Hamamda Bulaşan Hastalıklar

yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Amerikan Lejyonerleri arasında düzenlenen bir organizasyonda, katılımcılar arasında yaşanan bir salgın sonucunda tanımı yapılan Lejyoner hastalığı, ateşli zatürre hastalığının bir türüdür. Organizasyondaki salgında hastalanan kişiden 29’u hayatını kaybetmiştir.

Lejyoner Hastalığı Nedir?

Lejyoner hastalığı, legionellaceae familyasına ait legionella pneumophila isimli bir bakterinin sebep olduğu bir tür akciğer enfeksiyonudur. Legionellaceae familyası dahilinde 62 tür bakteri bulunmasına rağmen, içlerinde en bulaşıcısı ve hastalığa neden olanı legionella pneumophila bakterisidir.

Lejyoner hastalığına sebep olan bu bakteri, hafif ateşli hastalığa yol açtığı gibi hızlı ve ölümcül bir zatürreye dönüşme riskini de taşır. Bununla beraber, alt solunum yoluyla tüm bünyeyi sistematik bir şekilde etkileyebilir ve hastaları ağır komaya sürükleyebilir. Hastalık, bakteri bulaştıktan sonra iki ila on gün arasında ortaya çıkar. Erken tanı koyulmadığı ve müdahale edilmediği takdirde ölümcüldür. Belirli laboratuvar testleri sonucunda tanı konur ve tedavi sürecine başlanır.

Lejyoner Hastalığı Nereden Bulaşır?

Legionella pneumophila, toprakta ve doğal sularda yaşayan bir bakteridir. Banyolar, havuzlar, saunalar, hamamlar, klimalar, jakuziler, suyla çalışan soğutma ve ısıtma sistemleri gibi sistemlerdeki kirlilik sayesinde hızlıca çoğalabilir ve solunum yoluyla bulaşır. Bakterinin 25 ile 55 derece arasındaki sularda daha hızlı ürediği tespit edilmiştir.

Lejyoner hastalığının oteller gibi yaygın havalandırma sistemi bulunan ve kalabalık ortamlarda daha sık bulaştığı gözlemlenmiştir. Bunun en büyük nedeni; bu gibi yapılarda yer alan sıhhi tesisatların temizlenme sıklığının seyrek olması ve burada birikmiş sularda bakterinin hızla üreyebileceği bir ortam oluşmasıdır. Günümüzde büyük ofislerde ve alışveriş merkezlerinde bulunan bazı klimaların kullandığı sularda da legionella pneumophila bakterisi üreyebilir ve aynı şekilde, solunum yoluyla bulaşabilir. Bu bakteri insandan insana bulaşma özelliğine sahip değildir.

Lejyoner Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Legionella pneumophila bakterisinin sebep olduğu iki tanımlı hastalık vardır. Bunlar; Pontiak ateşi ve Lejyoner hastalığıdır. Bu iki hastalık, belirtilerine göre birbirinden ayırt edilebilir.

Pontiak Ateşinin Belirtileri

Pontiak ateşi, Lejyoner hastalığından daha hafif seyreden bir hastalıktır. Semptomları ateş ve kas ağrılarıdır. Bu hastalık genellikle bir haftadan kısa sürer. Pontiak ateşinin Lejyoner hastalığından farkı, hastalığa yakalanan kişinin akciğerlerini etkilememesidir.

Lejyoner Hastalığının Belirtileri

Lejyoner hastalığı, Pontiak ateşine göre daha ağır semptomlarla kendini gösterir. Belirtileri şunlardır:

• Nefes darlığı,
• 40 derece ve üzeri ateş,
• Kas ağrıları,
• Baş ağrısı,
• Göğüs ağrısı,
• İshal,
• Mide bulantısı,
• Kusma,
• Baş dönmesi,
• Yorgunluk,
• Psikolojik durum değişiklikleri.

COVID ve Lejyoner Hastalığı

COVID hastalığı ile çok benzer belirtiler gösteren Lejyoner hastalığının, enfekte olan kişilerde taşıdığı ölüm riski COVID’a göre daha yüksektir. Ancak bu hastalık, COVID enfeksiyonunun aksine insandan insana bulaşmaz. Asya bölgesinde yapılan son araştırmalar, COVID hastalığına yakalanmış insanların %20’sinde Legionella bakterisinin tespit edildiğini ortaya koymuştur.

Lejyoner Hastalığı İçin Risk Altında Olan Gruplar

Lejyoner hastalığı ağır bir zatürreye dönüşme riski taşıdığı için, risk grubundaki kişiler için hastalığın can kaybıyla sonuçlanması olasıdır. Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) risk gruplarını şu şekilde sıralamaktadır:

• 50 yaş üstündeki kişiler,
• Sigara kullanan veya kullanmış kişiler,
• Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişiler (kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya amfizem gibi),
• Bağışıklık sistemi zayıf olan veya bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçlar kullananlar,
• Kanser hastaları,
• Diyabet, böbrek yetmezliği veya karaciğer yetmezliği hastalıklarına sahip olanlar.

Lejyoner Hastalığından Korunma Yolları

Lejyoner hastalığını önleyecek bir aşı bulunmamaktadır. Ancak bakterinin çoğalmasını önlemek için alınabilecek tedbirler mevcuttur. En önemli ve etkili yöntem; oteller, apartmanlar, alışveriş merkezleri gibi alanlardaki su tesisatlarının bakımının düzenli olarak yaptırılmasıdır. Bunun yanında alınabilecek diğer önemli önlemler de şu şekilde sıralanabilir:

• Muslukların ve duş başlıklarının su bulunan bölümleri sürekli temiz tutulmalıdır.
• Soğuk su kullanılan cihazlarda, suyun 20 derecenin altında kalmasına dikkat edilmelidir.
• Sıcak su daima dolaşım halinde kalmalıdır. Uzun süre bekleyen sıcak su, kullanılmadan önce birkaç dakika vücuda temas etmeyecek şekilde akıtılmalıdır.
• Klima sistemlerine erişen borular düzenli olarak temizlenmelidir.
• Soğuk su tanklarının içi uygun aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
• Kaloriferler her yıl dezenfekte edilmelidir.
• Spa havuzu ve jakuzi gibi alanlarda suyun en az yarısı günlük olarak değiştirilmeli, bütün sistem haftada bir defa dezenfekte edilmelidir.

Ayrıca bireysel olarak, tıpkı COVID ile mücadelede olduğu gibi, kişisel hijyene özen gösterilmedir.

Lejyoner Hastalığının Tedavisi

Lejyoner hastalığı, eğer erkenden tanı konulabilirse, antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Ancak enfeksiyon zatürreye yol açtıysa, hasta hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir. Zatürrenin legionella pneumophila kaynaklı olup olmadığı idrar tahlili veya balgam kültürü sayesinde belirlenir. Teşhis konulduktan sonra doktor kontrolünde antibiyotikler kullanılarak, gerekirse oksijen desteğiyle tedavi gerçekleştirilir. Risk grubunda yer almayan kişilerde tedavi çoğunlukla başarılı olsa da hastalık vakalarında ölüm oranının 10’da 1 olduğu saptanmıştır.

Tüm dünyada en sık görülen deri hastalığı olan Molluskum Kontagiozum hakkında bilinmeyenleri Hisar Intercontinental Hospital Dermatoloji Uzmanı Dr. Funda Ataman’dan öğrendik…

Molluskum Kontagiozum’un sadece insanda görülen bulaşıcı bir virüs hastalığı olduğunu dile getiren Uzm. Dr. Ataman; ‘İnsandan insana doğrudan temas ya da virüs bulaşmış eşyalar ile geçer. Hasarlı deriden daha kolay geçtiği düşünülmektedir. Anneden çocuğa geçen antikorların koruyucu etkisi ve uzun kuluçka süresi nedeniyle 1 yaşın altındaki çocuklarda nadir görülür. Sıcak iklim, kişisel hijyen eksikliği, yakın temas bulaşmayı kolaylaştırır. Çoğunlukla 10 yaş altı çocuklarda ve erkeklerde görülür. Erişkinlerde cinsel yolla bulaşan hastalık, çocuklarda bazen cinsel istismar konusunda uyarıcıdır. Molluskum erişkinde seksüel bulaşma nedeniyle genital bölgede daha sık görülür. Çocuklarda gövde, yüz ve kol, bacak tutulumu belirgindir. Ağız içi, taban, avuç tutulumu nadir görülür. Atopik dermatitli çocuklarda bozulmuş bağışıklık ve kortizon gibi ilaçların kullanımı Molluskum görülme sıklığını artırır. AIDS hastaları ve bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç kullananlarda Molluskum daha sık ve şiddetli olarak görülür. Kuluçka devresi 14 gün ve 6 ay arasında değişir. Parlak, pembe ortası göbek tarzı çöküklük gösteren, yuvarlak mm çaplı küçük kabarıklıklar şeklindedir. Nadiren daha büyük olur. Tedavi edilmese bile 6 ay-4 yıl içerisinde kendiliğinden iyileşse de büyük olanlar iz bırakabilir. Son 10 yılda Molluskum vakalarının yaygınlaşması yüzme havuzlarının artışına bağlanmaktadır. Hastalar iyileşene dek yüzme havuzu, hamam, sauna gibi ortak kullanım alanlarından uzak durmalıdır. Yine güreş gibi sporlar, havlu gibi ortak kullanılan eşyalar da hastalığın bulaşmasına neden olabilir.’ açıklamasında bulundu.

Hastalık Kendi Kendine İyileşebilir; Ancak…

Hastaya kendiliğinden iyileşebileceği; ancak bunun birkaç seneyi bulabileceği, bu sürede başkalarına bulaştırabileceği, hastalık nedeniyle psikolojik sıkıntılar yaşayabileceği, istediği sporu yapamayacağı bilgisi verilmelidir. Tedavi hastanın yaşına, hastalığın şiddetine ve şekline göre belirlenir. Kriyoterapi yani dondurma tedavisi etkilidir. haftalık aralarla tekrarı gerekir. Koyu renk tenlilerde beyaz lekelere neden olabilir. Küretaj etkili bir yöntemdir. Molluskum içeriğinin pens veya forseps ile sıkılması kolay bir yöntemdir. Ancak enfekte materyalin deri altına kaçması apseye neden olabilir. Elekrokoterizasyon, yani yakma tedavisi de nedbeye yol açmadan uygulanması gereken bir yöntemdir. Lazer yine bir tedavi seçeneğidir. Tüm bu yöntemlerin çocukta uygulanması zordur. Topikal anestezi, lokal anestezi, bazen genel anestezi altında tedavi uygulanır. Lokal eritici, destrüktif ilaçlar, antiviral ilaçlar tedavi seçeneğidir.

Rekreasyonel su hastalıkları nelerdir?

Rekreasyonel su hastalıkları; deri, kulak, göz, sindirim, solunum ve nörolojik sistemde çok çeşitli enfeksiyonlarla kendini gösterebilir. RSH’lerin sık karşılaşılan ya da ciddi sonuçlara yol açabilen bazı şekilleri aşağıda sunulmuştur. 

1- İshal: En sık bildirilen şekli ishaldir. İshal şeklinde görülen hastalıklara sıklıkla Cryptosporidium, Giardia, Shigella, E. coli EO H7 isimli bakteriler ve Norovirüs  neden olabilmektedir. Bu mikroplar, enfeksiyonu olan bir çocuğun sudayken bebek bezini kirletmesi veya bir yetişkinin dışkı kazası geçirmesi durumunda suya geçebilir.

2- İdrar yolu enfeksiyonları: İdrar yolu, genital mantar ve vajina enfeksiyonlar da sık olarak rastlanmaktadır. Bu hastalıklarda idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, bel ve kasıkta ağrı, genital bölgede yanma kaşıntı ve akıntı gibi belirtiler görülür. 

3- Kırmızı göz: Adenovirüsler olarak bilinen virüs kategorisi sıklıkla kırmızı göz hastalığına neden olabilmektedir. Bu virüsler, Sadece kırmızı göze değil aynı zamanda krup, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı ve ishale de yol açabilmektedir.

4- Dış kulak yolu enfeksiyonları: Kulak enfeksiyonları, yüzdükten sonra kulağa kaçan kirli suyun temizlenmemesi sonucu ortaya çıkar. “Yüzücü kulağı” veya otitis eksterna olarak bilinen bu enfeksiyon, yaygın çocukluk orta kulak enfeksiyonu ile aynı değildir. Enfeksiyon dış kulak kanalında ortaya çıkar ve her yaştan yüzücüde görülebilir ve ağrı ve rahatsızlığa neden olabilir.

5- Molluskum kontagiosum: Molluskum kontagiosum, poksvirüslerin neden olduğu siğil benzeri bir döküntülü cilt hastalığıdır. Her ne kadar yüzme havuzu suyundan yayılmasa da, hastalığı taşıyan bir çocuk ya da yetişkinle havlu ve oyuncaklarını paylaşmak bulaşmayla sonuçlanabilir.

6- Hepatit A: Karaciğeri etkileyen viral bir enfeksiyondur. Sarılık, karın ağrısı, yorgunluk, mide bulantısı ve ateşe neden olur. Sıklıkla kontamine yiyeceklerle yayılmasına rağmen, daha az oranda kontamine sularla da bulaşabilmektedir.

7- Naegleria: Naegleria fowleri ameba isimli mikroorganizmanın neden olduğu son derece ciddi ve genellikle ölümcül olan bir enfeksiyondur. Nair olsa da bazen sıcak tatlı su havuzlarında ve göllerde bulunur ve halk arasında "beyin yiyen amip" adıyla da bilinir.

Tüm bu hastalıkların tedavisi için, enfeksiyon hastalıkları ya da diğer adıyla intaniye bölümüne başvurmanız gerekmektedir.

Havuz ve denizden bulaşan hastalıklar için risk grupları

Çocuklar, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler (örneğin AIDS hastaları organ nakli olan veya kemoterapi alan kişiler) enfekte olduğunda daha ağır hastalığa yakalanabilir. Bu saydığımız risk grubunda yer alan bireyler, rekreasyon suyunun özellikle Cryptosporidium bakterisi içeren insan veya hayvan dışkılarıyla kirlenebileceğini bilmelidir. Çünkü bu bakteri bağışıklık sistemi güçsüz olan kişilerde yaşamı tehdit eden bir enfeksiyona neden olabilir.

Havuz ve denizden bulaşan hastalıklardan korunma yolları

Kendinizi, yakınlarınızı ve çocuklarınızı RSH’lerden korumak için yüzerken, her zaman uygulayabileceğiniz birkaç kolay ve etkili sağlıklı yüzme adımı vardır. Havuza girmeden önce bazı ölçümlere dikkat etmek faydalı olacaktır.

• Havuzun son analiz sonuçlarını kontrol etmek
• Havuzun dibinde bulunan tahliye deliğinin dışarıdan görülebildiğinden emin olmak
• Suyun pH'sının ve serbest klor veya brom konsantrasyonunun doğru olduğundan emin olmak için havuz test şeritleri kullanmak
• Açıkta kimyasal bulunmadığından emin olmak
• İshaliniz varsa havuzdan uzak durmak
• Açık yaranız varsa su geçirmez bandaj kullanmak
• Suya girmeden önce duş almak. Sadece 1 dakika duşta durulanma, vücudunuzu kir ve başka şeyden arındırır. Böylece havuzun temiz kalmasına yardım etmiş olursunuz.
• Deniz ya da havuzun temizliğinden şüphe duyuluyorsa bağışıklık sistemi zayıf olan risk grubundaki kişilerin sudan uzak durmasını sağlamak
• Göz ve kulak yolu enfeksiyonlarından korunmak için gözlük ve kulak tıpası kullanmak ve sudan çıktıktan sonra kulakları iyice kurulamak
• Havlu, terlik gibi kişisel eşyaları paylaşmaktan kaçınmak
• Islak mayoları mümkün olduğunda hemen çıkarmak
• Havuz yerine enfeksiyon riskinin daha az olduğu denizde yüzmeyi tercih etmek

Not: Deniz ya da havuzdan bulaşan hastalık belirtiletinden herhangi birini taşıyorsanız, en kısa sürede enfeksiyon hastalıkları bölümüne müracaat etmeniz şarttır.