Aromatik Hidrokarbon

Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH'lar), kimyasal yapılarında iki veya daha fazla benzen halkası içeren büyük bir kalıcı organik kirletici grubunu ifade eder. Organik bileşiklerin pirolizi veya eksik endüstriyel yanma ile üretilirler (Abbas ve ark., ; Li ve ark., ). Bağıl moleküler ağırlıklarına ve benzen halkalarının sayısına göre, PAH'lar hafif PAH'lar (LPAH'lar, halka) ve ağır PAH'lar (HPAH'lar, 4'ten fazla halka) olarak ikiye ayrılabilir. PAH'ların çoğunun teratojenite, kanserojen ve mutajeniteye sahip olduğu ve insan sağlığına büyük bir tehdit oluşturduğu kanıtlanmıştır (Kim ve ark., ; Ramesh ve ark., ). PAH'lar 'in üzerinde geniş bir ailedir. PAH'ların insanlar üzerindeki zararlı etkileri nedeniyle, bilim adamlarının kirlilik derecesini değerlendirmek için acilen bir standarda ihtiyaçları ortaya çıkmıştır. Amerika Birleşik Devletleri Çevre koruma ajansı (US EPA), içme suyunun sağlık risklerini değerlendirmek için "16 adet öncelikli PAH" olarak adlandırılan 16 adet bileşiği seçmiştir. Bu 16 adet PAH bileşikleri, tüm dünyada ve özellikle çevre ve gıda çalışmaları başta olmak üzere birçok alanda PAH araştırmaları için referans standartlar olarak hizmet vermektedir.

Merkezimiz Gıda Analiz Laboratuarı’nda metot optimizasyonu yapılarak GC-MS sisteminde PAH analizi başlamıştır.

Kaynaklar

Abbas, I., Badran, G., Verdin, A., Ledoux, F., Roumié, M., Courcot, D., & Garçon, G. (). Polycyclic aromatic hydrocarbon derivatives in airborne particulate matter: sources, analysis and toxicity. Environmental Chemistry Letters, 16(2),

Li, S., Chen, Y. N., Zhang, J., Song, K., Mu, G., Sun, C., & Ji, M. (). The relationship of chromophoric dissolved organic matter parallel factor analysis fluorescence and polycyclic aromatic hydrocarbons in natural surface waters. Environmental Science and Pollution Research, 25(2),

Kim, K. H., Jahan, S. A., Kabir, E., & Brown, R. J. (). A review of airborne polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) and their human health effects. Environment international, 60,

Ramesh, A., Walker, S. A., Hood, D. B., Guillén, M. D., Schneider, K., & Weyand, E. H. (). Bioavailability and risk assessment of orally ingested polycyclic aromatic hydrocarbons. International journal of toxicology, 23(5),

Thesis Type: Postgraduate

Institution Of The Thesis: Bursa Uludağ University, Fen Bilimleri Enstit&#;s&#;, Turkey

Approval Date:

Thesis Language: Turkish

Student: EMİNE G&#;RKAN AYYILDIZ

Supervisor: Fatma Esen

Bu çalıĢmada, Bursa ilindeki kentsel (Ovaakça) ve yarı-kentsel (Cumalıkızık) özellikteki iki bölgeden, yüksek hacimli hava örnekleyicisi (YHHÖ) ve pasif hava örnekleyicisi (PHÖ) ile dıĢ ortam hava örnekleri ve arı, bal ve polen örnekleri toplanarak PAH konsantrasyonları belirlenmiĢtir. Örnekleme, yılı arıcılık sezonunda (Mayıs-Eylül) YHHÖ, arı, bal ve polen örnekleri ile Mayıs Nisan tarihleri arasında dört mevsimi yansıtması bakımından PHÖ örneklerinin toplanmasıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Ovaakça bölgesindeki PAH konsantrasyonları; PHÖ’de 25,47±30,84 ng/m3 , YHHÖ-gaz fazında 5,32±1,98 ng/m3 , YHHÖ-partikül fazda 0,81±0,56 ng/m 3 , arılarda ,87±,33 ng/g km, polende ,77±,64 ng/g km ve ballarda ,99±,50 ng/g km olarak belirlenmiĢtir. Cumalıkızık bölgesindeki konsantrasyonlar ise; PHÖ’de 31,48±22,21 ng/m3 , YHHÖ-gaz ve partikül fazında sırasıyla, 4,91±3,41 ng/m3 ve 1,84±1,82 ng/m3 , arılarda ,34±30,21 ng/g km, polende ,43±,60 ng/g km ve balda ,33±,85 ng/g km olarak ölçülmüĢtür. YHHÖ’de gaz/partikül dağılım katsayısı, Kp, hesaplanarak yarı soğutulmuĢ sıvı buhar basıncı (PL 0 ) arasındaki lineer iliĢki ile oktanol-hava (KOA) ve is-oktanol (KSA) yaklaĢımları incelenmiĢtir. Ölçülen ve modellenen Kp değerleri absorbsiyon+adsorbsiyonun birarada olduğu dual modelle uyum göstermiĢtir. Sıcaklık ile konsantrasyon arasındaki iliĢki Clausius–Clapeyron denklemi ile açıklanmıştır. PAH konsantrasyonlarının aylık sıcaklık değiĢimleri tüm örnekleyicilerde incelenmiĢtir. 2 ve 3 halkalı PAH’lar baskın bulunmuĢtur. Örnekleyiciler arasındaki iliĢki korelasyon yöntemiyle tartışılmıştır. EPA-PMF yöntemi ile PAH kaynakları belirlenmiştir. Ovaakça bölgesindeki PAH kaynakları, araç egsoz emisyonları, fosil yakıtlar ve biyokütlenin yakılması ile egsoz emisyonları olarak belirlenmiĢtir. Cumalıkızık bölgesinde, odun/biyokütle yakılması ve benzinli/dizel araç egsoz emisyonları PAH kaynaklarını oluşturmuĢtur. Ayrıca, sağlık riski değerlendirmesinde YHHÖ ve PHÖ örnekleri güvenli seviyede (< ), arı, bal ve polen örnekleri ise düşük risk seviyesinde ( - ) belirlenmiştir.