımlayarak eski yerlerine dönerler. Bu olay sonucunda metal ışığı yansıtır ve bu
sebeple magnezyum parlak görünür.
Magnezyum metali bir ucundan ısıtıldığında bu kısımdaki elektronlar E=3/2 kT lik bir enerji kazanır ve boş
iletim bandına geçerler. Elektronlar metalin diğer bölgelerine hareket ederek bu bölgenin ısınmasına sebep olur.
Elektriksel iletim de benzer şekilde dolu değerlik bandında bulunan elektronların az bir enerji ile boş iletim
bandına geçmesiyle gerçekleşir. Elektrik alan yok iken elektronlar serbestçe her yöne doğru hareket eder. + ve –
elektrot metalin iki ucuna yerleştirilirse e-lar + uca doğru hareket ederek elektrik akımını iletirler.
b-) Grafit ve elmas ne tür katılardır. İletkenlikleri hakkında ne söyleyebilirsiniz, neden?
Grafit ve elmas kovalent katılardır. Grafitte her bir tabakada bulunan karbon atomları diğer üç karbon atomu ile
σ simetrili kovalent bağla bağlıdır. Her bir karbon atomunda melezleşmeye katılmayan π simetrili delokalize bağ
oluşur. Delokalize bağ sistemi grafite elektriksel iletkenlik özelliği kazandırır. Bu nedenle grafit elektrot olarak
kullanılır.
Elmasda değerlik ve iletkenlik bantları arasındaki enerji farkı
çok fazla olduğu için elmas yalıtkandır. Sıcaklık artışı ise bu büyük enerji boşluğundan dolayı iletkenliği
etkilemez.
c-) Safsızlık yarıiletken ne demektir, nasıl oluşturulur? Bu tür katıların iletkenliğini açıklayınız?
Safsızlık yarıiletkenler bir yalıtkana uygun safsızlıkların aşılanmasıyla üretilen aşılı yarı iletkenlerdir. Bu yarı
iletkenler iki çeşittir ;n ve p tipi.Eklenen safsızlıkların oluşturduğu bant değerlik ve iletim bandı arasında bir
yerde yer alarak köprü görevi görürler. Pratikte P ve As gibi V. Grup elementleri n- tipi yarı iletkenler için aşı
elementi, B, Al, Ga, In gibi III. grup elementleri p-tipi aşı elementi olarak kullanılır.
Saf Germanyum n-tipi Germanyum p-tipi Germanyum
n tipi yarı iletkenler aynı tür atomlardan oluşmuş katı bir yalıtkana kristali oluşturan atomlardan elektronca
zengin atomların ilave edilmesiyle elde edilir. Bu aşı bandı enerjice boş olan iletim bandına daha yakındır ve
burada bulunan e-ların bir kısmı termik yolla iletim bandına kolaylıkla geçer ve iletkenlik sağlanır.
p tipi yarı iletkenler aynı tür atomlardan oluşmuş katı bir yalıtkan kristali oluşturan atomlardan elektronca fakir
atomların ilavesiyle elde edilir. Aşılanan atomlardaki e- eksikliği kristal içinde dolu değerlik bandının hemen
üzerinde çok dar boş bir bant oluşmasına yardımcı olur. Bu bant T=0 K‘de boştur, daha yüksek sıcaklıklarda
değerlik bandından termik yolla uyarılan elektronlar kolaylıkla bu banda geçer. Böylece değerlik bandında
e- boşluğu oluşur ve bu boşluklara elektronların göçmesiyle iletkenlik sağlanır.
3- a-) Platin atomunun yarıçapı 1.38Ǻ, atom ağırlığı 195,08g/mol, kübik hücrenin bir kenarı 3,914x10 -10 m
ve gözlenen yoğunluğu 21,45g/cm3 olduğuna göre birim hücre tipini bularak boşluk oranını hesaplayınız?
a3: hacim, M:atomun molekül ağırlığı, N: Avagadro sayısı, p: yoğunluk
V = a3 = (3.914x10-8cm)3 = 5.99x10-23 cm3
m= 3.99 ~ 4 olarak alınabilir.
Birim hücresinde 4 tanecik bulunduran yüzey merkezli kübik sistemdir (ymk).
Yüzey merkezli kübik sistem:
4r = a r = a /4
Boşluk oranı = 100 - 74 = %26
b-) Bu kristal üzerine 154pm dalga boylu Cu ışıması gönderildiğinde hangi açılarda kırınım olacağını
bulunuz?
n.λ = 2d.sinθ Bragg denklemi kullanılarak θ değerleri hesaplanabilir.
Yüzey merkezli kübik sistem için d = a / dir. 4r = a olduğundan d = 2r olarak bulunur. a=3.914x10-
10 m olarak verilmiştir, r de bu verilerden 1.383x10-10 m olarak ve d = 2.786x10-10 m olarak hesaplanır.
n.λ = 2d.sinθ
n=1 için 1x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sinθ1
θ1 = 16.04°
n=2 için 2x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sinθ2
θ2 = 33.56°
n=3 için 3x154x10-12 m = 2x2.786x10-10 m x sinθ3
θ3 = 56.01°
Platin kristali üzerine 154pm dalga boylu Cu ışıması gönderildiğinde 16.04°, 33.56°, 56.01°
açılarında kırınım olacaktır.
4- MgCl2 tuzunun MgCl’den neden daha kararlı olduğunu açıklayınız?
MgCl2 için;
-DHol. + DHs + I1 + I2 + DHAE + 2A + U = 0- DHol. + 146 + 738 + 1451 + 244 - 698 - 2526 = 0 DHol. = -645 kj/mol
MgCl için;
-DHol. + DHs + I1 + 1/2DHAE + A + U = 0
- DHol. + 146 + 738 + 122 - 349 - 676 = 0 DHol. = -19 kj/mol
Mg2+ oluşturmak için gerekli enerji Mg+ oluşturmak için gerekenden daha büyük olmasına rağmen, MgCl2(k) örgü
enerjisi MgCl(k) örgü enerjisinden daha büyüktür. Bu nedenle Mg2+ iyonları, Cl- üzerinde Mg+ iyonlarına göre
daha çok kuvvet uygular. Bu da tepkimenin MgCl aşamasında durmayıp MgCl2 oluşumuna kadar sürmesini
sağlar.
5- a-) Al2(CH3)6 ‘nın simetri elemanlarını bularak nokta grubunu belirleyiniz ve yapısını DBT ve MOT’a
göre açıklayınız. Al=13
Al2(CH3)6 molekülü ana dönme ekseni C2, ana eksene dik 2C2, ana eksene dik yansıma düzleme σh sahip
olduğundan nokta grubu D2h tır.
DBT:
Al atomunun iki tane yarı dolu sp2 melezi uç metil gruplarıyla 2m-2e’lu kovalent bağ oluşturmada kullanılırken
geriye kalan bir yarı dolu ve bir boş melez orbital ise köprü metil gruplarıyla üç merkezli iki elektronlu (3m-2e)
bağ oluşturmada kullanılır.
MOT:
Bağ derecesi= (12-0)/2=6
MOT’a göre Al atomlarının yarı dolu ikişer sp2 melez orbitali ile dört uç karbonun 2s ve 2p atomik orbitalinin
girişim yaparak dört tane σ-bağ molekül orbitali ve dört tane σ*-karşıt bağ molekül orbitali oluşturur. Her
CH3 atomunun kalan iki sp3 molekül orbitali ise karşılıklı olarak ikisi birer köprü metil molekülünün atomik
orbitali ile girişim yaparak ikişer tane σb-bağ molekül orbitali, σ-bağ yapmayan molekül orbitali ve σ*-karşıt bağ
molekül orbitali oluşturur. Bağ derecesi 2m-2e’lu bağlar için 1, 3m-2e’lu bağlar için 1/2’dir.
b-) CHFClBr, SOFCl, H2O2, SO2Cl2, Cu(en)3, ve cis-[CrCl2(en)2]+ nun kiralliklerini simetrilerini dikkate
alarak açıklayınız?
Ayna görüntüsü ile çakışmayan moleküllere kiral moleküller denir. Genel olarak hiçbir simetri elemanı
bulunmayan asimetrik moleküller, C1 nokta grubuna sahip olan, Sn dönme yansıma ekseni bulunmayan,
Cn dönme eksenleri bulunan ve Cn ve Dn nokta gruplarında bulunan dissimetrik moleküller kiraldir.
Molekülün nokta grubu C1 ve ayna görüntüsü çakışmadığından CHFClBr molekülü kiraldir.
Nokta grubu C1 olduğundan kiraldir.
Düzlemsel olmayan H2O2 molekülünün ayna görüntüsü çakışmaz. Yalnızca C2 dönme eksenine sahip dissimetrik
kiral bir moleküldür.
Cu(en)3 D3 nokta grubuna sahip ve Sn dönme yansıma ekseni bulunmayan dissimetrik kiral bir moleküldür.
Cis-[CrCl2(en)2]+ molekülünün ayna görüntüsü üst üste çakışmadığından kiral bir moleküldür.
6- a-) İkinci grup metal sülfatlarının termik kararlılıklarını gerekçeleriyle karşılaştırınız?
İkinci grup metal sülfatları sırasıyla BeSO4, MgSO4, CaSO4, SrSO4, BaSO4 tır.
MSO4 MO + SO3
Sülfat tuzlarının yukarıdaki tepkimeye karşı kararlılıklarının değişimi üç şekilde açıklanabilir:
Polarizasyon: Termik kararlılık metalin polarizleme gücüne bağlıdır. Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe
katyon yarıçapı artar ve yarıçap arttıkça katyonun SO42- anyonlarını polarizlemesi azalır. Polarizasyon azaldıkça
kovalent karakter azalır ve iyonik karakter artar. Böylece IIA grubu metal sülfatlarının termik kararlılığı
yukarıdan aşağıya doğru artar.
Yarıçaplar oranı: IIA grup katyonlarının yarıçapları yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe artar. Bunun
sonucunda da katyonların oluşturduğu sülfat bileşiklerinde r+/r- oranı yukarıdan aşağıya doğru artar, ve böylece
anyonlar arası itme azalacaktır. Küçük katyon yarıçapına sahip tuzların bozunması daha kolay ve düşük
sıcaklıkta gerçekleşir. Bozunma sıcaklığı katyon yarıçapı attıkça artar.
Termodinamik yaklaşım: Termodinamik olarak bozunma sıcaklığı DGo’nin (Gibbs serberst enerji) negatif
olduğu yani reaksiyonun istemli olduğu sıcaklıktır.
DGo = DHo - TDSo
Bu durumda bozunma sıcaklığı reaksiyonun dengeye ulaştığı DGo=0 andır. Yani;
T = DHo /DSo
T : denge sıcaklığının ilk aşıldığı ilk değer DGo’ı negatif yapan bozunma sıcaklığıdır.
b-) Bir iyonik tuzun teorik ve deneysel örgü enerjileri nasıl bulunabilir, açıklayınız?
Bir kristalin örgü enerjisi teorik olarak üç farklı yolla hesaplanabilir.
1- Born Lande Eşitliği :
Coloumb yasasına göre iki iyon arasındaki çekim kuvveti
Z+ ve Z- : pozitif ve negatif iyon yükü, e-: elektron yükü, r: iyonlar arası uzaklıktır.
Birden fazla iyon için E iyon sayısı ve uzaydaki düzenine bağlıdır.
A= Madelung sabiti
İyonlar birbirine değecek kadar yaklaştığında iki atom veya iyonun e - bulutları birbirini iter. İtici güç B/rn ile B
yapıya bağlı Born sabiti, n ise Born itme terimi olarak verilir.
Dengede dU/dr = o ve denge uzunluğu r=r0 dır.
B’nin bu değeri yerine konulursa örgü enerjisi,
eşitliğinden hesaplanabilir.
2-Born-Mayer Eşitliği : Born Layer eşitliği geliştirerek aşağıdaki denklemi elde etti.
p: sıkıştırılabilme sabiti.
3- Kapunstinski eşitliği: Bütün gerçek iyonik yapıların enerjice eşdeğer olduğu teorik kaya tuzu tasarlayarak
aşağıdaki bağıntıyı geliştirdi.
n: kristal yapıdaki iyonların toplam sayısı, K: 1.21x103kjǺ/mol olan bir sabit.
Bir kristalin örgü enerjisi deneysel olarak termodinamik veriler ve Hess kanunu yardımıyla hesaplanabilir.
Kristali oluşturan metalin atomlaşma enerjisi veya süblimleşme enerjisi, kristaldeki katyonu oluşturmak için
toplam İ.E., anyonu oluşturan gaz molekülün bağ enerjisi, elektron ilgisi, kristalin standart oluşum enerjisi ve
örgü enerjisini birbirine bağlayan Born-Haber çevrimi kurulur. Termodinamik olarak çevrim içindeki enerji
değişimi 0(sıfır)dır. ▲HS+1/2▲HBE+∑ ▲HİE+n▲HEİ+U+▲HOL = 0
Born –Haber Çevrimi
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası