Doğal Afetlerle Ilgili Bilgiler

kaynağı değiştir]

Sıcaklık

Siklonik fırtınalar

Diğerleri

Uzay

Kaynakça[değiştir

Dünyada süre gelen do&#;a olaylar&#;, insanlar&#;n ya&#;am&#;n&#; önemli ölçüde etkiledi&#;inde bunlar do&#;a kaynakl&#; afet olarak nitelendirilmektedir. Birle&#;mi&#; Milletler (BM) taraf&#;ndan do&#;a kaynakl&#; afetler, toplumun sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel faaliyetlerini önemli ölçüde aksatan, can ve mal kay&#;plar&#;na neden olan fakat yerel imkânlar ile ba&#; edilemeyen do&#;a olaylar&#; olarak tan&#;mlanm&#;&#;t&#;r.

Dünya genelindeki do&#;al afetler ele al&#;n&#;nca, 31 çe&#;it do&#;al afetin 28’ini meteorolojik afetlerin olu&#;turdu&#;u görülür. Do&#;al afetlerin çe&#;itleri ve önemi ülkeden ülkeye de de&#;i&#;mektedir. Örne&#;in, Akdeniz Bölgesinde en s&#;k kar&#;&#;la&#;t&#;&#;&#;m&#;z do&#;al afetler; kurakl&#;k, seller, orman yang&#;nlar&#;, heyelan, dolu f&#;rt&#;nalar&#;, ç&#;&#;lar, donlard&#;r. Ülkemizde ise en s&#;k görülen meteorolojik karakterli do&#;al afetler ise; dolu, sel, ta&#;k&#;n, don, orman yang&#;nlar&#;, kurakl&#;k, &#;iddetli ya&#;&#;&#;, &#;iddetli rüzgâr, y&#;ld&#;r&#;m, ç&#;&#;, kar ve f&#;rt&#;nalard&#;r.

Uluslararas&#; ölçekte en büyük afet veri taban&#;na sahip olan; Afet Ara&#;t&#;rma ve Epidemiyoloji Merkezi (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters-CRED) taraf&#;ndan do&#;a kaynakl&#; afetler ise; jeofiziksel, hidrolojik, meteorolojik, klimatolojik, biyolojik ve uzay kaynakl&#; olmak üzere alt&#; ana grupta s&#;n&#;fland&#;r&#;lmaktad&#;r (&#;ekil 1).

&#;ekil 1. Afet Tiplerine Göre Do&#;al Afetlerin S&#;n&#;fland&#;r&#;lmas&#; (funduszeue.info)

 

y&#;l&#;nda Dünya Sa&#;l&#;k Örgütü (WHO) ve Belçika Hükümeti’nin ilk deste&#;iyle olu&#;turulan CRED’in acil durumlar veri taban&#;nda (Emergency Events Database-EM-DAT) son yirmi y&#;lda () dünya çap&#;nda do&#;al afet olay&#;n&#;n rapor edildi&#;i belirtilmi&#;tir

(&#;ekil 2).

&#;ekil 2. Dünya genelinde / y&#;llar&#;nda meydana gelen do&#;al afetlerin neden oldu&#;u kay&#;plar (Kaynak: EM-DAT/CRED)

Dünya çap&#;nda seller en yayg&#;n görülen afet türü olup bunu f&#;rt&#;nalar izlemektedir. periyodu içinde Dünya genelinde (%44) sel, (%28) f&#;rt&#;na, (%8) deprem, (%6) ekstrem s&#;cakl&#;k, (%5) heyelan ve (%5) kurakl&#;k olay&#; meydana gelmi&#;tir (&#;ekil 3).

&#;ekil 3. Dünya genelinde y&#;llar&#; aras&#;nda meydana gelen do&#;al afetlerin afet türlerine göre da&#;&#;l&#;mlar&#; (%) (Kaynak: EM-DAT/CRED

Can kay&#;plar&#;n&#;n büyüklü&#;ü; afetin türü, konumu, süresi, zarar gören nüfusun boyutu ve savunmas&#;zl&#;&#;&#; olmak üzere birçok faktöre ba&#;l&#;d&#;r. y&#;llar&#; aras&#;nda Dünya çap&#;nda yakla&#;&#;k 4 milyar insan afetlerden etkilenmi&#; bunun sonucunda 1,2 milyondan fazla insan hayat&#;n&#; kaybetmi&#;tir (&#;ekil 4).

&#;ekil 4. Dünya genelinde y&#;llar&#; aras&#;nda en fazla can kayb&#;na neden olan 10 büyük do&#;al afet (Kaynak: EM-DAT/CRED)

y&#;l&#;, dünyadaki milyonlarca insan&#; etkileyen, büyük can ve mal kay&#;plar&#;na yol açan kas&#;rgalar, siklonlar, tayfunlar, f&#;rt&#;nalar, sel felaketleri, orman yang&#;nlar&#; ve kurakl&#;k gibi meteorolojik karakterli do&#;al afetlerin yo&#;un olarak ya&#;and&#;&#;&#; bir y&#;l olmu&#;tur. Do&#;al afetlerden geni&#; alanlar etkilenmi&#;, milyonlarca insan yer de&#;i&#;tirmek zorunda kalm&#;&#;t&#;r (&#;ekil 5).

&#;ekil 5. y&#;l&#;nda meydana gelen afetler ve sonuçlar&#;(Kaynak: EM-DAT/CRED)

Dünyan&#;n en büyük risk yönetimi ve sigorta &#;irketlerinden birisi olan Munich Re’nin y&#;l&#; do&#;a kaynakl&#; afet de&#;erlendirmesinde; Dünya genelinde toplam do&#;a kaynakl&#; afetin meydana geldi&#;i, bu afetler sonucunda 8 ki&#;inin ya&#;am&#;n&#; yitirdi&#;i ve milyar ABD dolar&#; bir ekonomik kayb&#;n olu&#;tu&#;u belirtilmi&#;tir.

y&#;l&#;nda hem genel kay&#;plar hem de sigortal&#; kay&#;plar önceki y&#;la göre önemli ölçüde daha yüksekti ( y&#;l&#; küresel ekonomik kay&#;plar milyar ABD Dolar&#;). ’deki do&#;al afet kay&#;plar&#;n&#;n sigortalanm&#;&#; k&#;sm&#; yakla&#;&#;k 82 milyar ABD Dolar&#; (Genel kay&#;plar&#;n %40’&#;) oldu. y&#;l&#;nda her biri 1 milyar ABD Dolar&#;ndan fazla maddi kay&#;plarla sonuçlanan 50 büyük do&#;a kaynakl&#; afet meydana gelmi&#;tir. Büyük çapl&#; do&#;a kaynakl&#; afetler geni&#; alanlar&#; etkilemi&#; ve önemli zararlar olu&#;turmu&#;tur (&#;ekil 6).

&#;ekil 6. Dünya Genelinde Periyodunda Meydana Gelen Hava-&#;klim Kaynakl&#; En Az 1 milyar ABD Dolar&#; Ekonomik Kayba Neden Olan Do&#;a Kaynakl&#; Afet Say&#;lar&#; (Kaynak:Aon. Weather, Climate & Catastrophe Insight, Annual Report)

“ y&#;l&#;ndaki can kay&#;plar&#;n&#;n yüksek olmas&#;nda; ani ta&#;k&#;n ve sel olaylar&#; önemli rol oynam&#;&#;t&#;r.”

Dünya genelinde tablo böyleyken; ülkeler düzeyinde incelendi&#;inde ’de ba&#;layan ve ile rekor seviyelere ula&#;an ABD’de gerçekle&#;en hava ve iklim afetleri, toplam hasar maliyetlerinin 1 milyar dolara ula&#;t&#;. Bu olay&#;n kümülatif maliyeti trilyon dolar&#; a&#;t&#; (&#;ekil 7).

Temmuz-Ekim aylar&#;nda Pakistan’da, may&#;s ay&#;nda Uganda, Ruanda ve Kenya’da, Haziran ila A&#;ustos aylar&#; aras&#;nda Banglade&#;’te ve A&#;ustos ay&#;nda Afganistan’da etkili olan ani ta&#;k&#;n ve sel olaylar&#; büyük can kay&#;plar&#;yla sonuçlanm&#;&#;t&#;r. Kas&#;m ay&#;nda ABD ve Karayipler’i etkileyen Eta Kas&#;rgas&#; can kayb&#;n&#;n yüksek oldu&#;u di&#;er bir afet olarak s&#;ralamada yer alm&#;&#;t&#;r (&#;ekil 8).

 

&#;ekil 7. y&#;l&#;nda ABD’de meydana gelen yüksek maliyetli afetler (Kaynak:funduszeue.info)

 

&#;ekil 8. Y&#;l&#;nda Meydana Gelen En Fazla Can Kayb&#;na Neden Olan Be&#; Do&#;al Afet

y&#;l&#;nda Çin’de meydana gelen sel olaylar&#;; Tayland, Banglade&#;, Hindistan ve Sri Lanka’da etkili olan Amphan Siklonu; ABD’de etkili olan Laura Kas&#;rgas&#;, k&#;rsal yang&#;nlar ve a&#;ustos ay&#;nda etkili olan konvektif f&#;rt&#;na maddi kayb&#;n en yüksek oldu&#;u afetler olarak bu s&#;ralamada yer almaktad&#;r.

y&#;l&#;nda, 1 milyar ABD Dolar&#; ve üstü zarara neden olan 50 do&#;a kaynakl&#; afet meydana gelmi&#;tir. Özellikle dönemi, son yirmi dokuz y&#;l içinde afet kaynakl&#; ekonomik kay&#;plar&#;n önemli derecede artt&#;&#;&#; bir dönem olmu&#;tur (&#;ekil 9).

&#;ekil 9. y&#;l&#;nda meydana gelen ve en yüksek ekonomik kayba neden olan be&#; büyük do&#;a kaynakl&#; afet

Dünyada ’de afetlerin hasar&#;na bakt&#;ktan sonra; Türkiye’deki durumu bakacak olursak, özellikle ’li y&#;llardan sonra meteorolojik afetlerin olu&#;um say&#;lar&#;nda belirgin bir art&#;&#; görülmektedir. y&#;l&#;nda ülkemizin farkl&#; kesimlerini farkl&#; ölçülerde etkileyen meteorolojik afetler ya&#;anm&#;&#;t&#;r. Ülkemizde, y&#;l&#; içerisinde toplam meteorolojik karakterli do&#;a kaynakl&#; afet rapor edilmi&#;tir (&#;ekil 10).

&#;ekil Türkiye’de y&#;l&#;nda meydana gelen meteorolojik afet da&#;&#;l&#;mlar&#; (Kaynak: Y&#;l&#; Meteorolojik Afetler De&#;erlendirmesi- T.C. Çevre, &#;ehircilik ve &#;klim de&#;i&#;ikli&#;i Bakanl&#;&#;&#; Meteoroloji Genel Müdürlü&#;ü)

Uzun y&#;llar da&#;&#;l&#;m&#;na bak&#;ld&#;&#;&#;nda y&#;l&#; içerisinde meydana gelen meteorolojik afet say&#;s&#; periyodu içerisindeki en yüksek de&#;er olarak kay&#;tlara geçmi&#;tir (&#;ekil 11).

&#;ekil 11. Türkiye’de Periyodunda Gözlenen Meteorolojik Karakterli Do&#;a Kaynakl&#; Afetlerin Y&#;ll&#;k Da&#;&#;l&#;mlar&#; (Kaynak: Y&#;l&#; Meteorolojik Afetler De&#;erlendirmesi- T.C. Çevre, &#;ehircilik ve &#;klim de&#;i&#;ikli&#;i Bakanl&#;&#;&#; Meteoroloji Genel Müdürlü&#;ü)

Hem dünya hem de Türkiye COVID pandemisi ile sava&#;&#;rken do&#;al afetler bu sava&#;&#;n en büyük dü&#;man&#; olmu&#;lard&#;r. Geçmi&#; y&#;llar ile kar&#;&#;la&#;t&#;r&#;ld&#;&#;&#;nda artan afet say&#;lar&#; ve ekonomik kay&#;plar ve insan etkilenmelerinin azalt&#;lmas&#; için dünyan&#;n birçok ülkesi ile birlikte afetlerin küresel bir sorun oldu&#;unun kabullenilmesi ve ortak mücadele odaklar&#;n&#;n arat&#;lmas&#; gerekmektedir.

Özellikle y&#;l&#;nda COVID pandemisinin toplumlar üzerindeki etkisi ile küresel iklim de&#;i&#;ikli&#;inden ek olarak toplumlar&#;n kendi pay&#;n&#; almas&#;, k&#;r&#;lgan ekonomik yap&#;lar, dünyadaki siyasi hareketler birçok etmen Afet haz&#;rl&#;klar&#;n&#;n önüne geçti&#;i görülmektedir. Afet halkas&#;na bak&#;ld&#;&#;&#;nda asl&#;nda risk yönetiminden olu&#;turulmu&#; bir halka oldu&#;u kar&#;&#;m&#;za ç&#;kmaktad&#;r (&#;ekil 12).

&#;ekil 12.Afet Halkas&#;

’da Wuhan’da ilk ke&#;fedilen COVID vakas&#;ndan sonraki süreçte ortaya ç&#;kan tüm afetleri “Afet içerisinde Afet” olarak nitelendirmek ve daha önceki tecrübelerden ayr&#; de&#;erlendirmek daha etkin ve güvenilir bir yöntem olacakt&#;r.

Afetler ön görülemez midir? Yoksa do&#;ay&#; daha çok anlamak toplumlar&#;n afetleri anlama ve tahmin etme de güç mü verir? Bunu anlamak için &#;ekil 13’e bakmak gerekir.

                               “Bu haritaya bak&#;nca önümüzdeki en büyük afeti tahmin etmek zor mudur sizce?”

&#;ekil Türkiye’de Y&#;l&#; Normalin Yüzdesi &#;ndeksine Göre Kurakl&#;k Haritas&#;(funduszeue.info?d=yillik#sfB)

 

KAYNAKLAR

1. Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED)
2. C. Tar&#;m ve Orman Bakanl&#;&#;&#; Meteoroloji Genel Müdürlü&#;ü Y&#;l&#; Meteorolojik Afetler De&#;erlendirmesi Raporu
3. Y&#;l&#; Afet &#;statistikleri
4. Türk Deprem Ara&#;t&#;rma Dergisi
5. Koenig and Schultz’s Disaster Medicine: Comprehensive Principles and Practices
6. Journal of ADEM
7. Türk Deprem Ara&#;t&#;rma Dergisi
8. Do&#;al Afetler ve Çevre Dergisi
9. Türk Deprem Ara&#;t&#;rma Dergisi
10. Dijitalle&#;en Dünyada Ak&#;ll&#; Afet ve Acil Durum Uygulamalar&#;
11. Türk K&#;z&#;lay Dergisi
12. Afet ve Risk Dergisi
13. Disaster Medicine and Global Public Health
14. funduszeue.info

nest...

80818 80819 80820 80821 80822