hatay iskenderun ikindi namaz vakti / yusuf kaplan (@yusufkaplanw) • Фото и видео в Instagram

Hatay Iskenderun Ikindi Namaz Vakti

hatay iskenderun ikindi namaz vakti

Shtanov Tur Yazik Kniga Studenta 1 PDF

собности выполнять различные коммуникативные роли в усло-


виях моделирования элементов информационно-коммуника- МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ИНСТИТУТ
тивной среды для достижения результата деятельности; в ак- МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ (УНИВЕРСИТЕТ) МИД РОСИИИ
тивном функциональном использовании различных элек-
Кафедра языков стран Ближнего и Среднего Востока
тронных источников информации на турецком языке.
В результате работы с настоящим учебником у обучаю- А.В. Штанов
щихся планируется сформировать: способность к комплекс-
ному и частному анализу языковых и речевых процессов в ту-
рецком языке; знания языковой системы турецкого языка с уче-
том влияния глобальных тенденций на лексическую систему
ТУРЕЦКИЙ ЯЗЫК
турецкого языка, понимание языковой ситуации внутри стра-
ны; способность воспринимать различные этнические осо-
Базовый курс
бенности, традиции и культуру, работать в межкультурном
пространстве; знание религиозных традиций и обычаев, спо- Учебник
собность работать в иной религиозной среде; знание особенно-
стей понятийной системы турецкого языка, когнитивных осо- В четырех частях
бенностей языковых и речевых единиц.
В учебнике использован модульно-полевой подход, за- Часть 1
ключающийся в том, что каждый урок включает комплекс фо-
нетических, грамматических, предметно-лексических и комму- В двух книгах
никативно-фразеологических тем, логичным образом связан-
ных друг с другом. Количественный набор и качественное Книга студента
содержание упражнений обусловлены идеей избыточной дос-
таточности. Значительное количество методически разнообраз-
ных упражнений закрепительного и повторительного характера
позволяет решить проблему грамматической и лексической не-
досказанности и методико-дидактической недостаточности,
что, как правило, приводит к необходимости использования не-
скольких различных учебных пособий для формирования пер-
вичных языковых и коммуникативных компетенций. Объем
непосредственно используемого на занятии дидактического ма-
териала определяется методическими потребностями препода-
вателя в зависимости от характера и условий учебной ситуа-
ции. Значительное количество упражнений может выполняться
в ходе самостоятельной работы студентов во внеаудиторное Издательство
время в качестве закрепительного компонента. «МГИМО-Университет»

4
ББК Тур Введение
Ш87
Представленная книга является первой частью четырёх-
томного учебника «Турецкий язык. Базовый курс», охваты-
вающего весь объем нормативной грамматики и включающего
в себя основные компоненты лексического и фразеологиче-
ского ядра турецкого языка. Грамматический компонент пер-
вой части объединяет актуальные именные категории догла-
гольного уровня и ориентирован для прохождения в первом
семестре начального курса.
Учебник подготовлен на основе концепции компетентно-
стного подхода к преподаванию иностранных языков.
Инновационность учебника заключается: в формировании
и сочетании наиболее актуальных языковых и речевых методик
преподавания турецкого языка с учетом объективных типоло-
гических и когнитивных особенностей турецкого и русского
языков; в применении деятельностного, коммуникативно-функ-
ционального подхода к преподаванию турецкого языка через
активное использование метода отбора и моделирования акту-
Штанов А.В. альных речевых и предметных ситуаций; в активном примене-
Ш87 Турецкий язык : базовый курс : учебник. В 4 ч. Ч. 1. В 2 кн. нии лингвострановедческих модулей культурологического и
Кн. студента / А.В. Штанов. Моск. гос. ин-т междунар. отношений профессионально-ориентированного характера; в наличии эле-
(ун-т) МИД России, каф. языков стран Ближнего и Среднего Востока. — ментов ранней специализации в пределах компетенций направ-
М. : МГИМО-Университет, — с. (Серия «Восточные ления подготовки «Регионоведение» и «Международные отно-
языки»). шения»; в активном использовании в методическом, дидакти-
ISBN
Данное пособие является первой частью четырехтомного учебника
ческом, языковом и речевом компонентах корпуса учебника
«Турецкий язык. Базовый курс» и включает 6 уроков, охватывающих ос- компетентностного подхода, связанного с ориентацией методи-
новные фонетические правила турецкого языка, а также грамматический и ческой концепции учебника на формирование системы акту-
лексический компоненты доглагольного уровня.
Пособие предназначено для изучения турецкого языка в первом семе-
альных для заявленного академического уровня компетенций; в
стре начального курса и содержит элементы ранней специализации по на- формировании необходимой интеграционной основы для даль-
правлениям подготовки «Регионоведение» и «Международные отношения». нейшего создания учебно-методических комплексов по турец-
Пособие может использоваться как для аудиторной работы, так и для кому языку профессионального цикла; в использовании мето-
самостоятельного изучения турецкого языка.
Последующие части учебника выйдут в издательстве «МГИМО- дических составляющих допереводческого уровня, позволяю-
Университет» до года. щих в дальнейшем продуктивно формировать переводческие
ББК Тур компетенции; в создании функциональной концептуально-
понятийной и когнитивной основы языковых знаний; в форми-
ISBN © Московский государственный институт
международных отношений (университет) ровании умения превращать языковую и неязыковую информа-
МИД России, цию в актуальные знания и затем эффективно их применять

3
ББК Тур Введение
Ш87
Представленная книга является первой частью четырёх-
томного учебника «Турецкий язык. Базовый курс», охваты-
вающего весь объем нормативной грамматики и включающего
в себя основные компоненты лексического и фразеологиче-
ского ядра турецкого языка. Грамматический компонент пер-
вой части объединяет актуальные именные категории догла-
гольного уровня и ориентирован для прохождения в первом
семестре начального курса.
Учебник подготовлен на основе концепции компетентно-
стного подхода к преподаванию иностранных языков.
Инновационность учебника заключается: в формировании
и сочетании наиболее актуальных языковых и речевых методик
преподавания турецкого языка с учетом объективных типоло-
гических и когнитивных особенностей турецкого и русского
языков; в применении деятельностного, коммуникативно-функ-
ционального подхода к преподаванию турецкого языка через
активное использование метода отбора и моделирования акту-
Штанов А.В. альных речевых и предметных ситуаций; в активном примене-
Ш87 Турецкий язык : базовый курс : учебник. В 4 ч. Ч. 1. В 2 кн. нии лингвострановедческих модулей культурологического и
Кн. студента / А.В. Штанов. Моск. гос. ин-т междунар. отношений профессионально-ориентированного характера; в наличии эле-
(ун-т) МИД России, каф. языков стран Ближнего и Среднего Востока. — ментов ранней специализации в пределах компетенций направ-
М. : МГИМО-Университет, — с. (Серия «Восточные ления подготовки «Регионоведение» и «Международные отно-
языки»). шения»; в активном использовании в методическом, дидакти-
ISBN
Данное пособие является первой частью четырехтомного учебника
ческом, языковом и речевом компонентах корпуса учебника
«Турецкий язык. Базовый курс» и включает 6 уроков, охватывающих ос- компетентностного подхода, связанного с ориентацией методи-
новные фонетические правила турецкого языка, а также грамматический и ческой концепции учебника на формирование системы акту-
лексический компоненты доглагольного уровня.
Пособие предназначено для изучения турецкого языка в первом семе-
альных для заявленного академического уровня компетенций; в
стре начального курса и содержит элементы ранней специализации по на- формировании необходимой интеграционной основы для даль-
правлениям подготовки «Регионоведение» и «Международные отношения». нейшего создания учебно-методических комплексов по турец-
Пособие может использоваться как для аудиторной работы, так и для кому языку профессионального цикла; в использовании мето-
самостоятельного изучения турецкого языка.
Последующие части учебника выйдут в издательстве «МГИМО- дических составляющих допереводческого уровня, позволяю-
Университет» до года. щих в дальнейшем продуктивно формировать переводческие
ББК Тур компетенции; в создании функциональной концептуально-
понятийной и когнитивной основы языковых знаний; в форми-
ISBN © Московский государственный институт
международных отношений (университет) ровании умения превращать языковую и неязыковую информа-
МИД России, цию в актуальные знания и затем эффективно их применять

3
при выполнении функциональных задач; в формировании спо- Серия «Восточные языки»
собности выполнять различные коммуникативные роли в усло-
виях моделирования элементов информационно-коммуника- МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ИНСТИТУТ
тивной среды для достижения результата деятельности; в ак- МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ (УНИВЕРСИТЕТ) МИД РОСИИИ
тивном функциональном использовании различных элек-
Кафедра языков стран Ближнего и Среднего Востока
тронных источников информации на турецком языке.
В результате работы с настоящим учебником у обучаю- А.В. Штанов
щихся планируется сформировать: способность к комплекс-
ному и частному анализу языковых и речевых процессов в ту-
рецком языке; знания языковой системы турецкого языка с уче-
том влияния глобальных тенденций на лексическую систему
ТУРЕЦКИЙ ЯЗЫК
турецкого языка, понимание языковой ситуации внутри стра-
ны; способность воспринимать различные этнические осо-
Базовый курс
бенности, традиции и культуру, работать в межкультурном
пространстве; знание религиозных традиций и обычаев, спо- Учебник
собность работать в иной религиозной среде; знание особенно-
стей понятийной системы турецкого языка, когнитивных осо- В четырех частях
бенностей языковых и речевых единиц.
В учебнике использован модульно-полевой подход, за- Часть 1
ключающийся в том, что каждый урок включает комплекс фо-
нетических, грамматических, предметно-лексических и комму- В двух книгах
никативно-фразеологических тем, логичным образом связан-
ных друг с другом. Количественный набор и качественное Книга студента
содержание упражнений обусловлены идеей избыточной дос-
таточности. Значительное количество методически разнообраз-
ных упражнений закрепительного и повторительного характера
позволяет решить проблему грамматической и лексической не-
досказанности и методико-дидактической недостаточности,
что, как правило, приводит к необходимости использования не-
скольких различных учебных пособий для формирования пер-
вичных языковых и коммуникативных компетенций. Объем
непосредственно используемого на занятии дидактического ма-
териала определяется методическими потребностями препода-
вателя в зависимости от характера и условий учебной ситуа-
ции. Значительное количество упражнений может выполняться
в ходе самостоятельной работы студентов во внеаудиторное Издательство
время в качестве закрепительного компонента. «МГИМО-Университет»

4
DERS 1 Учебник содержит развернутый вводно-фонетический
курс, охватывающий основные орфоэпические правила турец-
ВВОДНО-ФОНЕТИЧЕСКИЙ КУРС кого языка в части, касающейся как языковых, так и речевых
ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА единиц. Выполнению фонетических упражнений должно пред-
шествовать ознакомление с фонетическими комментариями.
§ 1. Буквы турецкого алфавита Упражнения на конкретное фонетическое явление представ-
лены соответствующей выборкой незнакомых слов. Методи-
A-a [а] M-m [мэ] ческий замысел данных упражнений заключается не в усвоении
B-b [бэ] N-n [нэ] новой лексики, а в фиксации соответствующих позиционных
C-c [джэ] O-o [о] и/или дистрибутивных фонетических характеристик.
Ç-ç [чэ] Ö-ö [ср. между о и ё] Значительное количество фонетических упражнений по-
D-d [дэ] P-p [пэ] строено на основе концепции формирования ритмических
E-e [э] R-r [рэ] групп, объединенных единым синтагматическим полем. Ос-
F-f [фэ] S-s [сэ] новная цель – формирование первичных навыков беглого чте-
G-g [гэ] Ş-ş [шэ] ния с элементами мелодики речи и её просодики в потоке эле-
ğ (yumuşak g) T-t [тэ] ментарной речи. Данный вид деятельности имеет большое зна-
H-h [хэ] U-u [у] чение для формирования в дальнейшем навыков аудирования.
I-ı [ы] Ü-ü [ср. между у и ю] Презентация грамматического материала осуществляется
İ-i [и] V-v [вэ] в форме развернутых и подробных грамматических статей и
J-j [жэ] Y-y [йэ] комментариев и направлена на первичное самостоятельное
K-k [кэ] Z-z [зэ] изучение обучающимися. Это позволяет избегать пространных
L-l [лэ] теоретических объяснений на практических занятиях, активи-
§ 2. Общие сведения об ударении в турецком языке зирует самостоятельную познавательную активность обучаю-
в словах именных частей речи. щихся. Презентация нового грамматического материала на ау-
Гласные [o] и [a] в сильной и слабой позициях диторных занятиях планируется в форме разбора вопросов по
итогам самостоятельного изучения грамматических статей и
В турецком языке в нулевых грамматических формах комментариев.
слов ударение преимущественно падает на последний слог. В грамматических статьях и комментариях использован
Например: anné, kalém, yaták и т.д. ряд абстрактных категорий, таких как, например «членимое-
В словообразовательных и словоизменительных моделях нечленимое множество», «уникальное-обыденное», «объектив-
слов именных частей речи тенденция в ударении на последний ное-субъективное», а также некоторые научные понятия, на-
слог сохраняется (за исключением предикативных аффиксов). пример «референт», «формант», «маркер» и др. Основная идея
В словоизменительных моделях слов глагольных частей речи использования указанных и иных категорий и понятий заклю-
характер ударения определяется дополнительно по граммати- чается в том, чтобы презентация нового грамматического мате-
ческим категориям. риала осуществлялась не только через формальное грамматиче-
В наречиях (если слово данной части речи имеет нулевую ское правило, имеющее объективные ограничения в средствах
грамматическую основу, а не образовано в результате вторич- лаконичного описания, но также через отражение когнитивной
ной номинации при помощи определенной грамматической природы грамматического явления. Тем самым, по мнению ав-

8 5
тора, обеспечивается фиксация речевой и смысловой законо- Лингвострановедческие модули носят факультативный
мерности применения конкретной грамматической формы, что характер и предназначены в первую очередь не для аудитор-
далее позволяет избегать пространных перечислительных ком- ного, а для самостоятельного ознакомления и отработки. Пре-
ментариев и дополнений, придает грамматическому явлению зентация лингвострановедческого материала осуществляется в
смысловую универсальность и речевую функциональность. форме, позволяющей обеспечить первичное и общее знаком-
Лексический материал преподносится актуальными пред- ство с турецкими реалиями, а также с реалиями регионоведче-
метно-тематическими полями. При этом в лексическом корпусе ского характера. Лексический материал лингвострановедческих
используются и иные лексические парадигмы, обеспечивающие модулей выведен за пределы основного корпуса учебника.
функциональное усвоение новых лексических едициц, напри- Автор искренне благодарит сотрудников кафедры языков
мер синонимические ряды или антонимические пары. Подроб- стран Ближнего и Среднего Востока МГИМО(У) МИД России
ные лексические комментарии ориентированы на первичное кандидата исторических наук, доцента К.А. Белову и кандидата
самостоятельное изучение с дальнейшим практическим закре- исторических наук, доцента И.И. Иванову за внимательное про-
плением на аудиторном занятии. Турецкие лексические еди- чтение рукописи учебника и высказанные ценные замечания.
ницы, приводимые в качестве иллюстративного материала в
различных фонетических и грамматических статьях вместе с
русским соответствием, используются в дальнейшем в упраж-
нениях, т.е. являются частью лексического корпуса учебника.
При подготовке пунктуационных и лексических комментариев
автор изучил изложенные в материалах Турецкого лингвисти-
ческого общества (funduszeue.info) взгляды турецких лингвис-
тов к рассматриваемым вопросам.
Учебник содержит наиболее актуальный лексический ма-
териал, необходимый для формирования когнитивной основы
межъязыковой коммуникации. Наряду с общелексическими
темами, формирующими компетенции в части общего языка,
учебник содержит элементы ранней лексической и когнитив-
ной специализации по направлениям подготовки «Регионове-
дение» и «Международные отношения», реализуемым на фа-
культете международных отношений МГИМО(У) МИД России.
Модульное построение учебника за счет уместного с ме-
тодической точки зрения отхода от формально-последователь-
ного выполнения упражнений позволяет преодолевать шаблон-
ность аудиторных занятий, дает возможность преподавателю в
зависимости от учебной ситуации делать на занятии необходи-
мый методический акцент либо на фонетической, либо на
грамматической, либо на лексико-фразеологической состав-
ляющих, не прибегая при этом к вспомогательным учебным
материалам.

6 7
тора, обеспечивается фиксация речевой и смысловой законо- Лингвострановедческие модули носят факультативный
мерности применения конкретной грамматической формы, что характер и предназначены в первую очередь не для аудитор-
далее позволяет избегать пространных перечислительных ком- ного, а для самостоятельного ознакомления и отработки. Пре-
ментариев и дополнений, придает грамматическому явлению зентация лингвострановедческого материала осуществляется в
смысловую универсальность и речевую функциональность. форме, позволяющей обеспечить первичное и общее знаком-
Лексический материал преподносится актуальными пред- ство с турецкими реалиями, а также с реалиями регионоведче-
метно-тематическими полями. При этом в лексическом корпусе ского характера. Лексический материал лингвострановедческих
используются и иные лексические парадигмы, обеспечивающие модулей выведен за пределы основного корпуса учебника.
функциональное усвоение новых лексических едициц, напри- Автор искренне благодарит сотрудников кафедры языков
мер синонимические ряды или антонимические пары. Подроб- стран Ближнего и Среднего Востока МГИМО(У) МИД России
ные лексические комментарии ориентированы на первичное кандидата исторических наук, доцента К.А. Белову и кандидата
самостоятельное изучение с дальнейшим практическим закре- исторических наук, доцента И.И. Иванову за внимательное про-
плением на аудиторном занятии. Турецкие лексические еди- чтение рукописи учебника и высказанные ценные замечания.
ницы, приводимые в качестве иллюстративного материала в
различных фонетических и грамматических статьях вместе с
русским соответствием, используются в дальнейшем в упраж-
нениях, т.е. являются частью лексического корпуса учебника.
При подготовке пунктуационных и лексических комментариев
автор изучил изложенные в материалах Турецкого лингвисти-
ческого общества (funduszeue.info) взгляды турецких лингвис-
тов к рассматриваемым вопросам.
Учебник содержит наиболее актуальный лексический ма-
териал, необходимый для формирования когнитивной основы
межъязыковой коммуникации. Наряду с общелексическими
темами, формирующими компетенции в части общего языка,
учебник содержит элементы ранней лексической и когнитив-
ной специализации по направлениям подготовки «Регионове-
дение» и «Международные отношения», реализуемым на фа-
культете международных отношений МГИМО(У) МИД России.
Модульное построение учебника за счет уместного с ме-
тодической точки зрения отхода от формально-последователь-
ного выполнения упражнений позволяет преодолевать шаблон-
ность аудиторных занятий, дает возможность преподавателю в
зависимости от учебной ситуации делать на занятии необходи-
мый методический акцент либо на фонетической, либо на
грамматической, либо на лексико-фразеологической состав-
ляющих, не прибегая при этом к вспомогательным учебным
материалам.

6 7
DERS 1 Учебник содержит развернутый вводно-фонетический
курс, охватывающий основные орфоэпические правила турец-
ВВОДНО-ФОНЕТИЧЕСКИЙ КУРС кого языка в части, касающейся как языковых, так и речевых
ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА единиц. Выполнению фонетических упражнений должно пред-
шествовать ознакомление с фонетическими комментариями.
§ 1. Буквы турецкого алфавита Упражнения на конкретное фонетическое явление представ-
лены соответствующей выборкой незнакомых слов. Методи-
A-a [а] M-m [мэ] ческий замысел данных упражнений заключается не в усвоении
B-b [бэ] N-n [нэ] новой лексики, а в фиксации соответствующих позиционных
C-c [джэ] O-o [о] и/или дистрибутивных фонетических характеристик.
Ç-ç [чэ] Ö-ö [ср. между о и ё] Значительное количество фонетических упражнений по-
D-d [дэ] P-p [пэ] строено на основе концепции формирования ритмических
E-e [э] R-r [рэ] групп, объединенных единым синтагматическим полем. Ос-
F-f [фэ] S-s [сэ] новная цель – формирование первичных навыков беглого чте-
G-g [гэ] Ş-ş [шэ] ния с элементами мелодики речи и её просодики в потоке эле-
ğ (yumuşak g) T-t [тэ] ментарной речи. Данный вид деятельности имеет большое зна-
H-h [хэ] U-u [у] чение для формирования в дальнейшем навыков аудирования.
I-ı [ы] Ü-ü [ср. между у и ю] Презентация грамматического материала осуществляется
İ-i [и] V-v [вэ] в форме развернутых и подробных грамматических статей и
J-j [жэ] Y-y [йэ] комментариев и направлена на первичное самостоятельное
K-k [кэ] Z-z [зэ] изучение обучающимися. Это позволяет избегать пространных
L-l [лэ] теоретических объяснений на практических занятиях, активи-
§ 2. Общие сведения об ударении в турецком языке зирует самостоятельную познавательную активность обучаю-
в словах именных частей речи. щихся. Презентация нового грамматического материала на ау-
Гласные [o] и [a] в сильной и слабой позициях диторных занятиях планируется в форме разбора вопросов по
итогам самостоятельного изучения грамматических статей и
В турецком языке в нулевых грамматических формах комментариев.
слов ударение преимущественно падает на последний слог. В грамматических статьях и комментариях использован
Например: anné, kalém, yaták и т.д. ряд абстрактных категорий, таких как, например «членимое-
В словообразовательных и словоизменительных моделях нечленимое множество», «уникальное-обыденное», «объектив-
слов именных частей речи тенденция в ударении на последний ное-субъективное», а также некоторые научные понятия, на-
слог сохраняется (за исключением предикативных аффиксов). пример «референт», «формант», «маркер» и др. Основная идея
В словоизменительных моделях слов глагольных частей речи использования указанных и иных категорий и понятий заклю-
характер ударения определяется дополнительно по граммати- чается в том, чтобы презентация нового грамматического мате-
ческим категориям. риала осуществлялась не только через формальное грамматиче-
В наречиях (если слово данной части речи имеет нулевую ское правило, имеющее объективные ограничения в средствах
грамматическую основу, а не образовано в результате вторич- лаконичного описания, но также через отражение когнитивной
ной номинации при помощи определенной грамматической природы грамматического явления. Тем самым, по мнению ав-

8 5
дает в залив Искендерун Средиземного моря. Многоводна зи- модели) ударение преимущественно падает на первый слог:
мой и весной. Средний расход воды около м3/c. Несудо- yíne (géne) – снова, yárın – завтра, bélki (gáliba) – возможно,
ходна. Воды используются на орошение (funduszeue.info gáyet – довольно-таки (сравните: oldúkça / довольно-таки – об-
articlehtml). разовано путем лексикализации грамматической глагольной
Задание 2. Найдите по карте и покажите столицу Турции, формы) и т.д.
ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием: В именах собственных в соответствии со взаимодействи-
Анкара – второй по величине город Турции после Стам- ем категорий “уникальное” – “обыденное” и в том случае, если
була. Когда в году Мустафа Кемаль Ататюрк перенес сто- имя собственное не представлено сложным словом, образован-
лицу из Стамбула в Анкару, это был небольшой город, населе- ным путем словосложения, для закрепления категории “уни-
ние которого насчитывало кальное” ударение может перемещаться на первый, второй и
лишь 60 тыс. человек. Сейчас последующие слоги. Например: Móskova, Antálya, Bérlin и т.д.
Анкара – город министерств, В именах собственных, образованных путем словосложе-
университетов и посольств, ния, сохраняется двойное (или даже тройное) ударение, образо-
насчитывающий около 2,6 млн ванное сложением ударений каждого слова в отдельности. На-
жителей. В Анкаре находится пример: Kírkgeçít; Yükséková; Güçlúkonák; Şebínkaráhisár.
мавзолей Мустафы Кемаля В именах людей, кличках животных, а также именах соб-
Ататюрка. Ататюрк похоронен ственных, образованных от имен нарицательных или имеющих
в Анкаре, где в честь нацио- среди имен нарицательных однокоренные слова, характер
нального героя построен Мавзолей (Аныткабир). ударения может сооветствовать общей тенденции имен нарица-
Помимо Мавзолея в Анкаре есть и другие достопримеча- тельных в нулевой форме.
тельности, связанные с именем Ататюрка. На площади Улус В словах, заимствованных в турецкий язык из других язы-
находится его памятник, установленный в году. Непода- ков, как правило, сохраняется ударение, присущее данному
леку от памятника расположено здание, в котором впервые слову в исходном языке. Например: makárna (макароны),
проходили заседания Великого национального собрания Тур- jandárma (жандарм; жандармерия) и т.д.
ции – Меджлиса. Сегодня в этом здании располагается музей В случае если заимствованное слово достаточно прочно
(funduszeue.info). ассимилировалось в турецком языке, оно может проявлять об-
щепринятую динамику ударения или создавать вариативность
Задание 3. Найдите в списке 2 страну, столицей которого ударного слога в соответствии с нормой либо языка заимство-
является город из списка 1, покажите по карте государства и вания, либо турецкого языка. Например, заимствованное из
столицы, пропишите и выучите государства и их столицы: греческого языка слово “masa/стол”, давно вошедшее в лекси-
1. 1. Bangkok (Бангкок), Manama (Манама), Doha (Доха), ческое ядро турецкого языка, может иметь два варианта ударе-
Tahran (Тегеран), Amman (Амман), Hanoi (Ханой), Tokyo ния – “mása” и “masá”, каждое из которых может считаться
(Токио), Duşanbe (Душанбе), Taşkent (Ташкент), Ankara нормативным.
(Анкара), Kabil (Кабул), Ulan Batur (Улан-Батор), Bağdat В безударной позиции в турецком языке гласная (o) не
(Багдад), Manila (Манила), Dili (Дили), Seul (Сеул), Abu Dabi редуцируется в (a). В ряде случаев подобная редукция может
(Абу-Даби), Erivan (Ереван), Tiflis (Тбилиси), Bakü (Баку), Male приводить к замене слова: oda (комната) – ada (остров); kolay
(Мале), Şam (Дамаск), Dakka (Дакка), Riyad (Эр-Рияд), Bişkek (легкий по трудности) – kalay (олово) и т.д.
(Бишкек), Pekin (Пекин), Astana (Астана), Katmandu

12 9
Alıştırma 1. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (прослу- bayazıt → Doğúbayaz΄ıt; akhisar → ΄Akhisár; Ak΄ın; alay – han →
шайте и прочитайте по-турецки): Aláyhán; ata – köy → Aták΄öy; baba – konağı → Babákonağ΄ı;
baba, amele[l’], makárna, elmas[l’], bastı, pastırma, salatalık, Bağl΄ı; Bayınd΄ır; Baym΄ıs; Bebék; Boruc΄u; Bostanc΄ık; Boyal΄ı;
mallara, patates, mandalína, haşhaş, masa, yatak, araç, ramak, bozca – tepe → Bozcátepé; büyük – güve → Büy΄ükgüvé; Cer΄it;
başak, dalak, imzalı, inancılık[d i], kalan, karga, vahşi, savaş, Çağ΄ıl; Çánkıl΄ı; Çavdárlılár; Çekiçlér; Çelték; çimeli – yeni – köy →
tartışma, jandárma, marangoz[z], zampara, şaşırmak, şaşkaloz, Çimel΄iyen΄ik΄öy; çolak – nebi → Çolákneb΄i; ekecik – gök –
yaksın, vazife, uzlaşmak, nafile, masat, kaynak, kabristan, arama. dereler → Ekec΄ikg΄ökderelér; fatma – uşağı → Fatmáuşağ΄ı;
Alıştırma 2. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz: Génçosmán; gök – su – güzel → G΄öks΄ugüzél; gözlü – kuyu→
domates, limonáta, sokak, dolap, koridor, oruç, kordon, baro, Gözl΄ükuy΄u; gücün – kaya → Güc΄ünkayá; hatip – oğlu – tolu →
donatım, koro, morína, dolaşmak, fosforlu, folkon, hoca, koltuk, Hat΄ipoğl΄utol΄u; ismail – ağa – tolu → İsma΄ilağátol΄u;
kolalı, konumluk, konuk, komada, koyuluk, nohut, porselen, tortul, Karacáörén; kara – çayır → Karáçay΄ır; Kazıc΄ık; koç – pınar →
torpilli, zorbalık, yoksun, trompet, torun, topçu [çü], toplu, sonuç, roket. Kóçpınár; Koyák; Macarl΄ı; nur – göz → N΄urg΄öz; sağır – karaca →
Sağ΄ırkaracá; Salmanl΄ı; seleci – köse → Selec΄ikösé; Susad΄ı;
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки): Şeyhlér; tepe – sidelik → Tepésidel΄ik; ulu – kışla – tolu →
ala – ola; boru – bari; ot – at; ada – oda; mola – mala; kalay – Ul΄ukışlátol΄u; yalnız – ceviz → Yaln΄ızcev΄iz; yan – yurt →
kolay; dala – dolu; başına – boşuna; baylar – boylar; atlamak – Yány΄urt; yeni – pınar → Yen΄ipınár; yeşil – tömek → Yeş΄iltömék;
otlamak; ayılmak – oylamak; cambaz – coşku; casus [d a:] – coştu; ΄Ankara.
dalga – dolgu; damlamak – donatım; dana – dondurma; damdan – Лингвострановедческий модуль
domuzdan; darcık [d ik] – doruk; dayanak – doyucu [doyüd ü];
hardal – horul; mangal – morul; haşlanmış – hoşlanmış; hastalık – Задание 1. Найдите по карте и покажите реки Seyhan и
hosteslik; hartuç – hortum; haplı – hoppala; kaya – koymalı; maya – Ceyhan, ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
mayo; haríta – horoz; takat – tokuştura; kamalı – komutanlık; kavak – Сейхан – ре-
kovuk; nakış – noksan; kavak – kovan. ка на юге Турции.
Alıştırma 4. Türkçe okuyunuz: Протяженность
asalak – olasak; aba – oba; acar – ocak; adamız – odamız; км, площадь бас-
adak – odak; adam – odam; ağız [aı] – oğuz [ou]; ağa [a:] – oğa сейна составляет
[oa]; ağalanmak – oğalanmak; ağlamak [a:] – oğlan [o:]; akar – 20,7 тыс. км2. Пе-
okar; akçıl [çi] – okçu [çü]; akıllı – okkalı; aksamak – okşamak; ресекает горы Тавр
alabilir – olabilir; alay – olay; ana – ona; anamal – onamak; anlık – и Киликийскую низ-
onluk; arada – orada; aramak – oramak; artan – ortam; atak – otakçı менность. Впадает
[çi]; atlama – otlama; avlandı – ovalandı; ayna – oynak; aya – oya; в Средиземное море. Средний расход воды у г. Адана составля-
azam – ozon. ет около м3/с. Используется в целях орошения. На реке
имеется водохранилище, а также ГЭС (funduszeue.info
Alıştırma 5. Türkçe okuyunuz: html/6/s/funduszeue.info).
Seyhán; Yüreğ΄ir[y]; Aládáğ[da:]; Ceyhán; Feké; İmámoğlú; Джейхан – река в Турции, на юго-востоке полуострова
Karátáş; Kozán; Pozant΄ı; Sa΄imbeyl΄i; Tufánbeyl΄i; Yumurtal΄ık; Малая Азия. Длина км, площадь бассейна составляет 21,2
Besn΄i; Çel΄ikhán; Gérgér; G΄ölbaş΄ı; Samsát; Kahtá; Sinc΄ik; тыс. км2. Истоки – в западных отрогах Армянского Тавра. В
Tuták; Hamúr; Pátnos; taşlı – çay → Taşl΄ıçáy; Diyad΄in; doğu – нижнем течении пересекает Киликийскую низменность. Впа-

10 11
Alıştırma 1. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (прослу- bayazıt → Doğúbayaz΄ıt; akhisar → ΄Akhisár; Ak΄ın; alay – han →
шайте и прочитайте по-турецки): Aláyhán; ata – köy → Aták΄öy; baba – konağı → Babákonağ΄ı;
baba, amele[l’], makárna, elmas[l’], bastı, pastırma, salatalık, Bağl΄ı; Bayınd΄ır; Baym΄ıs; Bebék; Boruc΄u; Bostanc΄ık; Boyal΄ı;
mallara, patates, mandalína, haşhaş, masa, yatak, araç, ramak, bozca – tepe → Bozcátepé; büyük – güve → Büy΄ükgüvé; Cer΄it;
başak, dalak, imzalı, inancılık[d i], kalan, karga, vahşi, savaş, Çağ΄ıl; Çánkıl΄ı; Çavdárlılár; Çekiçlér; Çelték; çimeli – yeni – köy →
tartışma, jandárma, marangoz[z], zampara, şaşırmak, şaşkaloz, Çimel΄iyen΄ik΄öy; çolak – nebi → Çolákneb΄i; ekecik – gök –
yaksın, vazife, uzlaşmak, nafile, masat, kaynak, kabristan, arama. dereler → Ekec΄ikg΄ökderelér; fatma – uşağı → Fatmáuşağ΄ı;
Alıştırma 2. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz: Génçosmán; gök – su – güzel → G΄öks΄ugüzél; gözlü – kuyu→
domates, limonáta, sokak, dolap, koridor, oruç, kordon, baro, Gözl΄ükuy΄u; gücün – kaya → Güc΄ünkayá; hatip – oğlu – tolu →
donatım, koro, morína, dolaşmak, fosforlu, folkon, hoca, koltuk, Hat΄ipoğl΄utol΄u; ismail – ağa – tolu → İsma΄ilağátol΄u;
kolalı, konumluk, konuk, komada, koyuluk, nohut, porselen, tortul, Karacáörén; kara – çayır → Karáçay΄ır; Kazıc΄ık; koç – pınar →
torpilli, zorbalık, yoksun, trompet, torun, topçu [çü], toplu, sonuç, roket. Kóçpınár; Koyák; Macarl΄ı; nur – göz → N΄urg΄öz; sağır – karaca →
Sağ΄ırkaracá; Salmanl΄ı; seleci – köse → Selec΄ikösé; Susad΄ı;
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки): Şeyhlér; tepe – sidelik → Tepésidel΄ik; ulu – kışla – tolu →
ala – ola; boru – bari; ot – at; ada – oda; mola – mala; kalay – Ul΄ukışlátol΄u; yalnız – ceviz → Yaln΄ızcev΄iz; yan – yurt →
kolay; dala – dolu; başına – boşuna; baylar – boylar; atlamak – Yány΄urt; yeni – pınar → Yen΄ipınár; yeşil – tömek → Yeş΄iltömék;
otlamak; ayılmak – oylamak; cambaz – coşku; casus [d a:] – coştu; ΄Ankara.
dalga – dolgu; damlamak – donatım; dana – dondurma; damdan – Лингвострановедческий модуль
domuzdan; darcık [d ik] – doruk; dayanak – doyucu [doyüd ü];
hardal – horul; mangal – morul; haşlanmış – hoşlanmış; hastalık – Задание 1. Найдите по карте и покажите реки Seyhan и
hosteslik; hartuç – hortum; haplı – hoppala; kaya – koymalı; maya – Ceyhan, ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
mayo; haríta – horoz; takat – tokuştura; kamalı – komutanlık; kavak – Сейхан – ре-
kovuk; nakış – noksan; kavak – kovan. ка на юге Турции.
Alıştırma 4. Türkçe okuyunuz: Протяженность
asalak – olasak; aba – oba; acar – ocak; adamız – odamız; км, площадь бас-
adak – odak; adam – odam; ağız [aı] – oğuz [ou]; ağa [a:] – oğa сейна составляет
[oa]; ağalanmak – oğalanmak; ağlamak [a:] – oğlan [o:]; akar – 20,7 тыс. км2. Пе-
okar; akçıl [çi] – okçu [çü]; akıllı – okkalı; aksamak – okşamak; ресекает горы Тавр
alabilir – olabilir; alay – olay; ana – ona; anamal – onamak; anlık – и Киликийскую низ-
onluk; arada – orada; aramak – oramak; artan – ortam; atak – otakçı менность. Впадает
[çi]; atlama – otlama; avlandı – ovalandı; ayna – oynak; aya – oya; в Средиземное море. Средний расход воды у г. Адана составля-
azam – ozon. ет около м3/с. Используется в целях орошения. На реке
имеется водохранилище, а также ГЭС (funduszeue.info
Alıştırma 5. Türkçe okuyunuz: html/6/s/funduszeue.info).
Seyhán; Yüreğ΄ir[y]; Aládáğ[da:]; Ceyhán; Feké; İmámoğlú; Джейхан – река в Турции, на юго-востоке полуострова
Karátáş; Kozán; Pozant΄ı; Sa΄imbeyl΄i; Tufánbeyl΄i; Yumurtal΄ık; Малая Азия. Длина км, площадь бассейна составляет 21,2
Besn΄i; Çel΄ikhán; Gérgér; G΄ölbaş΄ı; Samsát; Kahtá; Sinc΄ik; тыс. км2. Истоки – в западных отрогах Армянского Тавра. В
Tuták; Hamúr; Pátnos; taşlı – çay → Taşl΄ıçáy; Diyad΄in; doğu – нижнем течении пересекает Киликийскую низменность. Впа-

10 11
дает в залив Искендерун Средиземного моря. Многоводна зи- модели) ударение преимущественно падает на первый слог:
мой и весной. Средний расход воды около м3/c. Несудо- yíne (géne) – снова, yárın – завтра, bélki (gáliba) – возможно,
ходна. Воды используются на орошение (funduszeue.info gáyet – довольно-таки (сравните: oldúkça / довольно-таки – об-
articlehtml). разовано путем лексикализации грамматической глагольной
Задание 2. Найдите по карте и покажите столицу Турции, формы) и т.д.
ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием: В именах собственных в соответствии со взаимодействи-
Анкара – второй по величине город Турции после Стам- ем категорий “уникальное” – “обыденное” и в том случае, если
була. Когда в году Мустафа Кемаль Ататюрк перенес сто- имя собственное не представлено сложным словом, образован-
лицу из Стамбула в Анкару, это был небольшой город, населе- ным путем словосложения, для закрепления категории “уни-
ние которого насчитывало кальное” ударение может перемещаться на первый, второй и
лишь 60 тыс. человек. Сейчас последующие слоги. Например: Móskova, Antálya, Bérlin и т.д.
Анкара – город министерств, В именах собственных, образованных путем словосложе-
университетов и посольств, ния, сохраняется двойное (или даже тройное) ударение, образо-
насчитывающий около 2,6 млн ванное сложением ударений каждого слова в отдельности. На-
жителей. В Анкаре находится пример: Kírkgeçít; Yükséková; Güçlúkonák; Şebínkaráhisár.
мавзолей Мустафы Кемаля В именах людей, кличках животных, а также именах соб-
Ататюрка. Ататюрк похоронен ственных, образованных от имен нарицательных или имеющих
в Анкаре, где в честь нацио- среди имен нарицательных однокоренные слова, характер
нального героя построен Мавзолей (Аныткабир). ударения может сооветствовать общей тенденции имен нарица-
Помимо Мавзолея в Анкаре есть и другие достопримеча- тельных в нулевой форме.
тельности, связанные с именем Ататюрка. На площади Улус В словах, заимствованных в турецкий язык из других язы-
находится его памятник, установленный в году. Непода- ков, как правило, сохраняется ударение, присущее данному
леку от памятника расположено здание, в котором впервые слову в исходном языке. Например: makárna (макароны),
проходили заседания Великого национального собрания Тур- jandárma (жандарм; жандармерия) и т.д.
ции – Меджлиса. Сегодня в этом здании располагается музей В случае если заимствованное слово достаточно прочно
(funduszeue.info). ассимилировалось в турецком языке, оно может проявлять об-
щепринятую динамику ударения или создавать вариативность
Задание 3. Найдите в списке 2 страну, столицей которого ударного слога в соответствии с нормой либо языка заимство-
является город из списка 1, покажите по карте государства и вания, либо турецкого языка. Например, заимствованное из
столицы, пропишите и выучите государства и их столицы: греческого языка слово “masa/стол”, давно вошедшее в лекси-
1. 1. Bangkok (Бангкок), Manama (Манама), Doha (Доха), ческое ядро турецкого языка, может иметь два варианта ударе-
Tahran (Тегеран), Amman (Амман), Hanoi (Ханой), Tokyo ния – “mása” и “masá”, каждое из которых может считаться
(Токио), Duşanbe (Душанбе), Taşkent (Ташкент), Ankara нормативным.
(Анкара), Kabil (Кабул), Ulan Batur (Улан-Батор), Bağdat В безударной позиции в турецком языке гласная (o) не
(Багдад), Manila (Манила), Dili (Дили), Seul (Сеул), Abu Dabi редуцируется в (a). В ряде случаев подобная редукция может
(Абу-Даби), Erivan (Ереван), Tiflis (Тбилиси), Bakü (Баку), Male приводить к замене слова: oda (комната) – ada (остров); kolay
(Мале), Şam (Дамаск), Dakka (Дакка), Riyad (Эр-Рияд), Bişkek (легкий по трудности) – kalay (олово) и т.д.
(Бишкек), Pekin (Пекин), Astana (Астана), Katmandu

12 9
koyu3 темный (о цвете / koyu renkli – темного (Катманду), Yeni Delhi [d′eli] (Дели), Beyrut (Бейрут), Maskat
цвета); крепкий (о чае); густой (насы- (Маскат), Cakarta (Джакарта), Pyongyang (Пхеньян), Aşgabat
щенный); “ярый”, убежденный (сторон- (Ашхабат), Kuala Lumpur (Куала-Лумпур), İslamabad (Исламабад).
ник или противник чего/кого-либо); дол- 2. Türkmenistan (Туркменистан), Tacikistan (Таджикистан),
гий, глубинный (о беседе, мыслях и т.д.) Çin Halk Cumhuriyeti (Китайская Народная Республика),
kapalı пасмурный; закрытый; выключенный; Pakistan (Пакистан), Kırgızistan (Киргизия), Malezya (Малазия),
замкнутый, скрытный Özbekistan (Узбекистан), Türkiye Cumhuriyeti (Турецкая Респуб-
hava погода; воздух лика), Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti (Демократическая
su вода Республика Восточный Тимор), Filipinler (Филлипины),
büyük,-ğü большой; взрослый; старший; великий Moğolistan (Монголия), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные
küçük,-ğü маленький; младший Арабские Эмираты), Endonezya (Индонезия), Maldivler (Маль-
kısa4 короткий дивы), Gürcistan (Грузия), Azerbaycan (Азербайджан),
uzun длинный Ermenistan (Армения), Kuzey Kore (Северная Корея), Suriye
kirli (pis)5 грязный (Сирия), Lübnan (Ливан), Nepal (Непал), İran (Иран), Ürdün
temiz чистый (Иордания), Bangladeş (Бангладеш), Bahreyn (Бахрейн), Japonya
oda комната (Япония), Irak (Ирак), Afganistan (Афганистан), Güney Kore
dersane[a:] аудитория (Южная Корея), Tayland (Таиланд), Viyetnam (Вьетнам), Suudi
sınıf аудитория; класс (шир.: аудитория; курс; Arabistan (Саудовская Аравия), Kazakistan (Казахстан), Katar
разряд; ранг и т.д.) (Катар), Umman Sultanlığı (Султанат Омман), Hindistan (Индия).
kapı дверь; ворота § 3. Классификация гласных турецкого алфавита
duvar стена В турецком алфавите 8 гласных: a-e-ı-i-o-ö-u-ü. Гласные
kalem ручка; пишущий предмет образуют парные группы по следующим признакам:
defter тетрадь 1) заднего / переднего ряда:
koltuk,-ğu кресло –заднего: a-ı-o-u; –переднего: e-i-ö-ü;
taban пол; основа; подошва (основание) 2) широкие–узкие:
tavan потолок –широкие: a-e-o-ö; –узкие: ı-i-u-ü;
pencere окно 3) губные–негубные:
berrak прозрачный –губные: o-ö-u-ü; –негубные: a-e-ı-i.
cam стекло, стеклянный Классификация гласных по указанным признакам лежит в
dolap,-bı шкаф основе закона сингармонизма (гармонии гласных), который яв-
lamba лампа ляется характерной чертой агглютинативного (аффиксального) ту-
avize[a:] люстра рецкого языка.
panjur жалюзи (мелаллические и пластиковые / Alıştırma 6. Aşağıdaki deyimleri ezberleyiniz (Выучите
рольставни) устойчивые формы общения):
jaluzi жалюзи (матерчатые, пластиковые) Mer(h)aba! Здравствуйте! Здравствуй!
bilgisayar компьютер Nasılsınız? Как Вы поживаете?
kompüter

16 13
Sağolunuz, efendim, iyiyim Спасибо, у меня всё хорошо Osman: Nasılsınız?
(Ben) Fenayım У меня плохи дела. Я плохо Bülent: Sağolunuz efendim, iyiyim. Siz nasılsınız?
себя чувствую [′Saolunu∪ze∪′fendim / i′im. ′Siz∪′na∪sılsınız?]
Siz nasılsınız? А как Вы? Osman: Teşekkür ederim ben de iyiyim. Ne haber?
Teşekkür ederim, ben de Спасибо, у меня тоже всё [Teşe′kkü∪re∪′derim ′bende∪i′im. ′Neha∪′ber?]
iyiyim хорошо Bülent: Güzellik sağlık.
Selâm! [l’] Привет! [Güze∪′lliksa:∪′lık.]
Günaydın! [g΄ünayd΄ın] Доброе утро! Osman: Ne var ne yok?
İyi günler! Добрый день! До свидания! [Ne′var∪ne′yok?]
(говорят днем / приветствие – Bülent: Yeni bir şey yok.
прощание) [Ye∪′nibir∪şe′yok.]
İyi akşamlar! Добрый вечер! До свидания! Osman: İyi günler!
(говорят вечером / приветствие – [i′igün′ler!]
прощание) Bülent: Güle güle!
Alla(h)a ısmarladık! До свидания! (говорит уходя- [Gü∪′legü∪′le!]
щий) SÖZLÜK 1
Hoşça kalın! Счастливо оставаться! (говорит güzel1 красавица, красивая, красиво; отличный,
уходящий) отлично; прекрасный, прекрасно
Güle güle! До свидания! (говорит остаю- sevimli симпатичная, милашка; милый
щийся)
yakışıklı симпатичный (о мужчине)
İyi geceler! Спокойной ночи! (говорят çirkin некрасивая, безобразный
поздно вечером или ночью /
kız девочка; девушка; дочь
приветствие – прощание)
oğul,-ğlu сын
Tatlı uykular! Сладких снов!
oğlan парень, мальчик
Ne var ne yok? Как дела? Что нового?
delikanlı юноша
Ne haber? Что нового?
kadın женщина
Güzellik sağlık! (İyilik Всё прекрасно!
erkek,-ği мужчина, самец
güzellik!)
iyi хороший, хорошо; в порядке; в здравии
Her şey yerinde (yolunda)! Всё в порядке!
fena (kötü)2 плохой (категория человек и нечеловек) по
Yeni bir şey yok! Ничего нового!
определенным характеристикам, качествам
Eski hamam eski tas! Всё по-старому!
geniş просторный, широкий
Alıştırma 7. Konuşmayı okuduktan sonra ezberleyip Türkçe dar узкий, тесный
anlatınız (Прочитайте диалог, выучите наизусть и расскажите açık светлый (о цвете / açık renkli – светлого
по-турецки): цвета); ясный; открытый; некрепкий (о
KONUŞMA: Bir görüşme (Встреча) чае); откровенный; включенный (об
Osman: Merhaba! электроприборах)
Bülent: Merhaba!

14 15
Sağolunuz, efendim, iyiyim Спасибо, у меня всё хорошо Osman: Nasılsınız?
(Ben) Fenayım У меня плохи дела. Я плохо Bülent: Sağolunuz efendim, iyiyim. Siz nasılsınız?
себя чувствую [′Saolunu∪ze∪′fendim / i′im. ′Siz∪′na∪sılsınız?]
Siz nasılsınız? А как Вы? Osman: Teşekkür ederim ben de iyiyim. Ne haber?
Teşekkür ederim, ben de Спасибо, у меня тоже всё [Teşe′kkü∪re∪′derim ′bende∪i′im. ′Neha∪′ber?]
iyiyim хорошо Bülent: Güzellik sağlık.
Selâm! [l’] Привет! [Güze∪′lliksa:∪′lık.]
Günaydın! [g΄ünayd΄ın] Доброе утро! Osman: Ne var ne yok?
İyi günler! Добрый день! До свидания! [Ne′var∪ne′yok?]
(говорят днем / приветствие – Bülent: Yeni bir şey yok.
прощание) [Ye∪′nibir∪şe′yok.]
İyi akşamlar! Добрый вечер! До свидания! Osman: İyi günler!
(говорят вечером / приветствие – [i′igün′ler!]
прощание) Bülent: Güle güle!
Alla(h)a ısmarladık! До свидания! (говорит уходя- [Gü∪′legü∪′le!]
щий) SÖZLÜK 1
Hoşça kalın! Счастливо оставаться! (говорит güzel1 красавица, красивая, красиво; отличный,
уходящий) отлично; прекрасный, прекрасно
Güle güle! До свидания! (говорит остаю- sevimli симпатичная, милашка; милый
щийся)
yakışıklı симпатичный (о мужчине)
İyi geceler! Спокойной ночи! (говорят çirkin некрасивая, безобразный
поздно вечером или ночью /
kız девочка; девушка; дочь
приветствие – прощание)
oğul,-ğlu сын
Tatlı uykular! Сладких снов!
oğlan парень, мальчик
Ne var ne yok? Как дела? Что нового?
delikanlı юноша
Ne haber? Что нового?
kadın женщина
Güzellik sağlık! (İyilik Всё прекрасно!
erkek,-ği мужчина, самец
güzellik!)
iyi хороший, хорошо; в порядке; в здравии
Her şey yerinde (yolunda)! Всё в порядке!
fena (kötü)2 плохой (категория человек и нечеловек) по
Yeni bir şey yok! Ничего нового!
определенным характеристикам, качествам
Eski hamam eski tas! Всё по-старому!
geniş просторный, широкий
Alıştırma 7. Konuşmayı okuduktan sonra ezberleyip Türkçe dar узкий, тесный
anlatınız (Прочитайте диалог, выучите наизусть и расскажите açık светлый (о цвете / açık renkli – светлого
по-турецки): цвета); ясный; открытый; некрепкий (о
KONUŞMA: Bir görüşme (Встреча) чае); откровенный; включенный (об
Osman: Merhaba! электроприборах)
Bülent: Merhaba!

14 15
koyu3 темный (о цвете / koyu renkli – темного (Катманду), Yeni Delhi [d′eli] (Дели), Beyrut (Бейрут), Maskat
цвета); крепкий (о чае); густой (насы- (Маскат), Cakarta (Джакарта), Pyongyang (Пхеньян), Aşgabat
щенный); “ярый”, убежденный (сторон- (Ашхабат), Kuala Lumpur (Куала-Лумпур), İslamabad (Исламабад).
ник или противник чего/кого-либо); дол- 2. Türkmenistan (Туркменистан), Tacikistan (Таджикистан),
гий, глубинный (о беседе, мыслях и т.д.) Çin Halk Cumhuriyeti (Китайская Народная Республика),
kapalı пасмурный; закрытый; выключенный; Pakistan (Пакистан), Kırgızistan (Киргизия), Malezya (Малазия),
замкнутый, скрытный Özbekistan (Узбекистан), Türkiye Cumhuriyeti (Турецкая Респуб-
hava погода; воздух лика), Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti (Демократическая
su вода Республика Восточный Тимор), Filipinler (Филлипины),
büyük,-ğü большой; взрослый; старший; великий Moğolistan (Монголия), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные
küçük,-ğü маленький; младший Арабские Эмираты), Endonezya (Индонезия), Maldivler (Маль-
kısa4 короткий дивы), Gürcistan (Грузия), Azerbaycan (Азербайджан),
uzun длинный Ermenistan (Армения), Kuzey Kore (Северная Корея), Suriye
kirli (pis)5 грязный (Сирия), Lübnan (Ливан), Nepal (Непал), İran (Иран), Ürdün
temiz чистый (Иордания), Bangladeş (Бангладеш), Bahreyn (Бахрейн), Japonya
oda комната (Япония), Irak (Ирак), Afganistan (Афганистан), Güney Kore
dersane[a:] аудитория (Южная Корея), Tayland (Таиланд), Viyetnam (Вьетнам), Suudi
sınıf аудитория; класс (шир.: аудитория; курс; Arabistan (Саудовская Аравия), Kazakistan (Казахстан), Katar
разряд; ранг и т.д.) (Катар), Umman Sultanlığı (Султанат Омман), Hindistan (Индия).
kapı дверь; ворота § 3. Классификация гласных турецкого алфавита
duvar стена В турецком алфавите 8 гласных: a-e-ı-i-o-ö-u-ü. Гласные
kalem ручка; пишущий предмет образуют парные группы по следующим признакам:
defter тетрадь 1) заднего / переднего ряда:
koltuk,-ğu кресло –заднего: a-ı-o-u; –переднего: e-i-ö-ü;
taban пол; основа; подошва (основание) 2) широкие–узкие:
tavan потолок –широкие: a-e-o-ö; –узкие: ı-i-u-ü;
pencere окно 3) губные–негубные:
berrak прозрачный –губные: o-ö-u-ü; –негубные: a-e-ı-i.
cam стекло, стеклянный Классификация гласных по указанным признакам лежит в
dolap,-bı шкаф основе закона сингармонизма (гармонии гласных), который яв-
lamba лампа ляется характерной чертой агглютинативного (аффиксального) ту-
avize[a:] люстра рецкого языка.
panjur жалюзи (мелаллические и пластиковые / Alıştırma 6. Aşağıdaki deyimleri ezberleyiniz (Выучите
рольставни) устойчивые формы общения):
jaluzi жалюзи (матерчатые, пластиковые) Mer(h)aba! Здравствуйте! Здравствуй!
bilgisayar компьютер Nasılsınız? Как Вы поживаете?
kompüter

16 13
Alıştırma С помощью предлагаемых слов заполните raf полка
следующую таблицу: portre портрет
Имя Имя Антонимическая tablo картина; (перен.) картина, ситуация
прилагательное существительное пара resim,-smi рисунок, иллюстрация, фотография
güzel kız çirkin altlık,-ğı блюдце; плоская подставка; плоская
… … … нижняя насадка
fare[a:] altlığı коврик для компьютерной мышки
güzel, sevimli, yakışıklı, çirkin, kız, oğul, oğlan, delikanlı, takvim altlığı подставка для перекидного календаря
kadın, erkek, iyi, fena, geniş, dar, açık, kapalı, hava, su, büyük, sehpa подставка (стойка), журнальный столик
küçük, kısa, uzun, kirli, temiz, oda, dersane, kapı, duvar, yeni, eski,
masa стол
yüksek, alçak.
sandálye стул
Alıştırma Rusça söyleyiniz (скажите по-русски): yeni новый
güzel, kadın, koyu, kirli, kalem, dolap, oldukça, portre, eski старый (о вещах); бывший (должность);
galiba, sandalye, yarın, ada, sevimli, erkek, kapalı, pis, defter, древний (о животных)
lamba, tablo, yeni, görüşme, belki, kolay, yakışıklı, iyi, hava, temiz, eski dost старый (давнишний) друг
koltuk, avize, resim, eski, gayet, kalay, çirkin, fena, su, oda, taban, yüksek высокий
panjur, altlık, eski dost, Moskova, kız, kötü, büyük, dersane, tavan, alçak низкий (физич. размеры предметов);
jaluzi, fare altlığı, yüksek, Antalya, oğul, geniş, küçük, sınıf, подлый (о человеке)
pencere, bilgisayar, takvim altlığı, alçak, Berlin, oğlan, dar, kısa,
kapı, berrak, kompüter, sehpa, yine, makarna, delikanlı, açık, uzun, AÇIKLAMA (КОММЕНТАРИЙ)
duvar, cam, raf, masa, gene, jandarma. 1. Слова именных частей речи в турецком языке.
Alıştırma Продолжите парадигму: В турецком языке слова, относящиеся к именным час-
ÖRNEK: güzel: sevimli, yakışıklı, çirkin тям речи, преимущественно не имеют морфологических пока-
kız; portre; altlık; oda; kapı; koltuk. зателей, позволяющих отнести их конкретно к той или иной
именной части речи, т.е. в различных случаях могут проявлять
Alıştırma Приведите синонимы к следующим словам: характеристики как имени существительного, так и имени при-
güzel; oğlan; fena; kirli; dersane; panjur; bilgisayar; tablo. лагательного, и наречия. Категориальное значение определя-
Alıştırma Приведите антонимы к следующим словам: ется в соответствии с грамматическим, а также лексическим
yakışıklı; kız; kadın; iyi; geniş; büyük; kısa; temiz; taban; контекстом (узким или функционально-широким).
yeni; yüksek. Качественные имена прилагательные в турецком
Alıştırma Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки): языке называют внешние (субъективные) характеристики рефе-
мужчина, светлый (о цвете), большой, грязный, тетрадь, рентов. Под референтом понимается “объект внеязыковой дей-
лампа, иллюстрация, красавица, старый (о вещах), милый, сим- ствительности, который имеет в виду говорящий” (БЭС. Языко-
патичный (о мужчине), неприличный, девочка, самец, откры- знание. М: Большая российская энциклопедия, С. ),
тый, взрослый, чистый, кресло, люстра, блюдце, высокий (о т.е. слова, выраженные именами существительными или суб-
предметах), девушка, хорошо, крепкий (о чае), маленький, стантивированными вариантами других частей речи. Они обра-
комната, пол, рольставни, коврик для компьютерной мышки, зуют антонимические пары в соотношении с контексто-

20 17
образующим именем существительным. Одно и тоже имя правило, на две группы “человек” и всё остальное, т.е.
прилагательное может входить в разные антонимические пары. “нечеловек”):
Например: yakışıklı←oğlan→çirkin; güzel←kız→çirkin и т.д. – в категории “человек” в значении “высокий − низкий”
Запоминать имена прилагательные рекомендуется в соот- функционирует антонимическая пара качественных прилага-
ветствующих антонимических парах в соотношении с контек- тельных “uzun/kısa”, которые, как правило, используются вме-
стообразующим именем существительным. сте со словом “boylu”: uzun boylu – высокого роста / kısa boylu –
Слово “çirkin”, являясь антонимом слова “güzel”, имеет низкого роста;
также значение “плохой, неприятный, неприличный” (о словах – в категории “нечеловек” в том случае, если домини-
или поведении), а также “темный, подозрительный, нечистый” рующей плоскостью является горизонтальная, используется ан-
(о делах). тонимическая пара “uzun – длинный / kısa – короткий”, а в том
2. Fena – kötü: плохой (категория человек и нечеловек) по случае, если доминирующей плоскостью является вертикальная,
определенным характеристикам, качествам (в широком значе- используется антонимическая пара “yüksek – высокий / alçak –
нии являются синонимами, образуя антонимическую пару со низкий”.
словом “iyi”). Однако данные слова могут иметь частные ком- 5. Kirli – pis: являясь частичными синонимами, имеют
поненты значения, не позволяющие им считаться абсолютными значение “грязный, испачканный, пыльный, содержащий пят-
синонимами: на”. Однако слово “kirli” может иметь также значение “проти-
fena: плохой – обидный, приносящий неудобства, не вы- воречащий ценностям общества”, а слово “pis” – “находящийся
зывающий интереса и симпатии, не соответствующий нормам в неприглядном положении; плохой, вредный, некрасивый, не-
общества (о поступках), т.е. понятие отражает преимущест- приятный; неприличный” (о словах), “запутанная, плохая и трудно-
венно внутренние характеристики соответствующего рефе- преодолимая” (о ситуации, положении).
рента, с которым используется данное слово; Alıştırma 8. Выразите адекватную речевую реакцию на
kötü: плохой – вредный, опасный, вызывающий страх и предлагаемые контактоустанавливающие фразы:
беспокойство, грубый, оскорбительный, имеющий негативное Mer(h)aba! – (…); Nasılsınız? – (…); Siz nasılsınız? – (…);
влияние на людей, склонный к плохому поведению, т.е. поня- Selâm! – (…); Günaydın! – (…); İyi günler! – (…); İyi akşamlar! –
тие отражает преимущественно влияние характеристик рефе- (…); Allaha ısmarladık! – (…); Hoşça kalın! – (…); İyi geceler! –
рента на другие референты. (…); Tatlı uykular! – (…); Ne var ne yok? – (…); Ne haber? – (…).
Например: fena masa (плохой стол / оценка качественных Alıştırma 9. Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
характеристик самого стола) / kötü masa (плохой стол / оценка 1. – Здравствуйте! Как Вы поживаете? – Спасибо, у меня
того, что качественные характеристики стола могут быть всё хорошо. А как Вы? – Спасибо, у меня тоже всё хорошо.
опасными для окружающих). 2. Привет! Доброе утро! Добрый день! 3. – До свидания (гово-
3. Крепкий, хорошо заваренный чай по-турецки назы- рит уходящий)! Счастливо оставаться! – До свидания (говорит
вают “tavşan kanı çay”. остающийся)! 4. Спокойной ночи! Сладких снов! 5. – Как дела?
4. Доминирующие габаритные плоскости применитель- Что нового? – Всё прекрасно! Всё в порядке! Ничего нового!
но к категории “человек − нечеловек” (в турецком языке в Всё по-старому!
отличие от русского языка референты делятся по признаку
одушевленности не на одушевленные и неодушевленные, а, как

18 19
образующим именем существительным. Одно и тоже имя правило, на две группы “человек” и всё остальное, т.е.
прилагательное может входить в разные антонимические пары. “нечеловек”):
Например: yakışıklı←oğlan→çirkin; güzel←kız→çirkin и т.д. – в категории “человек” в значении “высокий − низкий”
Запоминать имена прилагательные рекомендуется в соот- функционирует антонимическая пара качественных прилага-
ветствующих антонимических парах в соотношении с контек- тельных “uzun/kısa”, которые, как правило, используются вме-
стообразующим именем существительным. сте со словом “boylu”: uzun boylu – высокого роста / kısa boylu –
Слово “çirkin”, являясь антонимом слова “güzel”, имеет низкого роста;
также значение “плохой, неприятный, неприличный” (о словах – в категории “нечеловек” в том случае, если домини-
или поведении), а также “темный, подозрительный, нечистый” рующей плоскостью является горизонтальная, используется ан-
(о делах). тонимическая пара “uzun – длинный / kısa – короткий”, а в том
2. Fena – kötü: плохой (категория человек и нечеловек) по случае, если доминирующей плоскостью является вертикальная,
определенным характеристикам, качествам (в широком значе- используется антонимическая пара “yüksek – высокий / alçak –
нии являются синонимами, образуя антонимическую пару со низкий”.
словом “iyi”). Однако данные слова могут иметь частные ком- 5. Kirli – pis: являясь частичными синонимами, имеют
поненты значения, не позволяющие им считаться абсолютными значение “грязный, испачканный, пыльный, содержащий пят-
синонимами: на”. Однако слово “kirli” может иметь также значение “проти-
fena: плохой – обидный, приносящий неудобства, не вы- воречащий ценностям общества”, а слово “pis” – “находящийся
зывающий интереса и симпатии, не соответствующий нормам в неприглядном положении; плохой, вредный, некрасивый, не-
общества (о поступках), т.е. понятие отражает преимущест- приятный; неприличный” (о словах), “запутанная, плохая и трудно-
венно внутренние характеристики соответствующего рефе- преодолимая” (о ситуации, положении).
рента, с которым используется данное слово; Alıştırma 8. Выразите адекватную речевую реакцию на
kötü: плохой – вредный, опасный, вызывающий страх и предлагаемые контактоустанавливающие фразы:
беспокойство, грубый, оскорбительный, имеющий негативное Mer(h)aba! – (…); Nasılsınız? – (…); Siz nasılsınız? – (…);
влияние на людей, склонный к плохому поведению, т.е. поня- Selâm! – (…); Günaydın! – (…); İyi günler! – (…); İyi akşamlar! –
тие отражает преимущественно влияние характеристик рефе- (…); Allaha ısmarladık! – (…); Hoşça kalın! – (…); İyi geceler! –
рента на другие референты. (…); Tatlı uykular! – (…); Ne var ne yok? – (…); Ne haber? – (…).
Например: fena masa (плохой стол / оценка качественных Alıştırma 9. Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
характеристик самого стола) / kötü masa (плохой стол / оценка 1. – Здравствуйте! Как Вы поживаете? – Спасибо, у меня
того, что качественные характеристики стола могут быть всё хорошо. А как Вы? – Спасибо, у меня тоже всё хорошо.
опасными для окружающих). 2. Привет! Доброе утро! Добрый день! 3. – До свидания (гово-
3. Крепкий, хорошо заваренный чай по-турецки назы- рит уходящий)! Счастливо оставаться! – До свидания (говорит
вают “tavşan kanı çay”. остающийся)! 4. Спокойной ночи! Сладких снов! 5. – Как дела?
4. Доминирующие габаритные плоскости применитель- Что нового? – Всё прекрасно! Всё в порядке! Ничего нового!
но к категории “человек − нечеловек” (в турецком языке в Всё по-старому!
отличие от русского языка референты делятся по признаку
одушевленности не на одушевленные и неодушевленные, а, как

18 19
Alıştırma С помощью предлагаемых слов заполните raf полка
следующую таблицу: portre портрет
Имя Имя Антонимическая tablo картина; (перен.) картина, ситуация
прилагательное существительное пара resim,-smi рисунок, иллюстрация, фотография
güzel kız çirkin altlık,-ğı блюдце; плоская подставка; плоская
… … … нижняя насадка
fare[a:] altlığı коврик для компьютерной мышки
güzel, sevimli, yakışıklı, çirkin, kız, oğul, oğlan, delikanlı, takvim altlığı подставка для перекидного календаря
kadın, erkek, iyi, fena, geniş, dar, açık, kapalı, hava, su, büyük, sehpa подставка (стойка), журнальный столик
küçük, kısa, uzun, kirli, temiz, oda, dersane, kapı, duvar, yeni, eski,
masa стол
yüksek, alçak.
sandálye стул
Alıştırma Rusça söyleyiniz (скажите по-русски): yeni новый
güzel, kadın, koyu, kirli, kalem, dolap, oldukça, portre, eski старый (о вещах); бывший (должность);
galiba, sandalye, yarın, ada, sevimli, erkek, kapalı, pis, defter, древний (о животных)
lamba, tablo, yeni, görüşme, belki, kolay, yakışıklı, iyi, hava, temiz, eski dost старый (давнишний) друг
koltuk, avize, resim, eski, gayet, kalay, çirkin, fena, su, oda, taban, yüksek высокий
panjur, altlık, eski dost, Moskova, kız, kötü, büyük, dersane, tavan, alçak низкий (физич. размеры предметов);
jaluzi, fare altlığı, yüksek, Antalya, oğul, geniş, küçük, sınıf, подлый (о человеке)
pencere, bilgisayar, takvim altlığı, alçak, Berlin, oğlan, dar, kısa,
kapı, berrak, kompüter, sehpa, yine, makarna, delikanlı, açık, uzun, AÇIKLAMA (КОММЕНТАРИЙ)
duvar, cam, raf, masa, gene, jandarma. 1. Слова именных частей речи в турецком языке.
Alıştırma Продолжите парадигму: В турецком языке слова, относящиеся к именным час-
ÖRNEK: güzel: sevimli, yakışıklı, çirkin тям речи, преимущественно не имеют морфологических пока-
kız; portre; altlık; oda; kapı; koltuk. зателей, позволяющих отнести их конкретно к той или иной
именной части речи, т.е. в различных случаях могут проявлять
Alıştırma Приведите синонимы к следующим словам: характеристики как имени существительного, так и имени при-
güzel; oğlan; fena; kirli; dersane; panjur; bilgisayar; tablo. лагательного, и наречия. Категориальное значение определя-
Alıştırma Приведите антонимы к следующим словам: ется в соответствии с грамматическим, а также лексическим
yakışıklı; kız; kadın; iyi; geniş; büyük; kısa; temiz; taban; контекстом (узким или функционально-широким).
yeni; yüksek. Качественные имена прилагательные в турецком
Alıştırma Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки): языке называют внешние (субъективные) характеристики рефе-
мужчина, светлый (о цвете), большой, грязный, тетрадь, рентов. Под референтом понимается “объект внеязыковой дей-
лампа, иллюстрация, красавица, старый (о вещах), милый, сим- ствительности, который имеет в виду говорящий” (БЭС. Языко-
патичный (о мужчине), неприличный, девочка, самец, откры- знание. М: Большая российская энциклопедия, С. ),
тый, взрослый, чистый, кресло, люстра, блюдце, высокий (о т.е. слова, выраженные именами существительными или суб-
предметах), девушка, хорошо, крепкий (о чае), маленький, стантивированными вариантами других частей речи. Они обра-
комната, пол, рольставни, коврик для компьютерной мышки, зуют антонимические пары в соотношении с контексто-

20 17
ние как интонационного, так и смыслового отрезка речи. Это низкий (о предметах), дочь, в здравии, хорошо заваренный чай,
проявляется в следующих фонетических позициях: младший, аудитория, потолок, жалюзи, подставка для перекид-
А. Последний ударный слог первого слова является закры- ного календаря, подлый (о человеке), снова, завтра, возможно,
тым, т.е. заканчивается на согласную, а первый безударный довольно-таки, Москва, Анталья, Берлин, макароны, жандарм,
слог следующего слова является прикрытым, т.е. начинается на остров, легкий, олово, сын, плохой, пасмурный, короткий,
гласную. Например: дверь, окно, компьютер, журнальный столик, парень, в плохом
[…-´Г-С]+[Г-С-] → […-´Г-(С-Г)-С-] состоянии, погода, низкого роста (о человеке), ворота, прозрач-
ный, полка, стол, юноша, просторный, воздух, длинный, стена,
en açık [´ena∪ç´ik]; öz ana [´öza∪n´a]; çok ucuz стеклянный, портрет, стул, женщина, тесный, вода, высокого роста
[ç´oku∪c’´uz]; ucuz ev [uc’´uz´ev]; öz aile [´özai∪l´e] (о человеке), ручка (пишущая), шкаф, картина, новый.
Alıştırma Türkçe okuyunuz: Alıştırma Перепишите слова, распределяя в две
güzel ana → [gü-z´e(l a)n´a]; küçük oda; ucuz avize; büyük группы по категории “человек” и “нечеловек”:
altlık; sekiz okul; sivil öğretmen; zengin adam; ortak iştirak; on altı; kız, erkek, kapı, tavan, panjur, tablo, masa, delikanlı, dersane,
ders iptali; dar oda; büyük avize; dokuz aydın; açık alan; tuhaf koltuk, lamba, raf, takvim altlığı, oğul, su, kalem, cam, bilgisayar,
öykü; az itiraz; on iki; çürük üzüm; küçük avize; genç adam; beş altlık, oğlan, oda, defter, dolap, kompüter, fare altlığı, kadın, sınıf,
usta; aç avcı; derin uyku; güzel otel; güzel elma; alçak erkek; temiz taban, avize, portre, sehpa, güzel, hava, duvar, pencere, jaluzi,
avize; güzel insan; sol elleri; balık avı; akıl almaz; tatsız uyku; yeşil resim, sandalye.
armut; geniş oda; çalışkan erkek; pis avize; bayat ekmek; ilginç
opera; şehirler arası; kitap eseri; sert iklim; güzel oda; temiz oda; Alıştırma Перепешите слова, распределяя в две
alçak avize; ön imtihan; öz abla; geç akşam; açık oda; pis oda; güzel группы по признаку “слова, называющие референт» и «слова,
altlık; zor ameliyat; çocuk oyunu; kocaman adam; büyük oda; güzel не называющие референт”. Выделите слова, которые входят в
avize; küçük altlık; üç araba; ak akçe; fakir işçi; zor emek; dar avlu; обе группы. Объясните почему:
büyük ada. oğlan, iyi, kompüter, açık, su, uzun, dersane, defter, pencere,
lamba, jaluzi, tablo, kötü, takvim altlığı, yeni, alçak, güzel, kız,
Б. Последний ударный слог первого слова и первый безу- kadın, geniş, kapalı, küçük, temiz, duvar, taban, cam, panjur, raf,
дарный слог второго слова являются открытыми, типа [-C-Г]. altlık, masa, dost, çirkin, delikanlı, fena, koyu, büyük, kirli, kapı,
Притяжение обеспечивается через интонацию путем её равно- sınıf, koltuk, berrak, avize, bilgisayar, resim, sehpa, eski, oğul,
мерного повышения до промежуточного слогового образования, erkek, dar, hava, kısa, oda, kalem, tavan, pis, dolap, portre, fare
включая новый слог, с дальнейшим понижением. Например: altlığı, sandalye, yüksek.
[Г-С-С-´Г] + [C-Г-С-Г-С] → [Г-С-(С-´Г - C-Г)-С-Г-С] § 4. Определительное словосочетание формы
“качественное прилагательное – существительное”
eski kitap → [es∪k´ iki∪t´ap] Определительное словосочетание формы “качественное
Alıştırma Türkçe okuyunuz: имя прилагательное – имя существительное” является сочета-
sevimli kadın; yakışıklı kardeş; kötü niyet; elverişli hava; нием двух или нескольких слов, одно из которых отвечает на
koyu mâvi[a:]; sofra takımı; fena koku; köşe başı; gece yarısı; resmi вопрос “Кто? Что?” и является в словосочетании главным
kabul[l’]; iki buçuk; idari makam; ciddi mesele; kara para; sıkı компонентом – “определяемым”, а другое (другие) отвечает на
вопрос “Какой? Cколько?” и является в словосочетании

24 21
второстепенным компонентом – “определением”. По закону altlık, açık panjur, güzel avize, uzun masa, büyük dolap, iyi resim,
определительного словосочетания в турецком языке опре- kapalı pencere, yeni defter, temiz masa, eski koltuk, dar oda.
деление всегда предшествует определяемому. Alıştırma Раскрывая скобки, образуйте определитель-
Категория “объективное – субъективное”: в содержа- ные словосочетания, в которых обеспечивается сочетаемость
нии рассматриваемой формы определительного словосочетания имени существительного и имени прилагательного:
реализуется смысловой элемент оценки субъективного качес- nasıl kız (kısa boylu, geniş, güzel); nasıl erkek (eski, alçak,
тва референта. Признак, выражаемый качественным прилага- çirkin); nasıl sınıf (koyu renkli, yüksek, kapalı); nasıl duvar (kapalı,
тельным, является внешним, периферийным признаком рефе- dar, temiz); nasıl kalem (yüksek, berrak, yeni); nasıl masa (alçak,
рента, воспринимаемым и оцениваемым каждым человеком по- eski, yakışıklı); nasıl cam (berrak, sevimli, açık), nasıl kapı (kapalı,
своему (при естественном наличии случаев совпадения оце- açık, kısa); nasıl dolap (geniş, küçük, çirkin); nasıl tavan (yüksek,
нок), т.е. субъективным признаком. temiz, kapalı); nasıl sandalye (yakışıklı, kötü, eski); nasıl bilgisayar
(kapalı, açık, yeni); nasıl taban (pis, alçak, temiz), nasıl sehpa
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ←⎯ Nasıl? ⎯⎯ ОПРЕДЕЛЯЕМОЕ (yakışıklı, açık, alçak).
Какой? Alıştırma Раскройте скобки и скажите по-турецки:
(периферийный nasıl duvar? – (грязная) duvar; nasıl defter? – (чистая) defter;
субъективный признак – nasıl kapı? – (высокая) kapı; nasıl oda? – (тесная) oda; nasıl erkek? –
качество) (симпатичный) erkek; nasıl kız? – (некрасивая) kız; nasıl kalem? –
(короткий) kalem; nasıl çay? – (крепкий) çay; nasıl koltuk? –
ПРИМЕР: açık (←nasıl? ⎯) kapı / открытая дверь (большое) koltuk.
koyu (←nasıl?⎯) çay / крепкий чай Alıştırma Türkçe karşılıkları veriniz (дайте турецкие
ЗАПОМНИТЕ: соответствия):
– Определительное словосочетание выражает одну новая полка, высокий стул, низкий стол, старый портрет,
мысль, ограниченную полем одного референта, поэтому оно новый компьютер, открытые жалюзи, крепкий чай, красивая
не разделяется грамматически значимыми компонентами. люстра, прозрачное стекло, грязная полка, длинная комната,
– Связь между определением и определяемым хорошая ручка, старое блюдце, плохой стул, красивый мужчи-
осуществляется путем примыкания, определение является на, симпатичная девушка, новое кресло, низкий потолок, вклю-
неизменяемым компонентом и связано с определяемым по ченная лампа.
смыслу через лексическую сочетаемость.
§ 5. Слоговое притяжение
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz в определительных словосочетаниях
(Прочитайте по-турецки и дайте русские соответствия):
güzel kız, yakışıklı erkek, çirkin kız, iyi oda, kapalı kapı, В именах существительных и именах прилагательных в
temiz duvar, yüksek tavan, eski Berlin, büyük pencere, çirkin erkek, турецком языке ударение падает преимущественно на послед-
açık pencere, berrak cam, güzel altlık, iyi görüşme, eski resim, ний слог, например: [hav´a], [erk´ek], [tem´iz]. В связи с этим в
yüksek sehpa, açık dolap, küçük panjur, uzun dersane, kirli cam, определительных словосочетаниях встречается явление притя-
kısa kalem, küçük ada, temiz defter, fena raf, geniş dolap, eski жения начального безударного слога второго слова к конеч-
portre, güzel Moskova, yeni bilgisayar, açık jaluzi, uzun raf, yeni ному ударному предыдущего. Таким образом, через фонетичес-
кое слияние и образование синтагмы обеспечивается образова-

22 23
второстепенным компонентом – “определением”. По закону altlık, açık panjur, güzel avize, uzun masa, büyük dolap, iyi resim,
определительного словосочетания в турецком языке опре- kapalı pencere, yeni defter, temiz masa, eski koltuk, dar oda.
деление всегда предшествует определяемому. Alıştırma Раскрывая скобки, образуйте определитель-
Категория “объективное – субъективное”: в содержа- ные словосочетания, в которых обеспечивается сочетаемость
нии рассматриваемой формы определительного словосочетания имени существительного и имени прилагательного:
реализуется смысловой элемент оценки субъективного качес- nasıl kız (kısa boylu, geniş, güzel); nasıl erkek (eski, alçak,
тва референта. Признак, выражаемый качественным прилага- çirkin); nasıl sınıf (koyu renkli, yüksek, kapalı); nasıl duvar (kapalı,
тельным, является внешним, периферийным признаком рефе- dar, temiz); nasıl kalem (yüksek, berrak, yeni); nasıl masa (alçak,
рента, воспринимаемым и оцениваемым каждым человеком по- eski, yakışıklı); nasıl cam (berrak, sevimli, açık), nasıl kapı (kapalı,
своему (при естественном наличии случаев совпадения оце- açık, kısa); nasıl dolap (geniş, küçük, çirkin); nasıl tavan (yüksek,
нок), т.е. субъективным признаком. temiz, kapalı); nasıl sandalye (yakışıklı, kötü, eski); nasıl bilgisayar
(kapalı, açık, yeni); nasıl taban (pis, alçak, temiz), nasıl sehpa
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ←⎯ Nasıl? ⎯⎯ ОПРЕДЕЛЯЕМОЕ (yakışıklı, açık, alçak).
Какой? Alıştırma Раскройте скобки и скажите по-турецки:
(периферийный nasıl duvar? – (грязная) duvar; nasıl defter? – (чистая) defter;
субъективный признак – nasıl kapı? – (высокая) kapı; nasıl oda? – (тесная) oda; nasıl erkek? –
качество) (симпатичный) erkek; nasıl kız? – (некрасивая) kız; nasıl kalem? –
(короткий) kalem; nasıl çay? – (крепкий) çay; nasıl koltuk? –
ПРИМЕР: açık (←nasıl? ⎯) kapı / открытая дверь (большое) koltuk.
koyu (←nasıl?⎯) çay / крепкий чай Alıştırma Türkçe karşılıkları veriniz (дайте турецкие
ЗАПОМНИТЕ: соответствия):
– Определительное словосочетание выражает одну новая полка, высокий стул, низкий стол, старый портрет,
мысль, ограниченную полем одного референта, поэтому оно новый компьютер, открытые жалюзи, крепкий чай, красивая
не разделяется грамматически значимыми компонентами. люстра, прозрачное стекло, грязная полка, длинная комната,
– Связь между определением и определяемым хорошая ручка, старое блюдце, плохой стул, красивый мужчи-
осуществляется путем примыкания, определение является на, симпатичная девушка, новое кресло, низкий потолок, вклю-
неизменяемым компонентом и связано с определяемым по ченная лампа.
смыслу через лексическую сочетаемость.
§ 5. Слоговое притяжение
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz в определительных словосочетаниях
(Прочитайте по-турецки и дайте русские соответствия):
güzel kız, yakışıklı erkek, çirkin kız, iyi oda, kapalı kapı, В именах существительных и именах прилагательных в
temiz duvar, yüksek tavan, eski Berlin, büyük pencere, çirkin erkek, турецком языке ударение падает преимущественно на послед-
açık pencere, berrak cam, güzel altlık, iyi görüşme, eski resim, ний слог, например: [hav´a], [erk´ek], [tem´iz]. В связи с этим в
yüksek sehpa, açık dolap, küçük panjur, uzun dersane, kirli cam, определительных словосочетаниях встречается явление притя-
kısa kalem, küçük ada, temiz defter, fena raf, geniş dolap, eski жения начального безударного слога второго слова к конеч-
portre, güzel Moskova, yeni bilgisayar, açık jaluzi, uzun raf, yeni ному ударному предыдущего. Таким образом, через фонетичес-
кое слияние и образование синтагмы обеспечивается образова-

22 23
ние как интонационного, так и смыслового отрезка речи. Это низкий (о предметах), дочь, в здравии, хорошо заваренный чай,
проявляется в следующих фонетических позициях: младший, аудитория, потолок, жалюзи, подставка для перекид-
А. Последний ударный слог первого слова является закры- ного календаря, подлый (о человеке), снова, завтра, возможно,
тым, т.е. заканчивается на согласную, а первый безударный довольно-таки, Москва, Анталья, Берлин, макароны, жандарм,
слог следующего слова является прикрытым, т.е. начинается на остров, легкий, олово, сын, плохой, пасмурный, короткий,
гласную. Например: дверь, окно, компьютер, журнальный столик, парень, в плохом
[…-´Г-С]+[Г-С-] → […-´Г-(С-Г)-С-] состоянии, погода, низкого роста (о человеке), ворота, прозрач-
ный, полка, стол, юноша, просторный, воздух, длинный, стена,
en açık [´ena∪ç´ik]; öz ana [´öza∪n´a]; çok ucuz стеклянный, портрет, стул, женщина, тесный, вода, высокого роста
[ç´oku∪c’´uz]; ucuz ev [uc’´uz´ev]; öz aile [´özai∪l´e] (о человеке), ручка (пишущая), шкаф, картина, новый.
Alıştırma Türkçe okuyunuz: Alıştırma Перепишите слова, распределяя в две
güzel ana → [gü-z´e(l a)n´a]; küçük oda; ucuz avize; büyük группы по категории “человек” и “нечеловек”:
altlık; sekiz okul; sivil öğretmen; zengin adam; ortak iştirak; on altı; kız, erkek, kapı, tavan, panjur, tablo, masa, delikanlı, dersane,
ders iptali; dar oda; büyük avize; dokuz aydın; açık alan; tuhaf koltuk, lamba, raf, takvim altlığı, oğul, su, kalem, cam, bilgisayar,
öykü; az itiraz; on iki; çürük üzüm; küçük avize; genç adam; beş altlık, oğlan, oda, defter, dolap, kompüter, fare altlığı, kadın, sınıf,
usta; aç avcı; derin uyku; güzel otel; güzel elma; alçak erkek; temiz taban, avize, portre, sehpa, güzel, hava, duvar, pencere, jaluzi,
avize; güzel insan; sol elleri; balık avı; akıl almaz; tatsız uyku; yeşil resim, sandalye.
armut; geniş oda; çalışkan erkek; pis avize; bayat ekmek; ilginç
opera; şehirler arası; kitap eseri; sert iklim; güzel oda; temiz oda; Alıştırma Перепешите слова, распределяя в две
alçak avize; ön imtihan; öz abla; geç akşam; açık oda; pis oda; güzel группы по признаку “слова, называющие референт» и «слова,
altlık; zor ameliyat; çocuk oyunu; kocaman adam; büyük oda; güzel не называющие референт”. Выделите слова, которые входят в
avize; küçük altlık; üç araba; ak akçe; fakir işçi; zor emek; dar avlu; обе группы. Объясните почему:
büyük ada. oğlan, iyi, kompüter, açık, su, uzun, dersane, defter, pencere,
lamba, jaluzi, tablo, kötü, takvim altlığı, yeni, alçak, güzel, kız,
Б. Последний ударный слог первого слова и первый безу- kadın, geniş, kapalı, küçük, temiz, duvar, taban, cam, panjur, raf,
дарный слог второго слова являются открытыми, типа [-C-Г]. altlık, masa, dost, çirkin, delikanlı, fena, koyu, büyük, kirli, kapı,
Притяжение обеспечивается через интонацию путем её равно- sınıf, koltuk, berrak, avize, bilgisayar, resim, sehpa, eski, oğul,
мерного повышения до промежуточного слогового образования, erkek, dar, hava, kısa, oda, kalem, tavan, pis, dolap, portre, fare
включая новый слог, с дальнейшим понижением. Например: altlığı, sandalye, yüksek.
[Г-С-С-´Г] + [C-Г-С-Г-С] → [Г-С-(С-´Г - C-Г)-С-Г-С] § 4. Определительное словосочетание формы
“качественное прилагательное – существительное”
eski kitap → [es∪k´ iki∪t´ap] Определительное словосочетание формы “качественное
Alıştırma Türkçe okuyunuz: имя прилагательное – имя существительное” является сочета-
sevimli kadın; yakışıklı kardeş; kötü niyet; elverişli hava; нием двух или нескольких слов, одно из которых отвечает на
koyu mâvi[a:]; sofra takımı; fena koku; köşe başı; gece yarısı; resmi вопрос “Кто? Что?” и является в словосочетании главным
kabul[l’]; iki buçuk; idari makam; ciddi mesele; kara para; sıkı компонентом – “определяемым”, а другое (другие) отвечает на
вопрос “Какой? Cколько?” и является в словосочетании

24 21
– аффиксы, образованные широкими гласными [а] и [е] и yönetim; doğru cevap; Cuma günü; hafta sonu; dünya savaşı; başka
имеющие два фонетических варианта по закону гармонии глас- şehir; komşu bina; hava durumu; kısa cevap.
ных (например: -lar/-ler) и четыре фонетических варианта по В. Последний ударный слог первого слова является закры-
закону гармонии гласных и согласных (уподобление по глухо- тым, а первый безударный последующего – открытым либо за-
сти и звонкости, например: -da/-de/-ta/-te). Причем аффиксы, крытым. Например:
имеющие два фонетических варианта, присоединяются к осно-
ве в соответствии с правилом: фонетический вариант, образо- [С-Г-С-´Г-С] + [С-Г-С-Г-С]→[C-Г-(С-´ Г-С - С-Г)-С-Г-С]
ванный гласной заднего ряда, присоединяется к словам, име- derin bavul → [de∪r´ inba∪v´ul]
ющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную заднего Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ряда, или согласную основу (без дифференциации на глухую и derin gölet; mümkün mesele; bozuk para; güzel hareket; açık
звонкую согласные основы), но последняя гласная в которой saha; mühim sebep; sıcak hava; yanlış hesap; yemek listesi; uzun
также является гласной заднего ряда. Фонетический вариант, kıyı; kalın çorap; uzun ceket; rahat koltuk; açık büfe; ufak para; can
образованный гласной переднего ряда, присоединяется к сло- sıkıntısı; okul mezunu[e:]; yüksek tahsil; geçen sene; gelecek hafta;
вам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную öbür defa; mutlak tahsil; üvey kardeş; tembel çocuk; fakir dayı; son
переднего ряда, или согласную основу (без дифференциации на derece; ev vazifesi.
глухую и звонкую согласные основы), но последняя гласная в
которой также является гласной переднего ряда. Alıştırma Örnekteki gibi yapınız (выполните по модели):
Например: ÖRNEK: güzel← женщина →некрасивая: güzel kadın –
1. masa – masa/lar, delikanlı – delikanlı/lar, şato – şato/lar, çirkin kadın
kutu – kutu/lar; açık ← погода → пасмурная; kirli ← воздух → чистый;
oğlan – oğlan/lar, kadın – kadın/lar, dost – dost/lar, koltuk – büyük ← шкаф → маленький; uzun ← комната → короткая;
koltuk/lar; yüksek ← потолок → низкий; açık ← дверь → закрытая; yeni ←
avize – avize/ler, tepsi – tepsi/ler, ütü – ütü/ler, mösyö – тетрадь → ; kirli ← пол → ; küçük ← дочь → ; dar ← шкаф
mösyö/ler; → ; iyi ← жалюзи → ; eski ← компьютер → .
erkek – erkek/ler, resim – resim/ler, büyük – büyük/ler, göl – Alıştırma Прочитайте с соблюдением фонетических
göl/ler. правил, запишите в виде словосочетаний и дайте русские соот-
2. masa – masa/da, delikanlı – delikanlı/da, şato – şato/da, ветствия:
kutu – kutu/da; gü∪΄zelka∪΄dın; sevim∪΄lio:∪΄lan; yakışık∪΄lı:r∪΄kek;
dost – dost/ta, koltuk – koltuk/ta, dolap – dolap/ta, raf – raf/ta; ge∪΄nişseh∪΄pa; çir∪΄kinka∪΄dın; a∪΄çıkpen∪ce΄re;
avize – avize/de, tepsi – tepsi/de, ütü – ütü/de, mösyö – ye∪΄niri∪΄sim; es∪΄kita∪΄blo; kir∪΄liha∪΄va; te∪΄mizo∪΄da;
mösyö/de; u∪΄zunko∪ri΄dor; ye∪΄nibil∪΄gisa∪΄yar; a∪΄çıkde∪΄fter;
erkek – erkek/te, çiçek – çiçek/te, genç – genç/te, küçük – kü∪΄çüka:∪vi΄ze; bü∪΄yüko∪΄da; kapa∪΄lıde∪΄fter;
küçük/te. te∪΄mizde∪΄likan∪΄lı; ye∪΄nifa∪΄realt∪΄lı:_;
– аффиксы, образованные узкими гласными [ı], [i], [u], [ü], kü∪΄çükta∪΄kvimal∪΄tlı:_; a∪΄çıkja∪lu΄zi; ge∪΄nişdo∪΄lap;
имеют четыре фонетических варианта по закону гармонии u∪΄zunka∪΄lem; bü∪΄yükla∪΄mba; te∪΄mi΄ssu;
гласных (например: -ı, -i, -u, -ü) и восемь фонетических вари- sevim∪΄lika∪΄dın; kö∪΄tüha∪΄va; yük∪΄seksan∪΄dalye;
антов по закону гармонии гласных и согласных (например: без- ge∪΄nişko∪΄ltuk; u∪΄zunma∪΄sa; te∪΄mizde∪rsa:΄ne;
ударный аффикс -dır/-dir/-dur/-dür/-tır/-tir/-tur/-tür). Фонетический kir∪΄lidu∪΄var; te∪΄mizpen∪ce΄re.

28 25
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız: Корневые морфемы в словах тюркского происхож-
ÖRNEK: nasıl (erkek, подлый): nasıl erkek – alçak erkek дения, а также заимствованиях, ассимилировавшихся в турецком
nasıl (полка, eski), nasıl (dolap, высокий), nasıl (картина, языке (в первую очередь заимствования из арабского и пер-
güzel), nasıl (portre, плохой), nasıl (стекло, berrak), nasıl (pencere, сидского языков), образованы следующим сочетанием гласных:
чистое), nasıl (дверь, açık), nasıl (çay, крепкий), nasıl (воздух, – переднего или заднего ряда: erkek, güzel, büyük, temiz,
kirli), nasıl (erkek, симпатичный), nasıl (пол, temiz), nasıl (tavan, ince // dolap, kadın, oğlan, uzak;
высокий), nasıl (кресло, iyi), nasıl (oda, просторная), nasıl (пого- – широкие или узкие: anne, meyve, fena // uzun, ılık, ucuz,
да, açık), nasıl (defter, закрытая), nasıl (люстра, küçük), nasıl sivil, müdür;
(жалюзи, açık), nasıl (женщина, sevimli), nasıl (kalem, длинная), – губные или негубные: koyu, küçük, kötü, okul, burun //
nasıl (cтол, kısa), nasıl (дочка, büyük), nasıl (hava, плохая). abla, zayıf, hasta, cadde.
Alıştırma Замените выделенные слова на антонимы: Слова, в которых фонетическое взаимодействие гласных в
açık hava, güzel kız, yüksek masa, yeni defter, temiz tavan, корневой морфеме не подчиняется ни одной из указанных за-
eski altlık, alçak sandalye, kısa kalem, kapalı dolap, kirli su, koyu кономерностей, являются, как правило, заимствованиями из
çay, çirkin erkek, iyi koltuk, büyük avize, dar oda, fena resim, других языков, где сингармонизм не является актуальным. На-
küçük portre, yakışıklı delikanlı, geniş dolap, uzun raf, yüksek пример: avize (сочетание гласных переднего и заднего ряда,
koltuk, kısa masa, temiz cam, kapalı pencere, yüksek sehpa. узких и широких), portre (сочетание губных и негубных
гласных), kitap, aile и т.д.
Alıştırma Türkçeye çeviriniz (переведите письменно на
турецкий язык): Alıştırma Прочитайте по-турецки и выделите слова, в
1. – Здравствуйте, как Вы поживаете? – Доброе утро. которых соблюдается закон гармонии гласных:
Спасибо, у меня всё хорошо. А как Вы? – Спасибо, и у меня всё а) по принципу рядности: yakışıklı, erkek, kapalı, kirli,
хорошо. – Как Ваши дела? – Всё отлично. – Что нового? – defter, dolap, sehpa, alçak, güzel, delikanlı, açık, kısa, duvar, berrak,
Ничего нового. – До свидания. – До свидания. 2. Доброй ночи; jaluzi, çirkin, iyi;
открытая тетрадь; хорошая погода; длинный стол; маленькое б) по принципу “широкая – узкая”: hava, temiz, koltuk,
блюдце; новая ручка; пасмурная погода; прекрасный чай; боль- lamba, masa, sevimli, kadın, uzun, kalem, bilgisayar, kompüter,
шой шкаф; грязное окно; грязный воздух; крепкий чай; тесная yüksek, geniş;
комната; чистая тетрадь; высокий стол; старый компьютер; в) по губности: büyük, dersane, sınıf, tavan, panjur, resim,
симпатичная девушка; грязная стена; подлый мужчина; хоро- yeni, fena, kötü, oda, taban, avize, tablo, sandalye, oğlan, küçük,
ший стул; старая подставка для перекидного календаря; хоро- kapı, pencere, altlık, eski, koltuk, koyu, oğul, portre.
шая встреча.
§ 6. Закон гармонии гласных и согласных. Группы аффиксов в турецком языке (ТЯ)
Группы аффиксов В соответствии с фонетическими закономерностями син-
Закон гармонии гласных и согласных – это совокупность гармонизма словообразовательные и словоизменительные аф-
фонетических закономерностей уподобления, на которых фиксы в турецком языке образуют группы фонетических
строится внутренняя корневая структура слов, а также слово- вариантов:
образовательные и словоизменительные модели в турецком – аффиксы, имеющие один фонетический вариант независи-
языке. мо от фонетического окружения: -yor → gidiyor, yürüyor v.s.;

26 27
Alıştırma Örnekteki gibi yapınız: Корневые морфемы в словах тюркского происхож-
ÖRNEK: nasıl (erkek, подлый): nasıl erkek – alçak erkek дения, а также заимствованиях, ассимилировавшихся в турецком
nasıl (полка, eski), nasıl (dolap, высокий), nasıl (картина, языке (в первую очередь заимствования из арабского и пер-
güzel), nasıl (portre, плохой), nasıl (стекло, berrak), nasıl (pencere, сидского языков), образованы следующим сочетанием гласных:
чистое), nasıl (дверь, açık), nasıl (çay, крепкий), nasıl (воздух, – переднего или заднего ряда: erkek, güzel, büyük, temiz,
kirli), nasıl (erkek, симпатичный), nasıl (пол, temiz), nasıl (tavan, ince // dolap, kadın, oğlan, uzak;
высокий), nasıl (кресло, iyi), nasıl (oda, просторная), nasıl (пого- – широкие или узкие: anne, meyve, fena // uzun, ılık, ucuz,
да, açık), nasıl (defter, закрытая), nasıl (люстра, küçük), nasıl sivil, müdür;
(жалюзи, açık), nasıl (женщина, sevimli), nasıl (kalem, длинная), – губные или негубные: koyu, küçük, kötü, okul, burun //
nasıl (cтол, kısa), nasıl (дочка, büyük), nasıl (hava, плохая). abla, zayıf, hasta, cadde.
Alıştırma Замените выделенные слова на антонимы: Слова, в которых фонетическое взаимодействие гласных в
açık hava, güzel kız, yüksek masa, yeni defter, temiz tavan, корневой морфеме не подчиняется ни одной из указанных за-
eski altlık, alçak sandalye, kısa kalem, kapalı dolap, kirli su, koyu кономерностей, являются, как правило, заимствованиями из
çay, çirkin erkek, iyi koltuk, büyük avize, dar oda, fena resim, других языков, где сингармонизм не является актуальным. На-
küçük portre, yakışıklı delikanlı, geniş dolap, uzun raf, yüksek пример: avize (сочетание гласных переднего и заднего ряда,
koltuk, kısa masa, temiz cam, kapalı pencere, yüksek sehpa. узких и широких), portre (сочетание губных и негубных
гласных), kitap, aile и т.д.
Alıştırma Türkçeye çeviriniz (переведите письменно на
турецкий язык): Alıştırma Прочитайте по-турецки и выделите слова, в
1. – Здравствуйте, как Вы поживаете? – Доброе утро. которых соблюдается закон гармонии гласных:
Спасибо, у меня всё хорошо. А как Вы? – Спасибо, и у меня всё а) по принципу рядности: yakışıklı, erkek, kapalı, kirli,
хорошо. – Как Ваши дела? – Всё отлично. – Что нового? – defter, dolap, sehpa, alçak, güzel, delikanlı, açık, kısa, duvar, berrak,
Ничего нового. – До свидания. – До свидания. 2. Доброй ночи; jaluzi, çirkin, iyi;
открытая тетрадь; хорошая погода; длинный стол; маленькое б) по принципу “широкая – узкая”: hava, temiz, koltuk,
блюдце; новая ручка; пасмурная погода; прекрасный чай; боль- lamba, masa, sevimli, kadın, uzun, kalem, bilgisayar, kompüter,
шой шкаф; грязное окно; грязный воздух; крепкий чай; тесная yüksek, geniş;
комната; чистая тетрадь; высокий стол; старый компьютер; в) по губности: büyük, dersane, sınıf, tavan, panjur, resim,
симпатичная девушка; грязная стена; подлый мужчина; хоро- yeni, fena, kötü, oda, taban, avize, tablo, sandalye, oğlan, küçük,
ший стул; старая подставка для перекидного календаря; хоро- kapı, pencere, altlık, eski, koltuk, koyu, oğul, portre.
шая встреча.
§ 6. Закон гармонии гласных и согласных. Группы аффиксов в турецком языке (ТЯ)
Группы аффиксов В соответствии с фонетическими закономерностями син-
Закон гармонии гласных и согласных – это совокупность гармонизма словообразовательные и словоизменительные аф-
фонетических закономерностей уподобления, на которых фиксы в турецком языке образуют группы фонетических
строится внутренняя корневая структура слов, а также слово- вариантов:
образовательные и словоизменительные модели в турецком – аффиксы, имеющие один фонетический вариант независи-
языке. мо от фонетического окружения: -yor → gidiyor, yürüyor v.s.;

26 27
– аффиксы, образованные широкими гласными [а] и [е] и yönetim; doğru cevap; Cuma günü; hafta sonu; dünya savaşı; başka
имеющие два фонетических варианта по закону гармонии глас- şehir; komşu bina; hava durumu; kısa cevap.
ных (например: -lar/-ler) и четыре фонетических варианта по В. Последний ударный слог первого слова является закры-
закону гармонии гласных и согласных (уподобление по глухо- тым, а первый безударный последующего – открытым либо за-
сти и звонкости, например: -da/-de/-ta/-te). Причем аффиксы, крытым. Например:
имеющие два фонетических варианта, присоединяются к осно-
ве в соответствии с правилом: фонетический вариант, образо- [С-Г-С-´Г-С] + [С-Г-С-Г-С]→[C-Г-(С-´ Г-С - С-Г)-С-Г-С]
ванный гласной заднего ряда, присоединяется к словам, име- derin bavul → [de∪r´ inba∪v´ul]
ющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную заднего Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ряда, или согласную основу (без дифференциации на глухую и derin gölet; mümkün mesele; bozuk para; güzel hareket; açık
звонкую согласные основы), но последняя гласная в которой saha; mühim sebep; sıcak hava; yanlış hesap; yemek listesi; uzun
также является гласной заднего ряда. Фонетический вариант, kıyı; kalın çorap; uzun ceket; rahat koltuk; açık büfe; ufak para; can
образованный гласной переднего ряда, присоединяется к сло- sıkıntısı; okul mezunu[e:]; yüksek tahsil; geçen sene; gelecek hafta;
вам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную öbür defa; mutlak tahsil; üvey kardeş; tembel çocuk; fakir dayı; son
переднего ряда, или согласную основу (без дифференциации на derece; ev vazifesi.
глухую и звонкую согласные основы), но последняя гласная в
которой также является гласной переднего ряда. Alıştırma Örnekteki gibi yapınız (выполните по модели):
Например: ÖRNEK: güzel← женщина →некрасивая: güzel kadın –
1. masa – masa/lar, delikanlı – delikanlı/lar, şato – şato/lar, çirkin kadın
kutu – kutu/lar; açık ← погода → пасмурная; kirli ← воздух → чистый;
oğlan – oğlan/lar, kadın – kadın/lar, dost – dost/lar, koltuk – büyük ← шкаф → маленький; uzun ← комната → короткая;
koltuk/lar; yüksek ← потолок → низкий; açık ← дверь → закрытая; yeni ←
avize – avize/ler, tepsi – tepsi/ler, ütü – ütü/ler, mösyö – тетрадь → ; kirli ← пол → ; küçük ← дочь → ; dar ← шкаф
mösyö/ler; → ; iyi ← жалюзи → ; eski ← компьютер → .
erkek – erkek/ler, resim – resim/ler, büyük – büyük/ler, göl – Alıştırma Прочитайте с соблюдением фонетических
göl/ler. правил, запишите в виде словосочетаний и дайте русские соот-
2. masa – masa/da, delikanlı – delikanlı/da, şato – şato/da, ветствия:
kutu – kutu/da; gü∪΄zelka∪΄dın; sevim∪΄lio:∪΄lan; yakışık∪΄lı:r∪΄kek;
dost – dost/ta, koltuk – koltuk/ta, dolap – dolap/ta, raf – raf/ta; ge∪΄nişseh∪΄pa; çir∪΄kinka∪΄dın; a∪΄çıkpen∪ce΄re;
avize – avize/de, tepsi – tepsi/de, ütü – ütü/de, mösyö – ye∪΄niri∪΄sim; es∪΄kita∪΄blo; kir∪΄liha∪΄va; te∪΄mizo∪΄da;
mösyö/de; u∪΄zunko∪ri΄dor; ye∪΄nibil∪΄gisa∪΄yar; a∪΄çıkde∪΄fter;
erkek – erkek/te, çiçek – çiçek/te, genç – genç/te, küçük – kü∪΄çüka:∪vi΄ze; bü∪΄yüko∪΄da; kapa∪΄lıde∪΄fter;
küçük/te. te∪΄mizde∪΄likan∪΄lı; ye∪΄nifa∪΄realt∪΄lı:_;
– аффиксы, образованные узкими гласными [ı], [i], [u], [ü], kü∪΄çükta∪΄kvimal∪΄tlı:_; a∪΄çıkja∪lu΄zi; ge∪΄nişdo∪΄lap;
имеют четыре фонетических варианта по закону гармонии u∪΄zunka∪΄lem; bü∪΄yükla∪΄mba; te∪΄mi΄ssu;
гласных (например: -ı, -i, -u, -ü) и восемь фонетических вари- sevim∪΄lika∪΄dın; kö∪΄tüha∪΄va; yük∪΄seksan∪΄dalye;
антов по закону гармонии гласных и согласных (например: без- ge∪΄nişko∪΄ltuk; u∪΄zunma∪΄sa; te∪΄mizde∪rsa:΄ne;
ударный аффикс -dır/-dir/-dur/-dür/-tır/-tir/-tur/-tür). Фонетический kir∪΄lidu∪΄var; te∪΄mizpen∪ce΄re.

28 25
fakat – dikkat, kapalı – zavallı, eli – elli, hamile[a:] – millet, вариант, образованный гласной [-ı], присоединяется к словам,
mâli[a:] – muallim, hala – Allah, bilek – bellek, hale – mahalle, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ı]
tümü – Temmuz, mamul[a:/l’] – tahammül, sâmimi[a:] – или [-a], или согласную основу, последняя гласная в которой
ehemmiyet, ana – anne, sanat – cennet, anam – cehennem, sepet – также является [-ı] или [-a]. Фонетический вариант, образованный
hoppa, fare – teferruat, hise – hisse, resim – ressam, eve – evvel, гласной [-i], присоединяется к словам, имеющим гласную осно-
beyaz – seyyar, meze – lezzetli, azar – b′izzat. ву, заканчивающуюся на гласные [-i] или [-e], или согласную
Внекорневое сочетание согласных. основу, последняя гласная в которой также является [-i] или [-
e]. Фонетический вариант, образованный гласной [-u], присо-
Alıştırma Türkçe okuyunuz: единяется к словам, имеющим гласную основу, заканчива-
dosta – dostta, memlekete – memlekette, kente – kentte, cilte – ющуюся на гласные [-u] или [-o], или согласную основу,
ciltte, Mart’a – Mart’ta, süpermarkete – süpermarkette, çifte – последняя гласная в которой также является [-u] или [-o]. Фоне-
çiftte, kıymete – kıymette, kata – katta, standarta – standartta, тический вариант, образованный гласной [-ü], присоединяется к
klarnete – klarnette, kıravata – kıravatta, planşete – planşette, ete – словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на глас-
ette, ata – atta, süte – sütte, sete – sette, pakete – pakette, turiste – ные [-ü] или [-ö], или согласную основу, последняя гласная в
turistte, şirkete – şirkette, alete – alette, millete – millette, sepete – которой также является [-ü] или [-ö]. Например:
sepette, cumhuriyete – cumhuriyette, buluta – bulutta, heyete – masa – masadır, kapı – kapıdır, kedi – kedidir, meşe –
heyette, kontrata – kontratta, mağlübiyete – mağlübiyette, cekete – meşedir, kutu – kutudur, vazo – vazodur, ütü – ütüdür, mösyö –
cekette, nohuta – nohutta, sohbete – sohbette, alta – altta, üste – mösyödür;
üstte, ite – itte, fiyata – fiyatta, ücrete – ücrette, surete – surette, oğlan – oğlandır, kız – kızdır, temiz – temizdir, kalem –
yanıta – yanıtta, gölü – gönüllü, akılı – akıllı, asılı – asıllı, esası – kalemdir, uzun – uzundur, gazoz – gazozdur, blüz – blüzdür, söz –
esassız, masalar – masallar, mala – mallar, bilgiler – turunçgiller, sözdür;
yılı – yıllık, tembelimiz – tembellik. kitap – kitaptır, açık – açıktır, geniş – geniştir, erkek –
Варианты слов с сочетанием согласной: erkektir, soğuk – soğuktur, dost – dosttur, üst – üsttür, gök – göktür.
Заимствования из других языков, не имеющих Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии
агглютинативной типологии: гласных один из предлагаемых ударных фонетических вариан-
Заимствования из западных языков (как правило, тов [-ı], [-i], [-u], [-ü]:
сопровождаются сохранением исходной графической и фоне- alet, çatal, kürdan, sünger, sabun, vitrin, mal, giyim, pantalon,
тической формы): allegro. bornoz, kemer, bölüm, bakkal, kuzen, kuzin, gelin, baldız, yeğen,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: torun, can, miktar, problem, sorun, olay, tren[tıren], demir, yol,
assolist; accelerando; affettuoso; allegretto; assai; akkor; domates, biber, yüz, davul, toplam, alt, üst, üzer, yan, merkez,
basso; bitter; grossmarket; parabellum; billboard; dimmer; first kuzey, deniz, göz, dil, diş, sakal, bel, omuz, merdiven, asansör,
class; full-time; hurra; parttaym; jogging; tubeless; appassionato; maaş, hayvan, son, altın, gümüş, gül, polis, beygir, neden, emin,
espressivo; espresso; filotilla; fortissimo; intermezzo; lapilli; güven, görev, enlem, boylam, sınır, yarar, ölüm.
larghetto; mezzosoprano; mozerella; spagetti; villa; kamarilla. – аффиксы, образованные широкими гласными и имею-
Арабо-персидские заимствования (в том числе щие четыре фонетических варианта, а также аффиксы, образо-
производные от слова “Allah”): madde; cadde; alimallah. ванные узкими гласными и имеющие восемь фонетических
вариантов, подчиняются не только закону гармонии гласных,

32 29
но и закону гармонии согласных, который уточняет выбор модальное слово неуверенности; часть помещения, огра-
фонетического варианта на основе “звонкости – глухости”. Так, ничивающая верхнее пространство; предмет мебели, предна-
к основам, заканчивающимся на гласную или звонкую соглас- значенный для приема пищи; столица России; мучной продукт
ную, добавляется по закону гармонии гласных аффикс, начина- итальянского происхождения; столица Германии; ребенок муж-
ющийся со звонкой согласной. К основам, заканчивающимся на ского пола; часть квартиры – помещение, предназначенное для
глухую согласную, добавляется аффикс, начинающийся с проживания; часть суши, омываемая со всех сторон водой; ре-
глухой согласной. Например, ударные аффиксы (-da/-de/-ta/-te): бенок женского пола; часть помещения, обеспечивающая про-
1) taban/oda → tabanda/odada; kız/kapı → kızda/kapıda; ход внутрь; смесь газов, обеспечивающая дыхание; жидкость,
telefon/tablo → telefonda/tabloda; memur/kutu → memurda/kutuda; имеющая жизненно важное значение для существования чело-
2) defter/sandalye → defterde/sandalyede; dil/işçi → dilde/işçide; века; помещение, предназначенное для учебной деятельности;
köy/mösyö → köyde/mösyöde; müdür/köprü → müdürde/köprüde; часть помещения, отделяющая его от другого помещения или
3) park → parkta; kalıp → kalıpta; pilot → pilotta; yurt → yurtta; уличного пространства; пишущий предмет; предмет, обеспечи-
4) erkek → erkekte; çift → çiftte; dört → dörtte; üç → üçte. вающий освещение помещения; канцелярский предмет, пред-
Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии назначенный для учебных записей; часть помещения, ограни-
гласных и согласных один из предлагаемых ударных фонетиче- чивающая нижнее пространство; предмет мебели, предназна-
ских вариантов [-dan], [-den], [-tan], [-ten]: ченный для размещения книг на стене; человек, с которым
nokta, uç, mesafe[a:], idare[a:], hayat, ömür, yaşam, ölüm, имеются близкие доверительные отношения; предмет мебели,
siyaset, maliye[a:], ticaret[a:], coğrafya, ulus, kıyı, sahil[a:], pavyon, предназначенный для хранения вещей.
fuar, başkent, akarsu, nehir, ırmak, dere, mevki, birleşim, şekil, § 7. Сочетание двух согласных и гласных
arazi[вторая/a:], ortak, konu, faaliyet, ülke, devlet, federasyon, Сочетание согласных.
cumhuriyet, memleket, vatan, yurt, ada, acele[a:], uçmak, dans, Сочетание согласных может быть внутрикорневым и вне-
tıraş, tercüman, vasıta, gemi, hat, not, buket, rica, mesele, ağaç, корневым. Внутрикорневое сочетание двух согласных с фоне-
paket, defter, kalem, olay, temsil, gösteri, ileri, sefer, değer, balık, тической точки зрения, как правило, выполняет идентифици-
şarap, acı, sevinç, rakam, sayı. рующую функцию. Неполная артикуляция может породить у со-
Alıştırma Türkçe söyleyiniz: беседника сомнение в правильности услышанного, тем самым
возможно Москва, возможно Берлин; снова макароны; до- затруднить восприятие речи. Например: “berri – beri”. Внекорне-
вольно-таки просторная комната; снова отличная встреча; дос- вое сочетание двух согласных происходит на стыке корневой и
таточно маленький остров; довольно-таки милый молодой че- словообразовательной (словоизменительной) морфем и, как пра-
ловек; возможно новый стул, возможно старый стол; снова кра- вило, выполняет смыслоразличительную роль. Неполная артику-
сивая картина; возможно подставка для перекидного календаря, ляция может привести к искажению смысла.
возможно коврик для компьютерной мышки; довольно-таки Внутрикорневое сочетание согласных.
крепкий чай; достаточно высокий мужчина; возможно откры-
тая тетрадь, возможно закрытая книга; возможно рольставни, Alıştırma Türkçe okuyunuz:
возможно жалюзи; снова пасмурная погода. elbise – müteşebbis, bira – berrak, müdür – müddet, iktisadi –
maddi, mide – şiddet, sedir – ciddi, istifade – mukaddes, sahiden –
Alıştırma Пользуясь определениями – подсказками, hiddet, vâdi[a:] – beddua, birader – cadde, nefis – teneffüs, şaka –
напишите по-турецки слова, которые данные определения на- dükkân, tabaka – bakkal, şakak – hakkında, hakem – muhakkak,
зывают, составьте с ними определительные словосочетания:

30 31
но и закону гармонии согласных, который уточняет выбор модальное слово неуверенности; часть помещения, огра-
фонетического варианта на основе “звонкости – глухости”. Так, ничивающая верхнее пространство; предмет мебели, предна-
к основам, заканчивающимся на гласную или звонкую соглас- значенный для приема пищи; столица России; мучной продукт
ную, добавляется по закону гармонии гласных аффикс, начина- итальянского происхождения; столица Германии; ребенок муж-
ющийся со звонкой согласной. К основам, заканчивающимся на ского пола; часть квартиры – помещение, предназначенное для
глухую согласную, добавляется аффикс, начинающийся с проживания; часть суши, омываемая со всех сторон водой; ре-
глухой согласной. Например, ударные аффиксы (-da/-de/-ta/-te): бенок женского пола; часть помещения, обеспечивающая про-
1) taban/oda → tabanda/odada; kız/kapı → kızda/kapıda; ход внутрь; смесь газов, обеспечивающая дыхание; жидкость,
telefon/tablo → telefonda/tabloda; memur/kutu → memurda/kutuda; имеющая жизненно важное значение для существования чело-
2) defter/sandalye → defterde/sandalyede; dil/işçi → dilde/işçide; века; помещение, предназначенное для учебной деятельности;
köy/mösyö → köyde/mösyöde; müdür/köprü → müdürde/köprüde; часть помещения, отделяющая его от другого помещения или
3) park → parkta; kalıp → kalıpta; pilot → pilotta; yurt → yurtta; уличного пространства; пишущий предмет; предмет, обеспечи-
4) erkek → erkekte; çift → çiftte; dört → dörtte; üç → üçte. вающий освещение помещения; канцелярский предмет, пред-
Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии назначенный для учебных записей; часть помещения, ограни-
гласных и согласных один из предлагаемых ударных фонетиче- чивающая нижнее пространство; предмет мебели, предназна-
ских вариантов [-dan], [-den], [-tan], [-ten]: ченный для размещения книг на стене; человек, с которым
nokta, uç, mesafe[a:], idare[a:], hayat, ömür, yaşam, ölüm, имеются близкие доверительные отношения; предмет мебели,
siyaset, maliye[a:], ticaret[a:], coğrafya, ulus, kıyı, sahil[a:], pavyon, предназначенный для хранения вещей.
fuar, başkent, akarsu, nehir, ırmak, dere, mevki, birleşim, şekil, § 7. Сочетание двух согласных и гласных
arazi[вторая/a:], ortak, konu, faaliyet, ülke, devlet, federasyon, Сочетание согласных.
cumhuriyet, memleket, vatan, yurt, ada, acele[a:], uçmak, dans, Сочетание согласных может быть внутрикорневым и вне-
tıraş, tercüman, vasıta, gemi, hat, not, buket, rica, mesele, ağaç, корневым. Внутрикорневое сочетание двух согласных с фоне-
paket, defter, kalem, olay, temsil, gösteri, ileri, sefer, değer, balık, тической точки зрения, как правило, выполняет идентифици-
şarap, acı, sevinç, rakam, sayı. рующую функцию. Неполная артикуляция может породить у со-
Alıştırma Türkçe söyleyiniz: беседника сомнение в правильности услышанного, тем самым
возможно Москва, возможно Берлин; снова макароны; до- затруднить восприятие речи. Например: “berri – beri”. Внекорне-
вольно-таки просторная комната; снова отличная встреча; дос- вое сочетание двух согласных происходит на стыке корневой и
таточно маленький остров; довольно-таки милый молодой че- словообразовательной (словоизменительной) морфем и, как пра-
ловек; возможно новый стул, возможно старый стол; снова кра- вило, выполняет смыслоразличительную роль. Неполная артику-
сивая картина; возможно подставка для перекидного календаря, ляция может привести к искажению смысла.
возможно коврик для компьютерной мышки; довольно-таки Внутрикорневое сочетание согласных.
крепкий чай; достаточно высокий мужчина; возможно откры-
тая тетрадь, возможно закрытая книга; возможно рольставни, Alıştırma Türkçe okuyunuz:
возможно жалюзи; снова пасмурная погода. elbise – müteşebbis, bira – berrak, müdür – müddet, iktisadi –
maddi, mide – şiddet, sedir – ciddi, istifade – mukaddes, sahiden –
Alıştırma Пользуясь определениями – подсказками, hiddet, vâdi[a:] – beddua, birader – cadde, nefis – teneffüs, şaka –
напишите по-турецки слова, которые данные определения на- dükkân, tabaka – bakkal, şakak – hakkında, hakem – muhakkak,
зывают, составьте с ними определительные словосочетания:

30 31
fakat – dikkat, kapalı – zavallı, eli – elli, hamile[a:] – millet, вариант, образованный гласной [-ı], присоединяется к словам,
mâli[a:] – muallim, hala – Allah, bilek – bellek, hale – mahalle, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ı]
tümü – Temmuz, mamul[a:/l’] – tahammül, sâmimi[a:] – или [-a], или согласную основу, последняя гласная в которой
ehemmiyet, ana – anne, sanat – cennet, anam – cehennem, sepet – также является [-ı] или [-a]. Фонетический вариант, образованный
hoppa, fare – teferruat, hise – hisse, resim – ressam, eve – evvel, гласной [-i], присоединяется к словам, имеющим гласную осно-
beyaz – seyyar, meze – lezzetli, azar – b′izzat. ву, заканчивающуюся на гласные [-i] или [-e], или согласную
Внекорневое сочетание согласных. основу, последняя гласная в которой также является [-i] или [-
e]. Фонетический вариант, образованный гласной [-u], присо-
Alıştırma Türkçe okuyunuz: единяется к словам, имеющим гласную основу, заканчива-
dosta – dostta, memlekete – memlekette, kente – kentte, cilte – ющуюся на гласные [-u] или [-o], или согласную основу,
ciltte, Mart’a – Mart’ta, süpermarkete – süpermarkette, çifte – последняя гласная в которой также является [-u] или [-o]. Фоне-
çiftte, kıymete – kıymette, kata – katta, standarta – standartta, тический вариант, образованный гласной [-ü], присоединяется к
klarnete – klarnette, kıravata – kıravatta, planşete – planşette, ete – словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на глас-
ette, ata – atta, süte – sütte, sete – sette, pakete – pakette, turiste – ные [-ü] или [-ö], или согласную основу, последняя гласная в
turistte, şirkete – şirkette, alete – alette, millete – millette, sepete – которой также является [-ü] или [-ö]. Например:
sepette, cumhuriyete – cumhuriyette, buluta – bulutta, heyete – masa – masadır, kapı – kapıdır, kedi – kedidir, meşe –
heyette, kontrata – kontratta, mağlübiyete – mağlübiyette, cekete – meşedir, kutu – kutudur, vazo – vazodur, ütü – ütüdür, mösyö –
cekette, nohuta – nohutta, sohbete – sohbette, alta – altta, üste – mösyödür;
üstte, ite – itte, fiyata – fiyatta, ücrete – ücrette, surete – surette, oğlan – oğlandır, kız – kızdır, temiz – temizdir, kalem –
yanıta – yanıtta, gölü – gönüllü, akılı – akıllı, asılı – asıllı, esası – kalemdir, uzun – uzundur, gazoz – gazozdur, blüz – blüzdür, söz –
esassız, masalar – masallar, mala – mallar, bilgiler – turunçgiller, sözdür;
yılı – yıllık, tembelimiz – tembellik. kitap – kitaptır, açık – açıktır, geniş – geniştir, erkek –
Варианты слов с сочетанием согласной: erkektir, soğuk – soğuktur, dost – dosttur, üst – üsttür, gök – göktür.
Заимствования из других языков, не имеющих Alıştırma Добавьте в соответствии с законом гармонии
агглютинативной типологии: гласных один из предлагаемых ударных фонетических вариан-
Заимствования из западных языков (как правило, тов [-ı], [-i], [-u], [-ü]:
сопровождаются сохранением исходной графической и фоне- alet, çatal, kürdan, sünger, sabun, vitrin, mal, giyim, pantalon,
тической формы): allegro. bornoz, kemer, bölüm, bakkal, kuzen, kuzin, gelin, baldız, yeğen,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: torun, can, miktar, problem, sorun, olay, tren[tıren], demir, yol,
assolist; accelerando; affettuoso; allegretto; assai; akkor; domates, biber, yüz, davul, toplam, alt, üst, üzer, yan, merkez,
basso; bitter; grossmarket; parabellum; billboard; dimmer; first kuzey, deniz, göz, dil, diş, sakal, bel, omuz, merdiven, asansör,
class; full-time; hurra; parttaym; jogging; tubeless; appassionato; maaş, hayvan, son, altın, gümüş, gül, polis, beygir, neden, emin,
espressivo; espresso; filotilla; fortissimo; intermezzo; lapilli; güven, görev, enlem, boylam, sınır, yarar, ölüm.
larghetto; mezzosoprano; mozerella; spagetti; villa; kamarilla. – аффиксы, образованные широкими гласными и имею-
Арабо-персидские заимствования (в том числе щие четыре фонетических варианта, а также аффиксы, образо-
производные от слова “Allah”): madde; cadde; alimallah. ванные узкими гласными и имеющие восемь фонетических
вариантов, подчиняются не только закону гармонии гласных,

32 29
словаре следующим образом: hıfız,-fzı. Выпадение узкой глас- Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ной может сопровождаться озвончением последней глухой со- еvvel, muallim, mubassır, mürekkebi, kıyye, kahhar, hisse,
гласной: nesiç – nesci. taaccüp, takaddüm, telâffuz, teehhül, teşekkül, tallahi, Allahüâlem,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: ayyar, bellek, ressam, cehennem, kuvve, tellâk, mütehassıs, tahaccür,
lâfız – lâfzı; ahit – ahdi; cehit – cehdi; lâhit – lâhdi; ahiz – tebeddül, teneffüs, tefahhus, teşekkür, tasallut, Allahütealâ, ayyaş, belli,
ahzi; emir – emrimiz; haşiv – haşvi; havil – havli; hemfikir – bilhassa, cinnet, küttedek, tellâl, daüssıla, teveccüh, teceddüt, teşehhüt,
hemfikriniz; hıfız – hıfzı; hışım – hışmı; hiciv – hicvi; hizip – hizbi; tahakkuk, tevakkuf, tazallüm, amenna, billâhi, müfettiş, cuppadak,
hüküm – hükmümüz; hüsün – hüsnü; hüzün – hüznü. kerrake, debbe, dârüşşifa, tüccar, temeddüh, teşrihhane, takkadak,
tevekkel, tebelleş, anne, beddua, billûr, cebbar, cüsse, kerrat, deccal,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: deyyus, şeddadî, tereddüt, tevahhuş, tefekkür, teyakkuz, tecelli, amma,
başeski – başşehir; batar – battal; cevap – bevvap; bezik – bıkkın, zimmet, cübbe, kubbe, kallavi, dehhaş, teşebbüs, şedde, şeffaf,
bezzaz; cebir – cebbar; cidar – ciddî; çimen – çimme; cenabet – tevehhüm, telâkki, şallak, humma, amme, bakkal, berrak, cukka,
cennet; cerahat – cerrah; kâfi – küffar; köpek uydu – köpekkuyruğu; kayyum, kalleş, dikkat, tetebbu, şiddet, taaffün, taahhüt, terakki, şıllık,
kısa – kıssa; kına – kınnap; kilim – killeme; kılı – killi; kolu – kollu; sarrafı, milletvekili, muharrir, bizzat, kezzap, tümeller, dükkân, tıbbiye,
koşulu – koşullu; kulak – kullap; kuralı – kurallı; keşif – keşşaf; kele – taaddüt, tahaffuz, tebahhur, terekküp, taallûk, kuvvet.
kelle; beli – belli; kartalı – kartallı; tekili – tekilli; teli – telli; tescili –
tescilli; torpili – torpilli; tutkalı – tutkallı; dilek – dillek; dili – dilli; esas – Лингвострановедческий модуль
dessas; tek – tekke; masal – masallar; gönül – gönülü – gönüllü. Задание 4. Найдите по карте и покажите область Турции –
Сочетание двух согласных в различных позициях Чанаккале, ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
в корневой морфеме. Çanakkale – территория м2, население Рай-
Словам турецкого происхождения, как правило, не свой- оны: Чанаккале (центр), Айваджик, Байрамичи, Бозджаада, Би-
ственно сочетание двух и более согласных в корневой мор- га, Чан, Эджеабат, Эзине, Гелиболу, Гёкчеада, Лапсеки, Енид-
феме. Сочетание двух согласных в корне встречается в боль- же. Достопримечательности региона: национальный парк на
шинстве случаев в заимствованных словах. Наиболее распрос- полуострове Гелиболу; разва-
траненным является сочетание двух согласных на стыке корня лины Трои, Ассоса, Абидоса,
и словообразовательной и/или словоизменительной модели, а Опхриниона, Сигеиона и Сес-
также между словообразовательными и/или словоизменитель- тоса; археологический музей в
ными моделями. Чанаккале, музей им. Ататюр-
Сочетание двух согласных в начале слова. ка в Чанаккале, военный музей
Для турецкого языка несвойственным является сочетание и монумент павшим в Чанак-
нескольких согласных в начале слова. Заимствования, в кото- кале, троянский музей; горя-
рых присутствует данное явление, составляют определенные чие источники Кестанболу,
произносительные трудности для носителей турецкого языка. Тепекёй, Кюльджюлер, Чан;
Поэтому в устной речи следующие подряд согласные указан- минеральные воды Кюразлы и Балабан; мечети Калеи Султа-
ной парадигмы разделяются узкой редуцированной гласной: ние, Кёпрюлю Мехмед паша, Сефер Шаха, Языджиоглу; мечеть
gram [gıram], grup [gurup], program [pırogram]. Гелиболу Улуджамиси (funduszeue.info).

36 33
Сложные слова, образованные словосложением, на Словоизменительные модели:
стыке двух слов: в каждом простом слове, образующем слож- На стыке корневой морфемы или основы и слово-
ное, сохраняется свое ударение, формируя сложное ударение – изменительного аффикса: anlatma – anlat-tırma.
двойное, тройное и т.д. Тем не менее распределение ударения в Alıştırma Türkçe okuyunuz:
рамках всей синтагмы по общему правилу ударения в турецком azmetme – azmettirme; anlatma – anlattırma; sanat – sanata –
языке тяготеет к последнему слогу: çanak [çan´ak], kale [kal´e] → sanatta; affetme – affettirme; dayatma – dayattırma; bal – balı –
Çanakkale [ça∪n´akka∪l´e]. ballar; yıl – yıla – yıllar; ıspanat – ıspanata – ıspanatta; aksetme –
Alıştırma Türkçe okuyunuz: aksettirme; balıkçıl – balıkçıllar; seyretmek – seyrettirmek; yapıt –
ak, kefal → akkefal; türk, kıyma → türkkıyması; sinek, kaydı → yapıta – yapıtta; kat – kata – katta; oğul – oğullar; tutuyor –
sinekkaydı; gök, kuzgun → gökkuzgun; ak, kelebek → akkelebek; tutturuyor; hat – hata – hatta; güzel – güzele – güzeller; hisset –
kadın, nine → kadınnine; eşek, kulak → eşekkulağı; ak, kuş → hissettim; masal – masallar; memleket – memlekete – memlekette;
akkuş; böcek, kapan → böcekkapan; köpek, kuyruk → işlet – işlettik; yol – yollar; yurt – yurta – yurtta; hizmet – hizmete –
köpekkuyruğu; fındık, kabuk → fındıkkabuğu; ayak, kap → hizmette; ısıtma – ısıttırma; alt – alttan; kâğıt – kâğıda – kâğıtta;
ayakkabı; Tekke, köy → Tekkeköy; kanun, name → kanunname; bulut – buluta – bulutta; kurutma – kurutturma.
böcek, kabuk → böcekkabuğu; Türk, kupa → Türkkupası; ıslah[l’], Удвоение последней согласной в основе ряда слов
hane → ıslahhane; bacak, kıran → bacakkıran; silâh[l’], hane → (как правило, имеющих арабо-персидское происхождение) при
silâhhane; ışık, kesen → ışıkkesen; çiftlik, köy → Çiftlikköy; sıcak, присоединении к именной основе вспомогательного глагола
kanlı → sıcakkanlı; izin, name → izinname; kırık, kale → при образовании глагольных форм: hal → hali → halletmek; ad →
Kırıkkale; sinek, kapan → sinekkapan; gök, kandil → gökkandil; addi → addetmek.
deli, kanlı → delikanlı. Удвоение последней согласной в основе ряда слов
Словообразовательные модели: afal → afal-lama; ağıl → (как правило, имеющих арабо-персидское происхождение) при
ağıl-lanmak. присоединении аффикса, образованного узкой гласной (для
Alıştırma Türkçe okuyunuz: имен существительных): sır → sırr-ı. Данные слова специаль-
bal – ballanma – ballandırma – ballandıra; akbaba – ным образом отмечаются в словарях, например: ad,-ddi.
akbabagiller; dantel – dantelli; adamcıl – adamcıllık; beyan – Удвоение согласной может сопровождаться её озвончением, а
beyanname; kapris – kaprissiz; deney – deneysel – deneysellik; ağıl – также нарушением закона сингармонизма, например: ad → ddi,
ağıllanma; çöl – çölleşme; kent – kenttaş; dural – durallık; aktüel – ret → redd-i.
aktüelleştirme; çul – çullama; kutsal – kutsallık; duygu – duygusal – Alıştırma Türkçe okuyunuz:
duygusallık; aman – amanname; çuval – çuvallama; kamu – ret → reddi; his → hissi; hac → haccı; af → affı; fen → fenni;
kamusal – kamusallaşma; döviz – dövizzede; akıl – adamakıllı; hat → hattı; had → haddi; tıp → tıbbı; ad → addi; cet → ceddi; set
anaerkil – anaerkillik; andaval – andavallı; asıl – asıllı; akçıl – → seddi; cer → cerri; kay → kayyı; şet → şeddi; şak → şakkı; şık
akçıllanma; akıl – akıllandırmak; anormal – anormalleşme; аptal – → şıkkı; şek → şekki; üs → üssü.
aptallaşma – aptallık; gönül – gönüllü; cahil[a:] – cahillik; karakol – В результате выпадения в ряде слов последней
karakolluk; teşvik – teşvikkâr[k’]; kıymet – kıymettar; kas – kassız; узкой гласной слова при присоединении аффикса, начинающе-
kanun – kanunname; dal – dallama. гося с гласной. Слова, в которых происходит выпадение
последней узкой гласной в указанном случае, отмечаются в

34 35
Сложные слова, образованные словосложением, на Словоизменительные модели:
стыке двух слов: в каждом простом слове, образующем слож- На стыке корневой морфемы или основы и слово-
ное, сохраняется свое ударение, формируя сложное ударение – изменительного аффикса: anlatma – anlat-tırma.
двойное, тройное и т.д. Тем не менее распределение ударения в Alıştırma Türkçe okuyunuz:
рамках всей синтагмы по общему правилу ударения в турецком azmetme – azmettirme; anlatma – anlattırma; sanat – sanata –
языке тяготеет к последнему слогу: çanak [çan´ak], kale [kal´e] → sanatta; affetme – affettirme; dayatma – dayattırma; bal – balı –
Çanakkale [ça∪n´akka∪l´e]. ballar; yıl – yıla – yıllar; ıspanat – ıspanata – ıspanatta; aksetme –
Alıştırma Türkçe okuyunuz: aksettirme; balıkçıl – balıkçıllar; seyretmek – seyrettirmek; yapıt –
ak, kefal → akkefal; türk, kıyma → türkkıyması; sinek, kaydı → yapıta – yapıtta; kat – kata – katta; oğul – oğullar; tutuyor –
sinekkaydı; gök, kuzgun → gökkuzgun; ak, kelebek → akkelebek; tutturuyor; hat – hata – hatta; güzel – güzele – güzeller; hisset –
kadın, nine → kadınnine; eşek, kulak → eşekkulağı; ak, kuş → hissettim; masal – masallar; memleket – memlekete – memlekette;
akkuş; böcek, kapan → böcekkapan; köpek, kuyruk → işlet – işlettik; yol – yollar; yurt – yurta – yurtta; hizmet – hizmete –
köpekkuyruğu; fındık, kabuk → fındıkkabuğu; ayak, kap → hizmette; ısıtma – ısıttırma; alt – alttan; kâğıt – kâğıda – kâğıtta;
ayakkabı; Tekke, köy → Tekkeköy; kanun, name → kanunname; bulut – buluta – bulutta; kurutma – kurutturma.
böcek, kabuk → böcekkabuğu; Türk, kupa → Türkkupası; ıslah[l’], Удвоение последней согласной в основе ряда слов
hane → ıslahhane; bacak, kıran → bacakkıran; silâh[l’], hane → (как правило, имеющих арабо-персидское происхождение) при
silâhhane; ışık, kesen → ışıkkesen; çiftlik, köy → Çiftlikköy; sıcak, присоединении к именной основе вспомогательного глагола
kanlı → sıcakkanlı; izin, name → izinname; kırık, kale → при образовании глагольных форм: hal → hali → halletmek; ad →
Kırıkkale; sinek, kapan → sinekkapan; gök, kandil → gökkandil; addi → addetmek.
deli, kanlı → delikanlı. Удвоение последней согласной в основе ряда слов
Словообразовательные модели: afal → afal-lama; ağıl → (как правило, имеющих арабо-персидское происхождение) при
ağıl-lanmak. присоединении аффикса, образованного узкой гласной (для
Alıştırma Türkçe okuyunuz: имен существительных): sır → sırr-ı. Данные слова специаль-
bal – ballanma – ballandırma – ballandıra; akbaba – ным образом отмечаются в словарях, например: ad,-ddi.
akbabagiller; dantel – dantelli; adamcıl – adamcıllık; beyan – Удвоение согласной может сопровождаться её озвончением, а
beyanname; kapris – kaprissiz; deney – deneysel – deneysellik; ağıl – также нарушением закона сингармонизма, например: ad → ddi,
ağıllanma; çöl – çölleşme; kent – kenttaş; dural – durallık; aktüel – ret → redd-i.
aktüelleştirme; çul – çullama; kutsal – kutsallık; duygu – duygusal – Alıştırma Türkçe okuyunuz:
duygusallık; aman – amanname; çuval – çuvallama; kamu – ret → reddi; his → hissi; hac → haccı; af → affı; fen → fenni;
kamusal – kamusallaşma; döviz – dövizzede; akıl – adamakıllı; hat → hattı; had → haddi; tıp → tıbbı; ad → addi; cet → ceddi; set
anaerkil – anaerkillik; andaval – andavallı; asıl – asıllı; akçıl – → seddi; cer → cerri; kay → kayyı; şet → şeddi; şak → şakkı; şık
akçıllanma; akıl – akıllandırmak; anormal – anormalleşme; аptal – → şıkkı; şek → şekki; üs → üssü.
aptallaşma – aptallık; gönül – gönüllü; cahil[a:] – cahillik; karakol – В результате выпадения в ряде слов последней
karakolluk; teşvik – teşvikkâr[k’]; kıymet – kıymettar; kas – kassız; узкой гласной слова при присоединении аффикса, начинающе-
kanun – kanunname; dal – dallama. гося с гласной. Слова, в которых происходит выпадение
последней узкой гласной в указанном случае, отмечаются в

34 35
словаре следующим образом: hıfız,-fzı. Выпадение узкой глас- Alıştırma Türkçe okuyunuz:
ной может сопровождаться озвончением последней глухой со- еvvel, muallim, mubassır, mürekkebi, kıyye, kahhar, hisse,
гласной: nesiç – nesci. taaccüp, takaddüm, telâffuz, teehhül, teşekkül, tallahi, Allahüâlem,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: ayyar, bellek, ressam, cehennem, kuvve, tellâk, mütehassıs, tahaccür,
lâfız – lâfzı; ahit – ahdi; cehit – cehdi; lâhit – lâhdi; ahiz – tebeddül, teneffüs, tefahhus, teşekkür, tasallut, Allahütealâ, ayyaş, belli,
ahzi; emir – emrimiz; haşiv – haşvi; havil – havli; hemfikir – bilhassa, cinnet, küttedek, tellâl, daüssıla, teveccüh, teceddüt, teşehhüt,
hemfikriniz; hıfız – hıfzı; hışım – hışmı; hiciv – hicvi; hizip – hizbi; tahakkuk, tevakkuf, tazallüm, amenna, billâhi, müfettiş, cuppadak,
hüküm – hükmümüz; hüsün – hüsnü; hüzün – hüznü. kerrake, debbe, dârüşşifa, tüccar, temeddüh, teşrihhane, takkadak,
tevekkel, tebelleş, anne, beddua, billûr, cebbar, cüsse, kerrat, deccal,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: deyyus, şeddadî, tereddüt, tevahhuş, tefekkür, teyakkuz, tecelli, amma,
başeski – başşehir; batar – battal; cevap – bevvap; bezik – bıkkın, zimmet, cübbe, kubbe, kallavi, dehhaş, teşebbüs, şedde, şeffaf,
bezzaz; cebir – cebbar; cidar – ciddî; çimen – çimme; cenabet – tevehhüm, telâkki, şallak, humma, amme, bakkal, berrak, cukka,
cennet; cerahat – cerrah; kâfi – küffar; köpek uydu – köpekkuyruğu; kayyum, kalleş, dikkat, tetebbu, şiddet, taaffün, taahhüt, terakki, şıllık,
kısa – kıssa; kına – kınnap; kilim – killeme; kılı – killi; kolu – kollu; sarrafı, milletvekili, muharrir, bizzat, kezzap, tümeller, dükkân, tıbbiye,
koşulu – koşullu; kulak – kullap; kuralı – kurallı; keşif – keşşaf; kele – taaddüt, tahaffuz, tebahhur, terekküp, taallûk, kuvvet.
kelle; beli – belli; kartalı – kartallı; tekili – tekilli; teli – telli; tescili –
tescilli; torpili – torpilli; tutkalı – tutkallı; dilek – dillek; dili – dilli; esas – Лингвострановедческий модуль
dessas; tek – tekke; masal – masallar; gönül – gönülü – gönüllü. Задание 4. Найдите по карте и покажите область Турции –
Сочетание двух согласных в различных позициях Чанаккале, ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
в корневой морфеме. Çanakkale – территория м2, население Рай-
Словам турецкого происхождения, как правило, не свой- оны: Чанаккале (центр), Айваджик, Байрамичи, Бозджаада, Би-
ственно сочетание двух и более согласных в корневой мор- га, Чан, Эджеабат, Эзине, Гелиболу, Гёкчеада, Лапсеки, Енид-
феме. Сочетание двух согласных в корне встречается в боль- же. Достопримечательности региона: национальный парк на
шинстве случаев в заимствованных словах. Наиболее распрос- полуострове Гелиболу; разва-
траненным является сочетание двух согласных на стыке корня лины Трои, Ассоса, Абидоса,
и словообразовательной и/или словоизменительной модели, а Опхриниона, Сигеиона и Сес-
также между словообразовательными и/или словоизменитель- тоса; археологический музей в
ными моделями. Чанаккале, музей им. Ататюр-
Сочетание двух согласных в начале слова. ка в Чанаккале, военный музей
Для турецкого языка несвойственным является сочетание и монумент павшим в Чанак-
нескольких согласных в начале слова. Заимствования, в кото- кале, троянский музей; горя-
рых присутствует данное явление, составляют определенные чие источники Кестанболу,
произносительные трудности для носителей турецкого языка. Тепекёй, Кюльджюлер, Чан;
Поэтому в устной речи следующие подряд согласные указан- минеральные воды Кюразлы и Балабан; мечети Калеи Султа-
ной парадигмы разделяются узкой редуцированной гласной: ние, Кёпрюлю Мехмед паша, Сефер Шаха, Языджиоглу; мечеть
gram [gıram], grup [gurup], program [pırogram]. Гелиболу Улуджамиси (funduszeue.info).

36 33
Сочетание двух гласных встречается, так же как и В ряде случаев в сочетании согласных [sk], [sl], [sp], [st]
сочетание двух согласных, как правило, в словах-заимствова- разделительная узкая гласная нормативно используется в
ниях. Особенности сочетания двух гласных в турецком языке: начале слова перед двумя согласными: İskoç, iskorpit, istasyon,
Носит внутрикорневой характер. Проблема сочета- istakan, ispirto, istavrit (ставрида), iskelet, ispiyon.
ния двух гласных в словообразовательных и словоизменитель- В некоторых случаях встречается использование узкой
ных моделях решается при помощи фонетических вариантов разделительной гласной как в начале слова (закрепляется нор-
аффиксов, начинающихся на согласную, а также при помощи мами правописания), так и между двумя согласными (закреп-
соединительных согласных [n] и [y]. ляется орфоэпическими нормами без подкрепления правописа-
Происходит преимущественно с участием гласной нием) при частотном преимуществе последнего: İskandinav –
заднего ряда широкой [а]. Skandinav, iskolastik – skolastik, İskif – Skif (скиф), İslav – Slav
Сочетание либо двух широких гласных, либо двух (славянский), İslovak – Slovak (словак), İsloven – Sloven (сло-
одинаковых гласных или вариант типа “широкая – задний ряд / вен), ispekülasyon – spekülasyon (спекуляция), istabilizasyon –
узкая – задний ряд” является наиболее удобным для арти- stabilizasyon, istandart – standart (стандарт), istatistik – statistik
куляции. Например: saat. (статистика), istatü – statü (статус), istenografi – stenografi, istep –
В сочетаниях “широкий – узкий” при артикуляции в step (степь), istereoskop – stereoskop, isterilize – sterilize, isterlin –
случаях, когда следующий слог является открытым, узкая sterlin, istadyum – stadyum.
гласная может редуцироваться в [y]: aile, saire, daire, aidat. В Alıştırma Türkçe okuyunuz:
случае, если указанное сочетание входит в последний слог, яв- b: blok, bloke, blüz, branda, bravo, briket, briz, briyantin,
ляющийся закрытым, данный тип редукции, как правило, не brom, bronşit, broşör, broş, bröve, brüt;
встречается, так как ударение преимущественно падает на уз- d: drahmi, dram, dramatik, drenaj, drezin;
кую гласную. Например: haiz. Более того, в данном сочетании f: flama, flamingo, flanel, flaş (фото вспышка), floresan,
может идти речь о влиянии широкой заднего ряда [a] на после- flört, flüt, frak, fraksyon, Fransız, frazeoloji, frekans[k’], fren, fresk;
дующую узкую переднего ряда [i], что может проявляться в g: glase, glayol (гладиолус), glikoz, gliserin, global,
устной речи в смене рядности с сохранением характеристик уз- gneseoloji, gnom, grafit, gramer, gramofon, granül, gravür,
кой гласной – [haız], либо в смене рядности с параллельным Grekoromen, grena, grev (забастовка), greyder, gri (серый), grif,
переходом из узкой гласной в широкую – [ha:z]. grip, grotesk;
В сочетании “узкий – широкий” видимых редукций k: klakson, klarnet, klan, klasik, klerikal, klips, kliring, klişe,
не наблюдается, так как артикуляция происходит в сторону klor, klorit, kloş, kral, kraking, kramp, krater, kredi, kredo, krem,
расширения. Например: tabiat. kriko, kristal, kriter, kriz (кризис), kroki, krom, kronik, kruvazör,
Турецкий язык по мере возможности ставит барьеры kruvaze (двубортный пиджак);
на пути вариантов, имеющих сочетание двух гласных в заим- p: plafonyer, plaj, plaka (автомобильный номерной знак),
ствованных словах путем использования разделительных со- plan (план), planör, planşet, plastik, platform, platin, Plüton,
гласных. Примером таких согласных могут быть “y-v”: fiyat (от pragmatik, pratik, prens, prensip (принцип), prim, primitif,
fiat) – цена, fayda (от faide) – польза, zayıf (от zaif) – слабый, profesör, profil, program (программа), proje (проект), projektör,
mavna (от ma’ûna) – портовая баржа. Однако в ряде заимство- propaganda (пропаганда), protesto (протест), protokol (протокол –
ваний сочетание гласных может сохраняться. Например: док.; funduszeue.infoол), prova;
duayen.

40 37
s: spazm, spekülasyon, spesifik, spiker, spor, stratejik, Сочетание двух согласных в корне слова также пре-
skandal, stajyer, skuter, snobizm; имущественно встречается в словах-заимствованиях и может
t: trahoma, trajik, traktör, tramvay, transfer, transit, traş, сопровождаться нарушением закона гармонии гласных и сме-
trayler, tren, tribün, troleybüs, tropikal. щением ударения.
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz Alıştırma Türkçe okuyunuz:
(прочитайте по-турецки и выучите скороговорку): Afrika, ruhsat, doktor, amca, raportör, parfüm, leksikolog,
İt iti itti, bit iti itti, it biti itti. Bit gitti, it gitti. İtti, bitti, hizmet, aplikasyon, arpa, aberasyon, tezkere, agraf, bakla,
gitti. algoritma, párdon, bordro, paskálya, pansiyon, ajánda, merci,
[´İtı∪t´i:tt´i, b´itı∪t´i:tt´i, ´itbi∪t´i:tt´i. B´itgi∪tt´i, ´itgi∪tt´i. atmosfer, atvur, ahfat, akraba, alveol, parti, ráfting, mülteci,
İtt´ibi∪tt´igi∪tt´i] kadástro, insan, alárga, aslı, Avrásya, rehber, ansiklopedi, alkol,
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz: pardösü, madrabaz, salpa, potansiyel, alabánda, parça, asgari,
[Hakk´ıha∪kkı∪n´ınha∪kkın´ıye∪m´iş] papátya, aşüfte, ahtapot, albinos, amper, sistem, turfanda,
[Hakk´ıHa∪kkın∪d´anha∪kkın´ı:ste∪m´iş] sekseninci, hançer, asepsi, artist, tiyátro, enkaz, astigmat, ahval,
[Hakk´ıHa∪kkıy´aha∪kkın´ıver∪mey´ince] alfa, kompleks, nebze, maske, kanser, rençper, karbonat, servis,
[Hakk´ı∪daHa∪kkı∪n´ınha∪kkın∪d´angel∪m´iş] antre, fonksiyon, afsun, ahşap, ákva, cümle, repertuvar, santrfor,
Hakkı Hakkının hakkını yemiş. / Hakkı Hakkı’ndan noksan, yonca, apriori, anarşi, istasyon, anket.
hakkını istemiş. Alıştırma Türkçe okuyunuz:
Hakkı Hakkı’ya hakkını vermeyince / Hakkı da Hakkı'nın ahcar, akne, celse, perde, meftun, katalpa, pirzola, angaje,
hakkından gelmiş. abórda, nüsha, avdet, ahret, mektup, bomba, portre, orfoz, karboksil,
Сочетание двух согласных в конце слова. traverten, kepçe, arsa, anestezi, arazbar, ahçı, akpelin, alternatif,
При общей незначительной частотности сочетания двух partal, pafta, meltem, fırça, abonman, akordeon, asker, devre, bahçe,
согласных в конце слова в турецком языке среди заимствова- tekne, alşimi, lâkırdı, miftah, bülten, perçem, angárya, hardal,
ний встречаются следующие сочетания: -nk (çelenk); -rt (akort); iskele, evlat, ahlaf, apraksi, lamba, paspartu, mahşer, rekolte,
-rd (kürd); -st (abdest); -bd (abd); -bz (ahzukabz); -ft (aft); -hş lustrin, aktinyum, merkez, aspirin, tavşan, ahkam, akrep, pembe,
(alakabahş); -rf (zarf); -sk (arabesk); -lp (kalp); -lt (asfalt); -ks partner, softa, iltihap, katran, asansör, argo, asparángas, mevsim,
(kompleks); -nk (bank); -ns (ajans); -rz (tarz); -rç (burç); -tr (albatr); ahşap, baklava, alpinist, parfüm, medrese, yelpaze, herze, menfaat,
-zm (aforizm). serçe, ashap, gövde, defter, tahta, takvim, amnezi, orkéstra, tirfil,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: redaksiyon, áncak, otopsi.
cenk, sömestr, sulp, lisans, denk, spesiyalist, nüans, Felemenk, Alıştırma Türkçe okuyunuz:
stilist, şilt, pasiyans, filenk, sübjektivist, şarj, performans, frank, amorti, átfen, ç′ünkü, ahlâk[l’], menekşe, ambalaj[l’], portakal,
müft, endeks, prens, gonk, neft, karteks, reasürans, hemahenk, tahşiye, taltif[l’], amonyum, arkeolog, pósta, gevşek, agnosi,
nühüft, reverans, hevenk, harf, matriks, harç, pankart, örf, oniks, alfabe[l’], imza, nedret, mesken, munsap, bando, arbalet, asbest,
guatr, pasaport, sörf, Ortodoks (православный), psikiyatr, perikart, metre, Afşar, anahtar, akvarel, jimnastik, salmástra, terfi, piroksen,
sarf, kompleks, lirizm, sembolist, grotesk, paradoks, nasyonalizm, encümen, deprem, arşiv, teşkilat[l’], çínko, ahraz, akşam, cambaz,
senarist, obelisk, payreks, serbest, pitoresk, redoks, sofist, risk, sentaks. portföy, morfem, salmastra, inzibat, Arnavut, sistem, alüvyon,
antifriz, ahşa, aktif, amfibi, rekortmen, sürfe, maksat, anjanbıman,
apraksi, kurşun, ajitasyon, aznavur.

38 39
s: spazm, spekülasyon, spesifik, spiker, spor, stratejik, Сочетание двух согласных в корне слова также пре-
skandal, stajyer, skuter, snobizm; имущественно встречается в словах-заимствованиях и может
t: trahoma, trajik, traktör, tramvay, transfer, transit, traş, сопровождаться нарушением закона гармонии гласных и сме-
trayler, tren, tribün, troleybüs, tropikal. щением ударения.
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz Alıştırma Türkçe okuyunuz:
(прочитайте по-турецки и выучите скороговорку): Afrika, ruhsat, doktor, amca, raportör, parfüm, leksikolog,
İt iti itti, bit iti itti, it biti itti. Bit gitti, it gitti. İtti, bitti, hizmet, aplikasyon, arpa, aberasyon, tezkere, agraf, bakla,
gitti. algoritma, párdon, bordro, paskálya, pansiyon, ajánda, merci,
[´İtı∪t´i:tt´i, b´itı∪t´i:tt´i, ´itbi∪t´i:tt´i. B´itgi∪tt´i, ´itgi∪tt´i. atmosfer, atvur, ahfat, akraba, alveol, parti, ráfting, mülteci,
İtt´ibi∪tt´igi∪tt´i] kadástro, insan, alárga, aslı, Avrásya, rehber, ansiklopedi, alkol,
Alıştırma Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz: pardösü, madrabaz, salpa, potansiyel, alabánda, parça, asgari,
[Hakk´ıha∪kkı∪n´ınha∪kkın´ıye∪m´iş] papátya, aşüfte, ahtapot, albinos, amper, sistem, turfanda,
[Hakk´ıHa∪kkın∪d´anha∪kkın´ı:ste∪m´iş] sekseninci, hançer, asepsi, artist, tiyátro, enkaz, astigmat, ahval,
[Hakk´ıHa∪kkıy´aha∪kkın´ıver∪mey´ince] alfa, kompleks, nebze, maske, kanser, rençper, karbonat, servis,
[Hakk´ı∪daHa∪kkı∪n´ınha∪kkın∪d´angel∪m´iş] antre, fonksiyon, afsun, ahşap, ákva, cümle, repertuvar, santrfor,
Hakkı Hakkının hakkını yemiş. / Hakkı Hakkı’ndan noksan, yonca, apriori, anarşi, istasyon, anket.
hakkını istemiş. Alıştırma Türkçe okuyunuz:
Hakkı Hakkı’ya hakkını vermeyince / Hakkı da Hakkı'nın ahcar, akne, celse, perde, meftun, katalpa, pirzola, angaje,
hakkından gelmiş. abórda, nüsha, avdet, ahret, mektup, bomba, portre, orfoz, karboksil,
Сочетание двух согласных в конце слова. traverten, kepçe, arsa, anestezi, arazbar, ahçı, akpelin, alternatif,
При общей незначительной частотности сочетания двух partal, pafta, meltem, fırça, abonman, akordeon, asker, devre, bahçe,
согласных в конце слова в турецком языке среди заимствова- tekne, alşimi, lâkırdı, miftah, bülten, perçem, angárya, hardal,
ний встречаются следующие сочетания: -nk (çelenk); -rt (akort); iskele, evlat, ahlaf, apraksi, lamba, paspartu, mahşer, rekolte,
-rd (kürd); -st (abdest); -bd (abd); -bz (ahzukabz); -ft (aft); -hş lustrin, aktinyum, merkez, aspirin, tavşan, ahkam, akrep, pembe,
(alakabahş); -rf (zarf); -sk (arabesk); -lp (kalp); -lt (asfalt); -ks partner, softa, iltihap, katran, asansör, argo, asparángas, mevsim,
(kompleks); -nk (bank); -ns (ajans); -rz (tarz); -rç (burç); -tr (albatr); ahşap, baklava, alpinist, parfüm, medrese, yelpaze, herze, menfaat,
-zm (aforizm). serçe, ashap, gövde, defter, tahta, takvim, amnezi, orkéstra, tirfil,
Alıştırma Türkçe okuyunuz: redaksiyon, áncak, otopsi.

This book or any portion thereof may not be reproduced or used in any manner whatsoever without the express written permission of the publisher except for the use of brief quotations in a book review or scholarly journal. First Published in by TRANSNATIONAL PRESS LONDON in the United Kingdom, 12 Ridgeway Gardens, London, N6 5XR, UK. funduszeue.info Transnational Press London® and the logo and its affiliated brands are registered trademarks. This book or any portion thereof may not be reproduced or used in any manner whatsoever without the express written permission of the publisher except for the use of brief quotations in a book review or scholarly journal. Requests for permission to reproduce material from this work should be sent to: [email protected] Paperback ISBN: Cover Design: Gizem кКФır Cover Photo: George Adam and Jonathan Liu funduszeue.info Bölüm 1. ‘Göç Kültürü ve Çatışma Modeli’ Bağlamında Mathias Enard’ın Hırsızlar Sokağı1 Ali Tilbe2 Kuramsal Çerçeve Yazın incelemelerinde, inceleme nesnesindeki göçün doğasını saptamak için, bu düzeysel ayrımlar yol gösterici işlevler üstlenmektedir. “Özellikle romanlarda ele alınan göç durumu ve konulara göre kolaylıkla düzeyler belirlenebilir ve anlatı yerlemleri ile olay örgüsü bu düzlemde incelenerek açıklayıcı sonuçlar elde edilebilir. Bu modelden devinimle, romanların ulamlandırılması da kolaylaşacaktır” (Tilbe, , s. ). Şekil 1. İnsani güvenlik ve çatışma eksenleri (Sirkeci, , s. 7 & Sirkeci, , s. ). Bu bağlamda, Lucien Goldmann’ın kullandığı, görüngübilimsel anlama ve açıklama düzeylerinden oluşacak iki aşamalı bir çözümleme yöntemi öneriyoruz (Tilbe, , s. ). Tablo 1. Göç Yazını Yöntembilim Çizgesi Göç Yazını Yöntembilim Çizgesi Anlama Aşaması ˃ İçkin Çözümleme Açıklama Aşaması ˃ Aşkın Çözümleme   Anlatının Yapısı  Bakış Açıları; Anlatım Uygulayımları  Dönemsel Göç Devinimleri ve Toplumsal Yapı  Anlatı Yerlemleri  Kişi, Süre, Uzam  Öne Çıkan Temel Örge ve İzlekler  Belirlenmesi: Toplumsal Yapı  Göreli Güvenlik Uzamı  Kültür(süz)leşme mi? Mikro, Mezo, Makro Düzeylerin Göç Olgusu  Göreli Güvensizlik Uzamı; İşbirliği mi? Bütünleşme mi? Uyum mu? Ayrışma mı?  Göçün Çevrimselliği / Döngüselliği Çatışma ve Göç Devinimi  Bu yönteme göre, “birinci aşama anlama düzeyi, yapısalcı bir yaklaşımla metne içkin olarak gerçekleştirilir ve metinde yer alan anlatı yerlemleri ile anlatısal uygulayımlar 1 Bu çalışma, Namık Kemal Üniversitesi Bilimsel Etkinliklere katılım destek Programı kapsamında desteklenmiştir. 2 Prof. Dr. Ali Tilbe Namık Kemal Üniversitesi, Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyesidir. [email protected] / [email protected] 7 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler incelendikten sonra, çatışma modeline göre; göçer toplumsal yapı ve ilişkilerden oluşan yapıtın özü ve iç tutarlılığı çözümlenir, metne aşkın olan açıklama aşamasında ise; metinde söz edilen göç olgusu/izleği, çatışma modeli temelinde, yapıtı aşan ve çevreleyen toplumsal, ekonomik ve siyasal dışsal bağlanımlarıyla güvensizlik güvenlik düzleminde açıklanır ve tutarlı bir eleştirel yaklaşım ortaya konulabilir” (Tilbe, , s. ). Bu yaklaşımla bir göç/göçer romanı yetkin ve tutarlı bir biçimde anlaşılıp açıklanabilecektir. Yöntem üzerine daha ayrıntılı bilgi için, dipnotta verilen kaynaklara bakınız. 3 Anlama Aşaması ˃ İçkin Çözümleme Anlatının Yapısı yılında Pusula (Boussole) adlı romanı ile Fransa’nın önemli roman ödüllerinden birisi olan Goncourt kazana çağdaş Fransız genç kuşak romancılardan Mathias Enard, ilkgençlik yazını örnekçelerinden olan Hırsızlar Sokağı (rue des Voleurs, ) adlı roman, Aysel Bora tarafından kusursuz bir anlatımla dilimize çevrilmiş ve Can yayınlarından okur ile buluşmuştur. Gérard Genette’in yanmetinsel/metinçevresi (fr. paratextuel/péritextuel) inceleme yöntembilimi bağlamında değerlendirildiğinde, anlatı başkişisinin yaşadığı Barselona’da “her cinsten kayıp tipin sokağı” (s. ) olan Hızsızlar Sokağı başlığı doğrudan yasadışı ve kültür dışı olana gönderme yapmaktadır. Türkçe çevirisi sayfa olan roman Boğazlar (s. ), Berzah (s. ), romana adını veren Hırsızlar Sokağı (s. ) alt başlıklı 3 bölümden oluşmakta, ön kapağında önünde insanların toplandığı bir cami çizgesi, arka kapağında ise yazarın Hırsızlar Sokağı üzerine özyorumları ve romanın kısa özeti yer almaktadır. “Tüm bunlar, bana, özgürlük ve daha onurlu bir yaşam hakkı için Tunus'ta, Mısır'da, İspanya'da ve Fransa'da sürmekte olan aynı mücadelenin farklı yüzleri gibi göründü. Dünyada, üzerinde yaşadığımız bu savaş tarlasındaki bir yolculuk aracılığıyla bu mücadeleleri anlatmaya çalıştım, yolculuğun başlıca uğrak yerleri de Tanca, Tunus, Algeciras ve Barselona oldu. Bir macera romanı bu, günümüz dünyasının trajik macerasının romanı. Daha iyi bir gelecek hayali kuran gençlerle, artık hayal bile kurmayanlarla, İslamcılarla, Müslümanlarla, dilencilerle, fahişelerle, hırsızlarla ve çokça kitapla, son tahlilde, ateşle birlikte, karanlıklarla savaşmanın tek yolu olmayı sürdüren kitaplarla yolunuzun kesişeceği bir roman bu”. Hırsızlar Sokağı, “günümüz dünyasını kötümser bir bakış açısıyla betimleyen, aynı zamanda da bu kötümserliği tutkulu bir biçimde iyimserliğe çevirmek isteyen yeni bir kuşağın masalıdır” (Chevilley, P. (). Roman’ın boğazlar başlıklı birinci bölümünden hemen önce Joseph Conrad’ın Karanlığın Yüreği adlı romanına metinlerarası bir alıntı yerleştirilmiştir. 3 Tilbe, A. (). “Göç/göçer yazını incelemelerinde Çatışma ve Göç Kültürü Modeli” [Bildiri]. Ali Tilbe ve Ark.(Ed.). 3rd Turkish Migration Conference, Charles University Prague, Turkish Migration Conference Selected Proceedings, ( June ). (s. ). London: Transnational Press London; Sirkeci, İ. (December ). “Transnasyonal mobilite ve çatışma”. Migration Letters, 9(4), ; Tilbe, A. (). “Göç Kültürü ve Çatışma Modeli Bağlamında Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm’üne Bir Bakış” Ali Tilbe ve Sonel Bosnalı .(Ed.). Göç Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri. London: Transnational Press London. (s. 1- 19); Civelek, K. (). “Çatışma ve Göç Kültürü Modeli Bağlamında Bir Roman Okuması: Le Clézio’nun Göçmen Yıldız’ı”. Ali Tilbe ve Sonel Bosnalı (Ed.). Göç Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri. London: Transnational Press London. (s. ). 8 "Ama gençken insanın bir şeyler görmesi, deneyimlerden geçip fikirler edinmesi, zihnini açması lazım.' "Burada mı!" diye sözünü kestim. "Bilemezsin ki! Ben Mösyö Kurz'la burada karşılaştım." Romanın daha başlangıcında bir Doğu uzmanı olan, Arapça ve Farsça bilen Enard’ın dili ve biçemi okuru etkisi altına almakta, dünyayı saran bağnazlık ve şiddet sarmalına karşı insanlık adına nesnel ve yansız bir aydın eleştirisi vurgusu duyumsanmaktadır. Çok yönlü okumaya açık olan roman, siyasal, artırımsal ya da çeşitli toplumsal nedenlerle özellikle Afrika’dan Avrupa’ya doğru göç etmeye çalışan genç Afrikalıların acıklı durumunu betimlemesi açısından göç kültürü ve çatışma modeli bağlamında çözümlenmeye de varsıl bir içerik sunmaktadır. Anlatı, modelin insani güvensizlik ve çatışma gösterge çizelgesine göre insani güvenlik ve çatışma eksenlerinden kişisel göçü niteleyen mikro düzeye uygun görünmektedir. Ancak çok sayıda kitlesel göçü de odak yapması, makro düzey bir okumayı da olanaklı kılmaktadır. Kuzeybatı Afrika’da Cebelitarık boğazının İspanya tarafına yer alan Tarifa kentinin karşı kıyısındaki Tanca’da bakkal olan babası ile birlikte yaşayan polisiye roman tutkunu 17 yaşındaki Faslı genç Lakhdar, yaklaşık 4 yıl süren göç serüvenine konu olan tekil birinci kişi benöyküsel anlatıda; yersiz yurtsuzluk, Arap Baharı, siyasal İslam, kimlik bunalımı, başkaldırı, yıldırı (fr. Terreur), dinsel, siyasal şiddet ve aşk izlekleri öne çıkmaktadır. Romanda, amcasının kızı Meryem ile babası tarafından uygunsuz bir durumda yakalanmasından sonra evini terk etmek ve Casablanca’ya göç etmek zorunda kalan, yersiz yurtsuz geçen bir yılın sonunda Tanca’ya geri dönerek çocukluk arkadaşı Besim aracılığıyla, bu dönemde Arap ülkelerinden yükselmekte olan köktendinci örgütlerle bağlantılı Kuran Düşüncesini Yayma Cemiyeti’nde kitapçı olarak iş bulan ve bu sırada Arapça öğrencisi İspanyol bir kızla kurduğu arkadaşlık sonrası önce Tunus’a, ardından karşı kıyıdaki Algeciras ve sonra da Barselona’ya göç eden Lakhdar’ın serüveni öykülenir. Metinlerarasılık Anlatıcı-yazar, anlatı boyunca çok sayıda metinlerarası göndermede bulunur. Pek çok İslam akımını etkileyen Mısırlı İslam düşünürü Seyyid Kutub’un () Siyonist Komplo Karşısında İslam adlı yapıtı başta olmak üzere tarihsel, dinsel ve siyasal içerikli yapıtlar okurun ilgisine sunulur. Yazar bu yapıtlar aracılığıyla kurmak istediği olay örgüsüne gerçeklik kazandırmaya çaba harcar. Cinsellik, Kadın Evliyalar, İbn Teymiye'nin yirmi cilt tutan bütün yapıtları (s. 31), Yusuf suresi, “Baba, karşımda on bir yıldızın, güneş ve ayın secdeye geldiğini gördüm” (s. 42), Yedi Uyurlar (s. 70), Büyük İskender (s. 71), bir İspanyol atasözü; “bir salağın tüyü betonarmeden daha dayanıklıdır” (s. 72), Lakhdar ile Judit arasında Arap ve Batı yazını üzerine söyleşimler; “Paul Bowles'u tanıyordu, Tennessee Williams'i ya da William Burroughs'u, uzak gelen isimleriyle bana belli belirsiz bir şeyler hatırlatan ama hiçbirini tanımadı- Tancalı bir figür, onun kim olduğunu biliyordum tek bir satırını bile okuduğumdan emin değildim” (s. 76), polisiye roman yazarlarına gönderme; “bir an bana asılmak ya da elimdeki La Position du tireur couché'yi (Yatan Tetikçinin Pozisyonu) satın almak istediğini sandım, ama hayır, sadece kitabı nereden bulduğumu soruyordu. Bir sürü nedenden dolayı cevap verip vermemekte tereddüt ettim. Beş dakika gevezelik ettik; sevdiğim yazarlardan, Pronzini'den, McBain'den, Manchette'ten, Izzo'dan konuşmak (…) hoşuma gitti” (s. 83), “Necip Mahfuz'un Nil Üzerinde 9 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler Konuşmalar kitabının ilk tümcesi: “Nisandı, toz toprak ve yalanlar ayı” (s. 84), Casanova'nın hatıraları, “L'Histoire de ma vie'nin (Hayatımın Tarihi) her bir cildi devasa boyuttaydı, bitmek bilmiyordu” (), anlatı boyunca Lakhdar, Judit için yazdığı kendi şiirler ile kimi bölümleri Arapça olarak verilen Nizar Kabbani’nin şiirleri, “gözlerin yola çıkacak son gemi, orada bana yer var mı?” (s. ) gibi göndermelerin yanında, özellikle Lakhdar’ın Algeciras limanında alıkonulduğunu anlatan romanın Berzah altbaşlıklı 2. bölümünde çok sayıda metinlerarası gönderme bulunmaktadır. Anlatıcı-yazar, 17 Şubat tarihli Diario de Cadiz gezetesinde yer alan bu habere olduğu gibi İspanyol dilinde yapıştırma uygulayımı ile romanda yer verir: “Un nuevo drama laboral en el sector maritimo recala en el puerto de Algeciras. Un total de marineros, los que componen la tripulacion de los buques Ibn Batouta (…)” (s. ). Anlatıcı ve Odaklayım Benöyküsel bir anlatıcı-kişi tarafından tekil birinci kişi öyküleme uygulayımı ile öykülenen anlatı, 17 yaşında Faslı bir gencin iç bakış açısıyla okura sunulur. “Tanca'da denizi, limanı ve Boğaz'ı seyretmek için günde iki defa beş kilometre yol teperdim, şimdi de çok yürüyorum” (s. 13) diyen anlatı başkişisi “bizler haz almak için yaşayan kafesteki hayvanlarız, karanlıkta yaşıyoruz” (s. 13) tümcesiyle romanın içeriğine ilişkin önsel bilgilendirme yapar okura. Tablo 2 Anlatı Düzeyleri İlişki/Düzey Dışöyküsel Anlatıcı İçöyküsel Anlatıcı Elöyküsel Anlatıcı Besim, Nureddin, Marcelo Cruz Benöyküsel/özöyküsel Anlatıcı Lakhdar, Gemici Sadi, Judit Anlatı boyunca yaşadıklarını artsüremli olarak öyküleyen anlatıcı, kimi zaman da özellikle söyleşim ve serbest dolaylı anlatım uygulayımları aracılığıyla sözü öteki anlatı kişilerine bırakarak bakış açılarını çeşitlendirir. Kişi Ataerkil gelenekçi bir aile yapısı içinde babası, annesi ve Yasin, Sarah ve Nur (s. 68) adlı kardeşleriyle birlikte yaşayan ve adını okurun ancak sayfada öğrenebildiği Lakhdar adında bir yeni yetme roman başkişisi. “Judit gecenin bir yarısı, Lakhdar, dedi. Aslında Lakhdar'm iki anlamı var; 'yeşil', bu tamam, ama bir de 'müreffeh' demek. Yeşil, İslam'ın rengi. Belki de babam onu bunun için seçti. Bu aynı zamanda Sufiler için önem taşıyan bir peygamberin ismi. Hızır Aleyhüsselam, Hıdır, yeşil. Kehf suresinde geçer” (s. ). Anlatının başlangıcından başlayarak, Arap toplumlarındaki toplumsal ve dinsel vurgu öne çıkar. “Büyüdüğüm apartman ne zengindi ne fakir, ailem de öyle, benim peder dininde imanında bir adamdı, hani şu iyi bir adam dediklerinden, çoluğuna çocuğuna kötü davranmayan namuslu bir adam - arada bir mabata bir-iki tekmenin dışında, ama bundan da kimseye bir zarar gelmemiştir. Tek ama iyi bir kitabı, Kuran'ı olan adam: Bu dünyada ne yapması gerektiğini ve ahirette kendisini neyin beklediğini öğrenmek için ihtiyacı olan tek şeydi Kuran, günde beş vakit namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, tek hayali Mekke'ye hacca gitmek, kendisini Hacı diye, Hacı Muhsin diye 10 çağırmalarıydı, bu onun tek emeliydi, çok çalışıp bakkal dükkânını süpermarkete çevirmek umurunda değildi, milyonlarca dirhem kazanmak umurunda değildi, onun Kitabı namazı hac ziyareti vardı ve nokta; annem babama büyük bir saygı gösterir ve evde köle gibi hizmet ederken ona adeta bir evlat gibi itaat ederdi” (s. ). Romanın bir başka kişisi Lakhdar’ın çocukluk arkadaşı Besim’dir. Onun aracılığıyla yeniden Tanca’da iş bulma ve yaşamını sürdürme olanağına kavuşur Lakhdar. Besim ve Lakhdar Tanca’da boğaza karşı, geleceğe ilişkin düşlere dalarken, en büyük ülküleri; yazgılarının kendilerine çizdiği sarmaldan ve olağan yaşam döngüsünden kurtulup, karşı kıyıya Avrupa’ya geçebilmek ve orada insanca yaşayabilmektir. “Besim'in küçücük gözleri ve kocaman yuvarlak bir kafası vardı, her gün babasıyla camiye giderdi. Vaktini gümrükçü ya da polis kılığına girip kaçak olarak karşı tarafa geçmek için inanılmaz planlar yaparak geçirirdi; bir turistin kimlik belgelerini yürüttüğünü hayal ederdi üstünde güzel bir kıyafet, elinde şık bir valizle sanki hiçbir şey yokmuş gibi sakin i sakin sakin gemiye binerdi - ona, İspanya'da beş parasız ne halt edeceksin, diye sorardım. Biraz çalışıp para biriktireceğim, sonra Fransa'ya, daha sonra da Almanya'ya gideceğim, diye cevap verirdi, oradan da Amerika'ya” (s. 16). Görüldüğü gibi, ikincil kişilerden birisi olan Besim’in ileri sapım uygulayımı ile geleceğe ilişkin ulusötesi göç düşleri, gidilecek uzamlarda yaşanması olası ayrımcılık korkusunu da düşündürür. “Hem sonra orada Arapları çok seviyorlarmış, benim amcaoğlu Düsseldorf'ta makinist ve süper memnun. Almanca öğrenmen yeterli, galiba o zaman sana acayip saygı gösteriyorlarmış. Gerekli belgeleri de Fransızlardan çok daha kolay veriyorlarmış” (s. 17). Besim, anlatıda göç denklemini kuran ve çözümler arayan eyleyen konumundadır. Kuran Düşüncesini Yayma Cemiyeti şeyhi Nureddin Fransa’da doğmuş ve büyümüş “hoş, kültürlü, sempatik biriydi. Bana Suudi Arabistan'da teorik, Pakistan'da pratik eğitim aldığını anlattı” diyen Lakhdar, şeyh hakkında da okuru bilgilendirir. Cemiyetin kentte Batılı yaşam biçimini benimseyen insanlara kaşı yıldırı ve nefret eylemlerine girmesi sonucunda Lakhdar da Besim gibi göçü düşünmeye başlar. “Belki yeni Tanca Med Limanı'nda ya da Serbest Bölge'de bir iş bulabilir, daha sonra göç etmeyi başarabilirdim, sonuçta haklı olan Besim'di, buralardan gitmek lazım, gitmek lazım, limanlar yüreğimizi dağlıyor. Yalnızlık kesif bir sis perdesi, kapkalın bir bulut oluyordu; kötülüğün ve korkunun bulutu” (s. 42). Tam da bu sırada İspanya’dan bir haftalığına tatil için Fas’a gelen Judit, Lakhdar için yeni bir serüvenin başlangıcı, bir çeşit yazgı değişimi söz konusu olacaktır. “Barselona'dan geliyorlardı, isimleri Judit ve Elena idi, biri daha esmer, diğeri daha topluydu; ikisi de üniversite öğrencisiydi ve tam da hayal ettiğim gibi bir haftalığına tatil için Fas'a gelmişlerdi” (s. 52). “Barselona'da Arapça eğitimi gören” (s. 54) Judit ile geçen güzel anlar, onda yeni umutların doğmasını sağlar. Ancak kızların Marakeş ziyaretleri sırasında patlayan bomba ve 16 kişinin ölümü Fas’ın da korkunç bir yıldırı bezemine sürüklenmesine ve güvenliksiz ülkelerden birisi olarak görülmesine neden olabilecektir. “İspanyol haber kanalının altyazılarında, Atentado en Marrakesh: al menos 16 Muertos geçiyordu” (s. 82). Bu olaydan sonra 11 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler Judit’ten gelen sağlıklı olduğuna ilişkin elmek Lakhdar’ı çok mutlu eder. Ne de olsa onunla tanıştığından beri tüm düşüncesi onunla doludur. Bu sırada Tanca’da bir Fransız şirketinin Serbest Bölge’deki şubesini yöneten ve kendisi gibi polisiye roman tutkunu olan Jean-François ile tanışır ve ondan aldığı iş teklifi coşku uyandırıcı niteliktedir. Tam da bu sırada cemiyette çıkan yangın, Marakeş’teki saldırıyı cemiyet üyelerinin tasarladığına ilişkin kuşkularını artırır. Kaldı ki Judit, saldırıdan önce Besim’i orada görmüş ve tanımıştır. Bu haber Lakhdar için bir yıkımdır ancak Kerim ve Şeyh Nureddin’in bu kadar acımasız kıyacı olabileceklerine bir türlü inanmak istemez. “Aslında Şeyh'in de Besim'in de Marakeş'le hiçbir ilişkilerinin olmamasını umut ediyordum; ne yazık ki, bizzat tanık olduğum sopalar ve ant içmeler bana pek fazla umut vermiyordu” (s. ). Yoğun bir iş yoğunluğu içinde olan Lakhdar, patlamadan beri Şeyh Nureddin ve Kerimden haber alamamaktadır. Besim, anlatı içinde gerçekte, çapkınlık yapıp içki içerek özgür bir yaşam sürerken, siyasal İslam diye anılan bu düşünün etkisi altında kalarak, sözde “; Allah için, Hıristiyanlardan nefret ettiğim için, İslam için, Seyh Nureddin için, artık ne olursa onun için” (s. ) kıyalar işleyen bağnaz, yobaz ve kıyacı bir kişiliğin simgesine dönüşür. Kaldık ki Marakeş’teki saldırıdan sonra Tanca’da Café Hafa’da , “uzun bir bıçak ya da hançer” (s. ) ile içeri girip bir Faslı genci öldürüp, bir Fransız’ı da yaralayan kişinin çizim resmi de Besim’i andırmaktadır. “Besim'i tanıyordum, onun Batı'ya karşı nefretinin ya da İslam'a olan tutkusunun görece olduğunu, Şeyh Nureddin'le tanışmadan birkaç ay önce, babasıyla camiye gitmenin onu her şeyden fazla sıktığını, hayatında bir kere olsun şafakta kalkıp sabah namazı kılmayı umursamadığını, bir yolunu bulup İspanya ya da Fransa'ya kapağı atmanın hayalini kurduğunu biliyordum” (s. ). Lakhdar, Besim’in tersine çevresini ateş çemberine alan siyasal İslam akımından etkilenmeden, kendi yaşamını sürdürmeye çalışan son derece özgürlükçü bir kişiliktir. Romanda Besim, siyasal İslam’ı temsil ederken, Lakhdar inancını bireysel olarak yaşamayı yeğleyen aydın bir kişiliği simgelemektedir. “Benim bütün istediğim; serbestçe seyahat etmek, para kazanmak, kız arkadaşımla rahat rahat dolaşmak, canım çektiğinde sevişmek, canım çektiğinde namaz kılmak, canım çektiğinde günaha girmek ve canım çektiğinde, Allah'tan başka kimseye hesap vermeden polisiye roman okumak” (s. ). Siyasal İslam’ın kendilerine dayattığı yasakları ve sunulan kısıtlı yaşam biçimini eleştirerek reddeder. Daha özgür bir yaşam bulma umuduyla işini değiştiren Lakhdar, Tanca ile Algeciras arasında Tanca-Med Limanı'nda Comarit-Comanov Şirketi'nin İbn Battuta isimli feribotunda ‘ne iş olsa yapacak adam’ yani miço olarak çalışmaya başlar. Bu uzamsal değişim anlatı başkişisinin yazgısına da etki edecek ve onu Barselona’da kaçak bir göçer durumunda düşürecektir. “Aslında Algeciras Limanı'ndan çıkmak için vizem yoktu; şimdilik Boğaz'da gidiş- dönüş ring seferleri yapacaktım ama sonunda yarın öbür gün gemiden inmeme de izin verirlerdi. (…) Jean-François'nın arkadaşı rezil bir ücret karşılığında beni işe almaya razı olmuştu” (s. ). 12 Gemideki zor çalışma koşullarına karşın yılmayan Lakhdar, şirketin borcundan dolayı Algeciras limanında alı konulmasıyla büyük bir düş kırıklığı yaşar. “Algeciras Limanı'nda denizcilik sektöründe yeni bir dram daha yaşanıyor. Ibn Battuta, Banasa, El Mansur ve Boughaz gemilerine mensup toplam denizci, ciddi ekonomik sorunlar yaşayan Comarit Denizcilik Şirketi tarafından kaderlerine terk edilmiş halde, Akdeniz'in başka limanlarında da ortaya çıkan sosyal bir dramla karşı karşıya” (s. ). Bu sırada kırk yılını gemide geçiren Sadi adlı denizci ile kurduğu sıcak ilişki ona bu koşullara dayanma gücü verir. “Sadi kırk yılını on kadar farklı gemide denizde geçirmişti ve dört yıldan beridir de İbn Battuta'da Boğaz'da mekik dokuyordu. Sadi boşanmış ve ona bir erkek çocuk veren gencecik bir kadınla yeniden evlenmişti, oğluyla gurur duyuyordu” (s. ). Judit’ten haber alamaması da onu çılgına çevirmektedir. “Judit benimle ilgisini tamamen kesmişe benziyordu. Tekrar düşününce, son altı ayda ilişkimiz tavsamıştı; artık birbirimize daha az yazıyor, telefonda daha az konuşuyorduk, şimdi de Algeciras Limanı'na kapatılmış durumdayken ondan neredeyse hiç haber alamıyordum, bu da beni melankolik bir hüzne sürüklüyordu” (s. ). Bu bekleyişe daha fazla dayanamayan Lakhdar, bir başka erkek arkadaş edindiğini düşündüğü Judit’i (s. ) Barselona’ya gidip görmek için biraz da şansın yardımıyla insani nedenlerle aldığı bir aylık vize ile İspanya topraklarına geçmeyi başarır (s. ). Judit’e telefon eder ve onu ziyaret etmek istediğini bildirir. “"Hola, ben Lakhdar," dedim. "Algeciras'dayım." "Lakhdar, qué tal? Kayfa-l hal?" Herşey yolunda," dedim. "Vize aldım, mesajımı görmedin mi?” (s. ). Judit’ten gerekli ilgiyi göremediğini düşünen Lakhdar, hemen Barselona’ya gitmez ve Sadi aracılığıyla yasadışı göç sırasında denizde boğulan ya da değişik nedenlerle ölen göçerlerin ‘Cenaze İşleri’ni yapan Marcelo Cruz’un (s. ) yanında iş bulur. Yaşadığı onca zorluktan sonra “kalacak yer, yemek, çamaşır, üç yüz avro” (s. ) gelir onun sonraki göç serüvenine kaynak sağlayacaktır. Burada cesetlerle geçirdiği süre, Lakhdar için yaşamının en korkunç dönemi olmuştur. Marcelo Cruz’un yaptığı işin ağırlığına dayanamayarak yaşamına son vermesinden sonra, Lakhdar kasadaki avro ile Barselona’nın yolunu tutar. Çok sayıda değişik ulustan insanlar çok az ücret karşılığında bu kentte yaşamaya çalışmaktadır. “Ücretler çok ucuzdu ve orada her milletten, her ülkeden insana rastlayabiliyordunuz: (…) Faslılar, Cezayirliler, Sahralılar, Ekvatorlular Perulular, Gambialılar, Senegalliler, Gineliler ve Çinliler” (s. ) Lakhdar’ın Judit ile ilk karşılaşması çok kötü bir ortamda gerçekleşmiş ve genç adam büyük bir düş kırıklığı yaşamıştır. Romana da adını veren Hırsızlar Sokağı başkişimizin Barselona’da yaşadığı uzamdır. Burada Cruz’un ölümüyle ilgili haber arayan Lakhdar, Diario Sur gazetesinde küçük bir haber bulur. Bundan böyle kıya ve hırsızlıktan aranma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. 13 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler “Cenaze işleri şirketi sahibi Marcelo Cruz, kininle zehirlenerek hayatını kaybetti, cesedi iş yerinde bulundu. Yetkililere, maktulün komşusu ve aynı zamanda birlikte iş yaptığı Algeciras Camii imamı haber verdi. Dramın kesin ayrıntıları henüz bilinmiyor, ancak polis, Marcelo Cruz'un elemanlarından biri tarafından zehirlendiğini ve aynı kişinin Cruz'un paralarını aldıktan sonra kaçtığını düşünüyor” (s. ). Lakhdar’ın Barselona’ya göçü, anlatının başlangıcında yer alan ve olayların patlak vermesi ile bir daha kendilerinden haber alınamayan Besim ve Şeyh Nureddin Barselona’da yeniden ortaya çıkacak ve Lakhdar’ın acıklı göçer yazgısının belirleyicisi olacaklardır. Süre “Tanca'ya bir daha hiç dönmedim” (s. 13) diyen anlatıcı-başkişi başından geçenleri artsüremli ve geri sapım uygulayımıyla öykülemektedir. Babasından yediği dayak sonrasında “on yedi yaşında” (s. 17) evden ayrılarak büyük bir göç serüvenine atılan genç adam, Tanca’dan Casablanca’ya giderek orada üç ay geçirir. “Casablanca'daki karakolda bana bir temiz sopa çeken polislerden başka bir şey bulamadım, bunun üzerine sonunda cesaretimi toplayıp eve dönmeye karar verdim; (…) on sekiz yaşına giriyordum” (s. 20) “Ama on aylık firardan, üç yüz günlük utançtan sonra” (s. 21) evine dönmeye karar verir. “Hatırlıyorum, Besim'i görmeye gitmeden önce yıkanmıştım. Güzel bir bahar sabahıydı” (s. 22) tümceleri geçmiş zamanı imlemekte, yaşanmış bir olayın artsüremli öyküleme ile okura sunumu söz konusudur. “O yıl çok çabuk geçti, Tunus'ta gösteriler başladığında ben bir yıldan fazladır buradaydım” (s. 32) tümcesindeki Tunus’taki Arap Baharı gösterileri 18 Aralık tarihinde başladığına göre anlatıcı başkişi bu sırada yaklaşık 19 yaşındadır. Tablo 3 Süre Süre Öykü/anlatı Düzeyi ile yıllarını kapsar Öyküleme Düzeyi artsüremli ve süredizinsel, gerisapımlı / ilerisapımlı Özöyküsel anlatıcı, Arap Baharı’na ilişkin tarihsel bilgileri gerçeğe uygun olarak vermiştir. “20 Şubat'ta, Fas'ta da ayaklanmalar başlayınca bunlar yerlerinde duramaz oldular” (s. 32). Lakhdar’ın bir gün küçük kardeşi Yasin ile karşılaşması sırasında “onu görmeyeli neredeyse iki yıl olmuştu” (s. 67) sözlerinden öykü süresine ilişkin bilgilendirilir okur. “Burada sadece dört ay daha kalacağımdan habersizdim; çok yakında İspanya'ya gideceğimi bilmiyordum” (s. 85) tümcesinde olduğu gibi ileri sapım uygulayımı ile geleceğine ilişkin bilgiler verilir. Lakhdar, Fransız şirketinde işe başladığında, “on beş gün sonra yirmi yaşına giriyordum” (s. 90), “daha sonra kasıma kadar olan haftalar, aylar ve Comarit Denizcilik Şirketi'ne bağlı feribotlardaki ilk günlerim o kadar çabuk geçti ki, hatıraları da o ölçüde kısa ve hızlı oldu (s. ) diyerek süremsel bilgiler vermeyi sürdürür. Çalıştığı işyerinde I. Dünya Savaşı sırasında şehit düşen Magripli askerlerin kayıtlarını genelağ üzerine aktarma işlemi sırasında uydu öykülerle öykü süresinin 14 sınırları geçmişe doğru uzar. Aynı zamanda İbni Battuta’ya ilişkin bilgi ve yan öyküler de öykü süresini çok daha eski tarihsel dönemlere taşır. 20 yaşındaki Lakhdar’ın Tunus’taki kısa yolculuğundan sonraki yönü, 21 Eylül günü gemiyle geçtiği, karşı yakadaki İspanya’nın (s. ) Algeciras limanıdır. yılı Şubat (s. ) ayına kadar limanda bekler ve sonra İspanya’ya geçmeye karar verir. “Barselona'ya 3 Mart'ta geldim - Tanca'dan ayrılalı dört aydan fazla olmuştu” (s. ). Bütün bu süremsel göstergeler öykü süresinin yılında sona erdiğini sezdirir okura. Uzam İlk anlatı Kuzeybatı Afrika’daki Cebelitarık boğazının kıyısındaki Tanca’da başlar. Kentin karşı kıyısındaki İspanya tarafında ile Tarifa ile Algeciras kentleri bulunmaktadır. İki ülke arasındaki feribot seferleri ile karşıdan geceleri parıldayan ışıklar Afrika anakarasını Avrupa anakarasına bağlayan imgeler olarak kullanılır. Akdeniz’in ve Cebelitarık boğazının baş döndürücü güzelliği anlatı kişilerinde esenlik uyandırır. Akdeniz huzur ve mutluluk denizidir. Anlatıcı başkişinin evden uzaklaştıktan sonraki uzamı yaklaşık 10 ay yersiz yurtsuz sefil bir yaşam sürmek zorunda kaldığı Casablanca kentidir. Daha sonra döndüğü Tanca onun yaşamaktan zevk aldığı bir uzamdır. Tablo 4 Gerçek Uzam Tanca > esenlikli – sıcak – huzurlu – Polisiye roman Casablanca > esenliksiz – soğuk –huzursuz – romansız anlar Casablanca’dan dönüşünde; “insana dair her şeye karşı sinsi bir nefret ve gitgide artan bir güvensizlik” (s. 22) duymaya başlar. Ailesinden uzak oluşu ve kendisine yeni bir yaşam kurması, onu bu güvensizlik duygusundan bir süreliğine de olsa kurtarır. “Tanca'nın avantajı, yaşadığımız banliyölerden uzakta kendimizi özgür hissedebileceğimiz kadar büyük bir şehir olmasıydı” (s. 30) diyen anlatıcı başkişi özgürlük olgusuna vurgu yapmaktadır. Anlatıda uzam, Arap Baharı eylemlerinin başlaması ile Arap ülkelerine doğru genişler. Tanca karanlık bir çıkmaz sokaktı, denizin tıkadığı bir koridor; Cebelitarık Boğazı bir yarık, hayallerimizin önünü kapayan bir uçurum; Kuzey ise bir seraptı. Bir kez daha kaybolduğumu gördüm, ayaklarımın altındaki ve arkamdaki tek sağlam toprak; bir yanda Ümit Burnuna kadar uzanan uçsuz bucaksız Afrika ve doğuya doğru ise, alevler içindeki o ülkeler, Cezayir, Tunus, Suriye 'ydi” (s. 41). 15 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler Tablo 5 Düşlenen Uzam Göçten önceki uzam Düşlenen Ulusötesi uzam Fas-Tanca Tunus, Libya, Mısır, Filistin, Suriye, İspanya Güvenliksiz / basit / esenlikli Arap Baharı/uzak/acı alev/esenliksiz “Judit temmuz ayı boyunca Tunus'ta Habib Burgiba Enstitüsü'nde Arapça stajı yapacağını söyleyip buluşmayı teklif edince kendi kendime, bu tıpkı Tanca'dan yola çıkıp Doğuya giderken Tunus'ta mola veren İbn Battuta'nınki gibi bir ilk seyahat olacak, demiştim. Öte yan- dan hâlâ devam eden devrimin nasıl bir şey olduğunu kendi gözlerimle görmeyi de çok istiyordum; isyan çağındaymışım gibi geliyordu ve gerçekte kendimi herhangi birindense yirmi yaşlarındaki Tunuslu bir gence çok daha yakın hissediyordum -Tunus'un biraz Tanca'ya benzediğini, orada kendimi yabancı hissetmeyeceğimi, Tunusluların da Mağribi, Arap ve Müslüman olduklarını, üstelik bu gençliğin, kardeşlerim, kuzenlerim sayılan bu gençliğin diktatörden kurtulmayı başardığını düşünüyordum- bütün bunları yakından görecek olmak beni sevindiriyordu” (s. )Genç Lakhdar, mutlu olacağını düşündüğü esenlikli yeni bir deneyime yelken açacaktır. Bir sonraki yolculuğu, ulusötesi uzam ışıklar ülkesi İspanya’nın Algeciras limanıdır. Ancak oraya gemide çalışan miço olarak gitmektedir ve İspanya’ya giriş izni yoktur. Anlatıcı başkişinin limanda bulunduğu sırada çok sayıda uydu anlatı romanda yer alır. Bu oluntular daha çok kırk yılını gemide geçiren (s. ) Sadi adlı yaşlı gemicinin ulusötesi limanlara ve ülkelere yaptığı yolculuk öyküleridir. “Süveyş Kanalı ya da Atlas Okyanusu üzerinden çok uzaklardan, bazıları ise Marsilya'dan, Le Havre'dan ya da Kuzey Avrupa'dan geliyordu” (s. ) Anvers, Rotterdam ve Hamburg, (s. ), “Pire-Beyrut-Larnaka-İskenderiye-Tunus-Cenova- Barselona hattı” (s. ) gibi çok sayıda düşsel uzam Lakhdar’da eğsinim uyandırmaktadır. Limanda sıkışıp kalan Lakhdar kendisini çok duyumsamakta ve can sıkıntısından patlamaktadır. “Bir ayın sonunda moraller bozuk, soğuktan ve can sıkıntısından ölürken, bizim ekonomik kazazedeliğimizle ilgilenen yoktu” () diyen Lakhdar’ı en mutsuz eden şey ise, “internetin olmayışıydı” (s. ). Yaşadığı olumsuzluklar ve ceset toplama şirketinde geçen esenliksiz aylardan sonra, Lakhdar kendisini romana da adını veren Barselona’nın hırsızlar sokağında bulur. “Oturduğum sokak mahallenin en berbat, başka bir bakış açısıyla da en pitoresk sokaklarından biriydi; o neşeli Carrer Robadors, Hırsızlar Sokağı ismine çok yakışıyordu, bölge, belediyesinin baş belasıydı - orospuların, uyuşturucu bağımlılarının, ayyaşların, günlerini sidik, ucuz bira, güveç ve samsa böreği kokan bu daracık kale içinde geçiren her cinsten kayıp tipin sokağı. Burası bizim sarayımızdı, kalemizdi” (s. ) Kuşkusuz bu sokakta geçirdiği sürede çok değişik deneyimler yaşayan Lakhdar, çocukluk arkadaşı Besim’in canına da yine bu uzamda kıyacaktır. Doğal olarak göçerler için mutlu, esenlikli ve güvenli bir uzam yoktur. 16 Mikro, Mezo, Makro Düzeylerin Belirlenmesi Göç Olgusu  Göreli Güvensizlik Uzamı; Çatışma ve Göç Devinimi Anlatı çok güncel konular üzerine kurgulanmış ve günümüz Fas toplumunda Avrupa’ya göç etme düşleri kuran yeni yetme iki Faslının serüvenleri üzerine kurgulanmıştır. Özellikle romanın hemen girişinde yer alan köpek eğretilemesi, günümüz Fas toplumun içinde bulunduğu durumu göz önüne sermektedir. “insanlar köpekler gibi, sefillik içinde birbirlerine sürtünüyor, içinde debelendikleri pisliğin dışına çıkamıyorlar, bütün gün tozun toprağın üstünde yayılıyor, önlerine atılacak bir kıymık et ya da kuru bir kemik için her şeyi yapmaya hazır bir halde tüylerini ve oralarını buralarını yalayıp duruyorlar, ben de onlar gibiyim, bir insanoğlu- yum, yani içgüdülerinin esiri rezil bir pisliğim, bir köpeğim, korkunca ısıran ve sevilmek isteyen bir köpek (…) Bizler haz almak için yaşayan kafesteki hayvanlarız, karanlıkta yaşıyoruz” (s. 13). Anlatı başkişisinin özöykülemesi Tanca toplumsal yapısına ilişkin betimlemelerle sürmektedir. Özellikle Batılı erkeklerin tensel ve kösnül zevkleri için bu kentin sürekli ziyaretçileri olması romanda sorunsallaştırılan izleklerden birisidir. Erkekler yazları denize bakan bir yazlık kiralayıp Café Hafa’da çay ile haşhaş ve kurutulmuş hint keneviri yapraklarından üretilen kif adı verilen tütün içmekte, “mutlaka şart olmasa da tercihen yerli erkeklerle sevişmenin” (s. 14) düşünü kurmaktadırlar. Yine anlatı başkişisinin söylemine göre; “Tanca'yı bir cinsellik, bir arzu, bizlere asla tanınmayan ama sefaletin kesesine girecek trink para karşılığında turiste sunulan bir müsait olma haliyle özdeşleştirmişlerdir” (s. 14). Görüldüğü gibi oldukça yoksul bir halkın yaşadığı bu coğrafyada sefalet ve parasızlık kol gezmekte, her çeşit kötüye kullanmaya açık bir toplumsal yaşam sürülmektedir. Lakhdar, oldukça dindar olan orta direk ataerkil bir ailede yetişmiş ancak bu yapının kurallarını tam olarak benimsemekte büyük zorluklar çekmiştir. Fırsat buldukça özellikle “yazın şort ve mini etek giydiklerinde yabancı kadınları röntgenlemek Hem zaten yazları kızların peşine takılmak, plaja gitmek ve birisi bir tutam kif verdiğinde joint içmek” (s. 15) aile yapısına bütünüyle ters bir durumdur. Böyle bir yapının içinde yetişen anlatı başkişini evden ayrılmaya iten temel neden de istencini engelleyemediği için amcasının kızıyla cinsel ilişkiye girerken babası tarafından yakalanması ve dayak yiyerek evden atılmasıdır. Bu durumda kutsala dokunmak ve töreyi çiğnemek göç etmenin temel nedeni olarak ortaya çıkmaktadır. Doğal olarak roman, mikro düzeyde kişisel göç üzerine kurgulanmış, ailesiyle çatışmaya girerek kendisini tinsel ve parasal açıdan güvende hissetmeyen ve daha güvenli olabileceğini düşündüğü bir uzam arayan yeni yetmenin göç devinimini öykülemektedir. “Bu kadar gururlu olmasaydım, yapmam gereken şey buydu, küçük düşürülmekten ve yara bere içinde kalmaktan kurtulurdum, belki de babam gibi bakkallık yapar, belki Meryem'le evlenir, belki de şu saatte Tanca'da şık bir sahil restoranında oturmuş akşam yemeği yemekte ya da sürüsüne bereket aç köpek yavrusundan farksız ciyaklayan veletlerimi pataklamakta olurdum” (s. 19). Olaylar gerçekte, Lakhdar’ın çalışmakta olduğu cemiyet üyelerinin, Arap Baharı’nı o ‘çok beklenen yeşil dalganın kabarışı’ olarak görmesi sonucunda eylemlere girişmesi, kurulu toplumsal düzeni sarsmaya başlar. 17 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler Ailesinden koparak uzaklaşmak zorunda kalan Lakhdar, bu olaylardan sonra göç etmenin en kolay yolunun bir İspanyol kızla evlenerek yurtdışına gitmek olduğunu düşünmeye başlar. “(…) hayal edilen kızlar, size abayı yakmaya görsünler, tek bir imzayla sizi o ışıltılı Boğaz'dan geçirtebilecek, rahat bir edayla aileleriyle tanıştırıp işte erkek arkadaşım, diyecek zengin kızlar, baba haklı olarak sizin bir moro1 olduğunuzu söyleyecek ama kızım, karar verecek olan sensin, dercesine başını sallayacak ve sonunda siyah jambonlar ülkesi ve Avrupa'nın kapısı İspanya'da mutlu mesut yaşanacak” (s. 52). Anlatıcı başkişi, anlatı boyunca kimi geçmiş göç oluntularını öykü arasına sokarak, göç olgusunu sorunsallaştırır ve okuru yersiz yurtsuzluk kavramının üzerine düşündürmek ister. “İbn Battuta, 'te Doğuya gitmek üzere Tanca'dan ayrılıp uzun yolculuğuna başlarken, günün birinde Fas'a geri dönmeyi umuyor muydu, yoksa sürgünlüğünün sona ermeyeceğine mi inanıyordu, merak ediyorum. Uzun yıllar Hindistan'da ve Maldivler'de bir Sultan'ın izmetinde kalır, (…)i- Sonunda Fas'a geri döndü, son günlerini küçük bir Mevlevi tekkesinde geçirdiğini hayal ediyorum (…)” (s. ). Lakhdar’ın amcası daha önceden İspanya’nın Almeira eyaletine göç etmiştir, ancak işsizlik korkusu onun yanına gitme düşüncesini öteler. Yaşanan yangın ve patlama olayından sonra tutuklanmak korkusuyla daha kesin bir biçimde göç etmeyi düşünür. “Kendi kendime, gemiyle kaçak olarak İspanya'ya gidecek kadar param olacak mı, diye sordum. (…) İspanya’da ne halt edecektim? (…) Hem sonra orada kriz vardı. İş yoktu. Her şey bir yana, belgelerim yoktu. Gözü kapalı maceraya atılmak? Paris’in daha hoşgörülü olacağını umuyordum. Paris ve Marsilya, kitaplardaki ve polisiye romanlardaki iki şehir Gözümde onları argo konuşan kavgacı Cezayirlilerin, aksi suratlı İtalyan oğullarının ve dolandırıcıların yaşadığı birbirine çok benzeyen iki şehir olarak canlandırıyordum” (s. ). Yorucu çalışma sürelerinden sonra Judit ile de sürekli çevrimiçi iletişimde olan Lakhdar gitme düşüncesini iyice özümsemiştir. “Kendimi yalnız hissetmiyordum, sadece artık şehre; Tanca'ya ait olmadığım, Tanca’nın beni terk ettiği, ittiği hissine kapılıyordum. Tanca harekete hazırdı. Judit bana umut veriyordu. İçimdeki önsezi bana Fas'tan ayrılacağımı, başka biri olacağımı, felaketin ve geçmiş sefaletin bir kısmını arkamda bırakacağımı, bombalan, hançerleri, ölülerimi unutacağımı; düşman tarafından öldürülen akerleri sonsuza kadar kopyalamakla geçen saatleri unutacağımı ve sonunda nefret, yoksulluk ve korkunun pençesinde olmayan bir ülkeye ayak basacağımı söylüyordu” (s. ). Lakhdar, ilk ulusötesi yolculuğunu Judit’in çağrısı üzerine işinden bir haftalık izin alarak Tunus’a yapacaktır. “Üstelik, Tunus'a giderken, Magrip kardeşliğinin şanından, vizeye de ihtiyacım yoktu, sadece pasaport ve 15 Temmuz Cuma günü akşamüzeri, birikimimde hatırı sayılır bir delik açtıktan sonra hayatımda ilk defa uçağa biniyordum” (s. ) Bu kısa göç deneyimi, yenilerinin de öncülü olacaktır. Bir sonraki ulusötesi göçünü Algeciras’a gemiyle yapmaktadır. Lakhdar, Tanca ile Algeciras limanları arasında yaptığı iş yolculukları sırasında mağripten Avrupa’ya göçlerle ilgili ilginç bilgiler sunar okura. 18 Kimi durumlarda da bir göç kültüründen söz etmek olasıdır. Her ne kadar Lakhdar için bir göç kültüründen söz edemesek de Avrupa’da yaşayan milyonlarca Magripli için bu kavram geçerlidir denilebilir. “Aylardan eylüldü, Kuzey'e göç henüz sona ermemişti, gemi İspanya'ya, Fransa'ya, Alman- evlerine dönen Faslılarla doluydu. Tıka basa dolu bagajlar, römorklar, çoğu zaman konvoy halindeki üç arabaya maaile (dede-nine-büyükanne-baba-anne-oğul- kız ve hatta bazen amca-dayı-hala-teyze ve kuzenler) doluşmuş insanlar, geri dönme arzulan yaşlarıyla ters orantılı olarak yüzlerine yansıyordu: Gençler ne kadar sabırsızsa, yetişkinler o kadar iç çekiyordu” (s. ). Afrika’dan Avrupa’ya yasadışı göç dalgasını ayrıntılı bir biçimde veren anlatıcı, okurda göçe ilişkin derin izler bırakacak bilgiler sunar. “Boğaz'da ya da Atlantik kıyılarında, Fas ile Kanarya adaları arasında boğulanların hikâyeleri -takımadaların kontrolü daha zor olduğu için Afrikalılar Kanarya adalarını tercih ediyorlardı. İşsiz güçsüz sokaklarda sürten bütün bu zenciler ve Kuzey Afrikalılar turizm için hiç de hoş kaçmadığından, Kanarya adaları hükümeti, gidip başka bir yerde belalarını bulmaları için kendi cebinden uçakla kıtaya postalıyordu, Sahraaltı insanları, Moritanyalılar, Nijeryalılar ya da Ugandalılar kendilerini Madrid'de ya da Barselona'da, Avrupa'nın en yüksek işsizlik oranına sahip ülkesinde şanslarını denemeye çalışırken buluyorlardı -kızlar piyasaya düşüyor, erkeklerin hayatı ise köylerdeki, Aragon ya da La Mancha'daki yasadışı kamplarda son buluyordu, iki arasına sığınıp çöplerin, yıkık dökük teneke evlerin, ayazın ortasında köy hayatı yaşamaya çalışıyorlar ve bir çiftçinin gelip kendilerine kuru ekmek ve çorbaları için patates kabuğu karşılığında ağır bir iş vermesini bekler- muazzam deri hastalıklarına abselere, parazitlere yakalanıyorlardı; derileri soğuktan çatlıyordu, kışın tarlaları kolluyor, yazın kiraz ve şeftali topluyorlardı” (s. ). Geçiş sırasında yaşama tutunmayı başaramayan göçerlerin cesetleri toplanarak, kimlik bilgisine ulaşılanlar ülkesine gönderiliyor, ya da “devlet hesabına ücra mezarlıklardan birinde anonim bir çukura gömülüyordu” (s. ). Lakhdar’ın göçünün son durağı Judit için geldiği Barselona olacaktır. Barselona okura çok ekinli bir uzam olarak betimlenir. Hintli, Çinli, Afrikalı, Pakistanlı, Ekvatorlu, Perulu ve daha başka dünyanın çok değişik yerlerinden gelmiş göçerlerle dolu bir kenttir. Çok ucuza, yoksulluk ve kıtlık içinde daracık ve bakımsız sokaklardaki evlerde sıra dışı biçimde yaşama tutunmaya çalışmaktadırlar. Lakhdar’ın ev arkadaşı Münir de Tunuslu bir göçerdir. Daha önce Paris’te kalmış ve oradaki göçmenlerin durumu da öteki ülkelerdekinden ayrık değildir. “Münir, Paris'te birkaç ay kalmıştı, Paris dediysek daha çok banliyöde, bir kanalın yanındaki boş bir tarlada saklanmış, soğuktan kıkırdayıp açlıktan ölecek Kale gelmişti. O rezil Fransızlar bana bir sandviç bile vermediler, anladın mı? Bir sandviç Ah gözünü sevdiğim demokrasi! İş bulmak imkânsız, bütün gün Stalingrad'da, Belleville'de, Republique Meydanı'nda dolaşıp duruyordum, hayatta kalmak için ne iş olsa kabule hazırdım. Hiçbir şey, yapacak hiçbir şey yok, orada sana kimse yardım etmiyor, hele bir de Arapsan, zaten ortalığın Araptan geçilmediğini düşünüyorlar, fazladan tek bir Arap'a bile tahammülleri yok” (s. ). Yazarın bir Fransız olarak, kendi ülkesi ilgili gerçekçi yorumları da gerçekten ilgi çekici ve eleştireldir. Yıllarca Fransızlar tarafından sömürülen bu halkların, günümüzde bu denli olumsuz ve önyargılı bir tutumla değerlendirilmeleri, tarihsel bilgiye iye okur 19 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler açısından düş kırıklığı yaratmayacaktır. Öyle ki dışlanma ve yoksanma olguları, göçerin genel yazgısı gibidir. Açıklama Aşaması ˃ Aşkın Çözümleme Bu aşamada, romanda ele alınan ve sorunsallaştırılan göç olgusu, metni aşan ve çevreleyen dışsal bağıntılarıyla incelenecektir. Dönemsel Göç Devinimleri ve Toplumsal Yapı Son yıllarda dünyanın değişik uzamlarından Avrupa'ya ayak basan düzensiz ya da düzenli göçerlerin sayısında ciddi artış yaşanmaktadır. Pek çok yaşamsal tehlikeyi göze alarak yola çıkanların bir bölümü, okyanus sularında yaşamını yitirirken, bir bölümü de şiddet, cinsel saldırı, kıyım, ayrımcılık gibi çeşitli insanlık dışı tutumlara uğramaktadırlar. Imani Ghana “Afrika Göçü: Afrikalılar niçin ülkelerini terk ediyorlar?” başlıklı yazısında; Afrika’daki yaşamsal tehditlerden kurtulmak isteyen binlerce genç Afrikalının; “ilerlemek de geri dönmek de ölmek demek, öyleyse ilerlemek ve ölmek daha iyidir”4 düşüncesiyle ölümü göze alarak göç ettiklerini anlatmaktadır. Hilal Ünlü yılında Afrika’dan Avrupa’ya göç üzerine Evrensel gazetesinde yayımladığı “ense kökünde sızlayan yaradır göçmenlik” başlıklı yazısında göç olgusunu irdeler. Ona göre göçer olmak; “bir bavul dolusu hayal ile vatandan ayrılmak, hayallerinizin budandığı yerde gerçekle yüz yüze kalmak, kağıtsız olduğunuz için sınır dışı edilme korkusuyla sokaklarda ürkerek dolaşmak, yuvanıza döneceğiniz günün hayalini kurmak, insan olarak haklarınızın hiçe sayılması.. işkence, şiddet, hatta ölüm, sevdiklerinden uzak çaresizlik içinde göz yaşı dökmek demek… Göçmen olmak, “yabancı” diye isimlendirilip itilip kakılmak” 5 anlamına gelmektedir. Romana konu olan İspanya; Latin Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika ülkelerinden göç alan bir ülke konumundadır. İspanya, ekinsel yakınlığa bağlı olarak Latin Amerika ülkelerinden büyük ölçüde göç almasının yanında, aynı ölçüde Afrika’dan gelen göç dalgalarıyla karşı karşıya kalmakta ve öteki Avrupa ülkelerine geçiş yolu olarak kullanılmaktadır. Özellikle Kuzey Afrika’da Fas sınırları içinde yer alan 12 kilometre uzunluğunda ve 6 metre yüksekliğinde üzerleri dikenli tel ve kesicilerle korunan duvarlarla çevrili Melilla adlı özerk bölgesi, göç baskısını en çok duyumsayan İspanya topraklarıdır. Ocak-Nisan tarihlerini kapsayan rotalara göre Avrupa'ya ulaşan göçer sayısı aşağıdaki gibidir:  “Afrika'dan Orta Akdeniz yoluyla İtalya'ya:  Doğu Akdeniz üzerinden Yunanistan ve Bulgaristan'a:  Batı Balkanlar'dan Orta Avrupa'ya:  Afrika'dan Batı Akdeniz yoluyla İspanya'ya:   Arnavutluk'tan Yunanistan'a: Doğu Avrupa'dan Orta ve Kuzey Avrupa'ya: ”6 Avrupa İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ve maddeleri gereğince; “Madde 13 1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. 2. Herkes, kendi ülkesi de dâhil olmak üzere, herhangi bir ülkeden 4 funduszeue.info 5funduszeue.info yaradirgocmenlik#funduszeue.infoite 6 funduszeue.info 20 ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir. Madde 14 1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır.”7 Avrupa ülkelerinin güncel genel göç siyasalarına yakından bakıldığında, her ne kadar belirli uyum yasaları çerçevesinde, kimi göçerler sınırlı haklardan yararlandırılsa da, bu bildirgenin göçerleri koruyan ilkelerinin, Avrupa yasaları tarafından büyük ölçüde görmezden gelindiği anlaşılmaktadır. Temel Örge ve İzlekler Yersiz yurtsuzluk Göçerliği konu edinen romanların en önemli izleklerinden birisidir yersiz yurtsuzluk olgusu. Özellikle Lakhdar’ın evden uzaklaşması ile Casablanca’da geçirdiği yaklaşık 1 yıllık evsiz yaşamı, kendisini çok kötü duyumsamasına ve vicdan azabı çekmesine neden olur. “Ama on aylık firardan, üç yüz günlük utançtan sonra artık halim kalmamıştı. Belki de bedelini ödemiştim” (s. 20). Benzer durumu, 2 yıldır çalışmakta olduğu işyerinin yanmasıyla birlikte bir kez daha yaşar Lakhdar. “Yola çıkmaya hazırdım. İki yıla yakın bir zamandan beri ailem, iki günden beri arkadaşlarım, iki saattir de valizlerim yoktu. Bilinçdışı diye bir şey yok; (…) Hayat insanı köksüzleştiren bir makine; daha çocukluğumuzdan başlayarak bizi soyuyor, bizi sonsuza kadar başka biri yapan bir ilişkiler, sesler, mesajlar banyosuna daldırarak yeniden şekillendiriyor, bizler hareket halindeyiz; enstantane bir fotoğraf ancak boş bir portreden ibarettir, üzerimize yansıtılan, bizi imal eden, benim Faslı, Magripli, Arap, göçmen olarak ya da ismimle çağrılmamı sağlayan biricik isimler” (s. ). Lakhdar yalnızlığını; “aile yok, arkadaş yok, Tanca da, akıntıya kapılmış giden şehirde yapayalnız biri” (s. ) tümcesiyle dışa vurur. Bu yalnızlık onu Tunus’tan sonra Algeciras’a sürükleyecektir. Judit için bir gemide çalışmaya başlayan Lakhdar, geminin borcundan dolayı Algeciras limanında alıkonulmasından sonra, uzun süren bekleyişten sonra İspanya topraklarına ayak basacaktır. Ancak hala gezgin bir konumdadır ve bir iyelik sorunu yaşamaktadır. “Günler geçtikçe, ben de daha sıklıkla, ben de Barselona'ya giderim, demeye başlamıştım, bir yolunu bulup limandan çıkarım, gittiği yere kadar Ama aradan birkaç saat geçtikten sonra, ne yapalım ben de a döner Mösyö Bourrelier'ye giderim, diyordum” (s. ). Lakhdar’ın yalnızlığı ve yersiz yurtsuzluğunun son durağı Barselonda’dır. Ancak burada da yalnızlık sarmalından kurtulamayacaktır. “Her şey bana uzak görünüyordu. Her zamankinden daha yakınımda olan Judit bana uzak görünüyordu. Tanca uzaktı. Meryem uzaktı, Besim uzaktı; Jean-François Bourrelier'nin askerleri uzaktı; Casanova uzaktı; Calle Robadors'da kendime saklanacak yeni bir hapishane bulmuştum; dört duvar arasından bir türlü çıkamıyordum. Hayat uzaktı” (s. ). 7 funduszeue.info 21 Göç Konferansı - Seçilmiş Bildiriler Roman başkişisi Lakhdar, ister siyah isterse açık tenli olsun çok sayıda Afrikalı gencin yaşadığı yersiz yurtsuz kalma duygusunu en acıklı biçimde yaşamıştır. Arap Baharı: Başkaldırı ve Yıldırı Eylemleri Romanda öykünün gelişimini etkileyen en önemli olgulardan birisi olarak tarihsel gerçekliklere uygun olarak okura sunulan bir durum söz konusudur. Tunus’ta başlayan gösteriler, yaklaşık 1 yıl sonra başta Fas olmak üzere “Körfez'den Okyanus'a kadar her gerçek İslam ülkesi (s. 33), bu dalgayı beklenen yeşil dalganın yükselişi olarak değerlendirmekte ve bir İslam Devleti kurma düşü görmektedir. Şeyh Nureddin bu dalganın gelişimini şöyle açıklamaktadır: “plan, serbest ve demokratik seçimlerle mümkün olduğu kadar çok oy kazanıp iktidarı ele geçirmek ve daha sonra içeriden yasamanın, dışarıdan sokağın birleşen güçleriyle kurumları ve yasaları İslam'a uygun hale getirmekti” (s. 33). Lakhdar, bu gelişmelerden hoşnut olmamakta ve olabildiğince dışında kalmaya çaba göstermektedir. Besim, “Allah, Ulus ve Özgürlük adına” (s. 33), Birleşmiş Milletler Meydanı’da eylemlere katılmakta ve polisten cop, dayak yemektedir. Mısır’ın başkenti Kahire’nin Tahrir Meydanı’ndaki ayaklanmalar da Şeyh Nureddin’e esin vermekte, “Mısır'ın ileri bir toplum olduğunu, Müslüman Kardeşlerin malı götüreceğini” (s. 33) söyleyerek taraftarlarını artırmaya çalışmaktadır. “Müslüman Kardeşlerin yapılacak özgür bir seçimi kazanıp hükümeti kuracaklarından emindi (s. 34). Tanca’da Cemiyet üyeleri onar kişilik çeteler kurarak kent sokaklarında “kâfirlik, günah ve pornografiyle mücadele” (s. 36) ereğiyle yıldırı eylemlerine girmekte, en önde Besim yürütmektedir. İstekli olmasa da Lakhdar da bu eyleme ortak olmak durumunda kalmaktadır. Anlatı başkişisinin aktardığı Şeyh Nureddin’in kitapçıyla konuşması ve sonrasında yapılan korkunç saldırı, eylemin korkunç yüzünü göstermiş, Lakhdar için bir yol ayrımı söz konusu olmuştur: “mahallenin yüz karasısın, mahallemiz temiz bir mahalledir, Allah'a ve mahallemize saygılı ol, kâfir, biz kâfirlerin cezası, zındıkların baş belasıyız, hemen mahallemizden defol git, Allah'a saygılı ol, kadın ve çocuklarımıza saygı göster, kitapçı hortlak görmüş gibi bakıyordu” (s. 36). Bu çeşit saldırı eylemleri, toplumu yıldırarak, istenen düzeni kurmayı ereklemektedir. Ancak bu eylem Lakhdar’ın içinde nefret duygusu uyandırmaktan başka bir sonuç doğurmaz. “Cemiyet'e gelince kazma sapını halının üstüne atıp odama kapandım. Nefretten titriyordum, Şeyh Nureddin'le Besim'i lime lime doğrayabilirdim. Kendimi de. Kendimi de parça parça edecektim (s. 37). Bu süreçte uzgöreçte ayaklanma haberlerini izlemektedir: Televizyonda Mısır'daki Tunus'taki, Yemen'deki gösterileri, Libya'daki ayaklanmayı gösteriyorlardı. Kazanılmış bir şey olmadığını düşündüm. Arap Baharı'ymış, kıçımın kenarı, bu iş Allah'la otoriter bir rejim arasında kıstırılmış olarak bitecek (s. 40) Besim’in çocukluk kahramanı olan Usame Bin Ladin 2 Mayıs İşçi Bayramı’nın ertesi günü Amerikan komandoları tarafından öldürülür ve cesedi okyanusa atılır (s. ). Romandaki yıldırı eylemlerinin kimisi de genelağ üzerinden elmek ile paylaşılan iletilerle gerçekleştirilir. Lakhdar; “Bir gün Zafer suresi: Allah'ın zaferi ve Fetih vakti geldiğinde, vs.; başka bir gün Ganimet suresi: Ve Rabbin Meleklere dedi ki: "Ben sizinle 22 Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri. London: Transnational Press London. (s. ). Enard. M. () Hırsızlar Sokağı (rue des Voleurs). Çev: Aysel Bora. İstanbul: Can yayınları. Genette, G. (). Figure 3. Paris: Seuil. funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info quittent-ils-leur-pays funduszeue.info yaradirgocmenlik#funduszeue.infoite Sirkeci, İ. (December ). “Transnasyonal mobilite ve çatışma”. Migration Letters, 9(4), Sirkeci, İ. ve Cohen, H-J. (July ) “Not Migrants and Immigration, but Mobility and Movement”. funduszeue.info immigration-but-mobility-and-movement/ (). Tilbe, A. (). “Göç/göçer yazını incelemelerinde Çatışma ve Göç Kültürü Modeli” [Bildiri]. Ali Tilbe ve Ark.(Ed.). 3rd Turkish Migration Conference, Charles University Prague, Turkish Migration Conference Selected Proceedings, ( June ). (s. ). London: Transnational Press London. Tilbe, A. (). “Göç Kültürü ve Çatışma Modeli Bağlamında Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm’üne Bir Bakış” Ali Tilbe ve Sonel Bosnalı .(Ed.). Göç Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri. London: Transnational Press London; (s. ). 25

nest...

çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası