Mesai Saatleri Dışında Eğitim

MESAİ SAATLERİ DIŞINDA HİZMETİÇİ EĞİTİM FAALİYETLERİ YAPILAMAZ

İlgili mevzuatına göre, yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile mesai günleri saat 'den sonra başlayan saatlerde eğitim öğretimi aksatmamak adına yapılan hizmetiçi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetlerine öğretmenlerin ve personelin resen katılmaya zorlanması,

Konusu eğitim ve öğretim olmayan her türlü toplantı ve faaliyetlere de mesai saatleri içerisinde olsa bile öğretmenlerin ve personelin resen katılmaya zorlanması yasal ve hukuki değildir. Bu toplantı ve faaliyetlere katılımda gönüllülük esas alınır.

Şöyle ki;

  tarihli ve  sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Çalışma Saatleri" başlıklı maddesindeki; "Memurların haftalık çalışma süresi genel olarak 40 saattir.

Bu süre Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak üzere düzenlenir. Ancak özel kanunlarla yahut bu kanuna veya özel kanunlara dayanılarak çıkarılacak tüzük ve yönetmeliklerle, kurumların ve hizmetlerin özellikleri dikkate alınmak suretiyle farklı çalışma süreleri tespit olunabilir.

Bakanlar Kurulu, yurt dışı kuruluşlarda hizmetin gerektirdiği hallerde, hafta tatilini Cumartesi ve Pazardan başka günler olarak tespit edebilir." hükümleri ile memurların çalışma saatleri tespit edilmiştir.

Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Günlük Çalışma Saatlerinin Tespiti" başlıklı maddesindeki; "Günlük çalışmanın başlama ve bitme saatleri ile öğle dinlenme süresi, bölgelerin ve hizmetin özelliklerine göre merkezde Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca, illerde valiler tarafından tespit olunur." hükümleri ile de Günlük Çalışma Saatlerinin illerde valiler tarafından tespit edileceği hüküm altına alınmıştır.

Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Yıllık izinlerin kullanılışı" başlıklı maddesindeki; "Yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer.

Öğretmenler yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılırlar. Bunlara, hastalık ve diğer mazeret izinleri dışında, ayrıca yıllık izin verilmez.

Hizmetleri sırasında radyoaktif ışınlarla çalışan personele, her yıl yıllık izinlerine ilaveten bir aylık sağlık izni verilir." hükümleri ile de öğretmenlerin yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayıldıkları hüküm altına alınmıştır.

tarih ve Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Sayılı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Yüksek Ve Orta Dereceli Okullar Öğretmenleri İle İlkokul Öğretmenlerinin Haftalık Ders Saatleri İle Ek Ders Ücretleri Hakkında Kanun ile ise öğretmenlerin çalışma saatleri düzenlenmiş ve kanunun açıklaması olan ilgi (c) deki Karar'ın "Aylık karşılığı ders görevi" başlıklı 5. maddesi ve "Ek ders görevi" başlıklı 6. maddesi ve diğer maddeler ile girilecek dersler belirlenmiştir.

tarih ve Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Yönetici Ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Karar'ın "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde;"(1) Bu Kararda geçen;

b) Aylık karşılığı ders görevi: Aylık karşılığında okutulmak zorunda olunan dersleri,

f) Ek ders görevi: Aylık karşılığı ders görevi dışında ek ders ücreti karşılığında okutulan dersleri,

g) Gündüz öğretimi dışında kalan öğretim: Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yarıyıl ve yaz tatilleri ile cumartesi ve pazar günleri yapılan yüz yüze eğitim ile diğer günlerde saat 'den sonra başlayan yüz yüze eğitimi,

k) Tam gün tam yıl eğitim: Mesleki ve teknik örgün ve yaygın eğitim kurumlarının fiziki kapasitelerinden azami derecede yararlanılması amacıyla hafta sonu, yarıyıl ve yaz tatilleri de dahil olmak üzere saatleri arasında fiilen yapılan eğitim ve öğretimi, ifade eder." hükümleri bulunmaktadır.

Yukarıda sıralanan Aylık Karşılığı Ders Görevi, Ek Ders Görevi, Gündüz Öğretimi Dışında Kalan Öğretim ve Tam Gün Tam Yıl Eğitim tanımlarından hareketle Gündüz Öğretimi dışında kalan öğretimin cumartesi ve pazar günleri yapılan yüz yüze eğitim ile diğer günlerde saat 'den sonra başlayan yüz yüze eğitimi kapsadığı anlaşılmaktadır.

Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Ders ve konferans ücretleri" başlıklı maddesi 1. fıkrasında; "Bu Kanunun 89 uncu maddesine göre kendilerine ders görevi verilenlere, ders saati başına gündüz öğretimi için , örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile saat 'den sonra başlayan öğretim faaliyetleri için gösterge rakamının bu Kanuna göre belirlenen aylık katsayısı ile çarpımından oluşan miktar üzerinden ek ders ücreti ödenir." hükümleri bulunmaktadır.

Bu hükümlere göre de örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile saat 'den sonra başlayan öğretim faaliyetleri için gösterge rakamının Kanuna göre belirlenen aylık katsayısı ile çarpımından oluşan miktar üzerinden ek ders ücreti ödenmektedir.

Kısacası, örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile saat 'den sonra başlayan öğretim faaliyetleri için ek ders ücreti ödeneceği Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Ders ve konferans ücretleri" başlıklı maddesi 1. fıkrasında belirtilmektedir.

Dolayısıyla, Okul Öncesi Eğitim, İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında;

Yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre;Yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile mesai günleri saat 'den sonra başlayan saatlerde eğitim öğretimi aksatmamak adına yapılan hizmetiçi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetlerine öğretmenler ve personel resen katılmaya zorlanamaz.

Konusu eğitim ve öğretim olmayan her türlü toplantı ve faaliyetlere de mesai saatleri içerisinde olsa bile öğretmenler ve personel resen katılmaya zorlanamaz. Bu toplantı ve faaliyetlere katılımda gönüllülük esas alınır.

Bu tür toplantı ve faaliyetler mesai saatleri içerisinde genellikle ters devre olacak şekilde planlanmalıdır. Bu mümkün değilse izin alınarak; yarım gün öğretim yapılarak kalan zamanda veya tam gün tatil yapılarak toplantı gerçekleştirilir.

ANAYASAMIZDA ANGARYA YASAKTIR

Bu durum ayrıca Anayasa'mızın maddesinde yer alan "Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır." hükümlerine de aykırılık teşkil edecektir.

ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE ANGARYA YASAKTIR

İLO diğer adıyla Uluslararası Çalışma Örgütü Türkiye'nin imza koyduğu İLO sözleşmeleri veya diğer uluslararası sözleşmeler Anayasası'nın "Milletlerarası Antlaşmaları Uygun Bulma" başlıklı maddesinde yer almaktadır.

Bilindiği üzere Anayasa'da önemli değişiklikler yapılarak kamu görevlilerine sendika hakkı açıkça tanınmış, daha sonra yapılan bir değişiklik ile de Anayasa'nın maddesinin son fıkrasına, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren sayılı yasanın 7. maddesi ile eklenen son cümle uyarınca; "Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır." hükümleri ile Uluslararası Sözleşmeler iç hukukumuzun bir parçası haline getirilmiştir.

Anayasa'nın maddesi uyarınca iç hukukumuzun bir parçası haline gelen ve bir uyuşmazlık olması halinde yasalardan önce uygulanacak olan temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelerin örgütlenme özgürlüğü ve sendikal haklara ilişkin hükümler içerdiği bilinmektedir.

Buna göre; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Ve Çalışma Ortamına İlişkin Sayılı Sözleşmesinin 3. maddesi (b) bendindeki; "Bu sözleşmenin amacı bakımından; "b "İşçiler" terimi, kamu çalışanları dâhil olmak üzere istihdam edilen bütün kişileri kapsar." hükümlerince sözleşme metni memurları da kapsamaktadır.

  tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Cebri veya Mecburi Çalıştırmaya İlişkin Sözleşmenin maddesi (b) bendindeki; "Sadece 18'den yukarı ve 45'den aşağı yaşlarda bulunan sağlam yetişkin erkekler cebri veya mecburi çalıştırmaya tabi olabilirler. Bu sözleşmenin 10 uncu maddesinde öngörülen iş türleri hariç, aşağıdaki tedbirler ve şartlar dikkate alınmalıdır.

b-Öğretmenler öğrenciler ve genel olarak idari personelin muaf tutulması;" hükümleri ile memurların cebri ve mecburi çalışmadan muaf tutulacağı kayıt altına alınmıştır.

KANUN, TÜZÜK VE YÖNETMELİK HÜKÜMLERİNE AYKIRI EMİR, YERİNE GETİRİLMEZ

Diğer taraftan Sayılı Devlet Memurları Kanununun "Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları" başlıklı maddesinde "?Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz?"hükmü mevcut olup bu hüküm uyarınca yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile mesai günleri saat 'den sonra başlayan saatlerde eğitim öğretimi aksatmamak adına yapılan hizmetiçi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetlerine öğretmenlerin ve personelin resen katılmaya zorlanması,

Konusu eğitim ve öğretim olmayan her türlü toplantı ve faaliyetlere de mesai saatleri içerisinde olsa bile öğretmenlerin ve personelin resen katılmaya zorlanması yukarıdaki mevzuat hükümlerine aykırı olup mevzuata aykırı olarak verilen bu görevin yerine getirilme imkânı da bulunmamaktadır.

İLGİLİ YARGI KARARLARI

Bu konuda Danıştay son noktayı koymuştur. Şöyleki; Danıştay Dairesi / Esas, / Karar Sayılı ve tarihli kararında; mesai saatleri dışında seminer, toplantı gibi gerekçelerle öğretmenlere görev verilmesinin mümkün olamayacagına hükmetmiştir.

Kararda; Öğretmen; Fatih Projesi ile ilgili mesai saatleri dışında seminer düzenleyen idareye dilekçe ile başvurarak seminere itiraz etmiş ve katılmayacağını bildirmiştir.  Buna rağmen idare tarafından,  verilen göreve kasten katılmamaktan soruşturma açılmış ve maaş kesim cezası ile cezalandırılmıştır. Konu öğretmen tarafından yargıya taşınmış ve idare mahkemesi öğretmenin açtığı davada öğretmen davayı kaybetmiştir.  Davaya Danıştay da yapılan itiraz sonucunda Danıştay Dairesi,  mesai saatleri dışında yapılan görevi kabul edemeyeceği,  dinlenme hakkının anayasal hak olduğu, dilekçe vererek seminere katılmayacağını bildirdiği halde verilen görevi kasten yapmamak suçlaması ile verilen cezanın hukuk aykırı olduğuna hükmetmeştir. Böylece idare mahkemesinin kararı bozulmuş olup bundan sonra mesai saatleri dışında seminer, toplantı gibi gerekçelerle öğretmenlere görev verilmesi mümkün olmayacaktır. 

Benzer bir konuda Elazığ Teknik ve Endüstri Meslek Lisesinde Motorlu Araçlar Teknolojisi öğretmeni olarak görev yapan Türk Eğitim-Sen üyesi Ayşem Yıldız'ın Elazığ seafoodplus.info Mahkemesi'ne; gece eğitimi dersleri karşılığı eksik ödenen haftalık 6 saat ders ücretinin ve mesai saatleri dışında yaz eğitimi döneminde girmiş olduğu telafi eğitimi dersleri ile ilgili olarak haftalık 6 saat olmak üzere toplam 12 saat ders ücretinin tarafına ödenmesi istemiyle yaptığı idari başvurunun reddine ilişkin ve söz konusu idari işlemin; hafta içi mesai saatinden sonra yasal tatil döneminde çalıştığının sabit olduğu ve bu dönemde ek ücretlerinin yasa gereği artırımlı olduğunun haksız, hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek açtığı idari işlemin iptaline yönelik davada, Elazığ 2. İdare Mahkemesi / Esas, / Karar Sayılı ve tarihli karar ile dava konusu işlemin iptal edilmesi yönünde, karar vermiş ve bu karar Malatya Bölge İdare Mahkemesi'nce / Esas, / Karar Sayısı ile tarihinde onanarak kesinleşmiştir.

Yine benzer bir konuda Sivas Reşat Şemsettin Şirer İlköğretim Okulu öğretmeni olarak görev yapan Türk Eğitim-Sen üyesi Ahmet ŞEKER'in Sivas İdare Mahkemesi'ne; mesai saatleri dışında bilgisayar ve Internet kursunda görevlendirme karşılığı ek ders ücreti ödenmesi talebiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin söz konusu idari işlemin iptaline yönelik davada; "Davacının Nisan tarihlerinde bilgisayar ve Internet kursuna katıldığı bu etkinlik dolayısıyla talep ettiği ek ders ücretlerinin ise, ek ders ücretlerine ilişkin esasların 7. maddesinde kursiyerlere ek ders ücreti ödenmesine ilişkin bir hüküm bulunmadığı gerekçe gösterilerek reddedildiği anlaşılmaktadır. Yürürlükteki mevzuat kapsamında mahkememizce yapılan değerlendirmede kurs çalışmasına katılan ve ek ders ücretine hak kazanan davacının başvurusunun anılan gerekçeyle reddine ilişkin işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir. Dolayısıyla davacının katıldığı kursa ilişkin ek ders ücretinin yasal faizi ile birlikte tazmini gerekmektedir. "gerekçesiyle Sivas İdare Mahkemesi / Esas ve / Karar Sayılı karar ile dava konusu işlemin iptal edilmesi yönünde, tarihinde karar vermiştir.

DİLEKÇE ÖRNEGİ

/../ - // tarihlerinde yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile mesai günleri saat 'den sonraki saatlerde düzenlenen hizmetiçi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetlerine ek ders ödemesi yapılmaması halinde/dinlenme hakkını kullanmak için katılınamayacağının, mesai saatleri içerisinde yapılması halinde katılınacağnın bilinmesi ve konu hakkında yapılacak yeni faaliyet takvimi ve saatleri ile ek ders ödemesi yapılıp yapılmayacagının  bildirilmesi hakkında idareye verceginiz dilekçeyi bilgisayarınıza indirmek için tıklayınız.

ÇALIŞANLARA VERİLMESİ GEREKEN EĞİTİMLER İş yerlerinde genel anlamda iş verenler işçiye iş saatleri içinde eğitim vermeyip dinlenme veya tatil gününde eğitim vermektedir. Çalışanlar buna itiraz ettiğinde ise gelmek zorundasınız, gelmezseniz işten atarım, başka projeye gönderirim, tutanak tutarım gibi tehditler; hukuk dışı sözler söylemektedirler. Aslında bu sözü söyleyen zat-ı şahıslara iyi cevap veren çalışanların olduğunu biliyoruz.

Eğitim-Bir-Sen olarak, Millî Eğitim Bakanlığı’na başvurarak, eğitim kurumları çalışanlarının katılımının zorunlu kılındığı kurul, komisyon, ekip, öğrenci kulübü, sınıf rehberlik, toplum hizmeti çalışmaları, tören, toplantı, kurs ve seminerlerin tarih ve saatlerinin, kişilerin çalışma şartları ve dinlenme saatleri göz önüne alınarak, hafta içi mesai saatleri içinde belirlenmesi gerektiği noktasında il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerine genel bir yazının gönderilmesini talep ettik.

Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nin “Öğretmenlerin görevleri ve sorumlulukları” başlıklı maddesinde, mesai saatleri dışında idarece belirlenen herhangi bir gün veya zaman diliminde yapılabileceğine dair bir hüküm bulunmamasına rağmen, il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerince adı geçen çalışmaların hafta içi mesai saatleri sonrasında veya hafta sonlarında gerçekleştirildiği görülmektedir.

Dinlenme hakkı anayasal bir haktır. Ayrıca, yasal zorunluluğun ötesinde, çalışanları yorgunluk ve onun beraberinde getireceği dikkatsizlik sonucu uğrayabilecekleri iş kazalarından korumak, çalışanın bedensel ve ruhsal olarak iyiliğinin devamını sağlamak,  iş tatminini artırmak, çalışanın sosyal yaşama da katılımını sağlamak, kamu hizmetinin veriminin azalmasına engel olmak, kamu hizmetinin kalitesinin düşmesini önlemek vb. birçok sebeple kamu görevlisinin dinlenme hakkının tam olarak kullanabilmesinin sağlanması gereklidir.

Danıştay Dairesi’nin / Esas / sayılı kararında da, “görevlendirilen kurul, komisyon, ekip, öğrenci kulübü, sınıf rehberlik, toplum hizmeti çalışmalarına, millî bayram ve mahallî günlere, tören ve toplantılara, kurs ve seminerlere katılmanın öğretmenin görev ve sorumlulukları arasında sayılmış olmasına rağmen bu görev ve sorumluluğun mesai saatleri dışında belirlenen herhangi bir zaman diliminde yapılabileceği, öğretmenin günün hangi saatinde olursa olsun bu görevlendirmeye katılma zorunluluğu olduğu anlamına gelmeyeceği, çalışanların dinlenme hakkının anayasa ile korunmuş bir hak olduğu, idarenin kişilerin çalışma koşulları ve dinlenme saatlerini göz önüne alarak kurs saat ve tarihleri belirlemesi gerektiği” ifade edilmiştir.

Bu itibarla, eğitim kurumları çalışanlarının katılımının zorunlu kılındığı kurul, komisyon, ekip, öğrenci kulübü, sınıf rehberlik, toplum hizmeti çalışmaları, tören, toplantı, kurs ve seminerlerin tarih ve saatlerinin, kişilerin çalışma koşulları ve dinlenme saatleri göz önüne alınarak, hafta içi mesai saatleri içerisinde belirlenmesi gerekmektedir.

Bakanlığa gönderdiğimiz yazı için tıklayınız

Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Vardiyalı çalışıyorum. Arada işyeri,“eğitim var”, “sağlık taraması var” diye sürekli izin günleri veya geceden çıktığımız günde çağrılıyoruz. Benim gelip gitmem zaten sıkıntı aracım yok. “Katılmazsanız tutanak tutarız sizin için iyi olmaz” diye tehdit ediyorlar. Geçen sağlık taramasına geceden çıktım güya 10’da gelecekti doktor, öğlen 1’de geldi. Bu gece nöbete gideceğim sabah 10’da iş güvenliği eğitimi var. Ben katılmak istemiyorum nöbet çıkışı. Ne yapabilirim?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun “Çalışanların Eğitimi” başlıklı maddesine göre:

“Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz.Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresininüzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarakdeğerlendirilir”.

Mevzuata göre işveren işçi sağlığı ve güvenliği eğitimini çalışma saatleri içinde vermekle yükümlü değildir. İşçi de bu eğitimlere katılmakla yükümlüdür Ancak eğitimlerde geçen süreler çalışma süresinden sayılacağı için, eğitimler mesai saatlerinin ardından verilirse, işveren eğitimde geçen süre için fazla mesai ücreti ödemekle yükümlüdür.

Her ne kadar kanunda açıkça belirtilmemiş olsa da, mesaisi biten işçi eğitimin verileceği saati beklemek zorunda kalırsa, bu aradaki sürenin de çalışma süresinden sayılması gerekir.
Yani okurumuz mesai saatlerinden sonra yapılan ya da mesai saatinde başlayan ancak mesai saatini aşan eğitimler için fazla mesai ücreti talep edebilir.

Bununla birlikte iki önemli kuralın daha altını çizmemiz gerekiyor.

Birinci olarak günlük çalışma süresi fazla mesai de dahil olmak üzere en fazla 11 saat olabilir. Dolayısıyla işçi sağlığı veya güvenliği eğitimleri nedeniyle işçi fazla mesai yapmak zorunda kalsa bile, toplam süre 11 saati geçemez. Okurumuzun 11 saat kuralına uyulmasını talep edebilir.

İkinci olarak İş Kanunu’nun maddesine göre “İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir”.

Dolayısıyla okurumuz turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetlerinde çalışmıyorsa ya da bu hizmetlerde çalışmakla birlikte yazılı onay vermemişse, gece vardiyasında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz. Bu durum söz konusuysa okurumuz gece vardiyasında 7,5 saat çalıştıktan sonra sabah yapılacak eğitime katılmak zorunda değildir.