Öpüşen Dayılar

“ASANSÖRDE YİYİŞEN DAYILAR” YA DA HETEROSEKSÜEL BİZ’İN BULANTISI Nagehan Tokdoğan Disgust kelimesinin Türkçe karşılığına baktığımızda iğrenme, nefret, tiksinme, kusturma kelimeleriyle karşılaşıyoruz. İğrenme, tiksinme ve kus(tur)ma edimleri fiziksel ya da biyolojik çağrışımlar yapsa da aslında hepsi ennihayetinde nefret duygusuna açılan kapıya çıkıyor: dolayısıyla da iğrenme, biyolojik olmaktan öte, bir duygu durumunu imliyor. İğrenme ediminin/duygusunun bir tarihselliği ve toplumsallığı olduğunu öne süren Sara Ahmed,1 bu duyguyu uyandıran nesnelerin esasen “kendinde iğrenç ya da kötü” olmadıklarını, Biz’im onlara yüklediğimiz anlamlar aracılığıyla ve iğrençliğin onlara içkin bir özellik olduğunu varsaymamız nedeniyle, bunu bir hakikat olarak içselleştirdiğimizi söylüyor. İğrençlik atfettiğimiz nesneden iğrenme ediminin, ancak o nesne Biz’e yaklaştığında ve görünür olduğunda açığa çıktığını ve Biz’de bir rahatsızlık duygusu uyandırdığını dile getiriyor. Bu rahatsızlığın temel kaynağıysa, iğrenilen nesnenin iğrenenin dünyasında yabancı-tuhaf-acayip olarak anlamlandırılması. Yani iğrenenin dünyasının sınırlarının dışında olması. İşte yabancı-tuhaf-acayip olmadığını öğrendiğimiz heteroseksüel Biz, kendi sınırlarını homoseksüel2 öteki(ler) üzerinden çiziyor. Kendisini onun aracılığıyla kurduğu homoseksüel ötekinin varlığınıysa reddediyor. Bu reddediş homoseksüel ötekinin heteroseksüel Biz’e bir biçimde yakınlaşmasıyla, onun dünyasının sınırlarına girmesiyle yerini iğrenme ve onun kaçınılmaz bir sonucu olan nefret duygusuna bırakıyor. Görsel, işitsel ya da fiziksel bir biçimde homoseksüel ötekinin heteroseksüel Biz’e yakınlaşmasının, onunla kontak kurmasının iğrenme duygusunu harekete geçirmesi, homoseksüelliğe toplumsal olarak atfedilen bulaşıcılık/yapışkanlık tehlikesini getiriyor ve iğrenme duygusunun öfkeye- korkuya-homofobiye evrilmesini kolaylaştırıyor. Birkaç aydır internet ortamında izlenme rekorları kıran, üzerine binlerce yorum yazılan “asansörde yiyişen dayılar” videosu, dikkatimizi hem bir duygu durumu olarak iğrenme ediminin performatifliğine hem de bu duygunun heteroseksüel Biz’in kurulmasındaki işlevsel rolüne çekiyor. Videoda iki yaşlı erkeğin asansöre binişine ve asansörün kapısının kapanmasının ardından uzun uzun öpüşmelerine, birbirlerinin bedenlerine dokunmalarına, sevişmelerine tanık oluyoruz. Kıyafetleri üzerlerinde olan bu iki erkeğin öpüşme videosunda “pornografik” olarak adlandırılabilecek herhangi bir görüntü yok: Bkz: Ahmed, Sara (). “The Performativity of Disgust”, içinde The Cultural Politics of Emotion, New York: 1 Routledge. Homoseksüel kelimesi, hem tıbbi bir terim olduğundan hem de Türkçe’de aşağılayıcı bir biçimde 2 kullanıldığından politik olarak doğru bir seçim olmasa da, bu kelimeyi pejoratiflik konumundan söküp çıkarmanın önemli olduğunu düşündüğüm için ve yaratılan heteroseksüel-homoseksüel ikiliğinin kuvvetini göstermek açısından kullanmayı tercih ediyorum. çıplak değiller, başlarındaki şapkalardan dolayı yüzleri dahi seçilmiyor, öpüşmek ve birbirlerine arzuyla dokunmak dışında pek bir şey yapmıyorlar. Gelgelelim videonun ismini eksisozluk’e yazdığınızda karşınıza beşyüz küsür entry çıkıyor ve bu entrylerin yüze yakınında “iğrenme” kelimesi geçiyor. Videoyu izleyenlerin çoğunun midesi bulanıyor, kusuyorlar, tiksiniyorlar, şok oluyorlar, öfkeleniyorlar, küfrediyorlar, cinsellikten ve hatta hayattan soğuyorlar. Youtube, ve videonun ilk kez yayınlandığı funduszeue.info gibi sitelerde de durum farksız. Tüm yorumlarda ortak olan ağır homofobi ve nefret söyleminin belkemiğini elbette bu münasebetin iki erkek arasında geçiyor olması oluşturuyor. Aslında heteroseksüel Biz, bu görsel karşılaşmayla birlikte kendisini bir kez daha kuruyor, güçlendiriyor. Ne kadar kuvvetli iğrenirse, homoseksüellikten o kadar uzaklaşıyor. Ne kadar nefret duyarsa, o kadar heteroseksüelleşiyor. Bu karşılaşmada şaşkınlık ve iğrenme duygusunu yoğunlaştıran faktörlerse söz konusu erkeklerin yaşlı, göbekli, bıyıklı, kasketli “dayılar” olması. Yaşamlarında erkek eşcinselliğinin estetize edilmiş biçimleriyle bir şekilde karşılaşmış, görsel, işitsel ya da fiziksel temas kurmuş olanlar için bu görüntü hiç de estetik değil ve tam da bu yüzden “iğrenç”. Heteroseksüel Biz’in dünyasının sınırlarını haddinden fazla zorladığı için, videodaki erkekler Ricky Martin’e ya da Fatih Ürek’e değil, babalarına, dedelerine, dayılarına, amcalarına benzediği için, yani homoseksüel öteki onlara çok yaklaştığı için iğreniyorlar. Sınırı geçmekle kalmayıp, mesafeyi birdenbire ve beklenmedik şekilde kapatan iğrenme nesnesi, artık sokakta, kahvehanede, otobüste, okulda hatta evde, normal yaşamlarını devam ettirdikleri her ortamda hafızalarından sızıyor, peşlerini bırakmıyor, kendisini unutturmuyor. Reddettikleri nesnenin pür sıradanlığıyla, normalliğiyle, bıyığıyla, göbeğiyle, kasketiyle aslında tam da dünyalarına çizdikleri sınırın içinde olduğunu ve homoseksüel öteki karşısındaki kırılganlıklarını, yaralanabilirliklerini fark ettikleri için iğreniyor, öfkeleniyor, korkuyor ve nefret duyuyorlar. Videoda karşılaştıkları homoseksüel ötekinin sıradanlığı, zihin dünyalarında “ibne”nin çağrıştırdığı görsel imgeler repertuarını genişletiyor. Repertuar genişledikçe, homoseksüelliğin yakınlığı ve dolayısıyla bulaşıcılığı/yapışkanlığı karşısında kırılganlık ve yaralanabilirlik ihtimalleri artıyor. Ne kadar çok “iğrendim” derlerse, o kadar çok heteroseksüel ve kırılgan oluyorlar. Heteroseksüel “biz” iğrenme duygusunu kendine saklamak yerine yazmak, söylemek, konuşmak, anlatmak, ilan etmek istiyor. Çünkü iğrenme duygusu ancak başkalarıyla beraber hissedildiğinde anlam kazanıyor ve Biz’i tesis ediyor. Tam da bu yüzden izler izlemez hepsi klavyeye sarılıyor, ne hissettiklerini yazmak, duyurmak istiyorlar. Biz’i kuran heteroseksüellik, iğrenme duygusunu dile getirmenin de ötesinde, homoseksüel ötekinin üzerine hep beraber kustuklarında tescilleniyor.3 Bu yazı, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde açılan Duygular Sosyolojisi doktora dersinin küçük bir 3 çıktısıdır.