Vesvese Hastalığı Nedir

Giriş

Arapça'da "zorlay&#x;c&#x; f&#x;s&#x;lt&#x;lar" anlam&#x;na gelen vesvese kahriye, müslüman bireylerde görülen karmaş&#x;k bir ak&#x;l sağl&#x;ğ&#x; problemidir. Obsesif (tak&#x;nt&#x;)- kompulsif (zorlant&#x;) bozukluğu (OKB) hastal&#x;ğ&#x;n&#x;n bir türü olan vesvese kahriye; araşt&#x;rma eksikliği, belirti benzerlikleri ve ruhsal hastal&#x;klar&#x;n Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) taraf&#x;ndan yeteri kadar bilinmemesi de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerden dolay&#x;, APA taraf&#x;ndan yay&#x;nlanan ve hastal&#x;klar&#x;n teşhisiyle ilgili bir veri taban&#x; olan Zihinsel Bozukluklar&#x;n Teşhis ve &#x;statistik El Kitab&#x;'na (DSM)¹ veya Dünya Sağl&#x;k Örgütü taraf&#x;ndan yay&#x;nlanan Uluslararas&#x; Hastal&#x;k Tasnifi (ICD) listesine dahil değildir. Vesvese kahriyeden muzdarip olan müslümanlar, abdest ve namaz gibi gündelik ibadetlerini eda edebilmek için gerekenden çok daha fazla zaman harcamak zorunda kalmaktad&#x;rlar. Bu tak&#x;nt&#x;lar, ibadet ederken gerekenleri tam olarak yerine getirememe korkusundan ve ibadetin hakk&#x;n&#x; verip, onu mükemmel hale getirene kadar tekrarlanmas&#x; gerektiği düşüncesinden kaynaklanmaktad&#x;r. Mant&#x;ks&#x;z korkular ve y&#x;prat&#x;c&#x; evhamlarla sürdürülen bu ibadetler, kişinin manevi beslenmesine katk&#x;da bulunmak bir yana, hastan&#x;n hayat&#x;n&#x; zehir eden bir &#x;zd&#x;rap kaynağ&#x; haline gelir.

Klinik literatürde skroplasti (dindarl&#x;ğ&#x;n&#x; yeterli görmeme sebebiyle ibadet ve ahlakla alakal&#x; meselelerde, günlük hayattaki vazifelerini ihmal edecek derecede gereksiz ve aş&#x;r&#x; hassasiyet) olarak bilinen, dindarl&#x;ğa bağl&#x; obsesif-kompulsif bozukluklar, tüm dinlerin müntesiplerinde bulunmaktad&#x;r.² Semptomlar&#x; dindarl&#x;kla kar&#x;şt&#x;r&#x;labileceği için, bu hastal&#x;ğ&#x;n tedavisi oldukça zordur. Vesvese, müslümanlara özgü bir hastal&#x;k değil, OKB'nin müslüman bireylerde görülen dini kimliğe bürünmüş bir formudur. Bu tür hastalar&#x;n ihtiyaçlar&#x;n&#x; etkili bir şekilde karş&#x;layabilecekleri klinik bir eğitim almad&#x;klar&#x; ve bu tedaviye ay&#x;rabilecekleri yeterli zamanlar&#x; da olmad&#x;ğ&#x; halde, &#x;slam toplumlar&#x;ndaki birçok lider ve kanaat önderi, bu hastal&#x;ktan muzdarip müslüman bireylerin tedavisiyle herkesten daha çok meşgul olmuştur. Vesveseye aşina olmayan genel klinik psikologlar bile tedavide zorluk çeker, hatta tak&#x;nt&#x;l&#x; düşüncelerin ve zorlant&#x; davran&#x;şlar&#x;n dini yap&#x;s&#x;n&#x; anlayamad&#x;klar&#x; vakalarda, hastalara faydadan çok zarar verirler. Sonuç olarak, vesveseden muzdarip olan müslümanlar nereden yard&#x;m alacaklar&#x;ndan emin olamamaktad&#x;rlar. Yard&#x;m arad&#x;klar&#x; zamanlarda da, bu kişiler genellikle ihtiyaç duyduklar&#x; uzmanlaşm&#x;ş tedaviyi elde edememektedirler. Okumakta olduğunuz bu araşt&#x;rman&#x;n amac&#x;, diğer OKB şekillerinden farkl&#x; bir şekilde muamele edilmesi gerektiğini savunacağ&#x;m bu durumdaki hastalara yard&#x;m etmek için zorunlu olan temel bilgi ve araçlar&#x;, doktor ve imamlara arz ederek, devaml&#x; olarak büyüyen &#x;slam Psikolojisi alan&#x;na katk&#x;da bulunmakt&#x;r. Bu makalede, öncelikle hastal&#x;ğ&#x;n mahiyeti tan&#x;mlanacak, daha sonra klinik tedavi seçenekleri tart&#x;ş&#x;lacak ve nihayet, bu hastal&#x;ğ&#x;n tedavisiyle meşgul olan görevliler için baz&#x; öneriler yap&#x;lacakt&#x;r.

Tan&#x;mlar, Tarihi Bağlam ve Tasnif

Vesvese, bilişsel uyumsuzluğa (yani çelişkili inanç, değer yarg&#x;s&#x; veya düşünceler nedeniyle zihinsel s&#x;k&#x;nt&#x;ya) neden olan istemsiz ve davetsiz düşüncelerden meydana gelir ve kişinin manevi ve psikolojik dengesi için risk oluşturmaktad&#x;r. Bat&#x;daki psikoloji anlay&#x;ş&#x;na göre, istemsiz düşüncelerin kökeni hakk&#x;nda farkl&#x; teoriler olsa da bu teorilerin çoğu, bu düşüncelerin hastan&#x;n beyninden veya vücudundan kaynakland&#x;ğ&#x;n&#x; belirterek (normal çal&#x;şmayan beyin yap&#x;s&#x;, dengesiz bağ&#x;rsak floras&#x;, vb.) organik kaynaklara vurgu yapmaktad&#x;r. &#x;slami bir perspektiften değerlendirecek olursak, vesvesenin kaynağ&#x; benliğimizin bir parças&#x; olan nefsimiz veya şeytan gibi d&#x;ş güçler olabilir.³ Nefis kelimesi genellikle ruh terimi ile birbirinin yerine kullan&#x;l&#x;r, ancak, bu iki terimin ayn&#x; anlama gelip gelmediği konusunda alimler ihtilaf etmişlerdir: Nefis, genellikle fiziki bedenimiz bağlam&#x;nda tart&#x;ş&#x;lan metafizik bir varl&#x;k için kullan&#x;l&#x;rken, ruh ise fiziki bedenimiz bağlam&#x;n&#x;n d&#x;ş&#x;ndaki metafizik varl&#x;ğ&#x; ifade eder.⁴ Vesvese nefisten kaynakland&#x;ğ&#x;nda, istemsiz düşünceler metafizikseldir ve benliğin istek ve arzular&#x;ndan gelmektedir.⁵ Nefis vücudun bir parças&#x; olduğu için, biyolojik ve genetik etkenler, kişinin nefsinin meyillerine ve yatk&#x;nl&#x;klar&#x;na tesir edebilir.

&#x;slami anlay&#x;şa göre, istemsiz düşünceler şeytandan da gelebilmektedir. Şeytandan gelen bu istemsiz düşünceler, düşüncelerin kişinin kafas&#x;n&#x;n içinde yer almas&#x; nedeniyle, genellikle psikoloji ilminin incelediği düşüncelere benzer, ama bu düşüncelerin kaynağ&#x; düşman bir kaynakt&#x;r ve dahili değil, harici bir kaynakt&#x;r. Vesvese yaşayan kişi,  zihninde Şeytan'&#x;n sesini duymaz, ama kendisini çok üzecek düşünceleri tecrübe etmek zorunda kal&#x;r.

Harici bir kaynaktan gelen istemsiz düşünceler fikrine aşina olmayan biri, ilk başta bu kavram&#x; anlayamaz ve kafas&#x; kar&#x;şabilir. Vesvesenin bu özel türünün nas&#x;l kavramlaşt&#x;r&#x;ld&#x;ğ&#x;n&#x; kolay bir şekilde anlayabilmek için, sağ omuzunda iyilik yapmay&#x; tavsiye eden bir melek, sol omuzunda da kötü davranmay&#x; telkin eden bir şeytan bulunan ve ne yapmas&#x; gerektiğine dair her ikisinin de telkinlerini dinlediği için, ahlaki aç&#x;dan bir ikilem yaşayan insan&#x; zihnimizde canland&#x;rabiliriz. Bu örnekteki ikilem yaşayan kişi, melek taraf&#x;ndan iyi düşüncelerle, şeytan taraf&#x;ndan da kötü düşüncelerle beslenmektedir. Asl&#x;nda, kişinin bu varl&#x;klar&#x; duymad&#x;ğ&#x;na, bundan daha ziyade, harici etkenler taraf&#x;ndan tetiklense de düşüncelerin, insan&#x;n bizzat kendi içinde bulunduğuna dair gizli bir varsay&#x;m da bulunmaktad&#x;r.

&#x;slama göre, iyi düşünceler bir melekten veya f&#x;trattan (yani, ruhun yarat&#x;l&#x;ş itibariyle iyi olmas&#x;ndan) (Rum 30/ 30; Buhârî, Cenâiz 79,92) kaynaklanmaktad&#x;r. Nefsin vesvese verdiği (Kaf 50/ 16) ve şeytan&#x;n insanlara f&#x;s&#x;ldad&#x;ğ&#x; fikri de &#x;slam inanç esaslar&#x;na uygundur. (Nas / ; A'raf 7/ ). Şeytan bir kişiye, kişinin kendi menfaatlerine uygun olmayan bir şeyi yapmas&#x; için f&#x;s&#x;ldad&#x;ğ&#x;nda veya yararl&#x; bir şeyler yapmak için çabalayan bir kişinin içinde, bunu yapmamas&#x; gerektiğine dair bir şüphe uyand&#x;rd&#x;ğ&#x;nda, bu durumda, harici bir kaynaktan gelen vesvese gerçekleşmiş olur.

Tarihsel Bağlam

Şeytan&#x;n insanlar&#x; aldatt&#x;ğ&#x; düşüncesi üç &#x;brahimî inanç olan Yahudilik, H&#x;ristiyanl&#x;k ve &#x;slam'daki yarat&#x;l&#x;ş k&#x;ssas&#x;ndan kaynaklanmaktad&#x;r. Yarat&#x;l&#x;ş bölümüne göre, y&#x;lan Şeytan, Havva'ya yasak ağaçtan meyve yemelerini söylemiş (Yarat&#x;l&#x;ş 3/ , Yeni Kral James Versiyonu), Kuran'daki anlat&#x;ya göre ise Şeytan yasak ağaca yaklaşmas&#x; için Hz. Adem'e vesvese vermiştir. Kur'ân-&#x; Kerim özellikle vesvese kelimesini kullanmaktad&#x;r:

        ''Fakat şeytan Âdem&#x;e vesvese verdi ve Ey Âdem, seni sonsuzluk ağac&#x;na ve hiç son bulmayacak bir devlet ve saltanata götüreyim mi? dedi.''⁶

Hadisenin Kuran'daki (Taha 20/ ) anlat&#x;m&#x;na göre Hz. Âdem (as) ve Hz. Havva, şeytana uyarak Allah'&#x;n emrine karş&#x; gelince cennetten yeryüzüne indirilmiştir. Allah daha sonra onlar&#x; bağ&#x;şlam&#x;şt&#x;, ama şeytan&#x;n, vesveseleriyle insanlar&#x; k&#x;yamete kadar aldatmaya çal&#x;şacağ&#x; yeryüzünde yaşamaya devam etmeleri gerekiyordu. Şeytan&#x;n aldatmacalar&#x;na kanmay&#x;p Allah'a itaatte başar&#x;l&#x; olanlar, Allah'&#x;n merhameti ile cennete geri dönebilme imkan&#x;na sahip olacaklard&#x;r.

&#x;slami gelenek içinde vesvese, hayat&#x;n baz&#x; evrelerinde, herkesin, belli bir dereceye kadar yaşayabildiği gayet f&#x;tri bir durum olarak kabul edilir. Vesvese beşer olman&#x;n tabii bir sonucudur. K&#x;skançl&#x;k (istenilen ancak sahip olunamayan, fakat başkalar&#x;n&#x;n sahip olduğu bir şey hakk&#x;ndaki istemsiz düşünceler), şehvet (beraber olunmas&#x; haram olan birini arzu etmekle ilgili istemsiz düşünceler), çok önemli hayati kararlara ilişkin şüpheler ve doğru ya da yanl&#x;ş bir fiilde bulunma konusundaki çelişkili düşünceler, günlük hayatta karş&#x;laşt&#x;ğ&#x;m&#x;z vesvese örnekleri aras&#x;nda say&#x;labilir. Yap&#x;lan uluslararas&#x; araşt&#x;rmalara göre, dünya çap&#x;ndaki insan nüfusunun yaklaş&#x;k % 94'ünün istemsiz düşünceleri yaşad&#x;ğ&#x; tahmin edilmektedir.⁷

Tasnif

Hafif ve ara s&#x;ra gerçekleşen istemsiz düşünceler, sağl&#x;kl&#x; insanlar&#x;n da baş&#x;na gelebildiği için, genel vesveselerin, ak&#x;l hastal&#x;ğ&#x; olarak kabul edilen vesvese tipinden ay&#x;rt edilmeleri gerekir. Sağl&#x;kl&#x; insanlar&#x;n baş&#x;na gelebilen normal vesvese s&#x;n&#x;r&#x;n&#x;n ötesinde, insana ac&#x;, üzüntü ve &#x;zd&#x;rap veren ve karş&#x; konulmas&#x; zor, aş&#x;r&#x; vesveseye ''vesvese kahriye'' denir. Bir kişinin vesvese kahriye hastal&#x;ğ&#x;na sahip olmas&#x;, onun kesinlikle bir ak&#x;l sağl&#x;ğ&#x; problemi yaşad&#x;ğ&#x; anlam&#x;na gelmez. Ancak, Zihinsel Bozukluklar&#x;n Teşhis ve &#x;statistik El Kitab&#x;'n&#x;n Beşinci Bas&#x;m&#x;'nda (DSM-5) belirlenen kriterleri karş&#x;l&#x;yorsa, o kişinin bir ak&#x;l hastal&#x;ğ&#x;na sahip olma ihtimali var demektir. Vesvese kahriye, DSM-5 taraf&#x;ndan özetlenen aşağ&#x;daki kriterleri karş&#x;layacak hale gelmişse, Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) hastal&#x;ğ&#x;n&#x;n kapsam&#x;na girer.⁸

A. Tak&#x;nt&#x;lar&#x;n (obsesyonlar&#x;n), zorlant&#x;lar&#x;n (kompulsiyonlar&#x;n) veya her ikisinin birlikte varl&#x;ğ&#x;:

Tak&#x;nt&#x;lar 1. ve 2.  maddelere göre tan&#x;mlan&#x;r:

1. Bozukluk s&#x;ras&#x;nda bazen istemsiz ve gayr-i ihtiyari bir şekilde yaşanan ve çoğu bireyde belirgin kayg&#x; veya s&#x;k&#x;nt&#x;ya neden olan, tekrarlayan ve kal&#x;c&#x; düşünceler, dürtüler veya imgeler.

2. Kişi, bu tür düşünceleri, dürtüleri veya imgeleri görmezlikten gelmeye veya bast&#x;rmaya çal&#x;ş&#x;r veya onlar&#x; başka bir düşünce veya eylemle (yani bir zorlant&#x; uygulayarak) etkisiz hale getirmeye çal&#x;ş&#x;r.

Zorlant&#x;lar 1. ve 2.  maddelere göre tan&#x;mlan&#x;r:

1. Kişinin, bir tak&#x;nt&#x;ya tepki olarak ya da s&#x;k&#x; bir şekilde uygulanmas&#x; gereken kurallara göre gerçekleştirmeye zorland&#x;ğ&#x;n&#x; düşündüğü tekrar eden (el y&#x;kama, düzenleme, kontrol etme gibi) davran&#x;şlar veya (dua etme, say&#x; sayma, kelimeleri içinden tekrarlama gibi) zihinsel eylemler.

2. Bu davran&#x;şlar veya zihinsel eylemler kayg&#x; veya s&#x;k&#x;nt&#x;y&#x; önlemeye veya azaltmaya veya baz&#x; korkulan olay veya durumlar&#x; engellemeye yöneliktir; Bununla birlikte, bu davran&#x;şlar ya da zihinsel eylemler, etkisiz hale getirmek ya da önlemek için tasarland&#x;klar&#x; şeylerle gerçekçi bir şekilde alakal&#x; değildir ya da kesinlikle çok aş&#x;r&#x; tepkilerdir.

Not: Gençler, bu davran&#x;şlar&#x;n veya zihinsel eylemlerin amaçlar&#x;n&#x; söyleyemeyebilirler.

B. Tak&#x;nt&#x; veya zorlant&#x;lar, zaman al&#x;c&#x;d&#x;r (örneğin,  günde 1 saatten fazla sürer) ya da sosyal, mesleki veya diğer önemli çal&#x;şma alanlar&#x;nda klinik olarak önemli derecede s&#x;k&#x;nt&#x;ya veya bozulmaya neden olur.

C. Obsesif kompulsif belirtilerin, bir maddenin (örneğin bir uyuşturucu maddesi veya bir ilaç) fizyolojik etkileriyle veya başka bir t&#x;bbi durumla bağlant&#x;s&#x; yoktur.

D. Bu bozukluk, başka bir ak&#x;l hastal&#x;ğ&#x;n&#x;n belirtileri ile daha iyi aç&#x;klanamaz

OKB'nin alt tipleri araşt&#x;r&#x;lm&#x;ş ve farkl&#x; klinisyenler taraf&#x;ndan farkl&#x; şekillerde kategorize edilmiştir, ancak günümüzde dört alt tip bulunduğuna dair genel bir fikir birliği mevcuttur: Kirlenme /temizleme, kontrol, zorlant&#x; ritüelleri belirgin olmayan tak&#x;nt&#x;lar, biriktirme.⁹ Vesvese kahriyenin klinik tan&#x;m&#x; farkl&#x;d&#x;r. Çünkü kişi, yaşad&#x;ğ&#x; belirtilere bağl&#x; olarak ayn&#x; anda bir veya daha fazla OKB alt tipine maruz kalabilir.  

Bu sat&#x;rlar&#x;n yazar&#x;, vesvese kahriyenin, klinik literatürde iyi belgelenen ancak DSM-5'te bulunmayan ve skroplasti olarak adland&#x;r&#x;lan bir durumun kriterlerini daha iyi karş&#x;lad&#x;ğ&#x;na inan&#x;yor. Her inançtan¹⁰ insanlar&#x; etkileyen skroplasti (resmi olarak bir alt tür kabul edilmese de), klinisyenler aras&#x;nda OKB'nin bir türü olarak kabul edilmekte olup; ibadet eden bir kişi, dini konularla normal s&#x;n&#x;rlar içinde kabul edilenin ötesinde kafas&#x;n&#x; meşgul edip, bu meşguliyet insana s&#x;k&#x;nt&#x; vermeye başlad&#x;ğ&#x;nda ve kişinin yapmas&#x; gereken günlük vazifelerini olumsuz yönde etkilediğinde ortaya ç&#x;kar. ¹¹

Baz&#x; doktorlar, skroplasti hastalar&#x;n&#x;n diğer OKB türlerinden daha zay&#x;f belirtilere sahip olmalar&#x;, skroplasti ile OKB ölçüleri aras&#x;ndaki bağlant&#x;lar&#x;n zay&#x;f olmas&#x; ve obsesif kompulsif kişilik bozukluğu (OKKB) ile skroplasti aras&#x;nda belirgin bir örtüşme olmas&#x;ndan hareketle skroplastinin, DSM-5'teki OKB'den farkl&#x; bir hastal&#x;k olmas&#x; gerektiğini savunmaktad&#x;rlar.¹² Bu makalenin yazar&#x;, skroplasti gibi vesvese kahriyenin de diğer normal OKB türlerinden farkl&#x; bir hastal&#x;k olduğuna inanmaktad&#x;r. Çünkü yaln&#x;zca hastal&#x;ğ&#x;n yap&#x;s&#x;na ve tedavisine aşina bir klinisyen değil, ayn&#x; zamanda bir imam&#x;n veya iman ve ibadetlere dair islami kurallarla ilgili dini bilgiye sahip bir kişinin birlikte çal&#x;şmas&#x;n&#x; gerektirir. DSM-5 ve ak&#x;l sağl&#x;ğ&#x; alan&#x;nda uzmanlaşm&#x;ş bilim adamlar&#x; topluluğu, OKB için klinik tan&#x; kriterlerini net bir şekilde ortaya koyarken, müslüman bilim adamlar&#x; vesvese kahriyenin resmi tan&#x; ölçütlerini aç&#x;kça tan&#x;mlamam&#x;şlard&#x;r.

Çünkü, islam alimleri f&#x;k&#x;h, tefsir gibi islami ilimler sahas&#x;nda uzmand&#x;rlar ama, psikiyatri uzmanlar&#x; değildirler. Dolay&#x;s&#x;yla günümüzde, vesvese kahriyeden muzdarip bir kişiye tan&#x; koymak için kriterleri belirlenmiş bir usul bulunmamaktad&#x;r. Bu tür vakalarda genelde ya vesvese kahriyeden muzdarip olan kişi kendi kendine teşhisi koyacak ya da problemi halletmek için dan&#x;şt&#x;ğ&#x; imam, o kişiye durumunun vesvese kahriyenin şartlar&#x;na benzediğini söyleyecektir. Bir kişi (i) dini konular hakk&#x;ndaki mant&#x;ks&#x;z korkular yüzünden üzülmüş ya da akli bozulma göstermişse; (ii) bu durum uzun bir zaman devam etmişse; (iii) (aş&#x;r&#x; ibadet, aş&#x;r&#x; kontrol, aş&#x;r&#x; düşünme gibi eylemleri tekrarlayarak) dine uygun olmayan davran&#x;şlarda bulunuyorsa, genellikle, gayr&#x; resmi bir teşhis gerçekleşmiş olur.

Vesvese kahriye hastal&#x;ğ&#x; depresyon, panik atak veya kişilik bozukluklar&#x; gibi diğer ak&#x;l sağl&#x;ğ&#x; sorunlar&#x;yla birlikte görülebilir. Hastal&#x;k için resmi olarak kabul edilen herhangi bir tan&#x; ölçütü olmad&#x;ğ&#x; için de ak&#x;l sağl&#x;ğ&#x; uzmanlar&#x; diğer hastal&#x;klara ait belirtileri vesvese kahriye ile kar&#x;şt&#x;rmamaya dikkat etmelidirler. Vesvese kahriye, bir çeşit OKB olup halüsinasyonlar, sanr&#x;lar, panik ataklar veya depresyon gibi ek belirtiler içermez. Terapistlerin yaln&#x;zca hastan&#x;n kendi değerlendirmelerine dayanmamalar&#x; ve hastan&#x;n vesvese kahriye mi, başka bir hastal&#x;k m&#x; veya her ikisini birden mi yaşad&#x;ğ&#x;n&#x; belirlemek için kapsaml&#x; bir değerlendirme yapmalar&#x; esast&#x;r. Örneğin, bir hasta iddia edilen vesveseye yönelik tedavi istediğinde, kendilerine f&#x;s&#x;lt&#x;yla bakan bir şeytan&#x;n mücessem olarak göründüğünü söylerse, psikotik hastal&#x;klar&#x;n türlerini dikkate alan kapsaml&#x; bir değerlendirme yap&#x;lmas&#x; gerekir. Zira bu, farkl&#x; bir tedavi usulünü gerektirmektedir.

Vesvesenin Türleri

Vesvese kahriye, t&#x;pk&#x; obsesif-kompulsif bozukluk gibi, pek çok farkl&#x; şekilde kendini gösterebilir. Çünkü herkesin yaşad&#x;ğ&#x; tak&#x;nt&#x;lar ve / veya zorlant&#x;lar farkl&#x; farkl&#x;d&#x;r. Bu yay&#x;n&#x;n amaçlar&#x;ndan biri de, yazar&#x;n klinik ortamda şahir olduğu, vesvese kahriyenin çok yayg&#x;n, üç türünü ele almakt&#x;r: &#x;badette (kulluk), taharette (temizlik) ve akidede (inanç) vesvese kahriye. Taharet (temizlik), ibadet kavram&#x;n&#x;n kapsam&#x; dahilinde, onun bir formu olmas&#x;na rağmen, vesvesenin tezahüründe farkl&#x;l&#x;k arz edebilecekleri için, her ikisini de ayr&#x;nt&#x;l&#x; olarak araşt&#x;rmak önemlidir. Bu makalede, vesvese kahriyenin her bir türünü ayr&#x;nt&#x;l&#x; bir şekilde izah edebilmek için, her bir tür için birer hayali vaka incelemesi örneği yap&#x;lacakt&#x;r. Öncelikli olarak, ağ&#x;r vesveselerin neredeyse hiçbir zaman, aniden başlamad&#x;ğ&#x;na işaret etmenin faydal&#x; olacağ&#x;na inan&#x;yorum. Vesvese hastal&#x;ğ&#x;n&#x;n ciddiyet kazanmas&#x; kademeli bir şekilde gerçekleşir ve eğer tedavi edilmezse zamanla şiddetlenir. Vesvese, s&#x;kl&#x;kla bir kişinin ibadetlerini daha dikkatli ve tedbirli bir şekilde eda etmeyi istemesi şeklinde başlar ve normalde kişiyi manen rahatlatan veya gönlünü teskin eden bu ibadetlerin, kişi için büyük s&#x;k&#x;nt&#x; kaynağ&#x; haline gelmesine kadar ilerler.

&#x;badet

Arapça'daki ibadet kelimesi, kullukla ilgili fiilleri aç&#x;klamak için kullan&#x;lmaktad&#x;r. Vesvesenin ibadet ile ilgili olan k&#x;sm&#x;, çoğu zaman namaz, oruç, zekat gibi farz ibadetlerle ilgilidir. Çünkü bu ibadetler dinin temelleridir. Bu ayr&#x;nt&#x;y&#x; anlamadan vesvese kahriyeyi anlamak da mümkün olmayacakt&#x;r. Çünkü ibadetlerle alakal&#x; meselelerde vesvese kahriyeye maruz kalanlar&#x;n müslümanlar&#x;n çoğu, zihinlerinde, dini öğretileri tam olarak yerine getirmedikleri ve dolay&#x;s&#x;yla da kendilerini Allah'&#x;n azab&#x;na müstehak k&#x;ld&#x;klar&#x; anlam&#x;na gelebilecek şekilde, ibadetlerini hatal&#x; veya eksik eda ettiklerine dair zorlant&#x;lar hissettikleri için ac&#x; çekmektedirler. &#x;badet sahas&#x;nda vesvese kahriyeden muzdarip olan hastalar, ibadetlerinin yeterince iyi olmad&#x;ğ&#x; ve ibadetlerde sürekli olarak mükemmelliği arad&#x;klar&#x; hissine kap&#x;lmaktad&#x;rlar. &#x;badet fiilleri hakk&#x;nda kusurlu olabilecek en küçük ayr&#x;nt&#x;lar bile, mant&#x;ks&#x;z ve ölçüsüz bir korkuya yol açmakta ve kendilerini, yanl&#x;şl&#x;kla dinden ç&#x;kt&#x;klar&#x; ve/ veya cehenneme gidecekleri düşüncesine sevketmektedir.

Örnek olay: Lana ibadetlerini yerine getiren bir müslümand&#x;r. Son birkaç ayd&#x;r, iş ve aile hayat&#x; ile ilgili her zamankinden çok daha fazla stresli bir ruh haline sahip.  Lana, namazlar&#x;n&#x; eda ederken ihmalkar ve dalg&#x;n olduğunu fark etti ve bu durum, onu, namazlar&#x;n&#x; tekrar etmeye sevketti. Çünkü namazlar&#x;n&#x; dosdoğru k&#x;ld&#x;ğ&#x;ndan emin olmak istiyordu. Lana, namaz k&#x;larken bazen hangi rekatta olduğunu unutuyor, bazen de ayetleri ve dualar&#x; okurken, kelimeleri namaz&#x; bozacak derecede hatal&#x; telaffuz ettiğini zannediyordu. Bu durum, başlang&#x;çta Lana'y&#x; çok da fazla rahats&#x;z etmedi. Çünkü, bu düşünceleri maneviyat&#x;n&#x;n düzelmesine yormuş ve yükselen maneviyat&#x;n daima iyi bir şey olduğunu düşünmüştü. Bununla birlikte, son birkaç haftad&#x;r Lana, namazlar&#x;n&#x;n kabul edilmeyecek derecede yanl&#x;ş olduğunu düşünmeyi b&#x;rakamaz hale geldi. Bu düşünceler gün boyunca ciddi bir şekilde zihnini kurcalamaya, akl&#x;n&#x; meşgul etmeye başlad&#x;. Art&#x;k, günlük rutin işlerini normal bir şekilde halledebilmek için bile vakit bulamayacak hale gelmişti. Normalde hergün sadece yar&#x;m saatte k&#x;ld&#x;ğ&#x; namazlar&#x;, art&#x;k iki saatte ancak eda edebilmektedir. Dolay&#x;s&#x;yla namaz k&#x;larken ald&#x;ğ&#x; lezzet uçup gitti. Lana, bu tak&#x;nt&#x;dan nas&#x;l kurtulacağ&#x;n&#x; bilememektedir.

Taharet/ Temizlik

Arapçadaki ''taharet'' kelimesi, temizlik anlam&#x;na gelmektedir ve üç farkl&#x; alandaki temizliği ifade etmek için kullan&#x;l&#x;r: maddi temizlik, f&#x;khi temizlik, manevi temizlik.¹³ Taharet, gündelik hayat&#x;m&#x;zda en çok namazla ilgili olarak karş&#x;m&#x;za ç&#x;kar. Müslümanlar&#x;n, namaz k&#x;labilmek için bedenlerini, elbiselerini ve namaz k&#x;lacaklar&#x; yerleri idrar ve d&#x;şk&#x; gibi necis maddelerden ar&#x;nd&#x;rmalar&#x; (necasetten taharet)  ve abdestli olmalar&#x; (hadesten taharet) gerekir. Abdestin farzlar&#x; dört tanedir: Yüzü y&#x;kamak, kollar&#x; y&#x;kamak, baş&#x;n dörtte birini meshetmek ve ayaklar&#x; y&#x;kamak. Her bir namaz için ayr&#x; bir abdest almak gerekmez. Önceki abdest bozulmad&#x;ğ&#x; sürece eski abdestle birden fazla namaz k&#x;lmak caizdir. Taharet konusunda vesvese kahriyeden muzdarip olan birçok müsşüman, ya necis maddelerin bulaşmas&#x;ndan aş&#x;r&#x; korkmakta ve / veya abdestini doğru almad&#x;ğ&#x;na veya abdestini kaç&#x;rd&#x;ğ&#x;na dair mant&#x;ks&#x;z korkulara sahip olmaktad&#x;r. Normal şartlar alt&#x;nda, namaz&#x;n geçerli olabilmesi için necis olan maddelerin temizlenmesi ve abdestli olunmas&#x; gerekir ki; normal bir insan için bu çok fazla zaman almayan ve insana s&#x;k&#x;nt&#x; vermeyen basit bir işlemdir. Ortalama bir müslüman abdest almak için üç dört dakikaya ihtiyaç duyarken, vesvese kahriye hastal&#x;ğ&#x;ndan muzdarip olan bir müslüman ise, abdest almak için bazen 20 dakika hatta bazen de bir saat kadar vakit harcayabilir. &#x;badette vesvese kahriye hastal&#x;ğ&#x;na sahip olan kişiler gibi, bu hastalar da, manen bozulduklar&#x;n&#x; veya doğru dürüst abdest almad&#x;klar&#x; takdirde, namazlar&#x;n&#x;n geçersiz olmas&#x;ndan, dolay&#x;s&#x;yla da cehenneme düçar olmak gibi felaket bir durum yaşamaktan korkmaktad&#x;rlar.

Örnek olay: Adem, küçük bir çocukken OKB tan&#x;s&#x; ald&#x;. Anne - babas&#x; birbirlerinden boşan&#x;nca, aş&#x;r&#x; derecede temizlik tak&#x;nt&#x;s&#x; başlad&#x; ve herşeyin temiz olmas&#x;na aş&#x;r&#x; dikkat eder hale geldi. Adem terapiye gitti ve OKB'si yat&#x;şt&#x;. Adam koleje başlay&#x;nca, orada müslüman arkadaşlar&#x;yla tan&#x;şt&#x; ve dinin değiştirerek müslüman oldu. Müslüman olma süreci kendisi için stresli değildi, ancak aile üyeleri bazen onun bu karar&#x;n&#x; eleştirdiler. Aile içi anlaşmazl&#x;klar, çocukluğunda tecrübe ettiği zor zamanlar&#x; ve ac&#x; veren duygular&#x; hat&#x;rlatt&#x;ğ&#x; için, Adem, tekrar endişe yaşamaya başlad&#x;. Adem, tuvaleti genel olarak, özellikle namazdan önce kullanmak zorunda kalma konusunda aş&#x;r&#x; bir korku geliştirmeye başlad&#x;.

Adem, ilk başlarda pis bir şeyin bedenine bulaş&#x;p namaz&#x;n&#x; geçersiz k&#x;labileceği korkusu nedeniyle, bir tuvaleti kullanmadan önce mutlaka temizlerdi. Daha sonralar&#x; ise, uzun süre elbiselerinin tuvalete değdiği ve kirlendiği düşüncesiyle de meşgul olmaya başlad&#x;. Adem tuvalete girdiği andan itibaren namaz için haz&#x;r olana kadar 45 dakikas&#x;n&#x; harc&#x;yordu. Çünkü tak&#x;nt&#x;lar&#x;n&#x;n sebep olduğu zorlant&#x;lar sebebiyle, elbiselerini kontrol etmeyi ve temizlemeyi b&#x;rakam&#x;yordu. Adem her gün günde beş kez namaz k&#x;ld&#x;ğ&#x;ndan, yaşad&#x;ğ&#x; yoğun endişe günün tamam&#x;na yay&#x;ld&#x; ve namaz için haz&#x;rlanmak onun günlük hayat&#x;n&#x; ciddi bir şekilde aksatt&#x;.

Akide

&#x;slami gelenekte, akide bir dine veya öğretiye gönülden inanmak demektir. Furuata ait baz&#x; meseleler hakk&#x;nda &#x;slam'da farkl&#x; görüşler olmas&#x;na rağmen, dinin, usul diye adland&#x;r&#x;lan temel ilkeleri, herkes taraf&#x;ndan kabul edilmektedir. &#x;man edilmesi gereken bu ilkelerden baz&#x;lar&#x;; Allah'a iman, meleklere iman, hesap gününe iman, cennet ve cehenneme iman gibi ilkelerdir. Akide ilgili meselelerde vesvese kahriye çeken müslümanlarda, akidenin belirli bir ilkesi hakk&#x;nda zorlay&#x;c&#x; düşünceler ve şüpheler oluşur. Akidede vesvese kahriyeden muzdarip olan hastalar, dine samimane iman etmekte ve onu tüm kalpleriyle sevmektedirler, ancak, dinin ilkelerinin yanl&#x;ş olduğunu düşünen zorlant&#x; düşüncelere sahiptirler. Bu hastal&#x;k, asl&#x;nda dine inanmad&#x;ğ&#x; halde inan&#x;yormuş gibi görünen münaf&#x;klarda veya henüz iman etmemiş olan kafirlerde ortaya ç&#x;kmaz. Akidede vesvese kahriyeye benzer bir örnek, doğum sonras&#x; OKB'dir. Baz&#x; yeni annelerde, çocuğuna zarar vermesiyle ilgili tak&#x;nt&#x;lar ve zorlant&#x; düşünceler oluşabilir. Genel itibariyle, bütün anneler çocuklar&#x;n&#x; severler ve hiçbiri onlara zarar vermek istemez.¹⁴ Doğum sonras&#x; OKB olan anneler çocuklar&#x;n&#x; gizlice incitecek arzulara sahip değildirler ve zorlay&#x;c&#x; düşünceler kontrol edilemediğinde s&#x;k&#x;nt&#x;ya neden olan çocuklar&#x; için asl&#x;nda ciddi sevgi beslerler. Ayn&#x; şey, akidedeki vesvese kahriye için de geçerlidir. Çünkü, kişinin Allah'a olan iman&#x;, dinle ilgili kompulsif olumsuz düşünceleri yaşarken s&#x;k&#x;nt&#x;ya neden olan şeyin bir parças&#x;d&#x;r. Yani iman&#x; olmasa zaten bu zorlant&#x;lar&#x; yaşamayacakt&#x;r.

Örnek olay: Sara, müslüman bir ailede büyüdü ve hayat boyunca islami kurallara göre yaşad&#x;. Geçen y&#x;l cinsel tacizle ilgili bir film izledi ve asl&#x;nda, çocukken taciz edildiğini ilk kez fark etti. Beklendiği gibi Sara öfke, ac&#x; ve hüzün gibi birçok güçlü duygu ayn&#x; anda yaşamaya başlad&#x;. Yaklaş&#x;k 6 ay önce, Sara, Allah'&#x;n bu istismar&#x;n kendisine olmas&#x;n&#x; istediğine dair tak&#x;nt&#x;l&#x; ve zorlant&#x;l&#x; olumsuz düşüncelere sahip olmaya başlad&#x;. Mant&#x;ken, Allah hakk&#x;ndaki kötü niyetli düşüncelerinin ve suizanlar&#x;n&#x;n doğru olmad&#x;ğ&#x;n&#x; biliyordu, ancak düşüncelerinden de bir türlü kurtulam&#x;yordu. Bu durum, Sara'da, kendisinin iyi bir müslüman olmad&#x;ğ&#x; hissine kap&#x;lmas&#x;na neden oldu ya da belki de bu kontrol edilemeyen düşünceler onu ibadetlerinden uzaklaşt&#x;rd&#x;. Bütün bu düşünceler, Sara'n&#x;n enerjisini ve yaşama sevincini tüketti ve bu durum onun, iş yerindeki verimliliğini de etkilemeye başlad&#x;. Sara, art&#x;k iman&#x;ndan endişe ettiği için, kendisini gece - gündüz şehadet getirmeye mecbur hissetmeye ve kelime-i tevhidi (''La ilahe illallah, Muhammedun Rasulullah: Allah'tan başka ilah yoktur. Hz. Muhammed (sav) O'nun rasulüdür.'' cümlesini) hayat&#x;n&#x;n ak&#x;ş&#x;n&#x; aksatacak kadar çok tekrar etmeye başlad&#x;. &#x;lk başta günde sadece birkaç kez tekrar ediyordu ama zamanla rakam&#x;na ulaşt&#x;. &#x;ş için bir toplant&#x;ya kat&#x;lan Sara, tak&#x;nt&#x; ve zorlant&#x;lar&#x; başlay&#x;nca, toplant&#x;y&#x; terk ederek şehadet getirmeye kendisini mecbur hissediyor, bunu yapt&#x;ktan sonra toplant&#x;ya geri dönüyordu. Sara, şehadet getirmek için işyerindeki görevlerinden feragat edemediği birkaç kez, kendisini y&#x;pranm&#x;ş gibi hissedeceği bir hale bürünmek zorundaym&#x;ş gibi hissediyordu.

Tedavi

Vesvese kahriye, OKB'nin diğer türlerinden farkl&#x;d&#x;r. Çünkü, bu  konuda uzman bir klinisyen ile bir imam&#x;n ya da &#x;slam akaidi, ibadetler ve vesvese kahriye hükümleriyle ilgili bilgi sahibi belirli bir kişinin ortakl&#x;ğ&#x;n&#x; gerektirir. Dini konularda uzman olmayan bir klinisyen için, vesvese kahriyeli bir kişiye doğru tedaviyi sunmak çok zordur. Özellikle de hastan&#x;n at&#x;fta bulunduğu şartlar&#x;, kavramlar&#x; ve hükümleri bilmiyorsa bu zorluk daha da artacakt&#x;r. Bir imam veya islami ilimlere sahip olan bir kişi, çoğu terapistin uzmanl&#x;k alan&#x; d&#x;ş&#x;ndaki vesvese kahriye ile ilgili sorular hakk&#x;nda dini aç&#x;klamalar yapmak ve kararlar vermek için yeterli uzmanl&#x;ğa ve yetkinliğe sahiptir. Terapistler t&#x;bbi konularla ilgili geribildirim ve dan&#x;şma için psikiyatrlara nas&#x;l sayg&#x; duyuyorlarsa, ayn&#x; şekilde bir imama veya vesvese ile ilgili konularda islami malumata sahip kişilere de sayg&#x; duymal&#x; ve onlarla iş birliği yapmal&#x;d&#x;rlar. Çoğu zaman, vesvese kahriyesi olan kişinin zaten dan&#x;şt&#x;ğ&#x; bir imam bulunmaktad&#x;r. Bu nedenle terapistin ihtiyac&#x; olan tek şey, sadece onlarla birlikte çal&#x;şmas&#x;na imkan verecek bir bilgi paylaş&#x;m&#x; anlaşmas&#x; imzalamakt&#x;r.

&#x;mamlar&#x;n vesvese kahriyeyi tek baş&#x;na tedavi edememelerinin nedeni, OKB gibi t&#x;bbi bir probleme sahip olan birini tedavi edebilecek zaman ve klinik beceriye sahip olmamalar&#x;d&#x;r. Vesvese kahriyeyi tadavide islami yaklaş&#x;m şu olmal&#x;d&#x;r: Hasta, zorlay&#x;c&#x; düşüncelerini görmezden gelmeli ve (doğru eda edilmediği düşüncesiyle namazlar&#x; devaml&#x; olarak tekrar etme gibi) kompulsif fiilleri tekrarlama dürtülerine karş&#x; direnmelidir. Bu yay&#x;n&#x;n ilerleyen k&#x;s&#x;mlar&#x;nda ayr&#x;nt&#x;l&#x; olarak ele al&#x;nacak olan baz&#x; islami teknikler mevcuttur, ama vesvese hastal&#x;ğ&#x;na sahip olanlara uygulanacak islami tedavinin genel kapsam&#x; bundan ibarettir. Basit bir plan gibi görünen ama asl&#x;nda uzun ve zor olan bir sürecin icras&#x;na yard&#x;mc&#x; olmak, klinisyenin işi ve uzmanl&#x;k alan&#x;d&#x;r. Vesvese kahriyeyi tedavi etme işinin etkisi, hastan&#x;n tak&#x;nt&#x;lar&#x;ndan kaynaklanan endişe ile baş etmelerine ve onlara zorlant&#x; fiilleri nas&#x;l yapmayacaklar&#x;n&#x; öğretmelerine yard&#x;m edecek olan uzun vadeli bir süreçle gerçekleşecektir.

Doktorun Rolü: Farkl&#x; Terapiler

Bilişsel Terapi

Araşt&#x;rmalar, bilişsel terapinin Obsesif Kompulsif Bozukluğu klinik olarak tedavi etmede etkili olduğunu ortaya koymaktad&#x;r.¹⁵ Bilişsel terapi, bilişsel-davran&#x;şsal terapinin kaynağ&#x;d&#x;r ve terapinin bir çok alt türünü içermektedir. Bu türlerden baz&#x;lar&#x; daha sonra bu yay&#x;nda ele al&#x;nacakt&#x;r. Bilişsel terapinin türetildiği temel kavramlar&#x; anlamak, hem klinik hem de islami tedavi tekniklerini anlama ad&#x;na çok önemlidir.

Basit bir şekilde anlatacak olursak; bilişsel kuram, bireylerin çevresindeki dünyay&#x; alg&#x;lama ve yorumlama biçimlerinin; neyi, nas&#x;l hissedeceklerini ve nas&#x;l hareket edeceklerini etkilediğini iddia etmektedir.¹⁶ Günlük hayatta bireyler, çevrelerindeki uyaranlar&#x; yorumlayarak, onlar&#x; sürekli ve h&#x;zl&#x; bir şekilde bilinçli ve bilinçsiz düşüncelere dönüştürüyorlar. Bu düşüncelerin çoğu, hiç tereddüt etmeden, kusursuz bir şekilde doğru olduğu varsay&#x;lsa da her zaman doğru olmayabilen ''otomatik düşünceler''dir. Düşünceler, zamanla yorumlan&#x;r ve düşünceler aras&#x;ndaki ilişkilere dayanan "şemalar" ad&#x; da verilen bilgi kategorilerine dönüştürülür. Negatif otomatik düşünceler, işlevsiz şemalara veya "zihinsel bozulmalara" yol açabilir. Bu zihinsel bozukluklar da uyumsuz duygulara ve / veya davran&#x;şlara yol açabilir.

OKB'si olan hastalar&#x;n OKB'lerini nas&#x;l geliştirdikleri ve sürdürdükleri konusunda farkl&#x; bilişsel teoriler vard&#x;r. Foa ve Kozak'&#x;n y&#x;l&#x;nda ortaya att&#x;ğ&#x; bir teoriye göre OKB, nispeten güvenli durumlar&#x; bile yüksek düzeyde tehlikeli kabul eden, kötü şeylerin oluşma ihtimalini abartarak ve (aksine kan&#x;t olmad&#x;kça nesnelerin veya olaylar&#x;n güvenli olduğunu kabul eden sağl&#x;kl&#x; bilince karş&#x;) nesnelerin veya olaylar&#x;n güvenli kabul edilmesi için kan&#x;ta ihtiyaç duyduğuna inanan hastalardaki gibi birçok hatal&#x; bilişten kaynaklanmaktad&#x;r.¹⁷ OKB'nin nas&#x;l oluştuğuna dair bir diğer bilişsel teori, OKB hastalar&#x;n&#x;n beş yanl&#x;ş bilişsel bozukluğa sahip olduğunu iddia eden Salkovskis () taraf&#x;ndan yap&#x;lm&#x;şt&#x;r:

        (1) Bir eylem hakk&#x;nda düşünmek, o eylemi yapmakla ayn&#x;d&#x;r;(2) Zarar&#x; önlemeyi başaramamak, ahlaki aç&#x;dan zarar vermeye eşdeğerdir; (3) Zarar&#x;n sorumluluğu hafifletici koşullar taraf&#x;ndan azalt&#x;lamaz; (4) Bir düşünceye tepki olarak ritüelleşmede başar&#x;s&#x;z olmak,         zarar verme niyetiyle ayn&#x;d&#x;r; ve (5) kişi, düşünceleri üzerinde egzersiz denetimi yapmal&#x;d&#x;r.¹⁸

OKB'yi bilişsel bir aç&#x;dan ele almak için, klinik doktorlar çekirdek inançlar&#x; incelemekte, hatal&#x; varsay&#x;mlara meydan okumak ve saplant&#x; ve zorlant&#x;lara sebep olan bilişsel bozukluklar&#x; değiştirmek zorunda kalmaktad&#x;rlar. Zamanla, bilişsel bozukluklarla hafifçe mücadele edilip, bunlar daha sağl&#x;kl&#x; bilişsel şemalarla değiştirilirken, OKB semptomlar&#x;n&#x;n azalmas&#x; beklenir. &#x;mamlar, terapistin din ile ilgili bilişsel bozukluklar&#x; ele almas&#x;na yard&#x;mc&#x; olmak için tamamlay&#x;c&#x; bir rol oynayabilirler. Çünkü &#x;slam'da yukar&#x;da bahsedilen bilişsel bozukluklar&#x; doğrudan ilgilendiren f&#x;k&#x;h (hukuk) ilkeleri vard&#x;r.

Örneğin, aşağ&#x;daki hadis (Peygamber Efendimiz (sav)'den rivayet edilen ve doğruluğu bilimsel olarak ispatlanm&#x;ş sözler), Salkovski'nin () OKB'nin başlang&#x;c&#x; teorisindeki çarp&#x;tmalardan birkaç&#x;n&#x; düzeltmeye yard&#x;mc&#x; olur:

        "Allah, ak&#x;llar&#x;ndan geçen vesvese ve şüpheleri dillendirmemeleri ve onlarla amel etmemeleri şart&#x;yla ümmetimi bağ&#x;şlad&#x;.''¹⁹

Bir imam, bu hadisin anlam&#x;n&#x; ve sonuçlar&#x;n&#x; aç&#x;klad&#x;ğ&#x;nda, Salkovski'nin teorisine göre bilişsel bozukluklar&#x;n 1 ve 5'inci maddelerinin islami aç&#x;dan geçersiz olduğunu ortaya koymuş olur. &#x;slami bir perspektiften bu ilkeleri aç&#x;kl&#x;ğa kavuşturmak, terapistin hasta ile olan bilişsel çal&#x;şmalar&#x;na destek olacakt&#x;r.

Maruz B&#x;rakma - Tepki Önleme

Bilişsel davran&#x;şç&#x; bir terapi türü olan Maruz B&#x;rakma ve Tepki Önleme'nin (MBTÖ: &#x;ngilizcesi ERP), OKB ile mücadelede oldukça etkili olduğu kan&#x;tlanm&#x;şt&#x;r.²⁰ MBTÖ'nün amac&#x;, hastan&#x;n belirlenmiş korkular&#x; ile yüzleştirmek ve zorlant&#x;lar&#x; sona erdirmek veya; hazz&#x; veya ideal olarak önceki hazz&#x; tamamen erteleyerek yan&#x;ttan kaçmakt&#x;r. Saplant&#x; ve zorlant&#x;n&#x;n koşullu yan&#x;t&#x;n&#x; yok ederek, hasta daha önce korkulan uyarana al&#x;şm&#x;ş hale gelir ve nihayet tak&#x;nt&#x; ve zorlant&#x; üzerinde hareket etme isteği ortadan kalkar.

Vesvese kahriyenin tedavisinde uygulanan MBTÖ, islami kurallara uygundur. Asl&#x;nda, saplant&#x;y&#x; görmezden gelmek ve zorlant&#x;ya karş&#x; koymak için yap&#x;lan islami tavsiyenin ad&#x; konulmam&#x;ş bir MBTÖ uygulamas&#x; olduğu iddia edilebilir. Vesvese kahriyeye islami yaklaş&#x;m ile MBTÖ uyumlu olmas&#x;na rağmen, klinisyenler terapinin uygulanmas&#x;nda baz&#x; k&#x;s&#x;tlamalar olabileceğine dikkat etmek zorunda kalabilirler. Örneğin, bedeninde necis (temiz olmayan) bir madde bulma konusunda mant&#x;ks&#x;z bir korku duyan hastalar, namaz s&#x;ras&#x;nda bilinçli olarak temiz olmayan şeyleri bedenine süremez veya kesin olarak bildiklerini göz ard&#x; edemez. Çünkü bu, namaz&#x; geçersiz k&#x;lacakt&#x;r. Ancak hastalar, k&#x;yafetleri üzerindeki temiz olmayan maddeler hakk&#x;ndaki şüpheleri görmezden gelebilirler. Örneğin,

bir hastan&#x;n temizlik konusunda tak&#x;nt&#x;s&#x; ve temiz olmayan maddelerin bulunup bulunmad&#x;ğ&#x;na dair devaml&#x; elbiselerini kontrol etme zorlant&#x;s&#x; varsa; terapistin hastadan yapmas&#x;n&#x; isteyebileceği bir egzersiz, genelde ideal anlamda temiz olmayan umumi tuvaletlerde abdest ald&#x;rmak, abdestten sonra da necis maddeler için elbiselerini kontrol etmemesini sağlamakt&#x;r. Terapistin bu terapiyi uygulamas&#x;nda bir sak&#x;nca yoktur. Çünkü şek ile yakin zail olmad&#x;ğ&#x; ve hüsnüzan esas olduğu için, bir şeyin kirlendiğine dair kesin bir bilgi yoksa, o şey temiz hükmündedir ve temizmiş gibi muamele edilir. Hastan&#x;n da namaz&#x;na zarar vermez.

Kabul Ve Kararl&#x;l&#x;k Terapisi

Dikkat-odakl&#x; bilişsel bir terapi türü olan Kabul ve Kararl&#x;l&#x;k Terapisi (KKT: &#x;ngilizcesi ACT) de, OKB semptomlar&#x;n&#x;n hafifletilmesinde etkili bulunmuştur.²¹ KKT'nin amac&#x;, düşüncelerin fark&#x;ndal&#x;ğ&#x;n&#x; artt&#x;rmak ve onlar&#x; değiştirmeye çal&#x;şmak yerine olduğu gibi kabul etmektir. KKT, olumsuz ve uygunsuz düşünceleri normal insan hayat&#x;n&#x;n bir parças&#x; olarak görür. Anafikir şudur: Düşünceler, sadece birer düşünce olarak kabul edilip bast&#x;r&#x;lmayarak, bu terapinin doğrudan bir amac&#x; değil, birer yan ürünü olarak sonunda duracakt&#x;r.²² KKT, OKB olan bir kişinin sald&#x;rgan, kafirce ya da tehlikeli düşüncelerini desteklememektedir; ancak hastalar&#x;n düşüncelerini yarg&#x;lamadan ve vücuda, zihinsel veya fiziksel şiddet uygulamadan kabul etmelerine yard&#x;mc&#x; olmaktad&#x;r. OKB olan bir kişi zorlant&#x; düşüncelerini yaşarken gerginleşir ve zihinsel veya fiziksel olarak onlar&#x; etkisiz hale getirmeye çal&#x;ş&#x;r. Buna karş&#x;n KKT, düşüncelerin kendisine dokunmadan ya da onlar&#x; bast&#x;rmadan insan&#x;n içinden geçmesini, yani hastan&#x;n, zorlant&#x; düşüncelere karş&#x; ilgisiz davranmas&#x;n&#x; ve zihninin bir köşesinde zarars&#x;z bir şekilde durmas&#x;n&#x; kolaylaşt&#x;r&#x;r.

Bu terapi, OKB'ye sahip hastalara, onlar&#x;n özel ve genel kayg&#x;lar&#x;n&#x; azaltmay&#x; öğrenmelerine yard&#x;mc&#x; olabilir, ancak kültürel ve manevi aç&#x;dan donan&#x;ml&#x; bir terapist olmadan bu terapiyi uygulamak çok zor olabilir. Körü körüne, inkar düşüncelerini kabul etmeye teşvik edilen müslüman bir hasta, muhtemelen tedaviye devam etmez. Bunun yerine, terapist, hastan&#x;n asl&#x;nda kendisini küfre sokan düşünceyi onaylamad&#x;ğ&#x;n&#x;, ancak insan&#x;n onaylamad&#x;ğ&#x; düşüncelerin de zihinde dolaşabileceğini hastaya aç&#x;klarken, bu işi ustaca ve dikkatli bir şekilde yapmal&#x;d&#x;r. Kültürel ve manevi aç&#x;dan donan&#x;ml&#x; bir terapist uygun psiko - eğitim sağlayabilir ve hastan&#x;n, onaylamasa bile uygun olmayan düşüncelere nas&#x;l sahip olduğunu izah edip, onlar&#x; zarars&#x;z hale nas&#x;l getireceği konusunda hastaya destek olabilir.

Ek Terapi Ve Teknikler

Klinisyenler, bireysel terapiye ek olarak, hastaya aile terapisi sağlamakta da yard&#x;mc&#x; olabilir. Vesvese kahriye günlük işleyişi, sosyal hayat&#x; ve ilişkileri bozduğu için, hasta ile aile üyeleri aras&#x;nda gerginlik oluşmas&#x; olağan bir durumdur. Aile üyeleri üzüntü, öfke ve hayal k&#x;r&#x;kl&#x;ğ&#x; da dahil olmak üzere vesvese kahriyeden ac&#x; çekmekte olan hasta bireylerle ilgili çok ciddi duygusal problemler yaşayabilirler. Aile üyelerinin, hastay&#x; bencil, egoist, fanatik olarak nitelendirmeleri, hatta herşeyi abartt&#x;ğ&#x;n&#x; düşünmeleri çok s&#x;k karş&#x;laş&#x;lan bir durumdur. Bu suçlamalar hastay&#x; çok incitmektedir. Çünkü, bu s&#x;k&#x;nt&#x;lar&#x; çeken hasta, davran&#x;şlar&#x;n&#x;n kontrol edelebilir olmad&#x;ğ&#x; duygu ve düşüncesine sahiptir.

Aile terapisinde klinisyenler, hastal&#x;ğ&#x;n f&#x;trat&#x; hakk&#x;nda ailelere psiko - eğitim sağlamakta yard&#x;mc&#x; olabilirler. Klinisyenler, aile üyelerine, çektikleri s&#x;k&#x;nt&#x;lar&#x; ve hissettikleri duygular&#x;, hastaya dengeli bir şekilde ifade etmelerini ve ona daha fazla destek vermeleri gerektiğini öğretebilirler. Son olarak, klinisyenler hastan&#x;n evindeki davran&#x;şlar&#x;yla başa ç&#x;kmada sorun yaşayan diğer aile bireylerine bireysel terapi sunabilir veya onlar&#x; diğer terapistlere yönlendirebilirler.

Bir hasta vesvese verme dürtüsüne katlanabiliyorsa; hasta, hastal&#x;kla savaş&#x;rken, aile üyelerinin stres ve kayg&#x;lar&#x;n&#x;n önce artacağ&#x;n&#x; ama işin sonunda bu stres ve kayg&#x;lar&#x;n dineceğini aile üyelerine öğretmek çok önemlidir. Doktorlar, hastal&#x;kla s&#x;k&#x; bir mücadele plan&#x; ile hastalar&#x;n yükselen kayg&#x; düzeylerini tolere etmelerine yard&#x;mc&#x; olabilirler. Hastay&#x; hangi faaliyetlerin rahats&#x;z edip, hangilerinin rahatlatabileceğini en iyi yine hastan&#x;n kendisi bilebileceği için, hastal&#x;kla mücadele plan&#x; da yine hastan&#x;n bizzat kendisi taraf&#x;ndan oluşturulmal&#x;d&#x;r. Klinisyenler, çoğu hastada olduğu gibi yönlendirilmiş tasvirler, doğayla bağlant&#x;l&#x; fiziksel aktiviteler vesaire gibi klasik mücadele yöntemlerini düşünmeli, ama eğer hastalar ilgi gösteriyorsa, hastal&#x;kla mücadelede manevi yöntemleri de kullanmal&#x;d&#x;rlar.

&#x;mamlarla &#x;şbirliği

&#x;mam'&#x;n tedavideki rolü, hastan&#x;n dini sorular, kurallar ve dikkate almas&#x; gereken diğer hususlarla ilgili endişeleriyle baş etmesine yard&#x;mc&#x; olmas&#x; aç&#x;s&#x;ndan önemlidir.  Özellikle de tedavi ile ilgili, ''Bat&#x; psikolojisi &#x;slam ile çelişkilidir'' veya ''Terapi yaln&#x;zca inanc&#x; zay&#x;f veya tamamen inançs&#x;z insanlar içindir'' tarz&#x;ndaki bir çok yafta ve / veya safsata bulunan topluluklarda, dini bir uzman olarak bir imam&#x;n desteklediğini bildiği bir terapiyi hastan&#x;n kabul etme olas&#x;l&#x;ğ&#x; daha yüksek olacakt&#x;r. &#x;mamlar, dini sorular&#x; yan&#x;tlaman&#x;n yan&#x; s&#x;ra, terapistin manevi bir perspektiften bilişsel yeniden yap&#x;lanma sağlamas&#x;na yard&#x;mc&#x; olmakta da çok yararl&#x; olabilir.

Dini sorulara cevap vermek hastaya büyük fayda sağlayacakt&#x;r. Ancak imam&#x;n hastaya kendi sorular&#x;na kendi kendine cevap bulmas&#x;na yard&#x;mc&#x; olacak temel kavramlar&#x; öğretmesi de önemlidir. Örneğin, bir hasta sürekli namazdayken abdestini kaç&#x;rma korkusu ile ilgili sorular&#x;na cevaplar almak için bir imama dan&#x;şt&#x;ğ&#x;nda, imam&#x;n ''Şek ile yakin zail olmaz'' kaidesini öğretmesi, cevaplar&#x; ayn&#x; olan benzer sorular&#x; tek tek ele almay&#x; sürdürmesinden daha yararl&#x; olacakt&#x;r. Hastan&#x;n devaml&#x; bir şekilde lüzumsuz güvenceler aramas&#x;, zorlant&#x; sürecinin bir parças&#x; haline gelebileceğinden, imam&#x;n hastaya temel kavramlar&#x; öğretmesi, hastan&#x;n imam&#x;n şahs&#x;na bağ&#x;ml&#x;l&#x;k hissinin oluşmas&#x;n&#x; önlemeye yard&#x;mc&#x; olacakt&#x;r.²³

Terapist ve imam, hastay&#x;, dini sorular ve endişelerle ilgili bir günlük tutmaya ve dini sorular&#x; tarihi s&#x;ras&#x;yla düzenli bir şekilde yazmaya teşvik etmelidirler. Daha sonra hastan&#x;n endişelerini gidermek ve sorular&#x;n&#x; cevapland&#x;rmak için, terapide veya terapi haricinde imamla haftal&#x;k bir görüşme ayarlanabilir. Bu uygulama hastal&#x;ğ&#x;n tedavisinde çok faydal&#x;d&#x;r. Çünkü hastay&#x;, OKB'nin tedavisindeki çok önemli etkenlerden birisini sağlamaya, yani tekrar etme dürtüsünün verdiği hazz&#x; ertelemeye zorlar. Ayr&#x;ca günlük, hasta ile imam aras&#x;nda olumlu bir ilişkinin kurulmas&#x;na ve bu ilişkinin sağl&#x;kl&#x; bir şekilde sürdürülmesine yard&#x;mc&#x; olur. Dini görevlerini ihmal ettiklerine dair mant&#x;ks&#x;z korkular nedeniyle, baz&#x; hastalar gece - gündüz devaml&#x; bir şekilde imam&#x; arayabilirler. Bu, diğer pek çok yükümlülüğü bulunan imam için b&#x;kt&#x;r&#x;c&#x; olabilir ve muhtemelen imam aramalar&#x; görmezden gelebilir. Bu durum, hastan&#x;n daha fazla panik yapmas&#x;na sebep olur. Hasta günlük tutmaya başlay&#x;nca, önceden belirlenen telefonla görüşme randevular&#x; haricinde hiçbir arama yapmamas&#x; gerektiğini de anlam&#x;ş olacakt&#x;r. Hastay&#x; bu şekilde s&#x;n&#x;rland&#x;rmak, k&#x;sa vadede strese neden olabilse de uzun vadede tedavinin etkinliğini ciddi bir oranda artt&#x;racakt&#x;r.

&#x;slami Teknikler

Bu tarz bir terapi isteyen hastalardaki vesvese kahriyenin tedavisinde bütüncül bir bak&#x;ş aç&#x;s&#x;yla uzmanlaşmak isteyen terapistlerin, Kuran ve sünnette yer alan islami teknikleri bilmeleri gerekir. Terapistlerin teknikler hakk&#x;nda derinlemesine bilgi sahibi olmalar&#x;na gerek yoktur. Ancak, eğer islami teknikleri kullanmay&#x; veya imamdan bu tekniklerle alakal&#x; tavsiye almay&#x; düşünüyorlarsa, hastalar&#x;n&#x;n beslendiği kültürü anlama ad&#x;na genl hatlar&#x;yla da olsa, bu teknikler hakk&#x;nda yeterli bilgiye sahip olmalar&#x; gerekir. Bu teknikler hakk&#x;nda bilgi sahibi olmak, kültürel-manevi hassasiyeti ve uzmanl&#x;ğ&#x; art&#x;r&#x;r ve muhtemelen terapist ile hasta aras&#x;ndaki terapötik bağlant&#x;y&#x; daha da kuvvetlendirir.

Skroplasti olan hastalar, dindarl&#x;klar&#x;n&#x; yeterli görmemeleri sebebiyle ibadet ve ahlakla alakal&#x; meselelerde, günlük vazifelerini ihmal edecek derecede gereksiz bir şekilde aş&#x;r&#x; hassas davrand&#x;klar&#x; için; terapistlerin, bu tür saplant&#x; ve zorlant&#x;lar&#x;n dinin asli gerekleriyle kar&#x;şmas&#x;n&#x; önlemek amac&#x;yla, genel hatlar&#x;yla da olsa islami hükümleri öğrenmeleri gerekmektedir. Böylece hastan&#x;n davran&#x;şlar&#x;ndan hangilerinin dinin gereği, hangilerinin de zorlant&#x; olduğunu kolayca tesbit edebilirler.

Dini müdahaleler aş&#x;r&#x; kullan&#x;ld&#x;ğ&#x;nda, hastal&#x;ğ&#x;n bir parças&#x; haline gelirler. Bu yüzden islami müdahaleler, önceden kararlaşt&#x;r&#x;ld&#x;ğ&#x; şekil ve miktarda kullan&#x;lmal&#x; aş&#x;r&#x;ya kaç&#x;lmamal&#x;, bunlardan faydalanarak hastan&#x;n rahatlamas&#x; sağlanmal&#x;d&#x;r. Vesves kahriyeli hasta, dini müdehaleleri aş&#x;r&#x; derecede kullanmaya başlad&#x;ğ&#x;nda veya yaklaşmakta olan kötü bir ak&#x;bet düşüncesine kap&#x;ld&#x;ğ&#x;nda teknikleri kullanmazsa, terapistin veya imam&#x;n bunu hastaya göstermeleri ve hastal&#x;kla başa ç&#x;kma becerileri plan&#x;n&#x; değiştirmeleri gerekir.

Aşağ&#x;da, vesvese kahriyenin azalt&#x;lmas&#x;na yard&#x;mc&#x; olmak için kullan&#x;labilecek &#x;slami tekniklerin veya uygulamalar&#x;n özet bir listesi sunulacakt&#x;r. Önce, her bir teknik k&#x;sa bir şekilde aç&#x;klanacak, sonras&#x;nda da herbir teknik, elde edildiği Kur'an ayetlerinin metinleri ile delillendirilecektir.

Allah'a S&#x;ğ&#x;nmak

Allah'a s&#x;ğ&#x;nmak (istiaze), müslümanlar taraf&#x;ndan kendilerini şeytandan korumak için s&#x;kça kullan&#x;lan bir yöntemdir. Müslümanlar istiazede bulunup Allah'a s&#x;ğ&#x;nd&#x;klar&#x;nda, asl&#x;nda kendilerini şeytan&#x;n etkisinden ve zarar&#x;ndan korumak için dua etmiş olmaktad&#x;rlar. Vesvese kahriyeye sahip bir kişi, bu yöntemi, kendisini, şeytan&#x;n dayatt&#x;ğ&#x; zorlant&#x; düşüncelerden koruyacak şekilde kullanabilir. Bu tekniğin vesveseyle baş etmek için emredildiğine dair doğrudan delil olduğu için, farz namazlarda ve gün boyunca uygulanmas&#x; imamlar taraf&#x;ndan s&#x;kça tavsiye edilen bir yöntemdir.

        Bununla birlikte, eğer (vazifeni yaparken ve günlük hayat&#x;nda) şeytandan bir dürtü gelecek         olursa, o takdirde de hemen Allah&#x;a s&#x;ğ&#x;n. O, Semî&#x; (her şeyi hakk&#x;yla işiten)dir, Alîm (her şeyi         hakk&#x;yla bilen)'dir.²⁴

        Bir de şöyle dua et: Rabbim, (bilhassa vazifemi yerine getirirken inkârc&#x;larla olan         münasebetlerimde ins ve cin) şeytanlar&#x;n&#x;n k&#x;şk&#x;rtmalar&#x;ndan (ve birtak&#x;m duygular&#x;m&#x;         harekete geçirmelerinden) Sana s&#x;ğ&#x;n&#x;r&#x;m.²⁵

        Ebu'l- Ula'dan şu hadis rivayet edilmiştir: ''Osman Bin Ebu'l- As geldi ve Şeytan, benim ile         namaz&#x;m&#x;n aras&#x;na giriyor ve k&#x;raatimi kar&#x;şt&#x;r&#x;yor (beni şüpheye düşürüyor) dedi. Rasulullah         (aleyhissalatu vesselam) da: Bu, H&#x;nz&#x;b denilen bir şeytand&#x;r. Onu hissettiğin zaman ondan hemen Allah&#x;a s&#x;ğ&#x;n ve (namazdan sonra) sol taraf&#x;na üç kere üfür.  buyurur. Osman dedi         ki; Bu tavsiyeye uydum ve Allah, o şeytan&#x; benden uzaklaşt&#x;rd&#x;.''²⁶

Rukye

Rukye, müslümanlar&#x;n Kur'an ayetlerini, Allah'&#x;n isimlerini veya baz&#x; dualar&#x; okuyup, ellerine üfleyip, daha sonra da elleriyle vücutlar&#x;n&#x; meshederek veya önce ellerini vücutlar&#x;ndaki ağr&#x;yan yere koyup sonra dua ederek Allah'tan şifa ve korunma talep ettikleri bir uygulamad&#x;r. Bu teknik, imamlar taraf&#x;ndan psikolojik rahats&#x;zl&#x;klar için önerilebildiği gibi medikal rahats&#x;zl&#x;klar için de önerilebilir. Kayg&#x;s&#x; olan kişiler, başlar&#x;nda veya göğüslerinde gerginlik hissettiğinden, imamlar elini o bölgeye değdirerek rukye yapabilirler.

        Osman b. Ebi'l- As es- Sekafi (r.a.) müslüman olduğu günden beri vücudunda olan bir ağr&#x;y&#x;,         Rasulullah (s.a.v.)'e arz etti. Rasulullah (s.a.v.) de ona şöyle demiştir; Elini vücudunda ağr&#x;         veren yere koy ve üç defa 'Bismillah' ve yedi defa da '&#x;çimde bulmuş olduğum (hastal&#x;k, ağr&#x;         vb.) şeylerin         şerrinden Allah'a ve O'nun kudretine s&#x;ğ&#x;n&#x;yor ve onunla korunuyorum.' de''.²⁷

Zikir

Hat&#x;rlama anlam&#x;na gelen ''zikir'', tüm müslümanlara emredilen bir ibadettir. Özellikle endişe ve kayg&#x;s&#x; olan kişiler taraf&#x;ndan s&#x;k&#x;nt&#x; duygular&#x;n&#x; hafifletmek için kullan&#x;labilir. Zikrin amac&#x;; Rabb'imizle daha iyi bir ilişki kurabilmek için O'nu, s&#x;fatlar&#x;n&#x; ve verdiği nimetleri ifade etmek ve dillendirmektir. Müslüman, zikirle Allah'a daha da yak&#x;nlaşt&#x;ğ&#x;n&#x; hissetmek suretiyle kendisini, içinde bulunduğu şartlar&#x; ve sağl&#x;ğ&#x; da dahil olmak üzere her şeyi değiştirebilmeye gücü yeten bir Kadir-i Mutlak taraf&#x;ndan korunduğu hissiyle, psikolojik olarak çok ciddi bir şekilde rahatlayacakt&#x;r.

Araşt&#x;rmalar, Allah'a itimad&#x; tam olan kişilerin daha az depresyon ve psikolojik s&#x;k&#x;nt&#x;ya maruz kald&#x;klar&#x;n&#x;, buna karş&#x;l&#x;k Allah'a itimad&#x; zay&#x;f olan kişilerin nevrotik düşünce düzeylerinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktad&#x;r.²⁸ Zikir, sadece daha güvenli bir ilişki kurmaya yard&#x;mc&#x; olmakla kalmaz, ayn&#x; zamanda tak&#x;nt&#x;lar&#x;n&#x; ve zorlant&#x;lar&#x;n&#x; hakl&#x; ç&#x;karmak için Allah'&#x;n gazab&#x;n&#x;, cehennemi ve öldükten sonra günahkarlara verilecek cezaland&#x;rmay&#x; kullanan vesvese kahriyeli hastalar&#x;n hatal&#x; düşüncelerini ve  bilişsel bozukluklar&#x;n&#x; da değiştirmeye yard&#x;mc&#x; olabilir. Allah'&#x;n rahmetine ve kullar&#x;na olan sevgisine odaklanmak için zikirden yararlanmak, muhtemelen imam&#x;n da yard&#x;m&#x;yla hastan&#x;n, Allah ile daha sağl&#x;kl&#x; bir bağ oluşturmas&#x;na yard&#x;m edebilir ve onun yanl&#x;ş düşüncelerini düzeltebilir.

        ''&#x;şte onlar iman edip gönülleri Allah&#x;&#x; zikretmekle, O&#x;nu anmakla huzur bulan kimselerdir. &#x;yi         bilin ki gönüller ancak Allah&#x;&#x; anmakla huzur bulur.''²⁹

        ''Allah Teâla buyuruyor ki: Ben, kulumun hakk&#x;mdaki zann&#x; gibiyim. O, beni and&#x;kça ben         onunla beraberim. O, beni içinden anarsa ben de onu içimden anar&#x;m. O, beni bir cemaat içinde anarsa, ben de onu daha hay&#x;rl&#x; bir cemaat içinde anar&#x;m. O, şayet bana bir kar&#x;ş yaklaş&#x;rsa ben ona bir kulaç yaklaş&#x;r&#x;m. Kim bana yürüyerek gelirse ben ona koşarak giderim.''³⁰

Dua