Harfleri Karistirma Hastaligi

Disleksi Nedir?

Disleksi okuma bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Çocuğun sesbirimleri birbirinden ayırt etmede yaşadığı zorluktur. Bireyin yaşı, zekası ve aldığı eğitime göre okuması ve okuduğunu anlaması gerekir. Bununla birlikte disleksi, çocuğun sayılan bu özeliklere göre okuma ve okuduğuna anlamada düşük başarı göstermesi olarak tanımlanabilmektedir. Disleksi özel öğrenme güçlüğü başlığının altında değerlendirilmektedir ve bu bozukluğun ortalama yarısını oluşturmaktadır. Çocukların % 10 ila 15’inde görülebilen ve çoğunlukla erkek çocuklarda rastlanan bir bozukluktur.

Disleksi olan çocuklar sözel konularda zorluk yaşarlar. Yazılı bir metni anlayabilmek için çok sık okuma yaparlar. Disleksiye sahip çocuklar yaşıtlarıyla kıyaslandığında pek çok yönden benzerlik gösterirler hatta matematiksel ve mantıksal zekaları yüksek olabilir. Ancak, bu çocuklar harfleri ve kelimeleri karıştırabilirler, bu konuda zorlanabilirler, kelimeleri tersten algılayabilirler. Yani, disleksi çocuğun dil sistemi ile ilgili bozukluk yaşamasıdır. Disleksiye sahip çocukların zekâ düzeylerinde bir sorun olmamakla birlikte okuma ve yazmada güçlük çekerler.

Disleksi Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Anlaşılır?

Disleksi belirtileri çocuktan çocuğa değişim gösterebilmektedir. En yaygın işareti kelimelerin kodlanmasında yaşanmaktadır. Çocuk harfleri ve heceleri eşleştirmede sorun yaşar. Örneğin, çocuk elma sözcüğünü emla şeklinde yazabilir. Aynı zamanda, çocuk harf ve sayıları algılamada sorun yaşar. Harf ve sayıları ters olarak düşünüp o şekilde algılayabilir. Örneğin, çocuk b harfini d şeklinde algılayabilir. Bebe kelimesini dede şeklinde ifade edebilir. Aynı şekilde 9 ile 6 rakamını da karıştırabilir. Harfler ve kelimeler arasındaki mesafeyi algılamada zorlanabilir. Çocuğun disleksi olduğu ilkokula başladığında ilk olarak ailesi tarafından fark edilmektedir. Çocuk okuma, yazma ve konuşmada sorun yaşıyorsa uzmana götürülmelidir.

Bunların yanı sıra, disleksiye sahip çocuklar bazı motor becerileri yerine getirmede zorlanabilirler. Örneğin, ayakkabılarını ters giyme, yanlış düğmeleme ve ayakkabı bağcıklarını ters yapma gibi ince motor becerileri yerine getirmede zorlanabilirler. Yönleri karıştırma gibi bir durum olabilir. Haritada bir yeri göstermede zorluk çekebilirler. Sıralı görevlere uymada zorluk yaşayabilirler. Görevleri tamamlarken daha fazla zamana ihtiyaçları olabilir. Çevreleri ile iletişim kurmada zorlanabilirler. Konuşma hızları yavaştır, görsel ifadeleri anlamada zorluk çekebilirler. Okumada zorluk yaşadıkları için kelime dağarcıkları düşük olur ve bu da kendilerini ifade etmelerine yansır.

Disleksi rahatsızlığı farklı yaşlarda farklı şekillerde görülmektedir. Erken çocukluk döneminde olan çocuklar harf ve heceleri eşleştirirken ve kelime öğrenirken zorlanırlar. İlkokula giden çocuklar ise kelimeleri hecelerine ayırmada zorluk yaşarlar ve uzun kelime ve cümleleri algılamakta zorlanırlar. Ortaokul dönemindeki çocuklarda heceleme hataları görülebilir, cümleleri algılamak için çok kez tekrar ederler. Çocukların konuşma ve okuma hızları arasında da farklılık görülmektedir. Çocuklar rahat bir şekilde konuşurlarken, okumada ise düşük bir düzeyde olabilirler.

Çocuk gelişim özelliklerine göre harfleri heceleme, kelimeleri doğru okuma ve yazmada sıkıntı yaşıyorsa disleksiye sahip olduğu anlaşılabilir. Çocuğun zekâsı ile disleksi rahatsızlığı arasında herhangi bir ilişki yoktur ancak çocuğun sahip olduğu öğrenme güçlüğü tüm hayatı boyunca devam edebilir. Gerekli destek, eğitim ve tedavi sağlandığında ise disleksi rahatsızlığı iyileşebilir.

Disleksi, disleksi eğitimi, disleksi testi gibi konularda bizimle iletişime geçebilirsiniz. Değerlendirme seansımız ücretsizdir. Aşağıdaki formu doldurarak ücretsiz disleksi değerlendirme seansımıza katılabilirsiniz.

Basamak Disleksi Merkezi Ümraniye/Madenler’de. Çekmeköy metro durağının hemen yanında.

İçindekiler

Disleksi nedir?

Özgül öğrenme güçlüğünün alt başlığı olan disleksi; zekâsı normal ya da normalin üstünde olan bireylerin, standart testlere göre yaş, zekâ düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, konuşma, akıl yürütme, matematik ve yazılı anlatım düzeyinin beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur.

Disleksinin belirtileri nelerdir?

Disleksinin okul öncesi belirtileri şu şekildedir:

• Harfleri ve onlara ait olan sesleri karıştırma
• Yeni kelimeleri öğrenmekte gecikme
• Konuşmada gecikme
• Uzun kelimeleri doğru bir şekilde telaffuz edememe
• Bazı aktivitelerde yavaş tepki verme (harf, kelime oyunları gibi)
• Kopyalama ve boyamada zayıflık

Okul çağındaki disleksili bireylerde görülebilecek bazı özel belirtiler ise şunlardır:

• Yirmiye kadar sayma, haftanın günlerini sayma, alfabeyi sayma gibi basit sıralamaları yapmakta zorlanma,
• “Gel-yel” gibi kelime kafiyelerini anlamada zorlanma,
• Okumaya başlamada zorluk,
• Kelimeleri yanlış şekilde hecelemede ve telaffuzda zorlanma,
• Nesnelerin isimleri yerine sık sık “şey, o, şu” gibi genel kelimeler kullanarak geçiştirme, kelimeyi hatırlamada zorlanma,
• Harfleri ve rakamları yanlış yerleştirme (9 yerine 6 veya d yerine p yazmak gibi)
• Matematiksel işlemleri yapmada sıkıntı,
• Sözlü ve yazılı dili organize edememe,
• Numaraları ezberlemede sıkıntı yaşama,
• Uzun okuma parçalarını takip etme ve anlamada sıkıntı yaşama,
• Yazmada güçlüklerle karşılaşma,
• Okuduklarını anımsayamama ve okunan metinden anlam ve sonuçlar çıkaramama,
• Okunan bir öykü ile ilgili soruları yanıtlarken o öyküden edinilen bilgiyi değil de genel bilgi birikimini kullanma,
• Sınıfta yüksek sesle okumaktan kaçınma gibi sıkıntıların yaşanmasıdır.       

Disleksinin yetişkinlikte de devam eden bir yapısı vardır. Yetişkin disleksililerin karşı karşıya kaldıkları durumlar şunlardır:

• Akıcı okumada problem yaşama,
• Anlayabilmek için, aynı şeyi birden fazla okumak zorunda kalma,
• Yazım yanlışları yapma,
• Not alma gibi düşünceyi kâğıda geçirme tekniklerinde zorluk çekme,
• Sağ̆-sol kavramlarında halâ sıkıntı yaşama,
• Çok iyi bildiği bir yerde bile kaybolabilme,
• Yabancı dil öğrenmekte problem,
• PIN kodu, telefon şifresi, bilgisayar şifresi veya telefon numarası gibi şeyleri hatırlamakta zorlanmak gibi sorunlar yaşanmaktadır.
• Not: Bu belirtilere rastlanan tüm bireylerin disleksili olduğu kanısından uzak durmak gerekir.    

Disleksinin Çeşitleri Nelerdir?

Birincil Tip Disleksi

• En yaygın olan disleksi türüdür.
• Yaşam boyu devam etmekle beraber kalıtsaldır.
• Beyin korteksinde işlev bozukluğu olması nedeniyle ortaya çıkar.

Sekonder (Gelişimsel) Tip Disleksi

• Sekonder tip disleksi birincil tip disleksiden farklı olarak yaşla beraber azalmaktadır.
• Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülür.
• Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken aşamalarında başlar.

Travma Tipi Disleksi

• Beyin alanında okuma ve yazmayı kontrol eden bölgede fiziksel bir yaralanma olduğunda oluşur.

Fonolojik Disleksi

• Fonolojik disleksiye sahip bireyler, fonem (kelimeleri birbirinden farklı kılan en küçük konuşma birimleri) adı verilen ses birimlerini kullanmada sorun yaşarlar. Fonolojik becerilerde zorlanan bu bireyler alfabetik sesleri çıkarmada, anlamsız kelimelerin okunmasında problem yaşarlar. Bu nedenle genellikle yavaş okuyuculardır.

Yüzeysel Disleksi

• Yüzeysel disleksi yaşayan bireyler kelime ve sesleri tanımada ve ezberlemede zorluk yaşarlar.

Görsel Disleksi

• Beynin gördüklerini tam olarak alamaması nedeniyle görsel disleksi yaşayan bireyler, gördüklerini okuma ve hatırlamada sorun yaşarlar. Bu durum harflerin ve kelimelerin doğru sırada hatırlanmasını engeller.

Disleksinin nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?

Disleksinin nedeni tam bilinmemekle beraber beyin bölgelerinin bilgi işleme süreçlerinde sorunlar yaşamasından kaynaklandığı öngörülmektedir.

Disleksi genetik altyapısı olan bir durumdur. Ancak bu durum tek başına bir neden değildir.

• Çevresel faktörler,
• Bozuk aile etkileşimi,
• “Prenetal Stres” olarak adlandırılan, anne adayının günlük yaşam olaylarından veya çevresel zorluklardan kaynaklanabilecek psikososyal veya fiziksel strese maruz kalması, gibi unsurlar disleksinin ortaya çıkma olasılığını artırır.

Disleksinin risk faktörleri şunlardır:

• Gebelikte sigara, alkol ve madde kullanımı
• Erken doğum
• Doğum sırasında oksijensiz kalma
• Eşler arasında kan uyuşmazlığı
• Beslenme eksikliği
• Ebeveynlerde disleksi veya diğer öğrenme bozukluklarının olması

Disleksi hangi yaşlarda ortaya çıkar?

Okul öncesi dönemde belirti gösteren disleksinin, belirgin hale geldiği dönemin genellikle okul yılları olduğu vurgulanmaktadır.

Disleksi, nörogelişimsel bir bozukluk olan “Özgül Öğrenme Güçlüğü”nün bir alt tipidir. Nörogelişimsel bozukluklar, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu gelişimin erken dönemlerinde ortaya çıkan ve genellikle yaşam boyu süren durumlardır. Bulguların belirginleşmesi her çocukta aynı dönemde olmamaktadır.

İki yaşına kadarki süreçte söylemesi gereken cümleleri söyleyemeyen çocuklarda disleksi gelişme riski yüksektir. Çocukların dikkatli bir şekilde takip edilmeleri ve incelenmeleri sonucunda yaş arasında bile disleksi tanısı koyulabilmektedir.

Disleksi tanısı nasıl konur? Disleksi testi kaç yaşında yapılır?

Disleksiyi teşhis edebilecek belirli ve tek bir test yoktur. Disleksi tanısı konulurken birçok etken göz önünde bulundurulmalıdır.

Disleksi semptomları görülen birey, öncelikle tıbbi bir muayeneden geçmeli ve bu semptomların oluşmasını destekleyen herhangi fizyolojik sorun olup olmadığından emin olunmalıdır. Tedaviye başlamadan önce sorunun, aile yapısının, sosyal ve gelişimsel öykünün iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Bir arada görülen duygusal, sosyal ve davranışsal sorunlar varsa bunlara yönelik gerekli tedavilerin (bireysel-ailesel, ilaç-davranışçı) uygulanması gerekir.

Disleksi tanısı koyarken çeşitli zekâ testleri ve psikolojik testler çok yardımcı olmaktadır. Bu testlerden bazıları şunlardır:

• Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği (WISC-III)
• Bender Gestalt Görsel Motor Algılama Testi
• Görsel İşitsel Sayı Aralığı Testi (VADS)
• İşitsel Algı Testi (TAPS)
• Görsel Algı Testi (TVPS)
• Peabody Bireysel Başarı Testleri (PIAT)
• Çocuklar için Kaufman Değerlendirme Bataryası (KABC)
• Stanford-Binet Zekâ Ölçeği

Disleksinin tedavi yöntemleri nelerdir?

Disleksi ve tüm öğrenme güçlüklerinin tedavisi “özel eğitim”dir. Okulda verilen eğitimden farklı olan bu eğitim türü; çocuğun okul eğitiminin yanında bireysel ya da grup halinde aldığı özel bir eğitimdir. Bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından verilmesi gereken özel eğitim sadece eğitim süreciyle sınırlı kalmamalı ve aileye de bu konuya ilişkin eğitim verilmelidir.

Öğrenme güçlüğünü ortadan kaldıracak ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak eşlik eden kaygı bozukluğu ve depresyon gibi psikiyatrik bir hastalık varsa bu hastalıklar tedavi edilmelidir.

Dikkat eksikliği eşlik eden bireylerde dikkati artıracak ilaçlar kullanılabilir. Disleksinin şiddetine göre sunulan eğitim desteğinin süresi ve yoğunluğu değişebilmektedir. Hafif düzeydeki olgularda kısa süreli eğitim desteği bile yeterliyken; ağır vakalarda destek sürmesine rağmen akademik zorluklar devam edebilir.

Tedavide; uğraş terapisti, konuşma terapisti, sosyal gelişimci ve eğitmenlerin bir arada çalıştıkları özel eğitim programları önerilmektedir. Ayrıca ince motor kasları geliştirici faaliyetler yapılmalıdır.

Disleksi kendiliğinden geçer mi?

Disleksi kendiliğinden geçen bir bozukluk değildir. Dislektik bir çocuğa ya da yetişkine müdahalede bulunulmaması durumu daha da fazla olumsuzlaştırır. Özellikle çocukluk döneminde konulan disleksi tanısında erken müdahale son derece önemlidir. Disleksiye müdahale edilmediği, destek eğitim programlarına başlanılmadığı sürece semptomlar gözlemlenmeye ve bu semptomlar kişinin hayatını zorlaştırmaya devam eder.

Dislestik çocuklar nasıl hissederler?

Anksiyete, dislestik çocukların en sık yaşadığı duygusal semptomlardan biridir.

• Disleksinin yol açtığı duygusal sorunların çoğu, okul veya sosyal ortamlarda hayal kırıklığı yaratır. Sık sık hayal kırıklığı yaşamak öfke uyandırır. Dislestik çocuğun öfkesi okul arkadaşlarına ve öğretmenlerine yönelik olur.
• Çocuklar yetersizliklerini gördükçe ve hayal kırıklığı yaşadıkça, kendilerini diğerlerine oranla daha aşağıda hissederler. Bu duyguların yerine güçlü ve verimli duyguların varlığı, onların çevreyi daha iyi yorumlamalarına ve kontrol etmelerine imkân sağlayacaktır.
• Öğrenme güçlüğü, dislestik çocukların üzüntü ve acı duygularını yoğun olarak hissetmelerine neden olur. Bu nedenle depresyon dislestik bireylerde sık görülen bir duygudur.
• Dislestik bireylerin dış görünüşlerine karşı son derece hassas oldukları bilinmektedir.