Fitat şeklinde de bilinmekte olan fitik asit, bitkilerin tohumu ve kabuğunda birikmekte olan bir maddedir. Bu madde; baklagiller, yağlı tohumlar ve sert kabuklu kuruyemişlerde daha fazla olur ve bedene yarar sağladığı kadar zararlı etkenleri de bulunmaktadır. Bu yüzden dengeli biçimde alınmalıdır. Fitik asit; kalsiyum, çinko, magnezyum, bakır ve demir gibi beden için önemli minerallerin emilimini engellemektedir. Bundan dolayı anti besin maddesi olarak da bilinmektedir.
İnositol polifosfat şeklinde de adlandırılan fitik asit, inositol adlı kimyasal molekülün fosfor içeren bir formunu oluşturur. Yani fitik asit, bitki tohumların ve kabuklarında fosforun bir saklanma biçimidir. Tohum filizlendiği zaman fitik asit bölünür ve bitkinin gereksinim duyduğu fosforu dışarı çıkarır. Pek çok besin maddesinde olan bu asit; bedende çinko, kalsiyum ve demir gibi minerallerin yoksunluğuna yol açabilir. Bundan dolayı fitik asit zararlı olduğu kadar faydası bulunan da bir madde olarak değerlendirilir.
Antioksidan özelliği nedeniyle deriye sağladığı yararlar oldukça önemlidir. Bu özellik sayesinde oksidatif stresi düşürerek başta kolon kanseri olmak üzere türlü kanserin oluşmasını engellemeye katkı sağlar.
Fitik asit, fosfor mineralinin bir saklanma şeklidir ve bundan dolayı en çok bitkilerin tohumlar ve kabuk kısmında bulunur. Bundan dolayı; yağlı tohum, tam tahıllar ve tohum kısımları tüketilmekte olan baklagillerde mevcuttur. Fitik asit denildiği zaman akla ilk gelen tam tahıllar, kuruyemişler, yağlı tohumlar gelir. Bununla birlikte baklagillerde de fazla seviyede yer alır.
Bitkilerde mevcut olan fitik asit oranı, olağan yollar ile filizlenme sırasında fosfora dönüşüp azalmaya başlar. Ancak baklagiller ve bazı tahıllar gibi tohum olarak tüketilmekte olan gıdalarda fitik asit fazla oranda mevcuttur. Bu durumla beraber fitik asit, mineral emilimini kötü etkiliyor diye bu gıdaların tüketimini düşürme uygun değildir. Çünkü baklagiller ve tam tahıllı besinler gibi gıdalar, beden için oldukça önemli besin maddeleri içerir.
Gıdalardaki fitik asit oranını düşürmek için türlü teknikler uygulanır. Örnek olarak kuru baklagilleri pişirmeden evvel suda bekletmek, fitik asit oranını önemli seviyede düşürür. Fitik asit oranını düşren öteki uygulamalarsa fermantasyon ve pişirme yöntemidir. Pişirmenin ardından gıdalardaki fitik asit oranı yaklaşık yüzde 80 seviyesinde düşer.
Fitik asit; cilde sağladığı yararlar sebebiyle maske, tonik, peeling malzemeleri gibi bazı dermokozmetik ürünlerde genellikle tercih edilir. Antioksidan özelliği sayesinde pek çok cilt bakım malzemesinin bileşenine katkı sağlar. Fitik asit, hücreleri cildi yenileyerek ölü deri oluşumunun azaltılmasına destek olur. Bununla birlikte cildin yağ seviyesini düzenlemeye katkı sağladığı için kolajen üretimini yükselttiği için kırışıklık, ince çizgi oluşumu gibi yaşlanma semptomlarını azaltıp anti aging etkisi sağlar.
Fitik asit fazla olduğu zaman meydana gelen sorunların pek çoğu mineral yoksunluğundan kaynaklanmakta olan problemlerdir. Bunun ile birlikte fitik asit; çinko, kalsiyum, magnezyum ve demir gibi bedende önemli fonksiyonu bulunan minerallerin emilimini eksiltir. Bedende pek çok metabolizmanın üzerinde etkisi bulunan minerallerin yoksunluğu, öncelikle bağışıklık sistemini zayıflatır, bunun ile birlikte bazı bedensel fonksiyonlarda da azalmaya neden olabilir. Bedende fitik asit fazla olduğu zaman en yaygın görülmekte olan belirtiler şu şekildedir;
Fitik asit, besleyici olan ve yoğun bir diyet uygulayan kişiler için önemli bir sağlık problemi oluşturmaz fakat daha yoğun beslenme ihtiyacı olan durumlarda, yeterli olmayan alım ya da mineral yoksunlukları varsa fitik asit besinlerini sınırlı sayıda tüketmek gerekmektedir. Bilhassa vejetaryen ya da vegan beslenme şeklini benimsemekte olan bireylerin bitki bazlı bir perhiz yapmaları, gıdasal demir ve çinko yoksunluğu tehlikesini çoğaltır.
Kırmızı et ve sakatat gibi tüm hayvansal gıdalarda da olan demir, hem-demir şeklinde bilinmektedir ve fitik asitten etkilenmezler.
Çinko; bazı tam tahıllarda yeterli seviyede olsa da bu tahıllardaki fitik asit, bedenin çinkoyu emme becerisini büyük oranda etkilemektedir. Bundan dolayı değişik çinko kaynaklarını kullanmak ve gerektiği zaman takviye almak gerekir, ancak fitik asitten kaynaklanan emilim azlığı, yalnızca o öğün için geçerli olmaktadır. Yani beslenme sırasında fitik asit içermekte olan bir gıda tüketildiği zaman o sırada yenilmekte olan gıdada olan mineral emilimini düşürür, gün içerisindeki farklı öğünlerdeki emilime etki etmez. Bundan dolayı öğün arasında yenilmekte olan kuruyemişin ana öğünde alınan besin ve mineral alımına negatif etki etmez.
Fitik asit (fitatlar) besinlerin işlevsel ve besin özellikleri üzerine önemli etkileri olan olağan bileşenlerin karışık bir sınıfını oluşturur. Fi- tik asit protein sindirimini de engeller.
Fitik asitin mümkün olduğunca az oranda tüketimi tavsiye edilse de günlük ne kadar tüketilmesi konusunda resmi bir oran yoktur. Bundan dolayı ülkelerin kendi ölçülerine göre alınması gerekli olan maksimum oranlar farklılık göstermektedir.
Güncelleme Tarihi: 17 Mart
Yayınlama Tarihi: 13 Mart
Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Günlük alınması gereken kalorinin %53’ü hububattan olmalıdır. Fitik asit hububatta doğal olarak bulunan ve beslenme kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir faktördür. Fitik asit (inositol hekzofosfat (myoinositol 1,2,3,4,5, 6 hekzakis dihidrojen fosfat-IP6) ya da fitat) birçok bitki hücresinde depo halinde bulunan fosfordur. En yüksek oranda buğday, pirinç, arpa, çavdar gibi tahıllarda, baklagil ve sert kabuklu yemişlerde bulunur. Enginar, incir, patates ve çilekte orta düzeyde, elma, brokoli, havuç ve yeşil fasulyede iz miktarda bulunur. Bitkiler açsından son derece önemli bir bileşendir.
Bitkilerin çimlenmesi ve büyümesi için gerekli olan yüksek enerjili fosfatı depolar. İnsanlar bu yapıdaki fosforu sindiremezler çünkü insanlarda bu yapıyı parçalayabilen fitaz enzimi yoktur. Fitaz enzimi fitik asitten fosforu ayırmak için gerekli olan bir enzimdir. Fitik asit, kalsiyum, magnezyum, demir, çinko gibi önemli mineraller ile bağ oluşturur ve mineraller fitat tarafından serbest bırakılmadığı için mineral eksikliğine neden olur. İnsanlar, özellikle çocuklar ve gelişen ülkelerdeki çocuklarda, vücut için gerekli temel mineralleri az miktarda alım sonucunda istenmeyen etkiler görülebilir. Gelişen ülkelerde en çok izlenen yol, tahıl ve tohumların fermantasyonu ile bu minerallerin kullanılabilirliğini arttırmaktır. Birçok bakteri fitaz enzimini etkin hale getirir. Laktik asit bakterileri tarafından tahıl ve tohumların fermantasyonu sonucu, fitat molekülü parçalanarak minerallerin kullanılabilirliği (biyo aktivitesini) arttırılmıştır.
Fitik asit tahıllarda tanenin farklı morfolojik bölümlerinde düzenli bir şekilde dağılım göstermez. Genellikle alöron tabakasında konsantre olmuştur. Endospermde ve ruşeymde azdır. Mısırda diğer tahıllardan farklı olarak fitik asitin %80 den fazlası embriyoda bulunur. Fitik asit miktarı buğdayda %0,,35, arpada %0,,13, mısırda %0,,89, yulafta %0,,01, tritikalede %0,,89 arasındadır. Görüldüğü üzere bütün buğday tanesinde ortalama mg/ g düzeyinde fitik asit varken, buğday kepeğinde mg/ g düzeyindedir. Buğday ununda ekstraksiyon oranı arttıkça fitik asit miktarı da artar. Sürekli kepekli ekmek tüketimi mineral eksiğine neden olabileceği için mümkün olduğunca ekmek tüketiminde çeşitliliğe gidilmesi önerilmektedir.
Kaynak:
Nermin B. () “Fıtık Asıtın Beslenme Açısından Önemı Ve Fıtık Asıt Mıktarı Düsürülmüs Gıda Üretım Metotları” S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 16(30):
Akay A. ve Ertaş N. () “Farklı Çinko Seviyelerinin Nohutun Fitik Asit Miktarına Etkisi” Türkiye Gıda Kongresi; Mayıs , Erzurum
İGMYO Gıda İşleme Bölümü
Gıda Teknolojisi Programı
Gıda Yüksek Mühendisi
Öğr. Gör. Aslı Muslu Can
Fitik asit, bitkilerin hücre duvarlarında bulunan bir tür anti-nutrienttir. Besinlerdeki fitik asit, demir, çinko, kalsiyum ve magnezyum gibi önemli minerallerin emilimini önleyebilir. Bu mineral eksiklikleri, vücut fonksiyonlarını ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.
Fitik asit ancak bazı besinlerde yüksek miktarda bulunsa da, besinlerin tüketilmesi halinde yüksek seviyelerde fitik asit emilimi olmayabilir. Bazı yöntemler fitik asidin emilimini azaltabilir. Bu nedenle kontrollü tüketilmesi gerekebilir.
Fitik asit bazı besinlerde yüksek miktarda bulunabilir ve önemli minerallerin emilimini azaltabilir. Ancak, uygun hazırlık yöntemleriyle fitik asidin emilimi azaltılabilir ve bu minerallerin emilimi artırılabilir. Besinlerdeki fitik asit miktarından endişe edenler, doğru hazırlama yöntemleri kullanarak besinleri tüketebilir ve diyetlerinin mineral içeriğini koruyabilirler.
Fitik asit, bitkilerin hücre duvarında bulunan ve bağırsaklarda emilimi zor olan bir bileşiktir. Bu nedenle bazı besinlerde yüksek oranda fitik asit bulunabilir. Fitik asit genellikle bitki bazlı gıdalarda bulunur ve aşağıdaki gibi birçok besinde bulunabilir:
Besinlerdeki fitik asit, mineral emilimini engelleyebilir. Ancak, fitik asit aynı zamanda antioksidan özelliklere sahiptir ve kansere karşı koruyucu etkileri olduğuna inanılmaktadır. Besinlerdeki fitik asit miktarı, pişirme yöntemi ve işleme yöntemleri gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin; uzun süre suda bekletilmiş ve fermente edilmiş besinlerde fitik asit miktarı daha düşük olabilir.
Fitik asit, bitkilerin hücre duvarlarında bulunan bir madde olarak birçok besinde doğal olarak bulunur. Fitik asidin birçok faydası olduğu gibi aynı zamanda bazı olumsuz etkileri de vardır. Aşağıda fitik asidin yararları ve zararları hakkında bilgi verilmiştir:
Kısaca özetlemek gerekirse; fitik asit, birçok besinde doğal olarak bulunur ve vücut için faydalı olabilir. Ancak, aşırı tüketimi bazı zararlı etkilere neden olabilir. Bu nedenle, besinlerdeki fitik asit miktarına dikkat etmek ve dengeyi korumak önemlidir.
Bakliyat, kuruyemiş, tohum ve çekirdeklerde yer alan fitik asit ve lektin sindirim sisteminden farklı birçok sistemi olumsuz etkileyen bileşiklerdir. Fitik asit; besinlerde yer alan ve sağlık için elzem olan fosfor, kalsiyum, bakır, demir, çinko, magnezyumun emilimini engellemektedir ve bazı sindirim sistemi enzimlerini baskılayarak eksikliğini yaratmaktadır.
Amilaz, tripsin ve pepsin enzimleri sindirim sisteminin önemli enzimleri olup nişasta ve proteinlerin sindirimi için kullanılmaktadırlar. Lektinler; besinlerde yer alan besin ögelerinin emilimini azaltmanın yanında hazımsızlık ve şişkinliğe neden olmaktadırlar.
Lektinler, bağırsakta yer alan hücrelerin yapısına girerek onları bozmakta ve otoimmun bazı tepkimeleri başlatmaktadırlar. Baklagiller (bezelye, börülce, fasulye, mercimek, nohut); ortalama saat suda beklemelidirler. Kuruyemişler (antep fıstığı, badem, ceviz, fındık); ortalama saat suda beklemelidirler.
Tohumlar ve çekirdekler (chia*, karabuğday, keten tohumu*, susam); 10 dakika* ile 8 saat arası suda beklemelidirler. Çiğ olan besinler, cam kase içerisinde üzerine su geçecek kadar su ilave edip havlu ile örterek suda bekletilmelidir.
Bu uygulamanın amacı bu besinlerin filizlenme döngüsünü taklit ederek içerisinde yer alan zararlı fitik asit ve lektinden temizlemektir. Bu işlemlerin sonucunda şişkinlik ve hazımsızlık şikayetleri azalacak, görünürde olmayan otoimmün tepkimelerde vücutta azalış gösterecektir.
Uzm. Dyt. Meltem Pınar Yıldırım
Form Assist Diyetisyeni
PaylaşFacebook'ta PaylaşTweet atTweeter'da PaylaşPin'leTwitter'da Tweetle
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası