Zam Yapan Hükümete Sözler

Siyaset İlmi ve Devlet İdaresi &#;zl&#; S&#;zler (Mustafa Kemal Atat&#;rk)

SİYASET İLMİ VE DEVLET İDARESİ

Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK

Siyaset ve Müspet Ahlâk

1- İnsanlar daima yüksek, temiz ve mukaddes hedeflere yürümelidirler. Bu hareket şeklidir ki, insan olanın vicdanını, dimağını ve bütün insanî kavramını tatmin eder. Bu şekilde yürüyenler, ne kadar büyük fedakarlık yaparlarsa, yükselirler ve bu hareket şekli mutlaka açık olur. Çünkü alnı açık, dimağı açık, kalp ve vicdanı açık insanlar tarafından idare olunabilen toplumlar ancak bu manada hareketlerin izleyicisi olabilirler. Fikirlerini, duygularını ve teşebbüslerini gizli tutanlar, gizli vasıtalar uygulamaya girişenler mutlaka utanma ve sıkılmayı gerektiren, akıl ve mantığın haricinde hareket edenler olabilirler. Bu gibi işlere girişenlerin sonu ergeç acıdır. ()

2- Bizim yüzümüz, her zaman temiz ve pak idi ve daima temiz ve pak kalacaktır. Yüzü çirkin, vicdanı çirkinliklerle dolu olanlar, bizim vatanseverce, vicdanlıca ve namusluca hareketlerimizi küçük ve çirkin ihtirasları yüzünden, çirkin göstermeye kalkışanlardır. ()

3- Milletin şahıslara, kendini unutacak ve kendini kaptıracak kadar tutkun olması, iyi netice vermez. Bunun tarihte misalleri çoktur. ()

Dürüst Siyaset

4- Hakikaten memlekete hizmet etmek istiyenlerin kalbi açık olmalıdır; açık söylemelidirler. Millet ile, milleti sevk ve idare edenler çok açık görüşmelidirler. Olan şeyler ve yapılacak şeyler olduğu gibi ifade olunmalıdır. Yoksa safsatalar ile milleti aldatmak, onu birbirine düşürmek demektir. Kuralımız, daima millete karşı hakikatleri ifade olmalıdır. Milleti aydınlatma, bu demektir. Millete hakikati izah edenler, kendilerinin de aldanmadığına emin olmalıdır… Arkadaşlar… benim bütün hayatımda takip ettiğim meslek budur! ()

5- Samimî ve dürüst insanlar aynı zamanda medenî cesaret sahibi olur, imzalarını saklamaya tenezzül etmezler. Belli ki bunu yazan ahlaksız yalancının biridir. ()

6- Hakikati konuşmaktan korkmayınız. ()

7- Birbirimize daima hakikati söyleyeceğiz. Felaket ve saadet getirsin, iyi ve fena olsun, daima hakikatten ayrılmayacağız. ()

8- Hayatta en fena şey riyakarlıktır. Hakikat ne olursa olsun riyakarlar onu temizlik ve saflık kisvesine bürünerek saklamaya çalışırlar ki, bu büyük bir tehlikedir.

9- Çok namuskar olmalıdır! Şimdiye kadar işlenen hataların en büyüğü, müteşebbislerimizin, münevverlerimizin, bilhassa alimlerimizin en büyük günahı namuskar olmamaktır. Milletin karşısında namuskâr olmak ve namuskârane hareket etmek lazımdır.

Milleti adlatmıyacağız! Millete, daima ve daima hakikati söyleyeceğiz. Belki hata ederiz, yanlış şeyleri hakikat zannederiz, fakat millet onu düzeltsin. Kendimizi kimsenin üstünde görmeye de hakkımız yoktur Efendiler. Gizli iş gizli kalamaz. Er geç meydana çıkar. İyisimi başından açık olsun, açık açık! ()

Hakikatte başkalarını aldatmak zannedildiği kadar kolay değildir. Hiçbir vakit, uygarlık dünyasını aldatabileceğimizi düşünmemeliyiz. Böyle bir zan, dünyanın en büyük gafleti içinde bulunduğumuzu göstermekten başka bir neticeye varamaz. ()

Bir takım hususî ve saklı maksatları gizliyerek, kalbinde, vicdanında tutarak, sebep diye bilir bilmez şeyleri söylemek doğru değildir. ()

Sorumluluk Duygusu

Her an tarihe karşı, cihana karşı hareketimizin hesabını verebilecek bir vaziyette bulunmak lazımdır. ()

Yapmamıza imkan hasıl olan işleri yapmazsak, tarih bizi tenkit eder. ()

Devlet İdaresi

Millî egemenlik esası üzerinde idare edilen medenî devletlerde, kabul edilmiş ve fiilen geçerli bulunan esas; milletin genel isteklerini en çok temsil eden ve bu isteklerin bağlı olduğu menfaat ve gerekleri, en yüksek kudretle ve salâhiyetle yapabilecek siyasî grubun, devlet işi erinin idaresini üzerine alması ve bu mesuliyeti en yüksek liderinin omuzuna bırakması prensibinden ibarettir. Zaten bu şartları kazanamayan bir hükümet vazife yapamaz. Hükümetin, kuvvetli grup üyeleri arasından ve fakat birinci derecede olmıyanlarından zayıf bir hükümet yapmak ve onu partinin birinci liderlerinin emir ve öğütleriyle yürütmeye kalkışmak fikri, elbette doğru değildir. Bunun feci neticeleri bilhassa Osmanlı Devleti’nin son günlerinde görülmüştür. İttihat ve Terakki liderlerinin elinde oyuncak olan sadrazamlardan ve onların hükümetlerinden, millete gelen zararlar sayılamıyacak kadar çok değil midir ?

Mecliste, hakim olan partinin, hükümet kurmayı, muhalif ve azınlıkta bulunan bir partiye terketmesi ise asla sözkonusu olamaz.

Kaideten ve usulen milletin ekseriyetini temsil eden ve özel amacı belli olan ‘ parti, hükümeti kurma mesuliyetini üzerine alır ve kendi amaç ve prensiplerini memlekette uygular. ()

Siyasi Kudret

Bir milleti teşkil eden fertlerin o millet içinde, her nevi hürriyeti; yaşamak hürriyeti, çalışmak hürriyeti, fikir ve vicdan hürriyeti emniyet altında bulunmak lazımdır. Keza, bir milletin tümünün her nevi hürriyeti, yani kendi topraklarında, haricin hiçbir müdahale ve sınırlaması olmaksızın hür ve bağımsız yaşaması ve çalışması lazımdır. İşte, devlet, gerek fertlerin hürriyetini temin için millet üzerinde bir nüfuza ve gerek millet ve memleketin bağımsızlığını muhafaza edebilmek için kendine has bir nüfuz ve kuvvete sahip olmalıdır.

Devleti teşkil eden milletin sinesinde nüfuz icra eden kuvvet, ferden hiç kimse tarafından verilmiş değildir. O, bir siyasî nüfuzdur ki, devlet kavramında kendiliğinden mevcuttur ve devlet, onu halk üzerinde tatbik etmek ve milleti haricen diğer milletlere karşı müdafaa eylemek salâhiyetine maliktir. Bu siyasî nüfuz ve kudrete “irade” veya “egemenlik” denir. ()

İdareciler Hakkında

Yurda hizmet, inkılaba inan ve Cumhuriyet ülküsüne bağlılık gibi yüksek ve yaratıcı kavramlarla beslenen şuurlu sevgi, bugünün ve yarının en muvaffakiyetli vazife erlerini yetiştirecek bir öz kaynaktır. Bunun Mülkiye Mektebi ve Mülkiyeliler arasında belirmesini görmek, beni pek sevindirdi. ()

Bana içten sevgilerini haykıranlar; yarım asırdan beri büyük Türk ulusunun tam anlamıyla millet olmasına çalışan, onunla en modern bir Türk Devleti kurmak için insanlık fedakârlıklarının hiçbirini kendilerinden esirgemiyen, kültür, idare, intizam, devlet anlamlarını en son ilmî telakkilere göre billurlaştırmaya çalışmış ve çalışan yüksek arkadaşlarımdır. ()

İnsaf ve Merhamet Dilenmek Yoktur

İnsaf ve merhamet dilenmekle millet işleri, devlet işleri görülemez; millet ve devlet şeref ve bağımsızlığı temin edilemez.

İnsaf ve merhamet dilenmek gibi bir prensip yoktur. Türk milleti, Türkiye’nin gelecek çocukları, bunu, biran hatırdan çıkarmamalıdırlar. ()

Hükümetin Hedefi

Bir hükümet iyi midir, fena mıdır ? Hangi hükümetin iyi veya fena olduğunu anlamak için, “Hükümetten gaye nedir?” bunu düşünmek lazımdır. Hükümetin iki hedefi vardır. Biri milletin korunması, ikincisi milletin refahını temin etmek. Bu iki şeyi temin eden hükümet iyi, edemiyen fenadır. ()

Hükümetin varlığının sebebi, memleketin asayişini, milletin huzur ve rahatını temin eylemektir. Bütün memlekette gerçek bir asayiş hakim olmalıdır. Millet, büyük bir huzur ve emniyet içinde müsterih bulunmalıdır. Memleketimizin herhangi bir köşesinde halkın emniyetini, devletin bütünlük ve asayişini bozmaya kalkışanlar devletin bütün kuvvetlerini karşılarında bulmalıdırlar. ()

Türkiye’yi Düşünmek

Asırlardan beri Türkiye’yi idare edenler çok şeyler düşünmüşlerdir. Fakat yalnız bir şey düşünmemişlerdir: Türkiye’yi. Bu düşüncesizlik yüzünden Türk vatanının, Türk milletinin uğradığı zararları ancak bir şekilde telafi edebiliriz. O da Türkiye’den başka bir şey düşünmemek. Ancak bu zihniyetle hareket ederek her türlü kurtuluş ve saadet hedeflerine erişebiliriz. ()

Şimdiye kadar halkımız kendi memleketini, kendi hayatını, kendi menfaatini

düşünmek için serbest bırakılmamıştır. Kendi benliği kendisine unutturularak şunun ve bunun herhangi bir keyif ve emelini elde etmekle vakit geçirmiştir.

Yani toplumsal ve idarî kuruluşlarımızda^ bozukluk bu sonuçlan bize vermektedir. Bundan sonra şüphe yok ki halk bütün benliğini idrak edecek ve yaşama kabiliyetini azamî derecede geliştirecektir. ()

Millet İdaresi ve Fertler

Gerçi asıl olan millettir, toplumdur. Onun da umumi iradesi, Meclis’te belirir; bu her yerde böyledir. Fakat, fertler de vardır. Meclis, memleket ve devlet işlerini fertlerle, şahıslarla yapmaktadır. Her devletin işlerini yöneten şahıs ve şahıslar meydandadır. Hakikati, manasız görüşlerle inkara yer yoktur. ()

Her işi, bütün idarî karakterler ve şahsî faziletlerle mükemmelen yetişmiş adamlara bırakmak, pek kıymetli ve tatlı bir temenni olmakla beraber, muhitimiz için değil, hatta dünyanın en ileri gitmiş milletleri için bile her yer, her bölge, her meslek sahibi tarafından hürmete değer sayılacak bu kadar çok adam bulmak mümkün değildir. ()

Milleti İdarede Prensipler

Benim istediğim sadece memleket işlerinin Büyük Millet Meclisi’nde açıkça münakaşa edilmesidir. Büyük Millet Meclisi’nde Türk milletinin gözü önünde açıkça konuşulamıyacak hiçbir iş yoktur. ()

Milletin rey ve iradesine dayanan her işin neticesi millet için hayır ve saadet olduğu sabittir. ()

Saadet ve emniyetin bütün gereklerini, Büyük Millet Meclisi kanunlarının itibar ve yürürlüğünde görmek, anlayışımızın esas noktasıdır. ()

Memleketin mukadderatında yegane salahiyet ve kudret sahibi olan Büyük Millet Meclisi, bu memleketin düzeni için, iç ve dış emniyet ve masuniyeti için en büyük teminattır. Büyük millî dertler şimdiye kadar ancak Büyük Millet Meclisi’nde şifa buldu. Gelecekte de yalnız orada kat’î tedbirlerini bulabilecektir.

Türk milletinin sevgi ve bağlılığı daima Büyük Millet Meclisi’ne yöneldi ve daima oraya yönelecektir. ()

Millete efendilik yoktur; hizmet etme vardır. Bu millete hizmet eden, onun efendisi olur. ()

” Tarih, “ananevi boyun kırmaktan müteessir olmayan millet, biz yürüyelim, arkamızdan gelsin !” fikir ve görüşünde bulunanların uğradıkları akıbetler ve cezalarla doludur. İdare adamlarının, bilhassa millet adamlarının böyle yanlış ve reddolunmuş zihniyetlere asla kapılmamaları lazımdır. ()

Elimizdeki programın ruhu, bizi yalnız bir kısım vatandaşla alakalı kalmaktan meneder. Biz, büyük Türk milletinin hizmetindeyiz. ()

Vatandaşlara, kamuoyuna daima hakikati söylemek vazifemiz olsun. Herkese arzularının tamamen yerine getirilebilir olduğuna dair fikir vermek bizim için fayda vermez. Partimizin maksadı, böyle gün kazanmak değildir; bütün hayatımızı hakikî hedeflere sevketmek ve en nihayet millete birgün eliyle tutacağı hakikî ve maddî eserler vermektir.

Partimizin sözleri herkesin hoşuna gidecek sözler değil, fakat milleti yükseltecek hakikatler olacaktır. ()

Yapmak iktidarında olmadığımız işleri uyuşturucu, oyalayıcı sözlerle “yaparız”

diyerek millete karşı gündelik siyaset takip etmek prensibimiz değildir. ()

Her temenninin uygulanabilir olup olmadığını düşünmeli, lüzumunu bütün vatandaşlara anlatmalıdır. ()

Memleket işlerinde, millet işlerinde, hakiki işlerde duygulara, hatır’a, dostluğa bakılmaz. ()

Prensibimiz hiç kimseyi, hadiselerin sivrittiği fertler etrafında eli göğsünde durdurmak gayesini amaç edinmez.

Memleket dayanışma istiyen bir birliğe muhtaçtır. Alelade politikacılıkla milleti parçalamak, hıyanettir. ()

Milleti idarede prensibimiz, milletin müşterek ve umumî fikir ve eğilimlerine uymaktır. Bu fikir ve eğilimlerin hakikî ve ciddî olabilmesi, milletin maddi ve manevî ihtiyaç kaynaklarından gelmesine bağlıdır. ()

Milletin müşterek arzu ve temayülüne temas etmek ve onun gereklerine hayatını vermeyi hareket kuralı bilmek, hakikî yolda yürüyebilmek için yegane esastır. Bir milletin fertlerinde hakim olan, uyulması gerekli olan milletin müşterek arzusu, maşerî fikridir. Bir insan, memleketine ve milletine faydalı bir iş yaparken göz önünden bir an uzak bulundurmamaya mecbur olduğu kural milletin hakikî temayülüdür. ()

Milleti, aklımızın ermediği, yapmak kudret ve kabiliyetini kendimizde görmediğimiz hususlar hakkında kandırarak geçici teveccühler elde etmeye tenezzül etmeyiz. Millete, adi politikacılar gibi yalancı vaadlerde bulunmaktan nefret ederiz. ()

Devlet ve Milleti İdare Edenler

Bir milletin siyasî alın yazısında mevki sahibi olabilmek için onun ihtiyacını görebilme ve onun kudretini takdirde ehliyet sahibi olmak birinci şarttır. ()

Millet tarafından, millet adına, devleti idareye yetkili kılınanlar için gerektiği zaman, millete hesap vermek mecburiyeti, laubalilik ve keyfî hareketle uzlaşamaz. ()

Ben düşündüklerimi önce milletimin arzusunda, ihtiyaç ve iradesinde görmeyi şart sayan ve bunu gördükten sonra ancak, uygulaması ile kendimi vazifeli bilen bir adamım.

Her insanın mensup olduğu toplum için düşündüğü binbir fikir olabilir. Fakat sağını solunu dinlemeden söylenmiş sözler, benim telakkime göre, uzun uzun ve derin denemelerle incelenmedikçe iş sahasına çıkmazlar. Her toplumsal iş de şahsî düşünüşün umumî ihtiyaç ve iradeye uygun olduğunu hissetmemiş olanlar mutlaka başarısızlığa mahkumdurlar. ()

Birçok alimler, düşünürler, müteşebbisler zaman zaman, asır asır bu vatanı

bayındır hale getirmeye, gerçek kurtuluşa eriştirmeye çalışmışlardır. Bazıları bütün kalpleriyle, vicdanlariyle çalışmışlardır. Halbuki netice bir muvaffakiyet göstermiyor. Acaba bunun sebebi nedir?

Efendiler, bunun sebebi şimdiye kadar memlekette bir devlet siyaseti, devlet programı değil, şahsî siyaset, fikirlere göre değişen programlar takip olunmasıdır. Onun için herşeyden evvel bu millet ve memleket için bir hareket ve mesai düsturu vücuda getirmek lazımdır. Bundan sonra yapacağımız şey, bu olacaktır. ()

Tarihin bazı korkunç kayıtlarını tam uyanıklık ile hatırlatmayı faydalı buluyorum. Bir millette, özellikle bir milletin idaresinin başında bulunan kimselerde ihtiraslar ve şahsî münakaşalar, millî ve vatanî vazifenin gerektirdiği yüksek duygulara galip gelme derecesini bulduğu memleketlerde dağılma ve yokolma, sakınılması mümkün olmayan bir neticedir. ()

Hizmet ve Namus Borcu

Her ne suretle olursa olsun, hizmet edenler milletten büyük mükafatlar bekliyorlarsa katiyen doğru bir harekette bulunmuş olmazlar. Milletten çok şey istememeliyiz. Hizmet edenler, namus vazifelerini yerine getirmiş olmaktan başka bir şey yapmamışlardır. ()

Mille İdare Edenlerin İhaneti

Bir memleketin, bir memleket halkının düşmandan zarar görmesi acıdır. Fakat, kendi ırkından, büyük tanıdığı ve başlarında taşıdığı insanlardan vefasızlık, felaket görmesi ondan daha acıdır. Bu kalp ve vicdanlar için onulmaz yaradır. ()

Muhterem milletime şunu tavsiye ederim ki; sinesinde yetişerek başının üstüne kadar çıkaracağı adamların kanındaki, vicdanındaki öz cevheri, çok iyi incelemek dikkatinden, bir an vazgeçmesin ! ()

Millete dost görünüp de ilk fırsatta iktidar mevkiine geçtikten sonra onun hakikî ihtiyaçlarını düşünecek yerde memleketi kendi istediği yolda götüren, laf anlamayan, yetkili kimselerin yol göstermesine kulak asmayan, millette mevcut kuvvetleri şahsına bağlamaya çalışan kahraman yüzlü insanlardan oldukça çok zarar çekildi. ()

Milletin Vekillerini Seçmesi

Vatandaşın en büyük vazifesi, aynı zamanda en mukaddes hakkı, seçme hakkıdır. Devlet binasının temeli olan, Büyük Millet Meclisi halinde toplanan mebusları, vatandaşlar seçer ve bu suretle devlet kurmakta haiz olduğu irade ve egemenliğin sahibi olduğunu gösterir. ()

İçinizde memleketi ve milleti en çok seven, aklına, anlayışına, vicdanına en çok güvendiğiniz insanları seçiniz. Ancak bu sayede Meclis sizin arzularınızı yapmıya, layık olduğunuz refahı temin kudretine malik olacaktır. ()

Vatandaşlar! Vatanımızda herhangi bir şahsı, istediğinizi sevebilirsiniz! Kardeşiniz gibi, arkadaşınız gibi, babanız gibi, evladınız gibi, sevgiliniz gibi sevebilirsiniz. Fakat bu sevgi sizi, millî mevcudiyetinizi bütün sevgilerinize rağmen herhangi bir şahsa, herhangi bir sevdiğinize vermeğe sebep olmamalıdır. Bunun aksine hareket kadar büyük hata olamaz. ()

Halk ve Devlet İlişkisi

Sebep ne olursa olsun vatandaşın derdine çare bulmak, yardım etmek ve destek olmak Cumhuriyet hükümetinin koşacağı bir vazifedir. Fakat hükümetin yardımını isterken ona karşı, hakikî ahlak sahibi olarak çıkmak tek çaredir. Yoksa birtakım küçük adi menfaatlerini gizlemeğe çalışmak, bu ferdî ıstırapları bütün milleti kapsayan ıstırap gibi göstermek ve bu suretle cumhuriyet hükümetini yanıltmak isteyenler bilsinler ki, daima aldanacaklardır. ()

İleri Hükümetçiliğin Özelliği

İleri hükümetçiliğin ayırıcı özelliği, halkı, kudretine olduğu kadar şefkatine de

samimiyetle inandırabilmesidir. Büyük, küçük bütün cumhuriyet memurlarında bu zihniyetin, en geniş ölçüde gelişmesine önem vermek, çok yerinde olur. ()

Herhalde millet, hükümetin gözcüsü olmak lazım gelir. Çünkü hükümetlerin icraatı menfi olup da millet itiraz etmez ve düşürmezse bütün kusur ve kabahatlere iştirak etmiş demektir. ()

Devlet ve hükümeti, kendi malı ve koruyucusu tanımak, bir millet için büyük nimet ve şereftir. ()

Siyasi Hayatta Aranılacak Temel

Büyük Millet Meclisi’nde ve millet karşısında ulus işlerinin serbest münakaşası ve iyi niyet sahibi kişilerin ve partilerin özel görüşlerini ortaya koyarak milletin yüksek menfaatlerini aramaları benim gençliğimden beri aşık ve taraftar olduğum bir sistemdir. Memnuniyetle görüyorum ki, laik cumhuriyet esasında beraberiz. Zaten benim siyasî hayatta bir taraflı olarak daima aradığım ve arıyacağım temel budur. Bundan ötürü Büyük Meclis’te aynı temele dayanan yeni bir partinin faaliyete geçerek millet işlerini serbest münakaşa etmesini cumhuriyetin esaslarından sayarım. ()

Demokrasi Hakkında

Demokrasi prensibi, hakimiyetin millette olduğunu, başka yerde olmayacağını gerektirir. Bu suretle demokrasi prensibi, siyasî kuvvetin, hakimiyetin, menşeine ve meşruiyetine temas etmektedir. Demokrasinin tam ve en bariz hükümet şekli Cumhuyettir. ()

Artık, bugün demokrasi fikri, daima yükselen bir denizi andırmaktadır. Yirminci asır, birçok müstebit hükümetlerin, bu denizde boğulduğunu görmüştür. ()

Türk Milleti ve Demokrasi

Bizim milletimiz esasen demokrattır. Kültürünün, geleneklerinin en derin maziye ait safahatı bunu doğrular. Bizim yapabileceğimiz bir şey varsa bu fıtrî karakterin gereklerini sun’î bir surette men etmek istiyenleri ortadan kaldırmaktır.

Türk milleti en eski tarihlerinde, meşhur kurultaylarıyla, bu kurultaylarda devlet reislerini seçmeleriyle demokrasi fikrine ne kadar bağlı olduklarını göstermişlerdir. Son tarih devirlerinde, Türkler’in teşkil ettikleri devletlerde başlarına geçen padişahlar, bu usulden ayrılarak müstebit olmuşlardır. ()

Yenileşme çalışmalarında ve halkçı demokratik kuruluşlara yönelik gelişmelerinde genç Türkiye Cumhuriyeti, Fransız demokrasisini doğurmuş olup o zamandan beri her milletin gelişimine ve kendi teşkilatına uydurduğu inkılapçı büyük hak ve adalet prensiplerinde metin bir dayanak bulmuştur. ()

Siyasi Partiler ve Millet Yapısı

Milli egemenlik esasına dayanan ve bilhassa cumhuriyet idaresine malik bulunan memleketlerde sivasî partilerin mevcudiyeti tabiîdir. Türkiye Cumhuriyeti’nde de, birbirini denetleyen partilerin doğacağına şüphe yoktur. ()

Ben öyle bir parti teşkilini tasavvur ediyorum ki, bu parti milletin bütün sınıflarının refah ve saadetini temine yönelmiş bir programa sahip olsun. Milletimizin şartları buna müsaittir. ()

İsmi parti olan halk teşekkülünden maksat millet evladından bir kısmının, halk sınıflarından bazılarının, diğer evlat ve sınıfların zararına menfaatlerini temin etmek değildir. Belki birbirinden ayrı ve hariç olmayıp halk namı altında bulunan bütün milleti birlik ve beraberlik halinde ortak ve umumî olan hakiki refaha eriştirmek için faaliyete getirmektir. ()

Bu milletin siyasî partilerden çok canı yanmıştır. Şunu söyliyeyim ki, diğer memleketlerde partiler mutlaka ekonomik amaçlar üzerine kurulmuş ve kurulmaktadır. Çünkü o memleketlerde muhtelif sınıflar vardır. Bir sınıfın menfaatini muhafaza için teşekkül eden siyasî bir partiye mukabil diğer bir sınıfın menfaatini muhafaza amacıyla bir parti teşekkül eder. Bu pek tabiîdir. Güya bizim memleketimizde de ayrı ayrı sınıflar varmış gibi kurulan siyasî partiler yüzünden şahit olduğumuz neticeler malumdur. Halbuki Halk Partisi dediğimiz zaman bunun içinde bir kısım değil, bütün millet dahildir. ()

Herkesçe bilinir ki, siyasî partiler, belirli amaçlarla kurulurlar. Mesela, İzmir tüccarları yalnız kendi menfaatlerini tatmin edebilecek bir parti yapabilirler. Yahut yalnız çiftçilerden ibaret bir parti olabilir. Halbuki bizim partimiz böyle sınırlı bir görüşü izleyen kuruluş değildir. Tersine her sınıf halkın menfaatlerini eşit bir surette, biri diğerini zedelemeden temin etmeyi amaç edinen bir kuruluştur. Bunu davranış şeklimiz ispat etmektedir. Bundan sonra da böyle olacaktır. Diğer memleketlerde bu kuruluşun bir benzerini aramaya lüzum yoktur. ()

Bizim milletimiz birbirinden çok farklı menfaatler izleyecek ve bu itibarla birbiriyle mücadele halinde bulunacak çeşitli sınıflara malik değildir. Mevcut sınıflar, birbirleri için gerekli olma niteliğindedir. ()

Siyasi Partilerin Çalışma Şekli

Siyaset sahasında karşılıklı faaliyetin verimli gelişmeleri ancak vatandaşlar arasında düşmanlık meydana gelmesine yer verilmemesiyle temin olunabilir.

Bunun çareleri: Partilerin içine girebilecek samimiyetten uzak ve gizli maksatlı unsurların, kanun dışında netice isteyen emel sahiplerinin bütün milletçe menfur görülmesi ve bir de cumhuriyet esası üzerinde çalışan partilerce bu gibilerin faaliyetlerinden daima uzak kalınmasıdır. ()

Parti Programlarında Prensip

Millet ve memleketten kaynak ve dayanak almayan ve onun gerçek menfaatleriyle hiç münasebeti olmayacak surette ya sırf nazari veya hissi ve şahsi programlar etrafında parti kurmaya kalkışacak insanların millet tarafından benimsenme şerefine erişeceklerini zannetmiyorum.

Benim, bütün hazırlıklarda ve yapılan işlerde hareket kuralı saydığım bir şey vardır. O da meydana getirilen kurum ve kuruluşların şahısla değil, hakikatle yaşayacağıdır. Bundan ötürü herhangi bir program, filanın programı olarak değil, fakat millet ve memleket ihtiyaçlarına cevap verecek düşünce ve tedbirleri içine alması sebebiyle kıymet ve saygı kazanabilir. ()

Uzağı görücü olduğu kadar milletimizin acil ihtiyaçlarına çare bulacak bir programa dayanmıyan yenileşme teşebbüsleri, şahsî ve keyfi olmaktan kurtulamaz. Bu gibi teşebbüsler, sahipleri olan şahısların değişmesi ile, hatta şahsî nüfuzunun azalması ile söner gider. Diğer yönden herhangi bir programın uzun bir çalışma devresine rehber olması için memlekette bütün vatanseverlerin ona yardımcı olması gerekir. Hakikaten büyük bir kütlenin gelişme emellerini kapsamıyan bir programın muvaffakiyetli ve devamlı olması ümit olunamaz. ()