Medya Okuryazarlığı Kılavuz Kitabı
ALAG&#;ZL&#;,&#;ağrı, T&#;rkiye’de ve Avrupa Birliği &#;lkelerinde Medya Okuryazarlığı, Uzmanlık Tezi (Danışman Ayşen Bayrı, &#;st Kurul Uzmanı), T.C Radyo Ve Televizyon &#;st Kurulu, Ankara, Ocak ALTUN A., (), “e-Okuryazarlık”, Milli Eğitim Dergisi, Sayı ALTUN Adnan, “Kanada’daki Medya Okuryazarlığı Eğitimi &#;zerine Bir Değerlendirme”, Abant İzzet Baysal &#;niversitesi Dergisi, Cilt: 10, sayı: 2, Yıl: 10 Aralık, ALPAN BANGİR, “G&#;rsel Okuryazarlık Ve &#;ğretim Teknolojisi”, Y&#;z&#;nc&#; Yıl &#;niversitesi, Eğitim Fak&#;ltesi Dergisi. Aralık Cilt:V, Sayı:II, ALGAN E., “Medya Okuryazarlığına Politik Bir Bakış, Medya Okuryazarlığı Hareketi”, I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı Bildirileri, Marmara &#;niversitesi İletişim Fak&#;ltesi Yayını, İstanbul, APAK &#;zlem, T&#;rkiye, Finlandiya Ve İrlanda İlk&#;ğretim Programlarının Medya Okuryazarlığı Eğitimi A&#;ısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Y&#;ksek Lisans Tezi, Kocaeli &#;niversitesi Sosyal Bilimler Enstit&#;s&#;, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Programları ve &#;ğretim Programı, Kocaeli, (Danışman: Yrd. Do&#;. Dr. Belgin Tanrıverdi), AYRANCI &#;. & K&#;ŞGEROĞLU N. & G&#;NAY Y. “Televizyonda &#;ocukların en &#;ok seyrettikleri saat&#;lerde g&#;sterilen filmlerdeki şiddet d&#;zeyi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, ; 5(3), BALABAN S. J. & &#;NAL F. & K&#;&#;&#;K M. “İlk&#;ğretim Medya Okuryazarlığı Dersinin Ama&#;larının ve Etkinliklerinin Değerlendirilmesi”, 8th International Educational Technology Conference, Eskisehir, Turkey, BİLİCİ İbrahim E., T&#;rkiye’de Orta&#;ğretimde Medya Okuryazarlığı Dersi İ&#;in Bir Model &#;nerisi, Erciyes &#;niversitesi Sosyal Bilimler Enstit&#;s&#; Gazetecilik Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, (Danışman: funduszeue.info &#;zgen), BİLİCİ, İbrahim E., Medya Okuryazarlığı ve Eğitimi, İstanbul, Nobel Yayıncılık, BİNARK M. & BEK M.G., Eleştirel Medya Okuryazarlığı Kuramsal Yaklaşımlar ve Uygulamalar, Kalkedon Yayıncılık, İstanbul, &#;IĞ &#;., (&#;ev), “K&#;lt&#;rel Araştırmalar ve Sosyal Teori: Eleştirel Bir M&#;dahale”, 4. Boyut İletişim Toplum K&#;lt&#;r Dergisi, &#;INARLI İ. & YILMAZ E.. “Sağlık Bilincinin Oluşturulmasında Medya Okuryazarlığının &#;nemi”, in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu, Melda Cinman Şimşek (Der.) İstan&#;bul, Parşomen Yayıncılık, , ERDOĞAN M&#;ge Toker, Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasında Medya Okuryazarlığının Rol&#;, Uzmanlık Tezi (Danışman, Prof. Dr. Mutlu Binark), T.C. Başbakanlık Kadının Stat&#;s&#; Genel M&#;d&#;rl&#;ğ&#;, Ankara, ERT&#;RK, Y.D. & G&#;L A.A, &#;ocuğunuzu Televizyona Teslim Etmeyin,Medya Okuryazarı Olun, Ankara, Nobel Yayınları, HEPKON Z. & AYDIN O. Ş., “Medya Okuryazarlığına Politik Bir Bakış: Medya Okuryazarlığı Hareketi”, in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu, Melda Cinman Şimşek (Der.) İstanbul, Parşomen Yayıncılık, , HOBBS, Renee, “Medya Okuryazarlığı Hareketinde Yedi B&#;y&#;k Tartışma”, Ankara &#;niversitesi Eğitim Bilimleri Fak&#;ltesi Dergisi, Yıl: , Cilt: 37, Sayı: 1, , &#;ev: Melike T&#;rk&#;n Bağlı. İNAL Kemal, Medya Okuryazarlığı Elkitabı, Ankara, &#;topya Yayınevi, İNCEOĞLU G. Y. & AKINER N., (Ed), Medya ve &#;ocuk Rehberi, İletişim Araştırmaları İ&#;in Rehber Kitap, Konya, Eğitim Kitabevi, İNCEOĞLU Y., “Medyayı Doğru Okumak”, in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu, Melda Cinman Şimşek (Der.) İstanbul, Parşomen Yayıncılık, , JOLLS Tessa & THOMAN Elizabeth, Y&#;zyıl Okuryazarlığı, Ankara, Ekinoks Yayınları, KUTOĞLU &#;., “Medya Okuryazarlığı ve &#;ocuk Eğitimi”, I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı Bildirileri, Marmara &#;niversitesi İletişim Fak&#;ltesi Yayını, İstanbul. McLUHAN, Marshall, Yaradanımız Medya, İstanbul, Turkuvaz Kitap, , &#;ev: &#;nsal Oskay. MEB, Talim ve Terbiye Kurulu ve RT&#;K, İlk&#;ğretim Medya Okuryazarlığı Dersi &#;ğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara, &#;NAL H. İ., “Medya Okuryazarlığı: K&#;t&#;phanelerde Yeni &#;alışma Alanı”, T&#;rk K&#;t&#;phaneciliği, Cilt: 21, Sayı: 3, , &#;ZAD B. E., “Medya Okuryazarlığı ve Yetişkinlerin &#;ğrenmesi”, in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu, Melda Cinman Şimşek (Der.) İstanbul, Parşomen Yayıncılık, , PEKMAN C., “Avrupa Birliğinde Medya Okuryazarlığı” in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu, Melda Cinman Şimşek (Der.) İstanbul, Parşomen Yayıncılık, , SADRİU Selma, Se&#;meli Medya Okuryazarlığı Dersi Alan İlk&#;ğretim İkinci kademe &#;ğrencilerinin Ders Sonu &#;ıktılarına Y&#;nelik Bir Pilot Araştırma, İ.&#;.Sosyal Bilimler Enstit&#;s&#; Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı Yayımlanmamış Y&#;ksek Lisans Tezi, İstanbul, (Danışman: funduszeue.info&#;.Dr.Yıldız Dilek Ert&#;rk), ŞAHİN Abdurrahman, Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Ankara, Anı Yayıncılık, ŞİMŞEK Melda Cinman & T&#;RKOĞLU Nur&#;ay, Medya Okuryazarlığı, İstanbul, Parş&#;men Yayınları, , 1. Baskı. TAŞKIRAN N. &#;., Medya Okuryazarlığına Giriş, İstanbul, Beta Basım, TERKAN N. & YILMAZ A. & TAYLAN A., “Risk Altındaki &#;ocuklar” in “Eleştirel Okur Yaratma Projesi: “Medya Okuryazarlığı”nı Eleştirel Okumak”, 4. Uluslararası &#;ocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası &#;ocuk Filmleri Festivali ve Kongresi, İstanbul: İstanbul &#;niversitesi İletişim Fak&#;ltesi Yayınları, , Cilt 1, THOMPSON J. B., Medya ve Modernite, İstanbul, Kırmızı, , &#;ev: Serdar &#;zt&#;rk. TOPUZ H., “Medya Eğitimi: Medya &#;&#;z&#;mlemesi”, funduszeue.inforarası Medya Okuryazarlığı Konferansı Bildirileri, T&#;rkoğlu N. (Ed.), Marmara &#;niversitesi İletişim Fak&#;ltesi Yayını, İstanbul, TRESKE G., “Medya Okuryazarlığı Neden Gerekli?” in Medya Okuryazarlığı, Nur&#;ay T&#;rkoğlu & Melda Cinman Şimşek (Der.) İstanbul, Parşomen Yayıncılık, , T&#;RKOĞLU, Nur&#;ay, () “T&#;rkiye’de Medyanın D&#;n&#;ş&#;m&#; ve Medya Okuryazarlığı Zemini”, in Medya Okuryazarlığı, N.T&#;rkoğlu ve M.C.Şimşek (ed.), İstanbul, Kalemus Yayınları VARLI Ali Murat & AKKOR G&#;l, Ayşen, Medya Okuryazarlığı: Avrupa Profili, Umuttepe Yayınları , , 1. Baskı. T&#;ZEL M. Sait, “G&#;rsel Okuryazarlık in Eleştirel Medya Okuryazarlığı. Kuramsal Yaklaşımlar ve Uygulamalar, M. Binark & M. Gencel Bek, İstanbul, Kalkedon Yayıncılık, İNTERNET ERİŞİMLERİ: ALDEMiR Ahmet, “Bilgiye Erişimde Yeni Yaklaşım: Bilgi Okuryazarlığı”, funduszeue.info, AVŞAR Zakir, Medya Okuryazarlığı, funduszeue.info 15, Sayı 2, ALTUN Adnan, “T&#;rkiye’de Medya Okuryazarlığı”, funduszeue.info%20dosya/Pdf/bahar/Tzel_Sait%Pdf, Erişim Tarihi: BİNARK Mutlu, funduszeue.info, BİNARK Mutlu, funduszeue.info HARTIG H, “Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel M&#;d&#;rl&#;ğ&#; Azınlıklar, Medya ve Eşitlik”, funduszeue.info KURUDAYIOĞLU Mehmet & T&#;ZEL funduszeue.info, “Y&#;zyıl Okuryazarlık T&#;rleri, Değişen Metin Algısı Ve T&#;rk&#;e Eğitimi” - XXVIII-/ G&#;z , funduszeue.info%20TURK%20DILI/ms_metin/ms_funduszeue.info, PINAR &#;vg&#;, 19 Ekim , funduszeue.info, PORGHAM Savash, funduszeue.info 03 Mar ,Turkey, Acibadem, funduszeue.info?Guid=CC-7BEAE6CAFAA, funduszeue.info, funduszeue.info, Erişim Tarihi: funduszeue.info?Guid=28EBFCC87BB-A78C-6C3CFD6B&MenuId=2, funduszeue.info, funduszeue.info funduszeue.info?Guid=CC-7BEAE6CAFAA, funduszeue.info funduszeue.info?Guid=0AB3-CBB33CE&MenuId=2, file:///C:/Users/Ajans1/Downloads/dosya_funduszeue.info, funduszeue.info?Guid=E56CECEBAE-A12C-BEBEAB&MenuId=2, funduszeue.info, funduszeue.info, ayrıca, ADORNO Theodor W., Minima Moralia, İstanbul, Metis Yayınları, &#;ev: Orhan Ko&#;ak & Ahmet Doğukan, AKDENİZ Yaman & ALTIPARMAK Kerem, İnternet: Girilmesi Tehlikeli ve Yasaktır, Ankara, İmaj Kitapevi, ASLAN Kemal, Haber Nasıl Okunur?, İstanbul, Anahtar Kitaplar Yayınevi, BARBEY Francis, L’education aux medias, Paris, Editions Publibook, BİNARK Mutlu, Yeni Medya &#;alışmaları, Ankara, Dipnot Yayınları, BİNARK, Mutlu, Yeni Medya &#;alışmalarında Araştırma Y&#;ntem Ve Teknikleri, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, BOURDIEU Pierre, Televizyon &#;zerine, İstanbul, YKY Yayınları, funduszeue.infoı, , &#;ev: Turhan Ilgaz. CALLENBACH Ernest, Ekotopya, Agora Kitaplığı, , funduszeue.infoım, T&#;rk&#;esi: Osman Akınbay. CORROY-LABARDENS Laurence & BARBEY Francis & KIYINDOU Alain, Education aux mediaux a l’heure des reseaux, Paris, L’Harmattan, &#;ELİK Ramazan & DALGALIDERE Serta&#;, Yeni ve Geleneksel Medya Okumaları, İstanbul, İskenderiye Kitap, &#;OBAN Barış & ATAMAN Bora (Der), Panoptikon, İstanbul, Ege Basım, DAYI Didem & TEKCAN Eda (Ed), G&#;r&#;nt&#; &#;retimi ve G&#;ndelik Hayat, İstanbul, Kırk Yayınevi, DEGAETANO Gloria, Medya &#;ağında İyi Anne Baba Olmak, Ankara, Nobel Yayıncılık, , &#;ev: Nil&#;fer Pembecioğlu &#;cel. ERG&#;L Hakan & G&#;KALP Emre & CANG&#;Z İncilay, Medya ne ki …Her şey yalan!, İstanbul, İletişim Yayınları, FOUCAULT Michel, Hapishanenin Doğuşu, Ankara, İmge Kitabevi, , funduszeue.infoı, &#;ev: Mehmet Ali Kılı&#;bay. FRAU-MEIGS D. ( Ed.), Media Education: A Kit for Teachers, Students,Parents and Professionals, Paris, UNESCO, FRAU-MEIGS, Socialisation des jeunes et education aux medias, Toulouse, Editons Eres, FREIRE Paulo & MACEDO Donaldo, Okuryazarlık, Ankara, İmge Kitabevi, &#;ev: Serap Ayhan. FREIRE Paulo, Ezilenlerin Pedagojisi, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, , funduszeue.infoım, &#;ev: Dilek Hattatoğlu & Erol &#;zbek GİRİTLİ İNCEOĞLU Yasemin & AKINER Nurdan (Der), &#;ocuk ve Medya, Konya, Eğitim Kitapevi Yayınları, GOODY jack, Yazılı ve S&#;zel Arasındaki Etkileşim, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, , T&#;rk&#;e &#;eviri: Osman Bulut. G&#;NG&#;R Nazife, İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar, Ankara, Siyasal Kitabevi, HERMAN Edward s. & CHOMKSY Noam, Rızanın İmalatı, Bgst Yayınları, İstanbul, , funduszeue.infoım, T&#;rk&#;esi: Ender Abadoğlu. JENKINS Henry, Cesur Yeni Medya, İstanbul, İletişim Yayınları, , &#;ev: Nihan Yeğengil. KASTEN Wendy & YILDIRIM Kasım, T&#;rk &#;ğrencilerin İyibirer Okuryazar Olmalarına Y&#;nelik &#;neriler, Ankara, Maya Akademi Yayınevi, KIRIK Ali Murat (Ed), Medya &#;ağında İletişim, İstanbul, &#;izgi Kitabevi, K&#;&#;&#;K Durur Elif (Ed), Medya Okuryazarlığı, Ankara, Siyasal Kitabevi, MANOVICH Lev, Le langage des nouveaux medias, Paris, Les Presses du Reel, MCQAIL Denis & WINDAHL Sven, Kitle İletişim Modelleri, Ankara, İmge Kitabevi, , &#;ev: Konca Kumlu. MEHMED SAİT PAŞA, Gazeteci Lisanı, Ankara, Kırkıncı Yıl Kitaplığı, , Hazırlayan: Ersin &#;zarslan MORE Thomas, Utopia, İstanbul, Say Yayınları, , funduszeue.infoı, &#;ev: İsmail Yerg&#;z. MUTLU E., İletişim S&#;zl&#;ğ&#;, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, OSKAY &#;nsal, Yıkanmak İstenmeyen &#;ocuklar Olalım, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul , &#;NCEL TAŞKIRAN Nurdan (Ed), Medya Okuryazarlığı: Avrupa Profili, İzmit, Umuttepe Yayınları, PARIKKA Jussi, Medya Arkeolojisi Nedir?, İstanbul, Ko&#; &#;niversitesi Yayınları, , &#;ev: Ebru Kılı&#;. POSTMAN Neil, Teknopoli, İstanbul, Paradigma Yayınları, , &#;ev: Mustafa Emre Yılmaz. RIALLAND-SAUVAJOL Caroline, Infobesite, Paris, Vuibert, RIALLAND-SAUVAJOL Caroline, Mieux s’informer pour mieux communiquer, Paris, Dunod, RT&#;K, Medya Okuryazarlığı Şiir Kitabı, Ankara, RT&#;K, Şiddetsiz Yayınlar Şiddetsiz Yarınlar, Ankara, SEZER Nil&#;fer, & YILMAZ SERT Nuray (Der), Medya Okuryazarlığı &#;zerine.., Konya, Eğitim Yayınevi, SEZER Nil&#;fer &YILMAZ SERT Nuray, “Online Medya Okuryazarlığının Yetişkinler İ&#;in &#;nemi “Online Haber Sitelerindeki Bannerlara Y&#;nelik Bir İnceleme” AJIT‐e: Online Academic Journal of Information Technology Fall/G&#;z – Cilt/Vol: 4 ‐ Sayı/Num: 13 DOI: /‐xfunduszeue.info‐funduszeue.info?menu=pages&p=details_of_article&id=80 SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info?h=11 SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info?v=WhrMHPMThrE SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info SEZER Nil&#;fer, funduszeue.info?v=jvZIikF3oj4 SEZER Nil&#;fer, İlk&#;ğretim Medya Okuryazarlığı &#;ğretmen Kılavuzu Kitabı, (Yayınlanamamıştır) SEZER Nil&#;fer, İlk&#;ğretim Medya Okuryazarlığı Ders Kitabı, , (Yayınlanamamıştır) SEZER Nil&#;fer, İlk&#;ğretim Medya Okuryazarlığı &#;ğrenci &#;alışma Kitabı, , (Yayınlanamamıştır) SLATER Phil, Frankfurt Okulu, İstanbul, Kabalcı Yayınevi, , &#;ev: Ahmet &#;zden. ŞAHİN, Abdurrahman, Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Ankara, Anı Yayıncılık, , Genişletilmiş funduszeue.infoı. ŞİMŞEK Tacettin (Ed), Okul &#;ncesinde &#;ocuk Edebiyatı ve Medya El Kitabı, Ankara, Grafik Yayınları, TAŞ Oğuzhan, İletişim, Medya ve K&#;lt&#;r, Ankara, &#;topya Yayınları, TRT, Uluslararası &#;ocuk ve Medya Kongresi II Kitap&#;ığı, Ankara, UĞURLU Gizem (Ed), Sobe: &#;ocuklara Dair B&#;y&#;kler İ&#;in Medya Okumaları, Konya, Literat&#;rk, UYANIK Muvaffak, Yeni Okulun Ders Vasıtalarından Gazete, Ankara, Kırkıncı Yıl Kitaplığı, , funduszeue.infoı. YAYLAG&#;L Levent, Kitle İletişim Kuramları, Ankara, Dipnot Yayınları, , funduszeue.infoı.
1 THE MORE MEDIA LITERATE, THE MORE SOCIALLY COMPETENT Medya Okuryazarlığı ve Sosyal Yeterlilik Öğretmen Klavuz Kitabı Öğretmen Kitabı Türkçe Versiyon
2 Avrupa Birliği Erasmus + Programı tarafından finanse edilmektedir. Bununla birlikte, Avrupa Komisyonu ve Türkiye Ulusal Ajansı, burada bulunan bilgilerin herhangi bir şekilde kullanılmasından sorumlu tutulamaz. Copyright Kılavuzun yayın hakları projede yer alan kurumlara aittir. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde fotokopi, faks veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan alıntılar yapılamaz. Normal ve kanuni alıntılarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
3 Proje Ortakları: Erzurum Milli Eğitim Müdürlüğü (Türkiye) Turk Telekom Nurettin Topçu Sosyal Bilimler Lisesi (Türkiye) Grigore Moisil National College (Romanya) Deák Ferenc Foundation (DFF) (Macaristan) Felsőnyék Municipality (Macaristan) Vrakún Municipality and Ferenca Móru Elementary School (Slovakya) Institute for Advanced Communication Management (INUK) (Slovenya)
4 Yazarlar Romanya Ekibi Türkiye Ekibi Ana-Maria Ghioc Iulia Perju Viorica Avram Ana-Sorina Negoiță Ramona Stăncurel Gabriela Alexandru Camelia Bucur Dana- Corina Bobocea Mihaela Garabet Osman Yağmur Özgür Ergin Dr. Hüccet Vural Erdinç Ata Emrah Gören Nimet Tohumcu Orhan Çalık Vildan Ulaş Ümit Çelik
5 İçindekiler 1. Metodoloji 2. Destek Materyalleri 3. Ders Planları 4. e-içerik 5. Sözlük
6
7 METODOLOJİ
8 Metodoloji Medya Okuryazarlığı Sorgulamaya Dayalı Bir Yaklaşım Okuryazarlığın kapsamı, öğrencilerin günlük hayatta karşılaştığı arabulucu mesajların aynı zamanda birden fazla yerde bulunmasından dolayı içten içe değişmiştir. Böylesine medyaya doymuş bir ortama medya metinlerini de anlamayı kapsayacak okuryazarlık teriminin yeni bir versiyonu gerekmektedir. Geleneksel okuryazarlık, metin mesajlarını yazmanın yanında okuma ve analiz etme kapasitesini de içerir. Ancak, içinde yaşadığımız çoğu görsel kültür sadece basılı mesajlara bağlı metinlerden resim ve videoların eleştirel analizini ve üretimini gerektirir; böylece öğrencilerin yüzyılın eleştirel düşünür ve bilgili vatandaşları olarak tam donanımlı bir şekilde yetişmeleri sağlanacaktır. Medya okuryazarlığı çok geniş bir terimdir ve her ne kadar çok fazla açıklaması ve yorumlanma şekli olsa da aşağıdaki açıklamalar terimi anlamamıza yardımcı olacaktır. Medya okuryazarlığı eğitimi yüzyıl yaklaşımıdır. Yazdırmaktan, internetteki videolara kadar bir çerçeveye çeşitli yollarla erişim, analiz etme, değerlendirme, yaratma ve katılım imkânı sağlamaktadır. Medya okuryazarlığı sorgulamanın temel yetenekleri, demokrasi toplumunun ihtiyacı olan kendini ifade etme yeteneğinin yanı sıra toplumdaki medyanın rolü için bir anlam inşa eder. (Centre for Media Literacy) 1 Medya okuryazarlığı eğitiminin amacı her yaştan insanın günümüz dünyasında eleştirel düşünür, etkili konuşmacı ve aktif bir vatandaş olması için gereken sorgulama alışkanlıklarını ve ifade yeteneklerini geliştirmesine yardımcı olmaktır. (NAMLE) 2 Medya okuryazarlığının amacı günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız medya mesajlarının çeşitli türlerine karşı farkındalığı arttırmaktır. Medya okuryazarlığı medyanın insanın bakış açısını ve inançlarını ne kadar filtrelediğinin, popüler kültürlerine nasıl şekil verdiğinin ve kişisel kararlarını nasıl etkilediğinin farkına varılması bakımından insanlara yardım etmelidir. İnsanları tedbirli tüketici ve bilginin üreticisi yapmak için onları eleştirel düşünme ve yaratıcı sorun çözmeyle güçlendirir. (European Association for Viewers Interests) 3 Yukarıdaki açıklamaları göz önünde bulundurunca, medya okuryazarlığı okullarda öğretmek için yeni bir ders değil ancak öğrencilerin hayatlarının her köşesinde eriştikleri kalıcı medya mesajlarının değerlendirme alışkanlığını aşılamak için ortaya çıkmış bir yaklaşım, bir araçtır. Medya sadece bizi bilgiyle yüklemeyip, aynı zamanda inançlarımızı, dünya üzerindeki dış görünüşümüzü şekillendirdiği, seçimlerimizi etkilediğinden dolayı, medyayı eleştirel olarak ele almak gereklidir. Medyanın çok katmanlı mesajları öylesine dikkatli bir şekilde analiz edilmeli veya gösterilmelidir ki öğrenciler bilinçli bir şekilde kararlar verebilsin. Medya okuryazarlığı eğitmenlerinin amacı öğrencilerin sınıf duvarlarının dışında, gerçek hayata taşıyabilecekleri bir takım yetenekleri sağlamak ve sürekli değişmekte olan dünya ve medya çevresini gezinme sırasında onlara rehberlik etmektir. Renee Hobbs medya okuryazarlığının temelini oluşturan yetenek türlerini belirlemiştir Medya ve teknoloji araçlarını bulmak, becerikli bir biçimde kullanmak, uygun ve alakalı bilgileri diğerleriyle paylaşmak. 2. Mesajları kavramak, mesajların olası etki ve sonuçlarının farkında olarak mesajların kalitelerini, gerçekliğini, güvenilirliğini ve bakış açısını analiz etmek için eleştirel düşünce kullanmak Renee Hobbs, Digital and media literacy: A plan of action,
9 Metodoloji 3. Amacın, dinleyicinin ve kompozisyon tekniklerinin farkında olarak, kendini ifade etmek için yaratıcılık ve özgüveni kullanarak bir içerik oluşturmak. 4. Bir kişinin kendi kimliği, tecrübeleri, iletişimi, davranışlarına sosyal ve etnik sorumluluk uygulamak. 5. Bilgi paylaşmak ve ailedeki, iş yerindeki ve herhangi bir toplulukta problemleri çözmek için bireysel veya işbirlikçi bir şekilde çalışmak ve yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası seviyelere bir topluluğun üyesi olarak katılmak. Öğrencilerin eleştirel düşünceyi tam olarak öğrenmeleri gerekmektedir, ancak aynı zamanda yaratıcı yetenekler için de çaba sarf etmelidirler. Öğrenciler medya üretiminin içinde yer alarak, gönderilen mesajların altında yatan mekanizmaların çalışma şekillerine karşı derin bir içgüdü kazanırlar. Eleştirel otonom gerçeklerin, düşüncelerin, medya bilgileri hakkında bir birikim ve çoğalmayı temsil etmediğinden dolayı, öğretmenler eleştirel düşünce ve yaratıcı üretme yetenekleri için bir sorgulamaya dayalı pedagoga başvurmalıdırlar. Kuhn, Black, Keselman ve Kaplan sorgulama öğrenimini öğrencilerin bir grup olguyu bireysel ya da gruplar halinde, sanal veya gerçek bir biçimde soruşturdukları ve hakkında sonuçlar çıkardığı bir eğitim aktivitesi 5 olarak açıklar. Banchi ve Bell sorgulamaya dayalı öğrenimin dört tane şekli olduğunu öne sürmüşlerdir. Bunlar: Onaylama sorgulaması, yapılı sorgulama, yönlendirilmiş sorgulama ve açık sorgulamadır. -Öğrencilere sorular ve yöntemler verilir ve sonuçlar önceden bilinmektedir; Onaylama Sorgulaması - Önceden verilmiş bir düşüncenin pekiştirilmesi için, öğrencilere geçici araştırmaları öğretmek için veya öğrencilerin özel bir sorgulama tekniğini pratik yapması için yararlı bir yoldur. Yapılı Sorgulama - Soru ve yöntem hala öğretmen tarafından verilmektedir. - Öğrenciler topladıkları kanıtlarla destekleyerek açıklamalar üretirler. Yönlendirilmiş Sorgulama - Öğretmen öğrencilere sadece araştırma sorusunu verir; - Öğrenciler sorularını ve açıklama sonuçlarını test etmek için bir yöntem tasarlarlar. Açık Sorgulama - Öğrenciler soru ve tasarım formülleştirirler ve sorgulamalar yaparak sonuçlarını bildirirler. Rogow sorgulamayı değerlendirmek ve medya mesajlarını analiz etmek için alakalı soruları ve onların medya üzerinde yarattığı etkiyi kullanarak tasvir eder. 6 Aynı zamanda, öğrencilerin 5- Kuhn et al, The Development of Cognitive Skills to Support Inquiry Learning. Cognition and Instruction, Rogow, F., Ask, don t tell: Pedagogy for media literacy education in the next decade, Journal of Media Literacy Education, 3(1),
10 Metodoloji medya mesajları hakkında soru sorması ve tartışmalara katılması konusunda, öğretmenin sorular sorarak medya mesajının nasıl çözümleneceğini göstermesi gerektiğini düşünür. Medya okuryazarı, bilgileri ve organizasyonları sorgulama sürecinde kullanılabilecek birçok soruyu derlemiş durumdadır. Medya Okuryazarlığı Merkezi soruları yöneterek ve farklı yaş gruplarına uyarlayarak uzatılabilecek 5 kavram sorusu geliştirdi. Anahtar Kelimeler 5 Anahtar Soru 5 Anahtar Kavram Yazarlık Bu mesajı kim yaptı? Bütün mesajlar yapılıdır. Şekil Benim dikkatimi çekmek için ne tür yaratıcı teknikler kullanılmıştır? Medya mesajları kendi kuralları olan orijinal bir dille oluşturulur. Seyirci/Dinleyici Bu mesajı benden başkası, benim anladığımdan farklı bir şekilde nasıl algılayabilir? Farklı insanlar, aynı mesajı farklı bir biçimde algılarlar. İçerik Bu mesajda hangi değerler, yaşam şekilleri, bakış açıları temsil edilmiş veya çıkarılmıştır? Medya değerleri ve bakış açılarını gömmüştür. Amaç Bu mesaj neden yollanıyor? Çoğu medya mesajı bir kâr kazanmak için ve/veya güç için ortaya çıkarılmıştır. NAMLE medya mesajlarını analiz ederken kullanılabilecek bir başka takım sorular tasarlamıştır
11 Metodoloji MEDYA MESAJLARINI ANALİZ ETMEK İÇİN ANAHTAR SORULAR Önceki adı AMLA ( YAZARLIK Bu mesajı kim oluşturdu DINLEYICI&YAZAR: AMAÇ EKONOMI ETKI CEVAP İÇERIK Bu ne maksatla yapıldı. Hedef kitle kimdir ve bunu nasıl anlarsınız? Bunu kim finanse etti? Bu mesajdan kimler faydalanabilir? Bundan kimler zarar görebilir? Bu mesajın benim için önemi nedir? Bu mesaja cevap olarak ne türde tepkiler vermeliyim? Bu mesaj ne hakkındadır (ve sizi bu şekilde düşünmeye sevk eden nedir)? Hangi fikirler, değerler, bilgi ve/veya bakış açıları belirgindir / ima edilmiştir? Bu mesajda neyin bilinmesi gerektiğinin önemli olduğu akılda kalır? MESAJLAR&ANLAMLARI TEKNIKLER Hangi teknikler kullanılmıştır? Bu teknikler neden kullanılmıştır? Mesajı nasıl işlemişlerdir? YORUMLAR İÇERIK Farklı insanlar bu mesajı farklı şekillerde nasıl anlarlar? Bunda benim yorumum nedir ve buna tepkim ve yorumlamamdan kendim ne öğrenirim? Bu mesaj ne zaman yapılmıştır? SUNUM&GERÇEK GÜVENILIRLIK Bu mesaj bir gerçek mi, fikir mi yoksa bunlardan başka bir şey midir? Ne kadar güvenilirdir (ve neden böyle düşünürsünüz)? Bilgilerin, fikirlerin ya da açıklamaların kaynağı nedir? Bu dokuman NAMLE Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Çekirdek Soruları nın bir ek bilgilendirmesidir Medya okuryazarlığı kendisini eksiksiz bir şekilde sorgulamaya dayalı yaklaşıma emanet ediyor ve öğrenme aktiviteleri Bianchi ve Bell tarafından listelenmiş her sorgulama şekline uyarlanabiliyor. Öğrenciler belli bir medya ürününe yüklenmeden önce sorular sorup cevaplamak zorunda olduğu için, bu yaklaşım sadece medya analiz görevleri için değil, üretime dayalı etkinlikler için de uygulanabilir. Öğrenciler bir medya metinini çözümlerken, onlara bir grup sorular verilebilir, kendi sorularını tasarlamaları istenebilir, onlardan araştırma için konu listesi istenebilir veya kendi konularıyla gelmeleri istenebilir. 11
12 Metodoloji Medya kurumları, medyadaki sahiplik ve kontrol, medya düzenlemeleri (kendi kendini düzenleyen, kanuni düzenleme) ekonomik faktörler (reklamlar ve seyirci arttırıcı programlar), medya ve seyirci, medya personeli gibi konular araştırıcı gayretler için birkaç öneri olabilir. Dahası, öğrenciler farklı medya ürünlerindeki bir ırkı, cinsiyeti, yeteneği ve sosyal grupları derinlemesine inceleyebilir, çeşitli kaynaklardan farklı makaleleri analiz edebilir, değişik medya türleri tarafından kullanılan kodlara bakabilir, aynı olayın farklı bir medya, reklam veya video tarafından nasıl farklı olarak anlatıldığını karşılaştırabilir. Sorgulamaya dayalı öğrenim öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişkiyi değiştirir. Öğrenciler artık pasif alıcılar değildirler, aktif olarak bir anlam ve bilgi ortaya koyup, inşa ederler. Bu, eğitim yaklaşımları ve sınıf stratejilerinin tekrar tasarlanmasına yol açmaktadır. Öğretmenler stratejilerini öğrencilerin var olan medya bilgisi ve tecrübesinin -her ikisi de sınıfta değerlenmelidir- üzerine inşa etmelidir. Öğretmenin rolü otoriterlikten, sahnedeki ağırbaşlılıktan, işleri kolaylaştıran, yönlendiren, düşünce alış verişinde yer alan, öğrencileriyle beraber öğrenen bir modele doğru değişim gösterir. Çoklu bakış açısı cesaretlendirilmelidir ve bir doğru cevap için olan yarış, yerini kanıtlarla desteklendiği sürece çeşitli geçerli cevaplara bırakır. Postman ve Weingartner sorgulamaya dayalı öğrenimin sınıf dinamiklerine olan etkisini resmetmişlerdir. 1) Öğretmen nadiren belli bir sosyal veya politik bir sorun hakkında kişisel düşüncesini dile getirir. (2) Bu soruya cevap olarak tek bir ifadeyi kabul etmez. (3) Öğretmen-öğrenci ilişkisinden çok öğrenci-öğrenci iletişimine özen gösterir ve genellikle bir arabulucu olmaktan veya söylenen düşünceleri yargılamaktan çekinir. (4) Dersler önceden hazırlanmış mantıklı bir yapıya göre değil de, öğrencilerin vermiş olduğu cevaplara göre ilerler. Scheibe ve Rogow de öğretmenlere, kendi derslerini değerlendirmeleri için bir grup sorular verdiler: 1. Mesajın ne olduğunu düşündüğümü söylemeye çalışmak yerine, öğrencilerin, mesajın ne olabileceği konusunda karar vermeleri için gereken yetenekleri veriyor muyum? 2. Öğrencilerime sadece benim yorumumun doğru olmasından ziyade, gayet iyi bir şekilde doğrulanmış yorumlara açık olduğumu daha önceden söylemiş miydim? 3. Dersin sonunda öğrenciler, analitik olmaya mı yoksa alaycı olmaya mı daha yatkınlar? 8 Medyanın doldurduğu bir toplumda çalışması gereken eleştirel analitik ve yaratıcı yetenekleri kazanmanın iletken olduğu bir öğrenim çevresi geliştirmek, öğrencilerin kendi bilgi yapılarını kurmasını güçlendirecek ve medya mesajlarını göründüğü gibi almayacaklardır. Eğitimin çağdaş hayattaki zorluklarla ilişkili olması için, öğretmenlerin yeni pedagojileri benimsemesi ve öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılayan bir müfredat geliştirmeleri gerekmektedir. Sınıfta farklı bir zihniyet ve rol oluşturmak ilgi gerektiren bir şey olabilir ve zorluklarla karşılaşabilirler. Ancak sağlıklı bir şüphecilik ve medya mesajlarını sorgulamaya teşvik etme (sadece katılmadıklarımız değil) onların sadece medya mesajları oluşturmalarına değil, bu yeni düşünme yolunu hayatlarına sokmalarına da yardımcı olacaktır. Bu durum daha çok toleransa, çeşitli deneyimleri, düşünceleri ve bakış açılarını paylaştıkları diyaloglara öncülük edecektir. Daha çok medya okuryazarı demek, daha çok işin ehli insan demektir! 8- Scheibe, C. & Rogow, F., Basic Ways to Integrate Media Literacy and Critical Thinking into Any Curriculum, , Retrieved from 12
13 Metodoloji MODÜL 1 MEDYA HER YERDE 13
14 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE MEDYANIN HAYATIMIZDAKİ YERİ Medyanın hayatımıza girmesiyle birlikte bireyler toplumsal yaşamı bu araçlar aracılığı ile algılamaya başlamışlar ve doğal olarak bu aracıların gerçekliğine bağımlı hale gelmişlerdir. Günümüzde toplumsal yaşamı belirleyen en önemli merkezlerden biri haline gelen medyanın, sosyal yaşamın en önemli aktörlerinden biri olduğu ve modern dünyada pek çok insanın, yaşamı medya aracılığıyla algıladığı bilinir. Bu da, toplumun medyalara olan ihtiyacının artması ve onları hayatının merkezine alması sonucunu beraberinde getirmiştir. İnsanlar medyalar aracılığı ile sosyalleşmekte, haberdar olmakta, eğitilmekte ve eğlenmektedir (RTÜK, 25). Dolayısıyla, medya her yerdedir. Gündelik hayatta medyadan ayrı durulamadığı gibi, medya hep gündelik hayatın içine nüfuz etmiştir (AKDAĞ Mustafa, Gündelik Hayat ve Medya Üzerine) MEDYA NEDİR? İngilizcedeki media sözcüğü, aradaki şey, orta, araç, aracı" anlamındaki medium sözcüğünün çoğulu olup "araçlar, aracılar" anlamına gelir. Kökeni Latincedir. Türkçede medya olarak kullanılır. Medya, her türlü bilgiyi kişilere ve topluma aktaran araçların tümüdür. Medya, iletişim araçlarının bütünüdür. İnsanlara bir mesaj veren her türlü sözlü, yazılı, basılı, görsel, işitsel araçlar medyayı oluşturur. Medya; sözü, yazıyı, resmi, baskıyı, görüntüyü, sesi teker teker, birkaçını bir arada veya hepsini bir arada kullanarak her türlü mesajı insanlara sunan araçtır. Tv, radyo, bilgisayar, tablet, telefon, cep telefonu,mp3 vd. cd-rom, dvd-rom, blu ray, billboard, afiş, imge, sembol, amblem, reklam, fotoğraf, bilgisayar oyunları, sinema, tiyatro, internet (Her türlü içelrik, facebook, instagram, twitter, blog, tumblr, snapchat, skype, swarm, e-posta, youtube. ) gazete, dergi, kitap, kullanım kılavuzu, davetiye, tebrik kartı, mektup, ürünler üzerindeki çeşitli görsel ve yazılı baskılar medya örneklerindendir GELENEKSEL MEDYA-YENİ MEDYA-SOSYAL MEDYA GELENEKSEL MEDYA Geleneksel medya; mesajların gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon gibi yazılı, işitsel veya görsel basın vasıtasıyla insanlara duyurulduğu ve dijital olmayan yollarla iletişim kurulan bir ortamıdır. Geleneksel medya, tek yönlü medyadır. Üretici merkezli olup gönderici-alıcı arasındaki etkileşim sınırlı ve yavaştır. Sadece yayın yapar. Maliyeti yüksektir YENİ MEDYA Günümüzde, yeni iletişim ortamları yeni medya olarak adlandırılmaktadır. Yeni medya kavramı lerde, bilgi ve iletişim tabanlı araştırmalarda, sosyal, psikolojik, ekonomik, politik ve kültürel çalışmalar yapan araştırmacılar tarafından ortaya atılmış bir kavramdır. Ancak 70 lerde değinilen anlam, 90 larda müthiş bir ivme kazanan bilgisayar ve internet teknolojisi ile birlikte genişlemiş ve farklı boyutlara ulaşmıştır (Dilmen, ). 14
15 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE Yeni medya (yeni ortamlar, yeni araçlar, yeni mecralar) bilgisayarların işlem gücü olmadan oluşturulamayacak veya kullanılamayacak olan ortamlara denir. Genellikle dijital olup kullanıcısına veya hedef kitlesine etkileşim olanağı sağlar ( Bilgisayar oyunları, sanal gerçeklik ortamları, multimedya (çok ortamlı; ses, video, interaktif platformlar, animasyon, metin vb.) CD-Rom&#;lar, yazılım, web siteleri (blog&#;lar, wiki&#;ler), elektronik posta, interaktif televizyon, mobil medya vb. yeni medya olarak sayılabilir. Yeni medya, bütün bilinen farklı ortamları bir araya toplama yetisine sahip bir özelliktedir. Buna multi medya ya da çoklu ortam denilmektedir. Metin, durağan görüntü, hareketli görüntü, ses gibi ortamların birliktelikleri bu özelliği meydana getirmektedir (Dilmen, ). Yeni medyanın muhtemelen en önemli özelliği sesin, verinin, metnin ve görüntünün tek bir alt yapı üzerinden aktarılabilmesine, saklanabilmesine, toplanabilmesine ve işleme tabi tutulabilmesine imkân tanıyan sayısallaşma gerçeğidir (McQuail, ). W. Russell Neuman yeni medyanın; y Coğrafi anlamda uzaklığın anlamını değiştirdiğini y İletişimin sağlanmasında büyük bir artışı sağladığını y İletişimin hızının arttırılmasını mümkün kıldığını y İnteraktif iletişimi güçlendirdiğini y Önceden ayrı ve bağlantı kurulamayan iletişimin farklı formlarının oluşmasında katkı sağladığını ileri sürer ( ). TABLO 1: Geleneksel Medya ile Yeni Medya arasındaki farklar. GELENEKSEL MEDYA YENİ MEDYA Kanal Az sayıda Çok sayıda Kontrol Gönderen Alıcı İletim Tek yönlü İki yönlü, etkileşimli İçerik Sınırlı Çeşitlendirilmiş Kapsama alanı Bölgesel, küresel Küresel Toplumsal kontrol Kanunlar, meslek ve ahlak ilkeleri, halk eğitimi Teknik aygıtlar, izleme Zaman Senkron Asenkron Yapısı Merkeziyetçi (bir noktan-çok noktaya) Merkeziyetçi olmayan(çok noktadan-çok noktaya) (Aktas Celalettin, New vs Traditional Media) 15
16 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE Geleneksel Medya ile Yeni Medya arasındaki temel farkları daha iyi anlamak için aşağıdaki tablo da incelenebilir. Tablo 2: GELENEKSEL MEDYA Gazete, radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarını kapsar. Karşılıklı etkileşim sınırlı ve yavaştır. (İzleyicilerden gelen mektup, e mail, telefon gibi.) Monolojik (Tek yönlü) iletişim vardır. Kitle iletişiminde belirlenen ve iletilen akış dışına çıkılamaz. Zaman ve mekana bağlı kalma zorunluluğu vardır. Üretici merkezlidir. Aynı iletişim içeriği bütün izleyiciler içindir. Çoğunluğun istek ve beğenileri yönetici konumundaki azınlık tarafından şekillendirilir. YENİ MEDYA Dijital sistemleri kullanan bilgisayar, internet, mobil telefonlar vb. kapsar. Karşılıklı etkileşime olanak verir. İzleyici yorumlarını bir aracıya ihtiyaç duymadan internet üzerinden doğrudan yapabilmektedir. Diyalojik (İki yönlü) iletişim vardır Asenkron hale gelebilir. İstenilen mesaj, zaman ve mekana bağlı kalmadan izlenebilir, durdurulabilir, yeniden başlatılabilir. Tüketici belirleyici konumdadır. Enformasyona erişim biçimi çoklu kılınmıştır. Seçici konuma gelen bireyler ya da küçük gruplar istediği içeriği kendileri belirleyerek o içeriğe ulaşabilirler. Aynı mesaj dağınık bir kitleye iletilir. İleti bir bütün olarak verilir.. Bireylere ve küçük gruplara mesaj gönderme/ alma olanağı vardır. Bilgi parçalara ayrılabilir (Modülerlik) Mesaj kitlesizleştirilebilir. İçeriğin üretim ve dağıtımı geleneksel kanallar üzerinden yapılır. Öykü doğrudan ve durağandır. Veri akışı çeşitlendirilebilir. Yeni üretim ve dağıtım kanalları oluşturulabilir. Çoklu ortam ve etkileşime uygun hikaye anlatımına uygundur. ( 16
17 Sosyal Medya MODÜL 1: MEDYA HER YERDE Sosyal medya, yeni medyanın sunduğu imkanlar içerisinde ortaya çıkmış popüler bir iletişim ortamıdır. Sosyal medya en basit ifadeyle internet kullanıcılarının birbirleriyle çevrimiçi iletişim kurmalarına olanak veren, içerik paylaşımı ve kişisel yorumlar gibi aktivitelere dayalı sosyal ağ siteleri olarak tanımlanabilir (Kirtiş ve Karahan, ). Sosyal medya başka bir tanıma göre, kullanıcılara enformasyon, düşünce, ilgi ve bilgi paylaşım imkanı tanıyarak karşılıklı etkileşim yaratan çevrimiçi araçlar ve web siteleri için ortak kullanılan bir terimdir (Sayımer, ). Sosyal medya ortamları, temel olarak yedi grupta toplanabilir (Onant ve Alikılıç, ). Bunlar; E-posta grupları, Bloglar, Forumlar, Kurumsal intranet, Extranet, Hızlı mesaj servisleri, Sosyal ağ siteleridir. Sosyal medya, sürekli güncellenebilmesi, çoklu kullanıma açık olması, sanal paylaşıma imkân tanıması ve benzeri açılardan en ideal mecralardan biri olarak kendini göstermektedir. İnsanlar sosyal medyada günlük düşüncelerini yazmakta, bu düşünceler üzerine tartışabilmekte ve yeni fikirler ortaya koyabilmektedir. Ayrıca, kişisel bilgilerinin yanında çeşitli fotoğraflar, videolar, paylaşabilmekte, iş arayabilmekte, bulabilmekte ve gerçek dünyayı sanal ortamda yaşayabilmektedirler. Bu durum gün geçtikçe tüm dikkatlerin bu alana yönelmesine sebep olmakta ve yenilenen sanal dünyaya yeni bir kavramsal çerçeve çizmektedir (DÜSBED, YIL-7, S Ekim ) MEDYANIN İŞLEVLERİ Medyanın toplumsal yaşamda oldukça önemli işlevleri vardır. Gelişen teknoloji sosyal yaşamda medyanın etkinliğini arttırmakta ve insanların daha da fazla medyaya bağlanmasına neden olmaktadır. Haber ve Bilgi Verme: Medyanın en önemli işlevlerinden biri haber ve bilgi sunmasıdır. Modadan, sağlığa, siyasetten ekonomiye pek çok alana ilişkin bilgi kitle medya aracılığı ile geniş halk kesimlerine ulaşmaktadır. Sadece ulusal düzeyde değil, uluslar ötesi pek çok bilgi ve haber medyalar yoluyla bizlere ulaşmakta, depolanmakta, işlenmekte ve dağıtılmaktadır. Toplumsallaştırma: Medya bireye içinde yaşadığı toplumla bütünleşme olanağı sağlayacak, toplumsal birleşmeyi ve kamusal yaşama etkin bir biçimde katılma için zorunlu olan bilinçlenmeyi kolaylaştıracak ortak bir bilgi ve düşünce formu oluşturmaktadır. Eğitim: Medya düşüncenin gelişmesine, kişiliğin oluşmasına, yaşamın bütün aşamalarında yetenek ve becerilerin elde edilmesine yardımcı olacak bilgiler iletir. Özellikle gelişme çağındaki çocukların algı ve bilinç düzeyini yükselterek, onların eğitimlerinde yardımcı bir rol oynar. Bireylerin zihinsel gelişimlerine yardımcı olurken, aynı zamanda eğitimin geliştirilmesi yönünde yayınlar yapar. Eğlendirme: Medyanın en önemli işlevlerinden biri de insanları eğlendirerek, onların rahatlamasını ve daha mutlu olmalarını sağlamaktır. Gündelik hayatın rutin işleyişi içinde yorulan sıkılan insanlar, ciddi haberlerden çok, eğlendirici haber ya da programlarla vakit geçirmeyi yeğlemektedirler ve en önemli eğlence kaynağı da şüphe yok ki medyadır. Kültürel Değerlerin Korunması: Medya doğru kullanıldığı takdirde geçmiş mirasın savunucusu ve kültürün geliştiricisi olarak rol oynayabilir. Toplumların belleği olarak işlev görebilen medya, estetik ve kültürel değerlerin yaşatılmasında da öncü rol oynayarak tarihsel ve sanatsal bir görev yüklenir. İnsanlar resim, edebiyat, müzik, şiir, vs. gibi pek çok sanatsal faaliyete, medya aracılığı ile öğrenirler ve yine medya aracılığıyla katılırlar. 17
18 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE Denetim/Eleştiri ve Kamuoyu Oluşturma: Medya kamusal bir görev ifa eder. Bu bağlamda özellikle de hükümeti, siyasi partileri, kamu kuruluşlarını, şirketleri, vs. kamu adına denetleme ve eleştirme yetkisini elinde bulundurur. Medya, aynı şekilde gerekli görülen durumlarda, topluma öncülük ederek kamuoyu oluşumuna aracılık eder. Tanıtım: Medya devletlerin, şirketlerin, kurum, kuruluş hatta bireylerin en önemli tanıtım aracıdır (T.C. RTÜK, İlköğretim Medya Okuryazarlığı Dersi Öğretmen El Kitabı, Ankara ). 18
19 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE II. MEDYA OKURYAZARLIĞININ TEMEL İLKELERİ Medya Okuryazarlığı Nedir? Medya okuryazarlığının tanımı ortaya çıkışından beri farklı şekillerde yapılmıştır. İletişim alanında çalışanlar bunu mesleki eğitim olarak algılarken, bazıları ise dijital medyayı kullanma yeterliliği olarak kabul etmektedir. Dolayısıyla çeşitli medya okuryazarlığı tanımları yapılmıştır: (Şahin,) y Basılı ve elektronik medya iletilerini okuma, çözümleme, değerlendirme ve kendi medya iletilerini üretebilme yetisidir(masterman,). y Medya dünyasına girdiğimizde, karşılaştığımız iletilerin anlamını yorumlarken sergilediğimiz bir duruş ve bakış açısıdır (Potter,). y Toplum içinde medyanın nasıl bir rolü olduğunu anlayabilmedir (Messaris,). Medya okuryazarlığının kapsam açısından dört alanı vardır: Erişim Çözümleme Değerlendirme Üretme Medya okuryazarlığının beceri alanları ise şunlardır: Bilişsel Alan Duygusal Alan Değerler Alanı Estetik Alan Medya okuryazarı, bir sorgulama yapmaksızın medyada sunulanlara inanmaması gerektiğini bilmelidir. Medyanın işlevini ve medyada sunulanlardan kimlerin yarar sağlayacağını bilmek oldukça önemlidir. Bu çerçevede medya okuryazarlarının bilmesi gereken bazı ilkeler vardır. Bu ilkeleri bilmek insanın medya mesajlarını sağlıklı bir şekilde çözümlemesini ve yorumlamasını sağlar. Bazı iletişim bilimciler medya okuryazarlığı ilkelerini 5 maddede ele alırken, bazı iletişim bilimciler 8, bazıları da 12 maddede ele almışlardır. Ancak biz medya okuryazarlığının ilkelerini yaygın bir kabul olan 5 ilkede ele almayı planlıyoruz. 19
20 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE Medya iletilerini çözümleme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak üzere soru şekline de dönüştürülen beş ilkesi şunlardır: 1. Tüm medya mesajları kurgulanmıştır. (Bu mesajı kim oluşturdu?) Medyanın kendisi kurgusalken, medya ürünleri bireylerin kafasında bir gerçek kavramı oluşturmaktadır. Bireyler gözlemlerine ve deneyimlerine dayanan bir gerçeklik modeline sahiptirler. Bireyler bu modeli kullanarak doğruyu yalandan ayırt edebilme kapasitelerine sahip olduklarına inanmaktadırlar. Fakat bireylerin gerçeklik modellerinin çoğu, medyanın sunduklarına veya örnek aldıkları ebeveyn ya da öğretmen gibi diğer insanlardan gördüklerine dayanmaktadır. Böylece kişisel yaşanmış deneyimle medya dünyasının arasına bir çizgi çekmek, göründüğü kadar kolay olmamaktadır. Aslında medya her gün bireylerin gerçeklik algısını yapılandırmaktadır (Aufderheide, ). O halde görevimiz, günlük hayatımızda dikkat edilmeden dikkat edilmeden süren medyanın dikiş çizgilerini görünür kılmaktır. 2. Medya mesajları kendi kurallarıyla yaratıcı bir dil kullanılarak oluşturulur. (Bu mesajda dikkatimi çekmek için hangi yaratıcı teknikler kullanıldı? ) Her iletişim aracının kendine özgü bir estetik formu vardır. Medya, kişilerin dikkatini çekmek için renk, çekim tekniği, müzik ve kelimelerin seçimine dikkat eder. Ünlü iletişimci Marshall McLuhan ın dediği gibi her ortamın kendine ait bir grameri vardır ve gerçekliği biricik biçimlerde sınıflar (İnal). 3. Farklı kişiler, aynı medya mesajını farklı algılarlar. (Farklı kişililer bu mesajı nasıl farklı anlayabilir?) Alınan mesaj, bireyin geçmiş tecrübeleri, sosyal, kültürel ve ahlakî geçmişi göz önüne alınarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla farklı kültürde yetişen bireyler, aynı mesajı farklı yorumlayabilirler. Medya mesaj taşımasına rağmen, me sajlar herkes tarafından aynı anlamda algılanmamaktadır. Bireyler farklı dene yimlerinden, sosyo-ekonomik statülerinden, kültürel geçmişlerinden, cinsiyetle rinden, başlarına gelen olaylardan veya başkasının başından geçen olaylardan ötürü medya mesajlarından farklı anlamlar çıkarmaktadırlar (Aufderheide, ). (Avşar) 4. Medya, içinde değerler ve bakış açıları barındırır. (Hangi değerler, yaşam biçimleri ve bakış açıları bu mesajda yansıtılmış veya bu mesajdan çıkarılmıştır? Gerçekliği kurgulayan medya, ekonomik koşullar altında mesajları şekillendirmektedir. Ayrıca medya, mesajlarda yer alan değerleri güçlü bir şekilde aktarmaktadır. Medyanın toplum hayatında ve toplumun mensubu olan bireylerin hayatlarında önemli sosyal ve politik etkileri vardır (Aufderheide, ). Yani ideolojik malzemelerin dağıtıcısıdır. Belli yaşam biçimleri medyada örtük biçimde geliştirilir. Örneğin Hollywood filmleri bize sürekli olarak Amerikan hayat tarzını dayatır. 5. Çoğu medya mesajı kar ve/veya güç elde etmek amacıyla kurgulanır. (Bu mesaj neden gönderiliyor? ) Birçok medya ürünü bir iştir ve kâr etmek zorundadır. Bu yüzden medyayı çözümlerken şu sorular sorulmalıdır: Bunun için kim ödeme yapmıştır? Bu işi destekleyen ekonomik yapı nedir? Yapımcı, yazar veya yönetmen konu seçip çekime başladığında mali baskı, seçimlerini nasıl etkilemiştir? Medya bireylere değil, kitlelere hitap etmektedir. Gençler, kadınlar, erkekler, belirli bir görüşe sahip bireyler bu kitlelere örnek teşkil etmektedirler. Kitlelerin değeri o kitle için medya tarafından harcanan para ile doğru orantılıdır. Medyanın ticari faaliyetleri bir başka yönden sahiplikle ilintilidir. Bir şirket, kitle iletişim alanında üretim, dağıtım ve basım gibi birden 20
21 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE farklı alanda faaliyetini sürdürüyorsa, o şirket, üretileni, dağıtılanı ve izlenileni denetim altında tutmak gibi güçlü bir beceriye sahip demektir (Aufderheide, ). KAYNAKÇA Avşar, Z.(/Nisan)Medya Okuryazarlığı,22 Nisan tarihinde funduszeue.info adresinden alınmıştır. İnal, K. () Medya Okuryazarlığı El Kitabı, Ankara: Ütopya Yayınevi. Şahin, A. ( )Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Ankara: Anı Yayıncılık. Literacy For the 21st Century, 12 Nisan tarihinde adresinden erişilmiştir. 21
22 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE 22
23 MODÜL 1: MEDYA HER YERDE MODÜL 2 MEDYA MESAJLARI ELEŞTIREL ANALIZ 23
24 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ I. MEDYA MESAJLARI ELEŞTIREL ANALIZ Medya Mesajlarını Çözümleme Medya Mesajlarının Anlamlarını Nasıl Çözümleriz? Günümüz Eğitim Sürecinde Çözümleme Sürecinin Önemi Bilgiyi sorgulama bizi manipüle edilmekten korur ve öğrencilerin saygı ve çeşitlilik anlamında toplumu yeniden çerçevelendirmesine yardımcı olur. Günümüzde medyada eleştirel düşünceyi cesaretlendirerek insanları süregelen ideolojilerden ve klişeleşmiş medyadan korumada yardımcı olan ve onları buna hazırlayan okuldur. Geniş Eğitim Sürecinin Bir Bölümü Olarak Çözümleme Medya mesajlarını çözümleme, temel olarak kaynağı sorgulama ve otoritesini onaylamayı içine alan karışık bir süreçtir. Aynı zamanda, herhangi bir kişinin tarihsel, sözel ve sosyolojik bilgilerini kullanarak sorgulama sürecinin bir parçasıdır. yy da Okuryazarlık ve Medya Okuryazarlık Eğitimine Genel Bakış & Alışma Rehberi kitaplarında yazarlar medya mesajlarını içeriğe erişimden hemen sonraya yerleştirirler. Bu adımı takip eden süreç ise birisinin kendi içeriğini değerlendirmesi ve yaratması sürecidir. 1 Medya mesajlarını çözümlemedeki ilk adım kişinin, bu olayların alıcının dünyasından tamamen farklı olabilecek bir dünya görüşünü oluşturan hayal gücü belki de ilgilerinin sonucu olduğunun farkında olmasıdır. Medya mesajlarının günlük hayatlarının bir parçası olduğu göz önüne alındığında, insanlar abartıları anlama yetisini kaybetmeye, zaten pasif olarak yapılan şeyi kabul etmeye ve belli olan bir körlüğe yem olma eğilimindedir. 2 Çözümleme sürecini daha iyi anlayabilmek için, kişi medyanın doğal bir şey olmadığını kabul etmek zorundadır. Bu günlerde, özellikle kişi araçlara her yerde erişebileceğinde, insanlar hazır olan ürünü sorgulamak yerine, olayları gerçek olarak alırlar. Yani analiz etmenin ilk amacı medyanın gerçek değil, çok sayıda sosyal alanın etkileşiminin sonucu olan yapısıdır. 3 Sorgulama Yaklaşımı Rol yapma ve pedagojik stratejiler düşünüldüğünde, birisi sınıftaki işbirlikçi havadaki ana rolü vurgulayabilir. Öğretmen uzman bir rehberdir ve sorgulayıcı yaklaşım yardımıyla öğrencilere yardım eden ve onların medya şifrelerini çözmelerini sağlayan bir kişiden başka bir şey değildir. Öğretmen aynı zamanda, öğrencilerine doğru sorular sorarak onların keşfetmesini ve anlamasını sağlayan, medyayı okul hayatının bir parçası olarak gören, medyayı günlük müfredata uyarlayan bir kolaylaştırıcıdır. 4 Sorular birisinin geliştirmesi gereken yeteneklere (anlama, bulma, yansıtma, yaratma) tekabül etmektedir Thoman, Elizabeth & Jolls, Tessa, Literacy for the 21st Century, An Overview & Orientation Guide to Media Literacy Education, Center for Media Literacy, , p. Retrieved from mlk/01_funduszeue.info 2- De Vecchi, Gérard, Former l esprit critique. 1. Pour une pensée libre, ESF éditeur COGNITIA SAS, Paris, , p Media Literacy Fundamentals. Retrieved from 4- Holmgren, Anne, Integrating Media Studies into an Existing 8th Grade Curriculum, May 12, Retrieved from 5- Competence Levels of the 10 Media Literacy Competences. Retrieved from wp-content/uploads/funduszeue.info 24
25 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Sorgulama süreci beş ana soruya bağlı olarak beş tane ana kavramı ( yazar, format, izleyici, içerik, amaç ) işaret eder. 6 Soru süreci Roman Jakobson 7 modelini takip eden, bu seferlik iletişimsel kapasiteyi takip eden medya temasını beş aşamaya adapte eden bir süreç olarak görülebilir. (Göndericiden alıcıya, kod, iletişim, bağlam, mesaj yaratmanın stratejileri ve mesajın kendisi.) 1. Adım: Gönderene Odaklı Sorgulama Süreci Sorular sahnelerinin arkasında neler olduğunu, yapım sürecinde yer alan insanları, rollerini ve yazarı ortaya çıkarmak amacındadır. 8 Yapım alanlarının kendi varlığına karar veren sürekli bir zıtlık tarafından canlandırıldığını bilerek, 9 bir kişi, insanların zevklerini eğiten amacını tahmin ederek bakış açısını dayatmak veya sürdürmek isteyen daha önemli bir oyuncuyu soruşturabilir. Diğer sorular medya arasındaki benzerlikleri bulmak adına cevaplar arayabilirler Adım: Alıcıya Odaklı Sorgulama Süreci Bu adım, değişen şeyin içerik değil, bakış açıları ve izleyici olduğunun farkına vararak, alıcı, medya ürünü ve yorumlanan mesajların çeşitliliği arasındaki buluşmanın öneminin altını çizmektedir. Bu aynı zamanda, metin belli bir yaş/kültürel arka planın beklentileriyle buluşuyorsa yapılı gerçeklik, şu anda yaşadığımız sosyal gerçekliğin karşılığını veriyor mu vermiyor mu diye kontrol edebileceğimiz bir fırsattır. 11 Bugünün dijital medyasında izleyici en önemli unsurdur ve izleyiciler haberleri bile olmadan dijital endüstriye çalışarak, markaların gelişmelerine ve devamlılığına katkıda bulunurlar Adım: Koda ve İletişime Odaklı Sorgulama Süreci Format düşüncesi mesajın farkına varılmasını sağlayan çok fazla elementin bulunduğunu kanıtladığı için, kod ve iletişim tarafından içe yerleştirilmiş olabilir. (Sesli-görüntülü materyalde, ışık, bakış açısı, sesler, müzik, el ve kol hareketleri, sözel ve sözsüz iletişim, yazılı materyalde söylemin şekilleriyle alakalıdır). 13 Eğer herhangi bir tamamlayıcı veya üstüne koyma varsa, bir kişi imgenin ve metnin tutumunu da sorgulayabilir Adım: Mesaja Odaklı Sorgulama Süreci Mesajın yorumlanmasındaki en önemli bölümdür. Bu bölümdeki sorular iletişim, sosyal düşünceler (hem ekonomik hem de politik), davranışlar, cinsiyet, durum, yer, köken ve diğer kalıp değerlerini işaret eder. Dahası, atlanmış, gizlenmiş, dolaylı olarak anlaşılan şeylere de dikkat çekmesi açısından önemlidir Thoman & Jolls, op. cit., , p Chandler, Daniel, Semiotics for Beginners, apud. Jakobson, Roman, Closing Statement: Linguistics and Poetics, in Sebeok, Thomas A (Ed.), Style in Language, Cambridge, MA: MIT Press, , pp Retrieved from 8- Thoman & Jolls, op. cit., , p Bourdieu, Pierre, La Distinction: critique sociale du jugement, Minuit, Paris, , p Thoman & Jolls, op. cit., , p Ibid, p Cardon, Dominique & Casilli, Antonio A., Qu est-ce que le Digital Labor?, INA Éditions, Bry-sur-Marne, , p Thoman & Jolls, op. cit., , p Extrait du «Dossier pédagogique» de la 10e Semaine de la presse dans l&#;école, CLEMI, Retrieved from Thoman & Jolls, op. cit., , p
26 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ 5. Adım: Bağlama Odaklı Sorgulama Süreci Çözümleme süreci aynı zamanda bağlamı da içine alır. Birisi bağlamı iletişimin gerçek koordinatları hakkında temel bilgileri gösteren bir şey olarak görebilir, ancak bağlam amacı ima eden geniş bir çerçevedir. 16 Arka planda kalanların ilgilerini çekmek için, politika ve ekonomi hakkında somut bir belgeye sahip olması önemlidir. Ekonomik etki, kazanan ve kaybedenler hakkındaki soruları cevaplamak gereklidir. 17 Sonuç Sonuç olarak, medya mesajlarını anlamaya çalışmak kolay bir şeymiş gibi görünmeyebilir, genel bilgi ve yaşadığımız dünyayı anlamak için ender bir arzu gerektirir. (güç dengesi, politik ve medya oyuncuları, izleyici, finans). Medya mesajlarını çözümleme birisinin kendi medya ürününün yapısından üstün olan bir aşamadır. Eğitim teşebbüsü dinamik ve disiplinler arasıdır ve kalıcı bir sorgulama, anlamı ortaya çıkarmaya çalışan öğretmen ve öğrencinin üstüne kurulmuştur. Medya yoluyla iletişimi zenginleştirilen ve sesin, ışığın, kavramın, görünmeyen şeylerin çok fazla önem taşıdığı özel iletişim şemasına itibar eder. Eklenti 1 Kavram Mesaj Gönderen Alıcı İletişim Kod İletişim Şeması ( Ibid., p Idem. 26
27 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Kod ve İletişim Resim hakkında ne söyleyebilirsiniz? Bu poz hakkında ne düşünüyorsunuz? Bakış hakkında ne söyleyebilirsiniz? Yazının şekli hakkında ne düşünüyorsunuz? Mesaj Hikâye nedir? Mesajı okurken ne hissediyorsunuz? Hangi değerleri aktarıyor? Eksik olan nedir? Gönderen Ne tür bir mesaj görüyorsunuz? Mesajı kim yaratmıştır? Hangi elementler birleştirilmiştir? Mesajı gönderen kişinin görünüşü hakkında ne düşünüyorsunuz? Alıcı Bu mesaj günlük hayat deneyimlerinize yakın mı? İzleyici kim olabilir? Değişik insan toplulukları bu mesaj hakkında ne söyleyebilir? Tepkileri neden değişik olur? Kavram Mesajın amacı nedir? Bundan karlı çıkan kimdir? Kim dezavantajlıdır? Bu mesajın devamlılığındaki yetkili kişi kimdir? 27
28 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ II. REKLAM Günümüzde gitgide artan ürün çeşitliği karşısında firma yetkilileri kendi ürünlerinin tüketici tarafından tercih edilmesi için reklama ihtiyaç duymaktadır. Reklam tüketiciye servis edilen ürünün beğenilmesi ve o ürüne olan ihtiyacın devamlılığı için gereklidir. Öyle ki reklam, tüketiciye ürünü nerede kullanacağı nasıl kullanacağını ne kadara alacağı hususunda bilgiler içermektedir. What is advertising? Bir ürün veya hizmetin cazip hale getirilmesi, o ürünün satılmasını veya kiralanmasını sağlamaya, bir davayı veya fikri yaymaya, bu maksat ile mesajların kamuya ulaşabilmesi için iletişim araçların kullanılmasında özel yollar aramaya yönelik çabaları içeren, bir çalışma alanıdır. Reklam ajansı: Reklam işini organize etmek için kurulmuş yapılardır. Reklam verenle tüketici arasında ilişkiyi kuran bu yapılar bir elçi vazifesi görmektedir. Bu şirketler reklam vereninin amacına ve isteğine ulaşmak için tüketicilere gönderen mesajın hazırlayıcısı kodlayıcısıdır. Reklamların Özellikleri 1. Reklamı yapan kişi ya da firma bellidir. 2. Reklamlar kitle iletişim araçları sayesinde servis edildiğinden ulaşımları kolaydır. 3. Reklam ürün hakkında tüketiciye bilgi içermektedir. Amerikan pazarlama birliğinin (AMA) tanımına göre, Kişilerin ve örgütlerin amaçlarına uygun biçimde değişimi sağlamak üzere malların, hizmetlerin ve fikirlerin yaratılması, fiyatlanması, dağıtımını ve satış çabalarını planlama ve uygulama sürecine pazarlama denir 4. Reklam tüketiciyi ürünün tercih edilmesi hususunda bilgi içerdiğinden ikna için başvurulan bir yöntemdir. Reklamların Amaçları Reklam tüketiciye herhangi bir ürünü tercih etmesinin yanından ona daha iyi bir yaşamda sunmaktadır. Globalleşen dünyada reklamların ihtiyaçları karşılamadaki etkisi ortadadır. Hal böyle olunca tüketicilerinde ürünlerden beklentisi karşılaştığı reklama göre şekillenmektedir diyebiliriz. Reklamın amaçlarını şöyle sıralayabiliriz 1- Reklam tüketiciye bilgi vermektedir 2- Reklam ürünün devamlılığı sağlamaktadır. 3- Ürünlere olan ihtiyacı arttırmaktadır. 4- Arz-talep oluşturmaktadır. 5- Aynı üründe çeşitlilik sunmaktadır 6- Aracılarla ilişkileri geliştirmek. 7- Yeni bir pazara girmek ya da yeni bir tüketici grubunu işletmeye çekmek. 8- İşletmenin saygınlığını sağlamak. 28
29 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Reklamların Fonksiyonları 1- Bilgilendirme fonksiyonu 2- İkna etme fonksiyonu 3- Hatırlama fonksiyonu 4- Destekleme fonksiyonu 5- Değer katma fonksiyonu 6- Örgütün diğer amaçlarına yardımcı olma fonksiyonu Reklam Çeşitleri 1-Reklam yapanlar açısından a)üretici reklamı b)aracı reklamı c)aracı işletmesi 2-Hedef pazar açısından a)tüketicilere yönelik reklam b)aracılara yönelik reklam 3-Maksat açısından a)birincil talep yaratma amacı güden reklam b)seçici talep olanağı sunan reklam 4-İşlenen konu açısından a)doğrudan davranış yaratmaaçısından reklam b)dolaylı davranış yaratan reklam 6-Ödeme açısından a)bireysel reklam b)ortaklaşa reklam 7-Coğrafi alan açısından a)yerel reklam b)ulusal reklam Reklam ve Tüketici Tüketicinin reklam ile bilgilendirilmek önemlidir. Reklam ile bilgilendirme arasındaki önemli ayrıntı, reklam sunumundaki dürüstlüktür. Basın özgürlüğü reklam için de geçerli olmakla birlikte sunulan hizmetin içerisindeki dürüstlükte önemli bir yer edinmektedir. Reklamların hem bilgilendirici hem de haberdar edici özelliklerini düşündüğümüzde reklamlara yönelik olumlu bir tutum geliştirmemiz normaldir. Şu da unutulmalıdır ki bazen reklamlar gereksiz ve aşırı tüketimi özendirdiği için eleştirebilmektedir. Tüketicilerin reklamlara yönelik tutumu olumlu ise; reklamın iletmek istediği mesaja da açık olacak ve bu mesajları bilişsel ve duygusal süreçten geçirip öylece değerlendirecektir. Aksi durum söz konusu ise; reklam birey tarafından aldatıcı, yanıltıcı, sıkıcı ve zaman kaybı olarak görülür. 29
30 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Reklamın markaya olan etkisi Bir ürünün tanınırlığını arttırmak diğer ürünlerden ayırt edilebilmesi sağlamak, zihinlerde çağrışım oluşturmak için o ürüne ait şekillere ihtiyaç duyulmaktadır. Artan ürün çeşitliği aynı üründen birden fazla olması o ürüne ait sembol, sözcük, harf gibi şekilleri zorunlu kılmaktadır. İşte bundandır ki bu ürünleri tanımak için marka kavramına başvurmaktayız. Marka kelime anlamı olarak bir ticaret malını tanıtmaya onu benzerlerinden ayırmaya o mala ait resim, simge harf ve yahut da özel imdir. Reklam gerek işitsel gerek görsel içeriklerle tanıttığı ürünün markasına atıflarda bulunmakta ve o markaya ait farkındalık oluşturmaktadır. Reklam ve iletişim İnsan ve insan grupları ortak anlamlar vasıtasıyla ilişki kurarlar. İnsanlar bu ortak anlamların kullanılmasıyla karşılıklı olarak istenen yönde duygu düşünce ve eylem yaratmaya çalışırlar. Bu sürece iletişim denmektedir. Yukarıda belirtilen anlamlara bağlı olarak iletişimde anlam yaratmaya çalışan bir kaynak, anlam taşıyan bir mesaj ve mesajın ulaşmasını amaçlanan bir hedefin varlığı söz konusu olmaktadır. Kaynak bir kişi olabileceği gibi işletme kurum gibi kişiler topluluğu da olabilmektedir. Hedefide aynı şekilde düşünmek mümkündür. Esasen iletişimde kişi ve kurallar bazen kaynak bazen hedef olarak sürekli yer değiştirirler. KAYNAK MESAJ İLETİŞİM ORTAMI HEDEF REKLAM VEREN REKLAM REKLAM ORTAMI KULLANICI Reklamların doğruluğunun sorgulanması a) Reklamın yanlış olması Şekil-1 İletişim Süreci Olarak Reklam Bir reklamdaki içeriğinin objektif ölçütlere dayanarak doğruluğu ve yanlışlığı sorgulanabilir. Buradaki objektif ölçütü açmaya çalışırsak örneğin temizlik ürünü satan bir reklam firması önerdiği ürününü reklam içeriğinde söylediği beyanı gerçekte yerine getirmemesi o ürünün içerdiği reklamın yanlış olduğun söyleyebiliriz. Diyelim ki üründe temizlik ürünün vişne lekesini çıkardığını söyleyip çıkarmadığını test etmek o ürünün reklamının aldatıcı olduğunu göstermektedir. b) Reklamın yanıltıcı olması Bir ürün ya da hizmetini özellikleri boyutları değeri dayanıklılığı ve performansı hakkında abartılı eksik veya ilgisiz bilgiler içeren reklamlar olarak tanımlanan yanılgılar içerek reklamlar tüketicinin bilgi eksikliğinden faydalanarak onları yanıltabilir. Aynı zamanda bu ürünü alan tüketici için hayal kırıklığı da doğurabilir. c) Reklamın eksik bilgiler içermesi Dürüstlük kuralı uyarınca reklam verenin gerekli bilginin verilmesi yükümlülüğü taşıması herkes tarafından bilinen bir gerçektir. Televizyon reklamın çok kısa süre içinde verilmesi dergi ve gazetelerde yer alan reklamların birer sayfayı geçmemesi, afişlerin sadece bir resim ve slogan içermesi gibi nedenler reklamın bilgi vermesinde karşılaştığı güçlükler arasındadır. 30
31 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ REKLAM ARAÇLARI Gazete Kişi başına düşen reklam maliyeti çok azdır. Mesajın sık yayınlanma olasılığı olsa da reklamın yaşam süresi düşüktür. Dergi Reklamın baskı kalitesinin daya iyi olması istenirse gazeteye göre dergi tercih edilir. Genellikle boş zamanlarda okunduğundan uzun mesajlı reklamlar içerikleri bulundurur. Radyo Kulağa hitap ettiğinden yayınlanacak reklamlar daha çok müzik eşliğinde verilir. Reklam içeriklerinde yerel unsurlar dikkat çeker. Televizyon Hem kulağa hem de göze yönelik olduğunda çok tercih edilen bir iletişim aracıdır. Malın sözel anlatımı zor olduğunda onun gösterimi kolaylık sağlamakta ve tüketiciye ulaştırmaya çalışmada etkili olarak bu iletişim aracı kullanılmaktadır. Reklamın süresi sınırlı ve yayınlanma maliyeti yüksektir. İnternet Son yıllarda özellikle yeni nesil arasında gelişen bir iletişim aracı olduğunda reklam ajanslarının reklam vermek için ilgisini çekmiştir. Hem görsel hem de işitsel reklam verilebilir olması aynı zamanda maliyetinin televizyona göre düşük olması tercih edilen bir reklam aracı olmasını sağlamıştır. Postalama yoluyla reklam Kişisel ve seçmeli bir iletişim aracı olduğundan sadece reklam yapanın ulaşmak istediği pazar birimlerine ulaşılır. Bu reklam aracında dikkat edilmesi gereken nokta gönderilen reklamın incelenmeden çöp sepetine atılmasıdır. Açık yerlerde reklam Reklam, üretici ile tüketici arasında bir iletişim aracıdır Açık ve kalabalık alanlarda duvarlara billboardlara afiş asmak yoluyla yapılan reklam çok ucuza mal olur ve çok kişiye ulaşır. Reklamın fiziksel boyutları büyükse çok çekici olur. Birim başına maliyeti düşük olsa bile, ulusal düzeyde bu aracı kullanmak çok pahalıdır. Ayrıntılı resimler ve uzun mesaj içeriklerinde bu reklam iletişim aracı kullanılmaz. Reklam araçlarının seçimi İletişim aracının seçimi karmaşık ve güç bir iş olması reklam araçlarının sayısının fazla olması yayınlanma zamanları değişik ve ulaştıkları pazarların birbirinden farklı olması gibi nedenlerden dolayı seçim yapmakta üretici güçlük çekmektedir. Çeşitli ölçütlere göre karşılaştırma yapılarak seçim yapılmalıdır. Seçimde ise; 1-Reklam aracının ulaştığı pazar birim sayısı özellikleri ve yeri 2-Ücret ve maliyet 3-Aracın fiziksel özellikleri 31
32 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ III. Film Yapımı Film yapımının tarihi &#;lü yıllara kadar dayanmış olup, yıllar içinde çok büyük gelişim göstermiştir. Çok büyük gelişim olsa bile, film yapımı, filmi çekip göstermek kadar kolay değildir. Çok iyi planlanmış ve kaliteli bir film ortaya çıkarmak için belli bir sürecin izlenmesi gerekir. Film yapımı hemen hemen herkes için geçerli olan beş aşamadan ibarettir. Film yapım döngüsü bu beş aşama etrafında gerçekleşir. Tipik olarak yüzlerce insanı kapsayan, tüm imal yapısına bir şekilde katkıda bulunan düzenli bir süreç oluşturur. Aşağıda bu beş aşamanın teker teker açıklamaları verilmiştir. funduszeue.infoşim Film yapım aşamalarının ilki film fikrinin ortaya çıktığı yerdir. Bir kitaptan, oyundan, gerçek hikâyelerden, diğer filmlerden alınan kavramlar veya orijinal fikirler üzerinde düşünülür ve uygulanabilir bir tema, özet ve sonunda bir senaryo ortaya çıkarmak için geliştirilir. Bir hikâye için bir düşünce bulunduğunda, bir değerlendirme yapılır. Bu değerlendirme hikâyenin, karakterlerin ve hikâyenin havasının sayfalık bir açıklamasıdır. Genellikle filmdeki anahtar nokta ve anların altını çizmek için bazı görsellerle birlikte sunulur. Alakalı olacağı konunun pazarına ilişkin bilirkişiye danışılır ve bu iş hallolur hallolmaz, birkaç aylık bir süre sonucunda senaryo yazılır. Filmin temiz bir resmi çizilir çizilmez, olası yönetmenlere sunulması için bir zemin hazırlanır. Zemin onaylandığında, bir büyük stüdyodan, bağımsız bir sermayeciden veya bir film konseyinden finansal destek almaya çalışılır. Anlaşmalar yürütülür, sözleşmeler imzalanır. Filmin üretimi için başlama sinyali verilir 2. Ön Üretim Üretimin bu aşamasında, filmin oluşumu adına planlar ve tasarımlar yapılır. Bütçe ayrılıp, film şeritleri çizilirken, gerçek çekim için bir takvim hazırlanır. Setler, kostüm, sahne malzemeleri, ekipman, müzik ve makyaj gibi bir film için gereken her şey hazırlanır. Oyuncular ve ekip bu aşamada seçilir. Bu insanların arasında yönetmen, rol dağıtım yönetmeni, mekân sorumlusu, üretim sorumlusu, görüntü yönetmeni, üretim tasarımcısı, ses yönetmeni, sanat yönetmeni, müzik bestecisi, dans yönetmeni ve tabi ki oyuncular vardır. Her şey ayarlandığında, film yapılmak için beklemektedir. Aşağıda tipik personellerin görevleri verilmiştir: Set Ekibi Pozisyonları: Film Şerit Tasarımcısı: Yönetmenin ve üretim tasarımcısının düşüncelerini diğer üretim takımına aktarmasına yardımcı olması için görsel imgeler oluşturur. Yönetmen: Hikâyenin anlatılması, üretken düşünceler ve filmin akışından sorumlu olan ana kişidir. Yardımcı yönetmen (YY): diğer görevlerinin yanında, çekim takvimini ayarlar ve üretim için gerekli olan şeylerin hesaplamalarını yapar. YY in birkaç türü vardır, her biri farklı sorumluluklara sahiptir. Film Yapımcısı: Film için gerekli personeli işe alır. Yapım Yönetmen Yardımcısı: Yapım bütçesini ve takvimini ayarlar. Aynı zamanda, yapım ofisi adına stüdyonun yüksek yöneticileri ve finansal destekçilerine rapor verirler. Mekân Sorumlusu: Film için mekânları bulur ve yönetir. Dış çekimler mekânlarda yapılırken, hemen hemen her fotoğraf sesli çekim stüdyosunda kontrol edilebilir çevrelerde çekilen bölütler içerir. 32
33 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Üretim Tasarımcısı: filmin görsel fikrini ortaya atan, sanat yönetmeniyle beraber çalışan ve üretim setlerini yapan sanat bölümünü yöneten kişidir. Kostüm Tasarımcısı: Aktörler ve diğer birimlerle yakın bir ilişki içerisinde çalışarak, filmde yer alan karakterlerin kostümlerini tasarlayan kişidir. Makyaj ve Saç Tasarımcısı: Bir karaktere belli bir görüntü verebilmek için kostüm tasarımcısıyla beraber çalışır. Rol Dağıtım Yönetmeni: Senaryodaki bölümleri doldurmak için oyuncuları bulur. Bu durum genelde oyuncu seçmelerini de kapsar. Dans Yönetmeni: Genellikle müzikaller için hareket ve danslar ortaya çıkarır, onları yönetir. Bazı filmler bir dövüş yönetmenine de yer vermektedirler. Görüntü Yönetmeni (GY): Filmin bütünündeki bütün fotoğraflamanın başıdır ve filmi çeken kişileri ve kamera operatörlerini gözetleyen kişidir. Yapım Seslendirme Masası: Film yapımının yapım aşamasındaki ses biriminin başıdır. Setteki sesleri kaydedip,- diyalog, tekli konuşmalardaki ve müzikteki havanın bulunma ve ses efektlerini karıştırırlar. Mikrofon yönetmeni, yönetmen, YY, GY ve birinci YY ile çalışırlar. Ses Tasarımcısı: Onu gözetleyen ses editörüyle beraber çalışarak, filmin bütün işitsel fikirlerini oluşturur. Bollywood türü Hindistan yapımlarında ses tasarımcıları ses yönetmeninin yerini alırlar. Besteci: Film için yeni bir müzik besteler (Genellikle üretim sonrasına kadar yazılmaz) 3. Üretim Filmin gerçek çekimi bu aşamada gerçekleşir. Çekim, sahne malzemelerini kurmak, ışığın yerleştirilmesi ve oyuncuların karakter için gereken kostümlerin içinde olmasını içerir. Bir günde çekilen hemen hemen bütün görüntülemeler işlenir ve bu görüntülemeler, sonrasında yönetmen ve seçili personeller tarafından izlenir. Bu işlemler düzenli olarak yapılır, böylece personel ve oyuncular güdülenip, filmin nasıl ilerlediği hakkında bilgi sahibi olurlar. Çekim bitip de, bütün sahneler tamamlandığında yönetmen çekim bitti! diye bağırır. Film gösterime hazırdır, personel ve oyuncular bunu genellikle film çekimlerinin tamamlama partisi ile kutlarlar. 4. Üretim Sonrası Bu aşamada, film düzenlenir ve parlatılır. Hoşa gitmeyen sahneler kesilir ya da bütün anlatımının yararına olacak şekilde kısaltılır. Son ses karışımı yapılır ve ses kayıtları bütün film sahneleriyle eşlenir. Filmin açılış başlıkları ve kapanış jeneriğini de içeren özel efektler eklenir. Bu işlemlerin hepsi tamamlandığında, filme artık tamamen bitmiş gözüyle bakılır. Son kesim artık basım, kopya ve dağıtım için hazırdır. 5. Dağıtım Bu aşama filmi sadece sinemaya ve DVD lerle piyasaya sürmeyi içermiyor. Aynı zamanda, basın toplantıları, film gösterimleri ve film festival etkinlikleri aracılığıyla filmin tanıtımını da yapıyor. Film dağıtıcıları genellikle bir filmi lansman partisi, kırmızı halı gösterimi, basın bültenleri, basın toplantıları, basınla yapılan röportajlar, basın ön izlenimleri ve film festival gösterimleriyle piyasaya sürerler. Çoğu film 33
34 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ yapım şirketi ve dağıtımcının sitesinden ayrı olarak kendi özel internet sayfasıyla da tanıtımını yapar. Büyük filmler açısından, kilit rol oynayan personellerin film gösterim ve festivaller gibi tanıtım turlarına katılmaları ve çok sayıda televizyon, yazılı ve çevrimiçi gazeteciyle röportaj yapmaları gerekir. En büyük yapımlar her bir piyasaya sürme penceresinde seyirciyi canlandırmak adına birden fazla tanıtım turu gerçekleştirebilir. BİR FİLMİ NASIL ANALİZ EDERİZ? Bunun için bir kalem ve çok fazla kâğıda ihtiyacınız var. Ayrıca, özellikle Hollywood türü filmlerinde olmak üzere çoğu filmde yüzeysel anlatımın altında gizli bir anlam bulamama ihtimaliniz de var. İlk Görüş Film için genel bir hisse kapılın ve temel hikâye yapısını belirleyin. Kime, kim tarafından, nerede, ne yapıldığını, hangi sırayla yapıldığını kabaca yazın. Anlatıma ilişkin temel sorular hazırlayın. Hikâyedeki boşluk, zıtlık ve açıklanamayan yönleri belirleyin. İkinci Görüş Filmi sembolik yapılarına ayırın. Filmi bütün olarak izleyin ve sahneleri ardı ardına sıra dışı olayları (diyaloğun örtülü kısımları, ilginç görsel yapıları, sıra dışı müzik ve ses kullanımı, garip sahne malzemelerini) anlatmadan yazın. Sayfalarca sürebilecek bu listeyi yaptıktan sonra, yazmış olduğunuz bütün bilgilere bir daha göz atın ve sıklıkla tekrar eden kalıplara/olaylara dikkat edin. Unutmayın, bir film yapımı sırasında kaza olarak ortaya çıkma ihtimali çok düşük olan kalıpları/temaları belirmek istiyorsunuz. Bu noktada film içerisine saklanmış olan herhangi bir subliminal temayı anlayabilecek iyi bir genel fikri sahip olmanız gerekiyor. Bu sembolik yapıya ilişkin yapmış olduğunuz gözlemlerin daha anlamlı geleceğini göreceksiniz. Filmin sembolik yapısı hakkındaki notlarınıza geri dönün ve açıklanmayan herhangi bir şeyi aramaya devam edin. Üçüncü Görüş Daha önceden belirlemiş olduğunuz bütün subliminal temaları aklınızın bir köşesinde bulundurarak filmi bir kez daha izleyin. Bu temaları destekleyen veya onlara karşı çıkan kanıtlar bulmaya çalışın. Ayrıca, daha önce açıklanmamış olarak belirlediğiniz herhangi bir şeyin size anlamlı gelebilmesi için anlatımdaki sembol ve yönlere daha dikkatli bakın. İleri Araştırma Filmin yapımında önemli rol oynayan kişilerin, kişisel ve mesleki hayatlarını araştırın. Diğer film projelerinde yer alan temaları belirleyin. Bu projelerin finansal olarak nerden/kimden destek aldığını bulun ve bu kaynakları araştırın. Filmdeki sizin çözemediğiniz yönleri sizden başkası açıklayabilmiş mi diye, diğer görüş ve makaleleri okuyun. Filmi tanıtmak için kullanılan pazarlama tekniklerini/kampanyalarını araştırın. Bütün bu araştırmayı filmi izleyişiniz sırasında almış olduğunuz notlarla karşılaştırın. 34
35 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ Referanslar:
36 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ IV. Kitap Kapakları ve Posterler TASARIM-KİTAP KAPAĞI-AFİŞ A) TASARIM Tasarım, algı ile kavram arasında bir bağlama aracıdır. Nesnel gerçeklik ile doğrudan ilişkisi bulunmaz. Bu nedenle önemsiz ayrıntılar yerine, önemli özelliklere dikkat çeker. Bunun sonucu olarak da algılardan genelleştirme yapılarak kanılara varılır (Tasarım Nedir, Anonim, ). Bir tasarım kendi içinde bir yapıya ve bu yapı arkasında bir planlamaya sahip olmalıdır. Bütün sanatların temelinde, bir tasarım olgusu bulunmakla beraber zekâ ve sanatsal yeteneğin ortak bir ürünü olduğunu söylemek de doğru olabilir. Tasarım için hayal gücünü kullanmak, olaylara farklı açılardan bakabilmek, deneyim ve birikimlerden bir şeyler yaratmak önemli bir adımdır.. İyi bir tasarım, çoğunlukla duyguların ve düşüncelerin paylaşıldığı ortak bir çalışma sonucunda ortaya çıkar. Bir tasarım ne kadar çekici olursa olsun, verilmesi istenen mesajı iletemiyorsa hiçbir değer taşımaz (Odabaşı, ). Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Öğeler Çizgi,renk, doku, tipografi, denge, karşıtlık, oran/ölçü, kompozisyon, bütünlük, hiyerarşi (tasarımda verilmek istenen mesajın yazı ve görsel elemanlar ile işaret edilmesi durumudur.) içerik, anlam aktarımı(mitler, yan anlam) Metafor (Eğretileme, bir sözün sözlük anlamı d ışında, başka bir söz yerine kullanılmasıdır. Metaforda soyut bir duygu veya düşünceyi anlatmak için, somut bir nesne kullanmaktadır. ) Metonimi (Düz Değişmece) Bir şeyin anlamını göstermek için, o şeyin kendisi yerine ona ait bir özelliğin gösterilmesidir. Bu bir sebebi yansıtan sonuç, bir kişiyi yansıtan bir nesne olabilir (Morgan, Welton, ). KİTAP KAPAĞI Bilgilenme ve kültürlenme aracı olan kitap, günümüz iletişim ve bilgi çağında hem görsel hem metinsel anlamı içinde sayfa düzeni, kapak tasarımı ile bir sanat yapıtı ve yazar ile okur arasında ilk iletişimi sağlayan kaynak olmaktadır. 1) Kapak kitabın ambalajıdır. Kitabı korur, tanıtır, taşıma kolaylığı sağlar, okuyucuya sunar. 2) Alıcıya ürünü aldırtmaya zorlayan taşıdığı görsel güzellik kuşkusuz grafik tasarımın sağladığı, tasarım öğeleri ve ilkeleri ile kurgulanmış, ürünü çekiciliğe büründüren giysisi olmaktadır. 3) Elimize aldığımız yapıtla ilgili olarak kitabın kapağında bulunan harfler, çizgiler süslemeler ve bunların en güzel biçimde istif edilip yerleştirilmesi ilk ve en önemli etkiyi sağlar. Kitap Kapağı Tasarımı KAPAK 36 Yazar Yayıncı - Okur
37 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ 1. Yazar içeriği iyi yansıtacak ve abartısız, yanlış anlaşılma olasılıklarına kapalı bir düzenleme düşünür. 2. Yayıncı, yazara ek olarak bir kitapçı vitrininde, bir sergide kolayca öne çıkabilecek ve göze çarpacak kendine özgülük taşımasını isteyecektir. 3. Kitapla ilk kez karşılaşan okuyucu için, estetik ölçütler ön planda olacaktır. Tasarım Öncesi Her tasarım öncesi olduğu gibi, kapak tasarımında kullanacağınız materyalleri bir araya getirip hazırlamalı, bunların bir kâğıt üzerinde eskizini yaparak öğeleri nereye ve nasıl yerleştireceğinize karar vermelisiniz. Tasarım öncesi yapacağınız bu çalışma, Bilgisayar tasarım programlarının başında harcayacağınız zaman dilimini hem kısaltacak, hem işinizi çok daha kolay hale getirecektir. Bir tasarımcı, hazırlayacağı iş konusunda mutlaka bilgili olmalı, bunun yanında araştırmacı olmalıdır. (Bıçakçı,) Daha önce yapılmış olan başarılı çalışmaları incelemek, çalışmalara olumlu yansıyacaktır. Yapacağımız kitap kapağı veya kapak çalışmasını öncelikle kafamızda ana hatları ile mutlaka oluşturmalıyız. Kitap kapağında çoğu durumda ön ve arka kapak biri birine çok uyumlu olmalıdır. Tasarlarken 1. Yazar kimdir, kitabın adı ve konusu nedir, yayıncı hangisidir, kolaylıkla görünmelidir. 2. Yayınevinin amblemi en uygun yerde kendini belli etmelidir. 3. Kapak yalnız üst kapak olmadığından, arka kapak ve kitabın sırtı da ustaca değerlendirilmelidir. İçeriklerine Göre Afiş Türleri 1) Kültürel Afişler :Ticari kaygının yer almadığı kültürel afişler; tiyatro, sinema, sergi, festival, sempozyum, seminer ve spor gibi etkinlikleri tanıtmak ve bunları halka ilan etmek amacıyla hazırlanır. Sanatçı kültürel afişlerde özgürdür ve farklı hedef kitlelere ulaşabilme olanağı herkesin görebileceği bir yere asılan, ilan ya da reklam işlevi gören basılı kâğıttır. 2) Sosyal içerikli afişler: Sağlık, çevre, trafik gibi konularda eğitim ve uyarı amacıyla hazırlanan sosyal afişler aynı zamanda bir düşünceyi yada siyasî oluşumu tanıtma işlevini de üstlenebilmektedir. Ticari Reklam Afişleri 3) Propaganda Afişleri 4) Ticari Reklam Afişleri 37
38 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ AFİŞ VE KİTAP KAPAĞI TASARIMLARINDA y akılda kalmalı, y anlam vermeli, farklılık katmalı, y özgün ve çarpıcı olmalı, merak ettirmeli, y kendisini fark ettirmeli, y (kitabın) İçeriğine gönderme yapmalı, kitabın içinin iyi bir göstergesi olmalı y düşündürmeli, okuyucuya soru sordurmalı, y sade, yalın olmalı, y kullanılan renkler sizi içine çekmeli, y amaca uygun olmalı, y görsel ögeler vurgulayıcı olmalı, görsel ögelere yeteri kadar yer verilmeli y yazı ve görsellik arasında denge kurulmalı, y kitap kapağında kullanılacak bilgiler tam olmalı, kapak yüzeyi tıklım, tıklım doldurulmamalı, Tasarımları Oluşturan Ögeler 1- İllüstrasyon: başlık, slogan ya da metin gibi sözel olan unsurları görsel olarak yorumlayan bütün unsurlardır. Belli bir öyküyü, belli bir temayı çizgilerle anlatır, net ve eğlencelidir.. (Megep, ). Kapak tasarımda kullanılan illüstrasyonlar kitabın daha çok kimliğiyle ilgilidir, kitap ilk ele aldığında öncelikle kitap kapağıyla karşı karşıya kalınır. İlk izlenim kapağa bakarak oluşturulur. Dolayısıyla kitap kapağında kullanılan illüstrasyonlar da kapakta en fazla dikkati çeken unsurlardan biri olarak öne çıkmaktadır. (Resim ). Konu anlatan resim 2-Tipografi: Tipografi, bilginin çeşitli medya kuruluşlarıyla işbirliği yapılarak ve yazı karakterlerine görsel efektler kullanarak etkili bir şekilde kullanımı olarak tanımlanmaktadır (Kudo, ). Harf, sözcük ve satırlarla, boşluklarının düzenlenmesi gereken diğer ögelerle belirlenmiş bir sayfa üzerinde yapılan görsel ve işlevsel düzenlemelerdir (Sarıkavak,). 3-Grafik Tasarım Elemanları: Zihnimizde tasarladığımız ve grafik ürünün gelişimine katkı sağlayan renk, ton, çizgi, şekil, doku, mekan, yön ve ölçüdür. Bazı elemanlar eklenip çıkarılabilir ancak, genel olarak tasarım elemanları nokta, çizgi, ton/değer, renk, doku, biçim (form) - şekil, ölçü, yön şeklinde gruplandırılmıştır. ANALİZ Medyayı analiz etme gerekçeleri: 1-Öğrencilerin bilgilenme, öğrenme ve yaratıcı yeni oluşumlara katılmalarını sağlamada internet ile diğer iletişim hizmetleri ve teknolojilerine giderek daha fazla bağlı hale geldikleri görülmektedir. Bu doğrultuda, öğrencilerin internet teknolojisini ve sunduğu hizmetleri kullanımlarında aktif, eleştirel ve seçici olma bilincinin geliştirilmesi önem kazanmaktadır. 2-Araştırma ile internetten sonra en çok televizyon kullanıldığı belirlenmiştir. Televizyonun popüler kültürün merkezinde bulunan tek taraflı bir değer aktarım aracı olduğu göz önünde 38
39 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ bulundurularak, öğrencilerin televizyon programları aracılığıyla gönderilen bu tek yönlü iletiler karşısında daha bilgili ve dirençli olmalarını sağlayacak eğitim almaları sağlanmalıdır. Analiz yeteneği kazanan öğrenciler hem televizyon seyrederken uygun seçimler yapacak hem de televizyonun olumsuz etkilerinden korunabileceklerdir. 3-Gelişen teknoloji ile cep telefonları sadece basit bir haberleşme aracı olmaktan çıkmıştır. Akıllı cep telefonları aracılığıyla bireyler interneti zaman ve mekan sınırlaması olmadan mobil olarak kullanma imkanı elde etmektedirler. Bu nedenle öğrencilere cep telefonlarını kullanmada bilinç ve farkındalıklarını arttıracak bilgilendirmelerde bulunulmalıdır. 4-Analiz yapma öğrencilerin bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimlerine katkı sağlayacak ve sosyal mesajlar iletebilmelerine yarayıp farklı kaynakları etkili biçimde kullanabilme bilincini geliştirecektir. 5-Medya oluşturmayı denerken medyadan zarar görmeden onu nasıl kullanabileceklerini ve oto-kontrol geliştirebilmeleri sağlanır. 6- Öğrencilerin medyadan edindikleri bilgiyi paylaşabilecekleri ortamlar sağlanarak edindikleri bilginin doğruluğunu değerlendirme şansı bulurlar. (Mehmet Nuri GÖMLEKSİZ, Ayşe Ülkü KAN, Ümmühan ÖNER (Fırat Üniversitesi) Medyayı tanıma İletişim araçlarından faydalanma İletişim araçlarına ilgi Medya okuma Bilinçli kullanım Bilginin doğru yorumlanması İtibarınızı yönetmenin ilk adımı, onu ölçmektir. Ölçmediğiniz şeyi yönetemezsiniz. Ron Alsop Elbette Medyayı analiz etmek, uzmanlık gerektirir Ölçümleme güçlü bir altyapı ve teknoloji gerektirir. ÖĞRETMENİM DİKKAT! Sınıfa getirilecek örneklerin medya tasarımı yapacak öğrenciler için yol haritası olacağından a) Şiddet içeren ögelerin olmaması, b) Cinsel ögeler taşımaması, c) Siyasi mesajlar barındırmaması, d) Herhangi bir partinin veya spor kulübünün propagandası yapmaması, e) Bağımlılık yapan kötü alışkanlıkları teşvik eden unsurlar içermemesi, f) Obezite veya herhangi bir sağlık sorunu tetikleyecek mesajlar içermemesine dikkat edilir. 39
40 MODÜL 2: MEDYA MESAJLARI ELEŞETİREL ANALİZ 40
41 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON MODÜL 3 MEDYADAKI MANIPÜLASYON 41
42 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON I. Propaganda Teknikleri Propaganda günümüzde belli bakış açılarını, algıları ya da gündemi tanıtmayı veya indirgemeyi amaçlayan önyargılı bir iletişim türüdür. Propaganda, bir seyirci grubu ayarlamak, belli bir grup inanış standardı yaratmak amacıyla bir kişinin özel bir olaya karşı olan tutumunu etkilemek demektir. 18 Başlangıçta, bilginin yayılması olarak tanımlanırken kavram nötr bir kavramdı, ancak zamanla olumsuz anlamlar kazandı. 19 Bir grup seyirciyi, dahası gündemi etkilemek için, iletilen mesaja mantıksal bir cevaptan ziyade duygusal bir cevap üretmek üzere yüklü mesajları kullanarak seçilmiş gerçekleri sunmak gibi değişik stratejiler geliştirildi BİLİNMESİ GEREKEN PROPAGANDA TEKNİKLERİ: 1. İSİM TAKMA veya TEK TİPLEŞTİRME: Bir kişiye veya bir düşünceye hatırlanması kolay olan, genellikle aşağılayıcı bir etiket takmadır. Bu teknik etiketin anlamını bilmeden bir kişiyi veya bir düşünceyi reddetmemiz veya kınamamız için yapılır. ÖRNEKLER: "Çevreci", "Nazi", "Liberal", "Çevre Gönüllüsü", "Çıkar Grubu". 2. ERDEMLİ SÖZLER veya GENELLEMEYİ PARILDATMAK: Bu kelimeler bizi bir şeyin kanıtını kontrol etmeden bir şeyi kabul edip onaylamamız için kandıran kelimelerdir. Örnekler: "Doğal", "Demokratik", "Doğrulanabilir", "Bedensel", "Bilimsel", "Sağlıklı", "Çevre bilimsel". 3. TRANSFER: Transfer; saygı, otorite, saygınlık taşıyan bir sembolün bir düşünce ve bir argümanı daha kabul edilebilir bir hale getirmek için kullanması durumudur. Örnekler: ulusal bayrak, mühür. Bu yöntem aynı zamanda Kabul edilmiş Erdem adıyla da bilinir. 4. REFERANS: Saygın bir ünlü bir fikrin veya bir düşüncenin iyi veya kötü olduğunu iddia ettiği andır. Bu teknik olayları daha dikkatli bir şekilde incelemeden bizi ikna etmek için kullanılır. 5. SIRADAN İNSANLAR: Konuşmacı insanların çoğu, yani izleyiciler gibi normal insanların bu düşünceyi sahiplendiği için, düşüncenin iyi olduğunu savunur. Örnekler: "Bu halkın iradesi olacak", "Çoğu insan" 6. POPÜLER AKIM: Konuşmacı kendi bakış açılarını kabul etmemiz için bizi ikna etmeye çalışır aksi halde gerçekten iyi bir şeyi kaçıracağımızı söyler. Bu, insanlarda çoğu insan daha önceden katıldı hissini uyandırır. Örnekler: "Bu geleceğin bir dalgası", "Bloğunuzdaki ilk kişi olun", "Şimdi harekete geçin!". 7. ZÜBBE CAZİBESİ: Bu teknik yüksek sosyal sınıfla ilişkili bir eylem veya düşünce olduğundan dolayı belli bir şekilde davranıp düşünmemizi iddia etmeyi içerir. Örneğin: Felson un Kürkleri- Lüksün hissi, en iyisini alamayanlar için 8. YAPAY İKİLİK: Bu durum bir kişinin bir durumun sadece iki tarafı olduğunu iddia ettiği zaman ortaya çıkar ve bu iki tarafın da değerlendirilmesi için eşit bir temsili olmak zorundadır. Bu teknik, gerçekte çok fazla bakış açısı veya taraf olabilecekken, bir konuya sadece bir taraftan bakmamız gerektiği yolunda bizi kandırmak için kullanılır". Örnek: "Ya bizimlesiniz ya da bize karşısınız"
43 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON 9. AĞIRDAN ALMAK ya da SORUYU DUYMAZLIKTAN GELMEK/GÖZ ARDI ETMEK: Bu teknik yöneltilen soru için daha fazla zaman kazanmak veya o sorudan kaçmak amacıyla kullanılır. Örnekler: "Daha fazla araştırma yapılması gerek" "Bu konu için bir komite çalışmalarını sürdürmekte" "Bu konu hakkında bir soruşturma istiyorum " KÖTÜNÜN İYİSİ: Hoşa gitmeyen veya popüler olmayan bir bakış açısını meşrulaştırmak için kullanılır. GÜNAH KEÇİSİ: Bu teknik konular üzerindeki incelemeleri saptırmak için kullanılır. Suçu, konunun zorluklarını soruşturmadan bir insana veya bir grup insana atar. KUSURLU SEBEP-SONUÇ: Bu teknik B, A yı takip ettiği için B nin olmasının sebebi A dır düşüncesini savunur. Ancak, sadece iki olayın veya iki grup verinin ilişkili olması birinin diğerinin oluşumunda sorumlu olduğu anlamına gelmez. KİRAZ TOPLAMA ya da KART SEÇME ya da VERİNİN ÇARPITILMASI ya da BAĞLAM DIŞI: Bu teknik, hikâyenin hepsini anlatmayıp da sadece seçili yerlerini anlatarak izleyiciyi inandırmak için kullanılır. Örnekler; "Hız limitini ,6 km ye çıkarmak daha az trafik kazasıyla sonuçlandı. ZAYIF ANLAM ÇIKARMA: Bu teknik yetersiz kanıttan yapılan veya kanıtları takip etmeden sonuca ulaşılması demektir. Örneğin: Ördekler ve kazlar kış için güneye göç ederler, o yüzden bütün su kuşları kışın güneye göç ederler. İSTATİSTİKLERİN SUİSTİMALİ: Grafiklerin, ölçeklerin yarısı kesilerek veya aşina olunmayan birimlerin veya hiçbir ölçek kullanılmayarak sonucun görüntüsünü çarpıtma tekniğidir. Sonuçlar yanlış bir kesinlikle rapor edilir. KORKU: En dip korkularla oynamadır. Seyirciyi, eğer bir eylemin yolunu düzgün bir şekilde takip etmezlerse, bir felaketle karışılacakları şeklinde uyarır. Sonuç olarak propaganda, destek kazanmak için gerçekliği abartmak, yanlış sunmak veya çarpıtmak pahasına insanları bir düşünce veya bir nedenin arkasına toplamaya hizmet edebilir. 43
44 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON II. Medya Temsili: Gerçeklik vs. İmge Medya temsili, medyanın bir şeyin sadece bir sürümünü göstererek yeniden gerçekliği (bireyseller, gruplar, düşünceler, olaylar, sorunlar anlamında) yazma yoludur. Her bir medya temsili onu yapan insanların bakış açısına sahip olmakla beraber, kendi değerleri ve yargılarıyla inşa edilmiştir. Şu bir gerçektir ki her medya temsili bir iletişim eylemi olarak geçişken (objektif gerçekliği gösteren) ve dönüşlüdür (yayıncının değerlerini ve kişiliğini gösteren). Soracağımız soru medya temsilinin arkasında yatmaktadır: Gerçeklik, nasıl, neden ve kimin uğruna tekrar yapılandırılıyor? Temsil süreci üç adımı içerir: referans üretim tepki. Medya yapımcıları tarafından çözümlenen gerçeklik = referansla başlayan süreç karışıktır. Bu insanlar gerçeklik içinden bir seçim yapıp, kendi bakış açıklarına az ya da çok dış etkenlerden etkilenerek uyarlarlar çünkü izleyicilerin/dinleyicilerin belli tercih edilmiş yollardan onları anlayıp, kendileriyle aynı fikirde olmalarını isterler. Bu bakış açısından bakılınca, her medya mesajının ideolojik değerler, sosyal ve çıkarımlar içerdiğini unutmamalıyız aynı zamanda çoğu medya mesajının da belli bir çıkar veya güç için organize edilmiş olduğunu da hatırlamayız. Gerçekliği bozup, yeniden uyarlama bittikten sonra sonuç/ ürün seyirciye sunulur. Gerçeğin bu yapısının tepkisi her bireyin koduna, kendi tarihine, kendi deneyim ve ihtiyaçlarına bağlıdır. Ancak medya temsilinin amacı bireylerin tepkilerini kontrol etmek ve yapımcının sunduğu gerçekliğin sinsi yorumuna ihtiyaç duymaktır. ki böylece zaten kabul edilmiş şeyleri görür, duyar ve okuruz Medya temsili gerçek değildir, çok fazla amaca hizmet eden, seyirciyi algı, inanç ve tutum açısından şekillendirmeye çalışan gerçeğin bir çarpıtmasıdır. Bu yapının halkın (birçok strateji yoluyla) kendi başına düşünmeyip, yapımcılarla aynı fikirde olmasına ve onların bakış açısını anlamasına ihtiyacı vardır, yani yapımcılar tercihli okumaya neden olmaktadır. Böylece, medya temsilinin amacı seyirciyi mesajın alışının yanında, davranışı, inançları ve değerleri etkileyecek bir yolla manipüle etmektir. Medya temsili bireyler, gruplar, düşüncüler olaylar hakkında olabilir ve kelime, resim, müzik, film, büyük yapımlar ve programlarla yapılabilir. Beden İmgesi Medya temsili açısından, beden imgesi (vücudumuzun nasıl olması ile ilgili algı ve vücudumuzu hissettiğimiz şekil) hakkında da konuşmalıyız. Çünkü çağdaş bir toplumda medya, televizyon, reklam veya sosyal ağlar gibi çoğu medya temsil programlarında beden imgesini göstererek insanları kendi görünüşleri konusunda nasıl hissedeceklerini etkiler. O yüzden, bu durum medya okuryazarlığı anahtarları ile analiz edilmelidir. O halde şu soruyu sormalıyız: Belli bir imge kim tarafından, nasıl ve hangi amaçlarla ortaya çıkarılmıştır? Çünkü beden imgesi fiziksel güzelliğimizin önemsiz bir parçası değil, kişiliğimizin ana bölümüdür Medya, hem erkeklerde hem de kadınlarda kendilerini görüş olarak olumsuz etkiler yaratabilecek gerçekdışı kadın ve erkek imgesi yaratır. Kadın portresi uzunluk, beyazlık, incelik ve açık saç gibi ideal kadınlık özelliklerini içinde barındıran tek tipleşme üzerine inşa edilmiştir. Medya kadın imgesine daha fazla bağlı olsa da, çağdaş zamanlarda erkekliğin ideal düşüncesi medya marketi tarafından değer görmeye başlamış ve medya bir erkek vücut imgesini de içinde barındırır olmuştur. Standart erkek güzelliği kuvvet, güç ve çekicilikle ölçülmektedir. Bütün medya kanalları tarafından tanıtılan güzellik standartları izleyicileri bu alternatif gerçekliğe adapte ederek sosyal gerçeklikte güzellik standartlarını oluşturdu, böylece insanlar sosyal idem
45 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON standartlara ve kendilerine göre çekici duruma gelmeleri için ideal güzellik standartlarına ulaşmaya meyletti. Bu durum çok fazla beden imgesi rahatsızlığına ve öz saygı eksikliğine neden olmaktadır. İzleyici medya temsilinde yer alan beden imgesinin birkaç yönünden haberdar olmalıdır: y Medya çoğu kadının ver erkeğin ulaşması tamemen imkânsız olan gerçekdışı bir beden imgesi sunmaktadır; y Medyanın tanıttığı beden imgesi bir yapıdır, bu onun yapay olduğu anlamına gelir yani ya estetik ameliyat, ya makyaj ya da Photoshop gibi özel programlar ile yapılmıştır; y Medya tarafından gösterilen modeller sıklıkla sağlıklı vücuda sahip olarak görülürler; y Medyada kullanılan beden imgesinin çıkar sağlamayı da barındıran belli amaçları vardır. Yani, çoğu şirket seyirciyi/izleyiciyi onları ideal güzellik hedeflerine daha yakın hissettirecek ürünleri almaları konusunda motive etmektedir; y Medya standart güzellik ile sundukları ideal güzellik arasındaki çelişkinin artmasından memnundur çünkü böylece, seyirci ihtiyacı olmasa bile ürünlerini satın alacaktır; y Beden imgesi genetik gerçekliğe bağlıdır, bu da bizi farklı ve ender yapan şeydir; y İnsanların kendi fiziksel görünüşleri hakkındaki algıları toplumdaki ideal vucut temsiline, hedeflenen ideal vücuda ve bireyin kendisi için ideal görünüşü elde etmeye olan isteklerinin çokluğuna bağlıdır. y Medyanın etkilerinden haberdar olan kişi beden imge rahatsızlıklarını göstermeye daha yatkın olan kişidir. Son zamanlarda yürütülen çalışmalar sosyal ağların yaymış olduğu ideal beden imgesi insanların üzerinde geleneksel medya kanalları tarafından yayılan beden imgesinden daha fazla etki bıraktığını göstermektedir. Glasgow daki Stratchyde Üniversitesi nden Petya Eckler geleneksel medyaya oranla, sosyal medyada olan fiziksel özelliklere karşı olan ilgi daha tehlikeli duruma gelebilir, çünkü sosyal medyada olan insanlar tanıdığımız kişilerdir demiştir. 22 Akıllardaki soru şudur; beden imgesi geleneksel medya tarafından yaratılan standart güzellik midıir, değil midir? Bana göre, ideal güzelliğe tanıdığımız birinin ulaşması, kendimizi ideal güzelliğe daha da ulaşabilir hissettirebilir ve bu, medya temsilinden daha da güçlü bir etki yaratır. Cinsiyet ayrımı, erkeklik ve kadınlık arasındaki farklılıklaşmayla alakalı 23, sosyal olarak yapılandırılmış bir grub kalıp ve özelliklerdir. Bu terim kadınlık ve erkeklik hakkında çok fazla kalıplaşmış örneği içinde barındırır. Kadınlar güzelliği, zayıflığı, duygusallığı, bağlılığı, pasifliği, mağduriyeti göstermeye meyillidir. Kadınlar ev içi durumlarında bir yardımcı ve süsleyici bir nesne olarak görülebilirler. Diğer tarafta erkeklik ise bağımsızlığı, macerayı, kapasiteyi, gücü, hem fiziksel hem de mental kuvveti ve eylemi sembolize eder. Yani, güçlü-zayıf gibi zıtlıklar kullanılarak yapılanmış, sosyal cinsiyet ayrımına ve ön yargılarına, yanlış ihtiyaçlara karar veren ve kendimizi yanlış bilmemize neden olan erkek ve kadın imgeleri eşit değildir. Kadınlar erkekler onlardan ne olmalarını istiyorsa: yuva kuran, temizlikçi, aile bakıcısı vb. onu oluyormuş gibi gösterilerek, erkeklerden daha düşük bir seviyede gösterilir. Bu anlamda, medya kadınlara nesnelermiş gibi davranır ve kendilerinin sadece gençken değerli olduğu ve iş veya herhangi başka bir alanda kendi potansiyellerini ortaya çıkaramaya Gender 45
46 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON caklarından 24 sadece kendi dış görünüşlerine önem vermeleri yönünde ikna ederek ideal vücut düşüncesine teşvik eder. Çağdaş toplum sürekli bir değişim halindedir, erkek ve kadınların standart rolleri sosyal cinsiyeti eşitliğini sağlamak ve tek tiplikten uzaklaşmak için değiştirilmiştir. Şu an, kadının medyada cinselliğinin ön plana çıkması kendi serbestlikleri veya kendilerini ifade etmek için bir özgürlük olarak açıklanabilir (ancak şunu unutmamalıyız ki, bu durumların çok olması ve tekrarlanması toplumda şu algıya yol açmaktadır: kadın bir nesnedir). Bu aynı zamanda kadınımsı erkeklik olarak da tanımlanan kadın aksiyon kahramanı yaratmıştır. Buna karşın, erkekler medyada kendilerine denk bir kadın karakter ile birlikte sunulmakta, ve onların fiziksel görünüşleriyle ilgilenmektedirler. Medya çeşitliliği medya temsiliyle alakalı başka bir kavramdır çünkü medya algılarının çoğaltılması seçim özgürlüklerini ve geniş bir düşünce, fikir çeşitliliğinin bulunma ihtimalini güven altına alır. Medya çeşitliliği dâhili ve harici çoğulluk olarak iki farklı bakış açısıyla anlaşılabilir. İç çoğulculuk kavramı sosyal, ahlaki, dini, politik çeşitlilik ve ideolojik fikirlerin ve bakış açılarının çeşitliliği anşamına gelir. Dış çoğulculuk kavramı ise şirketlerin kendi çıkar ve amaçlarını medya algılarında yansıtacak şekilde medyayı etkileme kapasitesi olan şirket sahiplerini hedef almaktadır. Sonuç: Medya algısı objektif gerçeklikle aynı şey olmayan üretilen düşünceler/kelimeler/imgeler olan yapılı bir gerçekliği sunuyor. Yani, biz zamanımızın gerçekliğini şekillendiren güçleri anlayarak medyayı çözüm ve medya yapımlarını analiz etme yeteneklerimizi geliştirmek zorundayız ve iletişim, eğitim ve demokrasi arasında organik bir bağlantı kurarak" 25 neyiz, ne yaparız ve ne olacağız konusundaki iyi seçimleri yapmalıyız
47 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON Modül 4 İNSAN HAKLARI 47
48 MODÜL 4: İNSAN HAKLARI I. İnsan Hakları ve Sorumlulukları İnceleme altında olan konu ne olursa olsun, bağlamın onun şeklini, etkisini ve halkın ona karşı tepkisinin gurur seviyesini belirlediği bilenen bir gerçektir. İşte bu günümüzde insan haklarının önemini bütün yönleriye analiz ettiğimizde karşımıza çıkan şeyin ta kendisidir. Günümüzün gerçekliği gitgide daha fazla insan hayatına uygulanan ve hayatımızı daha hızlı ve kolay yapan teknolojilerden birisidir ancak bu tür bir toplu yaşam, tamamen farklı bir yaşam türüdür. Bugünlerde bu yeni tür gerçekliği ifade etme ihtiyacından doğan, yeni kullanılmaya başlayan belki de en çarpıcı terimlerden birisi dijital vatandaşlık terimidir. Buna ilaveten, eğer şehrin kendisi dijital olarak görünüyorsa, gelecek generasyonların yollarını bulmaya ve bu son derece dijitalleşmiş çevrede geleceklerini kurmaya çalışanları eğitmek için çok daha fazla okul göreve çağrılacaktır. Bu karmaşaya ek olarak, bilgisayar kullanmanın sürekli değişen bir derecesi vardır. Bir tablet bilgisayarını ve temel okuma yazma uygulamalarını öğrenmek bir şeydir; fakat yeni bir şey oluşturmayı öğrenmek, eleştirel okuma, sorumlu olarak çevrimiçi içerik kullanma ve saygılı bir dijital vatandaş olma bir öğretmenin veya benzeri bir kişinin rehberliği olmadan her zaman öğrenilebilecek yetenekler değildir ( yetişkin demediğimin altını çiziyorum). Bir çocuğun ellerine bir cihaz verdiğimizde bu onu dijital yerli 26 durumuna sokmuyor. İnsan hakları hepimizi; çocukları, yetişkinleri, öğrencileri, saygın bir şekilde yapan, sahip olan ve yaşayan kişilere hem izin verir hem de onları korur. 27 Günümüzde hayatımızdaki her şey her yönden dijital vatandaşlık tarafından kuşatılmıştır. Öğrencilerin kişisel bloglarına sahip olması, Youtube kanalları açmaları ve çevrimiçi oyun, öğrenme, yaratma ve adını sen koy topluluklarına karışmasıyla, iş içerik, tüketim yaratmaya ve kendilerini sosyal olarak çevrimiçi şekilde idare etmelerine gelince, kendi hak ve sorumluluklarını bilmeleri zorunlu hale gelmiştir. 28 Her ne kadar insanlar eskiden sadece bir gruba ait oldukları için hak sahibi olmuş olsalar bile, II. Kiros un M.Ö. da şaşırtıcı bir kararla bütün köleleri salmasıyla başlayıp, içinde herkesi kapsayan 30 tane hak bulunan ve o zamana kadar çok fazla beklenmiş olan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesiyle devam etmiş () ve değişim zamana yayılmıştır. 29 Toplum ekonomik gelişimi roketlemeye başladı ve Başkan Jonh F. Kennedy nin de tüketici haklarını koruma hakkında Kongreye yaptığı konuşmadan kısa bir süre sonra, Kongre, Birleşmiş Milletler ve üyeleri tarafından kabul gören, içinde 8 tane uluslararası temel tüketici hakkını bulunduran Tüketici Haklarını çıkardı. Zamanla, toplum sonunda başkasını korumadan kendilerini korumanın imkânsız olduğunu anladı ve de, insan hakları uygulamalarını UNESCO nun kanatları ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliğinin ilgisiyle sağlamlaştırmak için, İnsan Görevleri ve Sorumlulukları yazılmıştır. Öğrencilerin ihtiyacı olan ve sadece okulda değil, aynı zamanda ailelerde, sokaklarda ve bütün kurumlarda öğretilmesi gereken şey huzurlu bir iş birliği, varlık, iletişim ve mutluluk için insan hakları ve sorumlulukları arasındaki karşılıklı ilişkinin ta kendisidir. Hangi gelişim türü olursa olsun, ekonomik, bilimsel veya ruhsal çabalar faydasız kalacaktır. İki kısa örnek: İnsan hakları kendini ifade etme özgürlüğü; istediğin şeye tapma, inanma özgürlüğü; eşit davranılma hakkı; güvenlik hakkı; jüri tarafından adil bir şekilde yargılanma hakkı; kamu görevlileri için seçimlerde oy hakkı; seçilmiş bir idari birimi yürütme hakkı; yaşama, özgürlük ve mutluluk hakkı; bilgilendirme hakkı; Digital Native vs Digital Citizen? Examining a Dangerous Stereotype, Breaking Down Stereotypes What Are Human Rights? Human Rights Defined Digital Native vs Digital Citizen? Examining a Dangerous Stereotype, The Myth
49 MODÜL 4: İNSAN HAKLARI seçme hakkı; temel ihtiyaçlarını -yemek, barınak, eğitim, sağlık sigortası ve arındırma- giderme hakkı; sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı. Sorumluluklar anayasayı destekleme ve koruma; toplumu ilgilendiren meseleler hakkında bilgi sahibi olma; demokratik süreçlere katılma, federal, kanunlara saygı gösterme ve onlara uyma; diğerlerinin haklarına, inançlarına ve fikirlerine saygı gösterme; yerel topluma katkıda bulunma; gelir ve diğer vergileri dürüstçe ve zamanında ödeme ve ihtiyaç olduğunda yurdunu koruma. Maalesef, özellikle Charlie Hedbo saldırılarından sonra, politika tartışmalarında tanık olduğumuz insan hakları hakkında belirsizliğin en son durumunu ve anlam karmaşasını fark etmemek imkânsız [ ] Bir bakıma, bu sorular özellikle silahlı bir grup veya bireyler tarafından saldırılara uğramış insanlar için güvenlikleri açısından gerçek bir ihtiyacı yansıtıyorlar. [ ] Birçok şahsiyet güvenliği ve insan haklarını bir roman ikilemi olarak ortaya çıkarıyor. Ancak hepimiz derin bir nefes almalıyız. Bu sorular aslında yeni değildir. [ ] Dünya üzerindeki insanlar onlarca yıldır savaşa, gaddarlığa ve krize nasıl cevap verileceği meselesiyle yüzleşti. Uluslararası insan hakları sistemi II. Dünya Savaşından sonra insan haklarının korunmasını gelişiterek savaş korkularını inkâr etme amacıyla kuruldu. [ ] Yani hiçbir şahsiyet insan haklarının kötüye kullanımına karşı verilecek cevabın daha fazla insan hakkını kötüye kullanma olduğunu iddia edemez. Bu, dünyanın uzun bir süre önce reddettiği bir düşüncedir. 30 Ayrıca, insan haklarının ve sorumluluklarının önemini azletmek için olumsuz kalkışmaların da farkına varmamak imkansızdır, kaos, anarşi, kölelik, zulüm, ölüm, bütüncül rejimler, işkence, zalimlik ve katliam bu tehdit senaryolarından bir kaçıdır. Diğer bir yandan, uygulamasız eğitim, pratiğe dökülmeden bir teori, kişisel katılım olmadan tartışmalar, empatisiz sempati daha az kullanışlıdır. İşte bunların hepsi öğrencilere kendi rollerinin, haklarının, sorumluluklarının ve onları zorlayan yöntemlerin farkına varmalarında çok büyük yardımı dokunabilecek, internet sitelerindeki iyi uygulama, sosyal katılımın örnekleri ve medya eylemlerinin başarılı hikâyelerinin çok fazla sayıda olmasının sebebi olabilir. Örneğin, diğerlerinin hakkına saygı göster; kendini kanunun ve diğerlerinin üstünde görme; haberdar ol; oy ver; katıl; gönüllü ol; doğruları bildiğin gibi anlat; ihtiyacın olduğunda yardım ve tavsiye al; bilgi paylaş; ihtiyacı olan birisine dikkatini ver; kelimeyi yay; insan haklarının ne olduğunu anladığından emin ol; daha iyi ilişkiler yürüt; eğit; kolektif güvenliği ve barış kültürünü destekle; ihtiyacı olan kişilere insancıl yardımlarını teklif et; dünyayı koru; otoriterlere, tacizcilere, kurbanlara, kampyanyalara mektup yazarak, broşürlerle, röportajlarlarla, dilekçelerle, bilgilendirici makalalerle, şikâyet ederek, poster tasarlayarak vb. hakları savun. 31 Sonuç olarak, insan haklarını savunmak için harakete geçmeye başlayan çok fazla insan olmasına rağmen, bunu daha fazla insanın yapması için tam zamanı. Aksi takdirde, insanlığın ortak kullanımına sunulmuş bütün iletişim cihazları ve güçlü medya bizi asla bir araya getirmeyecek ya da insanlık değerini el üstünde tutmamıza izin vermeyecektir! video-photos; solving-a-problem-yourself 49
50 MODÜL 4: İNSAN HAKLARI II. Medyada İnsan Hakları Medya söylemi 10 Aralık, te Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinden de önce insan haklarıyla ilgiliydi. 32 Bu bildige, gücün ideolojik söylemini sağlamak veya eleştirmek ya da haberleri ya da propagandaları üretmesindeki ana rolünden dolayı ortaya çıkmıştır den beri, okuyucuların medya mesajlarını değerlendirebilmeleri ve insan haklarıyla (özgürlük, güvenlik, ulus, din, mülk, düşünce özgürlüğü, vicdan, fikir, kamu servisi, iş, eğitim vb.) ilgili konularda etkileşime uygun bir tepki vermeleri için gerekli olan bakış açısına sahiptir. 33 Bugünlerde, medya ve politik güç arasındaki ilişki birbiri ile örtüşmeyen iki farklı yönden anlaşılabilir. İlk olarak, bir kişi birisinin fikrini ifade etmek için daha iyi bir ortam yaratan çeşitliliği, insan hakları ve medya için savaşan kurumların uygun ve direk işbirliğini, uygunsuz kullanımların raporlarını ve devlet tarafından yakından izlenmeyi gözlemleyebilir. Dahası, insan haklarını savunan bir gazetenin güçlü bir devlet kurumuna alternatif olarak düşünülebilecek seviyede sembolik bir güç kazanabildiğine bile şahit olabiliriz. 34 İkinci olarak, politik güç sebebiyle, medyanın hala kontrol edildiği, sansür yediği ve konu seçimlerinin izleyici tarafından zorla dikte edildiği davalar da vardır. 35 Konuşma özgürlüğünün çokçuluk ile sürekli bir alakasının olduğu da bilinmektedir; bunun anlamı bilginin çoklu kaynaklardan doğrulanması zorunluluğudur. Diğer yandan, bu aynı zamanda bağlantılar, makaleler ve satırlar arasında kaybolabilen gerçek arayışındaki seyirciden kaynaklanan risklerden ötürü bir riskinden ötürü bir dezavantajdır. 36 Çeşitlilik demişken, birisi sorumluluğu bir makaleye sahip olma veya filmi basmayla ilişkilendirebilir. Bir konuyla ilgilenen herhangi bir kişi insan haklarını modern basit bir cihazı kullanarak, sosyal medyada uygun ve daha makul bir tarz teklif ederek koruyabilir. Vatandaş Gazeteciliği 37 herkesin bir suistimale karşı tanıklık etmesine ve onu ifşa etmesine izin veren sosyal bir gerçekliktir. Kaydını silerek, ya da sosyal medyada basitçe tepki vererek, bir kişi dijital işe 38 katkıda bulunmaktadır. Bu aynı zamanda konunun açığa çıkmasının kamunun ilgisini diğer önemli konu ve insan haklarının kötüye kullanımından alacağı için gözde fazla büyütülmüş olduğu riskini de ima etmektedir. 39 Ortak eğilimleri gözlemlemeye gelince, bütün medya söylemlerinde hayatta kalmak zorunda olan çeşitlilik kavramına dikkat edip, onu analiz etmek önemlidir. Bir mesajın ideolojik arkaplanından haberdar olmak onlar tarafından manipüle edilmemeyi seçmektir. 40 Birisi gerçeğin temsilinde azınlıkların veya engelli insanların algılarını etkileyen değişik kalıpların farkına varabilir. Bu savunmasız kategorilerin standart hale gelmiş yollarla temsil edildiği bir gerçektir. Yok sayılmış- A Brief History of Human Rights. Retrieved from brief-history/funduszeue.info Universal Declaration of Human Rights. Official document. Retrieved from what-are-human-rights/universal-declaration-of-human-rights/articles html Connect!on, Med!aL!t Moments, Consortium for Media Literacy, November , p. 9. Retrieved from funduszeue.info%20literacy%20and%20human%funduszeue.info Hammarberg, Thomas et alii, Rights and a Changing Media Landscape, Printed at the Council of Europe, Strasbourg, , p Retrieved from Koettl, Christoph, Twitter to the Rescue? How Social Media is Transforming Human Rights Monitoring. Retrieved from Cardon, Dominique& Casilli, Antonio A., Qu est-ce que le Digital Labor?, INA Éditions, Bry-sur-Marne, , p Koettl, Christoph, Idem. Johnson, Matthew, Bias in News Sources Lesson. Retrieved from 50
51 MODÜL 4: İNSAN HAKLARI lardır, imgeleri ya az bir şekilde temsil edilir ya da hiç edilmez ve kamunun algısı genellikle yanlış yönlendirilmiştir. 41 Söylemin ufak ayrıntılarını görmek de önemlidir; mesela, eğer ironi varsa, mesaj dâhili veya harici midir yoksa ayırt edici midir? Mizah aslında insanların bir insanın konuşmasındaki doğru niyetleri görmesini engelleyebilir. Azınlıklar hakkında bile konuşuyorsak, kişi çeşitliliğe dikkat etmeli ve kişilere birey olarak davranmalıdır. 42 Kilişeleşmiş kişilikler anlamın şekillendirilmesinde zorluk yaratan bir unsur olmaya devam ederler ve farklı cinsiyetlerin medyadaki sunumu buna klasik bir örnektir. Örneğin, çocukların kitablarında 43 cinsiyet farklılıkları yazılmıştır ve bu ise toplumda gördüğümüz günlük cinsiyet rollerine işaret eder, ayrılmış değerlerin çoğalmasına katkı sağlar. Çoğu gözlem hobiler, hayatta ilgi çeken şeyler hakkındadır (aile vs. kariyer) erkekler paraya ve iş fırsatlarına önem verek sosyal bir servet kurma peşindeyken, kadınlar iç etkinlikleri ve aileye adanmış bir hayat ile alakalıdır. 44 Kişi ilk bakışta, erkeklerin güç ile ilişkili olarak avantajlı olduğu sonucuna varabilir ancak daha yakından bakıldığında erkeklerin benmerkezcilik ve bencillik kazandığını, kadınların ise daha ilgili, seven kişiler ve aile değerlerini bağrına basan kişiler olacaklarını görecektir. Kendini medyanın her yerinde gösteren, ister dergi ister televizyon dizilerinde olsun, cinsiyet ve spor arasında kuvvetli bir bağlantı vardır. Narin sporlar bayanlarla ilişkilendirilirken, nerede güç isteyen eden spor varsa erkeklerle ilişkilendirilmektedir. Basitçe, spor dağıtımını analiz ederek öz algıyı etkileyen çok sayıda sosyal şema bulunabilir Her şey göz önüne alındığında, medya diğerleri adına çağdaş endişeyi yansıtır ve eşitlik, vücut rengi, sosyal durum ve bakış üzerinde olabilecek ön yargılara karşı sezgi yaratmaya yardımcı olur. Kelimelerde veya resimlerde birisinin neyi okuyabileceği ya da görebileceği, anlaşılmak için bırakılmış şey kadar önemlidir. Media Portrayals of Persons with Disabilities: Introduction. Retrieved from Queer Representation in the Media. Retrieved from De Vecchi, Gérard, Former l esprit critique, ESF éditeur COGNITIA SAS, Paris, , p Talking to Kids about Gender Stereotypes. Retrieved from pdfs/tipsheet/tipsheet_talking_kids_gender_funduszeue.info "Médias & Information, on apprend!" Édition (extrait). Retrieved from ressources_pour_la_classe/fiches-pedagogiques/bdd/fiche_id/ 51
52 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON 52
53 MODÜL 3: MEDYADAKİ MANİPÜLASYON MODÜL 5: SIVILLERIN KATILIMI 53
54 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI I. Sivillerin Katılımı ve İşbirliği Ahlaken ve bir yurtdaş olarak sorumlu olan bir birey kendisini daha geniş sosyal bir kumaşın parçası gibi görür ve bu yüzden en azından kısmen kendi sosyal sorunlarını düşünür; böyle bir birey kendi ahlak ve sivil yargılarını anlamaya ve onları meşrulaştırmaya ve hatta zamanı geldiğinde eylem göstermeye isteklidir. 46 Sivil katılım, bir kişinin bir farklılık yaratmak, daha büyük bir iyilikten emin olmak amacıyla toplum yaşamına dâhil olma ihtiyacının farkına varmasıdır. Sivil katılımı bir sorun yöneltme, diğer güçlere katılarak toplumdaki bir sorunu çözme veya farklı demokratik kurumlarda ilgilerini temsil eden kişilerle etkileşime geçme gibi çabalarını içine alabilir. Sivil katılım sivil, seçimle ilgili ve politik ses olmak üzere 3 e ayrılır. Örneğin, çevrimiçi gönüllülük insanlara kendi ender ihtiyaçları ve hayat koşullarındaki gönüllü çalışmalara fırsat verir ve o yüzden, özel zamanlar ve mekânlara bağlı gönüllü çalışma ortadan kaybolur. Çevrimiçi gönüllüler herhangi finansal düşünceler olmadan kendi zaman ve yeteneklerini internet üzerinden toplumun yararına sunan insanlardır. 48 Çoğu çevrimiçi gönüllüsü bağış toplama, teknolojik destek, iletişim, araştırma ve yazı pazarlaması, tartışma gruplarına liderlik etme gibi çeşitli etkinliklerde yer almaktadır. Bunun iyi örneği olarak Vikipedi ve diğer Vikipedi girişimleri verilebilir
55 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI Facebook, Twitter gibi platfromlu sosyal medya hemen hemen herkesin toplumun çeşitli kısmına ya da uluslararası sebeplere katkıda bulunması yönünde cesaretlendirebilecek sosyal sorunlar hakkındaki bilgileri paylaşma fırsatı verdiğinden dolayı, sivil katılımına destek olabilir. Sosyal medya araçları kuruşların ve vatandaşların birçok izleyiciyle birlikte dikkat ve eylem gerektiren konu ve sorunlarla yakından ilgilenmesini sağlayan yetkilendirme amaçlarını teklif etmektedir. Sosyal medyadaki ve sivil eylem promosyonlarındaki sivil katılımı kamunun iyiliğine katkıda bulunabilecek insanlar ve kurumlar arasındaki bir bağlantı olarak tasvir edilebilir. 49 Sivil eylemleri cesaretlendirmek isteyen organizasyonlar (sadece organizasyonlar değil) dört ana stratejik konuyu göz önünde bulundurmalıdır: Hedeflenen amaçlara sosyal medya kullanılarak ulaşılmalıdır; Etkilemek istediği seyirci ve insanları konuya nasıl dâhil edecekleri; Katılımlarından sonra seyircinin yararına olacak şeyler; Seyircilerinin ne yapmak istedikleri 50 Sonuç olarak sosyal medya sivil katılımını cesaretlendirebilir, seyirciler ve organizasyonlar arasında bir bağ kurabilir. Ancak, yine de çevrimiçi ve çevrimdışı iletişimde bir denge kurmak önemlidir, böylece dâhil olma sürecinin düşük ve orta aşamalarından en üst aşamalarına ulaşabilir. II. SOSYAL SORUNLAR 1. Sosyal Sorunlar Din, kültür, sosyal ve ahlaklar arasındaki çeşitlilik ve toplumların geçmişlerinden dolayı sosyal sorunlar toplumdan topluma farklılık gösterebilir. Ama küresel olarak sayabileceğimiz birkaç sorun da vardır. Bunları sıraladığımızda, öncelik değişebilir ancak bu listeden kaldırabilir anlamına gelmez Sosyal sorun nedir? Sosyal sorun (sosyal problem, sosyal zıtlık veya sosyal hastalık olarak da bilinen) bir toplum içerisindeki hatırı sayılır sayıdaki bireyi etkileyen bir problemdir. Genellikle, bireyin toplumsal sorununun ahlaki olarak ya da toplumsal düzen tarafından algılanan kafa karıştırıcı fikrin kaynak olduğu dış faktörlerin sonucudur. 51 Resim 1: Sosyal Sorunlar Kelime Bulutu idem
56 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI Sosyal sorun türleri Sosyal problemlerin sınıflandırılması farklı kaynaklarda farklı şekilde görülebilir. Bu problemleri ekonomik, kültürel, biyolojik, psikolojik gibi sorunlara önderlik etmelerine göre sınıflandırmamız mümkündür. 52 Diğer bir bakış açısına göre, iki türe ayrılmışlardır: Birincisi toplumun kurulma şeklinden dolayı ortaya çıkan sosyal organizasyon problemleridir. Millet veya toplum, bazı kişilerin hak, ihtiyaç ya da kaçınılmaz (federal sistem, Kast sistemi, bölgesellik, yoksulluk, cinsiyet ayrımcılığı, nüfus, çevresel dengesizlik vb.) olarak görmeyi reddettiği bazı durumlar ortaya çıkarır. İkinci grupta ise, insanların geleneksel yaşam tarzlarına uyum sağlamasıyla alakası olan sapkınlık problemleri yer almaktadır. Örneğin, borçların ödenmemesi, uyuşturucu bağımlılığı, alkol bağımlılığı, delilik, cinsel sorunların çeşitleri (tecavüz, ensest, homoseksüellik), iki eşlilik, fuhuş ve çoğu yasa tarafından yasaklanan diğer davranışlar Sosyal Problemlere Çözümler Bazı problemler küçük milletler tarafından, hatta bir ülke tarafından çözülmesi imkânsız olan problemlerdir. Suriyeli mülteci sorunu Türkiye, AB ülkeri, Rusya ve sınırları olmasa bile ABD nin gündeminde uzun süredir yer almaktadır. Bir sosyal sorun hakkında konuştuğumuzda onun nasıl çözüleceği hakkında da konuşmalıyız. Sosyal sorunlara çözüm olarak sunulabilecek en iyi teklif eğitim dir. Yaşanabilir bir gelecek için, toplum üyelerinin yerel, okullarda ve daha geniş topluluklardaki sorunları araştırma isteğini içeren sivil yeteneklerini geliştirmesi gerekir; Bu sivil yetenekler, sorunların sosyal, ekonomik, ekolojik ve politik boyutlarının çözülmesi için bir hazırlık ve yaşanabilir bir geleceğe ulaşmayı, hedef alınmış bir eyleme katkıda bulunmayı içine almaktadır Sivil Katılım / Sosyal Kapasite Vatandaşlık düşüncesinin yerleşmiş insan toplulukları kadar eski olduğu söylenmektedir. Aslında, İngilizce vatandaş anlamına gelen citizen kelimesi ve Fransızda ki citoyen gibi Latince bir şehirde ya da toplulukları birleşik olarak yaşayan insanlar anlamına gelen ciivitas kelimesinden türemiştir. 54 Organizasyonlarda liderlik ve üyelik rollerini farz edersek; empati geliştirmek, ahlak, değerler ve sosyal sorumluluk anlayışı; sosyal adaleti yerel ve küresel olarak sağlama, sivil katılım eğitimde yer almaktadır. Genç yaşlardan başlayarak, Sosyal Kapasite (Sivil katılımı) eğitimine sahip olmak çocukların (ve yetişkinlerin) sorunların varlığından haberdar olmalarını sağlayacak ve onlara çözüm sürecinde aktif olarak yer alma imkânı verecektir. Aktif vatandaşlık kavramı kendi yerel toplumlarında ve demokrasilerinin her seviyesinde, kasabalardan, şehirlerden, ülke bazındaki etkinliklere kadar yer alan insanlar için söylenen bir kavramdır. Aktif vatandaşlık sokağınızı temizleyen kampanya kadar küçük veya genç insanları demokratik değerler, yetenekler ve katılım hakkında eğitmek kadar büyük olabilir Öğretmenlere İpuçları - Derslerinizi öğrencilerinizin değerlerini geliştirmek üzere tasarlayın - Gönüllülüğe teşvik edin. - Temel sosyal sorunlar için rol yapın ve beraber sorunu çözmenize fırsat verin
57 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI (Sorunu açıklayın / alternatif çözümler üretin / hangi çözümün kullanılacağına karar verin / o çözümü uygulayın). - Okul yönetimine katılmaları yönünde öğrencileri ve ebeveynleri teşvik edin - Başarılı bir şekilde çözüme ulaşmanın zaman alacağını unutmayın. Unutmayın ki, öğrencileriniz okul derslerinden bir ünite öğrenmiyorlar, onlar yeteneklerini geliştiriyorlar. III. SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ (STÖ&#;ler) 1. Sivil Toplum Örgütleri Sivil Toplum Örgütleri (STÖ ler) toplumlar için çok önemli bir rol oynarlar ve yaptıkları işler toplumlar ve eyaletler için hayati önem taşır. Bir STÖ nün önemi, ortaya koyduğu işlerle doğrudan alakalıdır. Bu anlamda, hemen hemen her toplumda demokratikleşme sürecine ve insan haklarının iyileştirmesine katkıda bulunurlar Bu bakış açısına göre, sosyal, politik kavram ve yapı bilgisine ve aktif ve demokratik katılıma bağlılığa bağlı olarak bireylerin sivil yaşama tamamen katılacağı 57 anlamına gelen sivil kapasite eğitimi gelecekteki vatandaşların eğitim hayatları boyunca hayati bir role sahiptir STÖ nedir? Bir sivil toplum örgütü (STÖ) devletlerden ve uluslararası devlet kurumlarından bağımsız olan kâr amacı gütmeyen organizasyonlardır. 58 Yerel, ulusal veya uluslararası bir seviyede toplanabilirler. Genellikle bağışlar ile ayakta kalırlar ancak bazıları hiçbir finansal geliri kabul etmeyerek temel olarak gönüllü ve ortak ilgisi olan insanlar tarafından yürütülürler. STÖ ler büyük çapta aktivitelerde yer alan ve dünyanın farklı yerlerinde farklı bir yapıya bürünen çeşitli toplum gruplarıdır. Diğerleri sosyal amaçların tanımasına bağlı olarak vergi muafiyeti için kayıt olabilirken, bazılarının hayırsever durumları vardır. Diğerleri ise politik, dini ve diğer meseleler için öncü olabilirler. Hangi türde olursa olsun, sivil toplum örgütleri insanları demokrasi ve insan haklarına teşvik eden, çok uygun topluluklardır. STÖ lerin demokratikleşme ve insan haklarını arttırmaya olan katkıları olmasaydı, insanoğlu şu anda sahip olduğu demokrasi ve insan hakları seviyesinde olamazdı demek pek de yanlış bir ifade olmayacaktır Resim 2: STÖ Kelime Bulutu Baharçiçek, Abdulkadir, Fırat University Journal of Social Science Baharçiçek, Abdulkadir, Fırat University Journal of Social Science
58 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI STÖ lerin İşlevleri/Rolleri STÖ ler çeşitli servis ve insancıl işlevler sergiler, vatandaş sorunlarını devlete taşır, poliçeleri destekler ve gözetler, bilginin hükmü yoluyla politik katılım konusunda insanları cesaretlendirir. Bazıları insan hakları, çevre veya sağlık gibi özel sorunlar için toplanmışlardır. Analiz ve uzmanlık sunarlar, erken uyarı mekanizmaları gibi hizmet eder ve uluslararası anlaşmaları izleme ve yerine getirme konusunda yardımcı olur. 60 Sivil toplum örgütleri uluslararası gelişim çabalarında aktif olan ve fakir ülkelerdeki refahı arttıran bir oyuncu grubudur. STÖ lerin bütün dünyada insanın iyi olması ve sosyal refahı hedef alan geniş yelpazede servisler sergilediği biliniyor. Küresel Çevre Yönetiminde STÖ lerin ve Sivil Toplumun Rolü 61 adlı makalede STÖ lerin birçok türü aşağıdaki gibi tasvir edilmektedir. STÖ lerin rolleri hakkındaki diğer bir sıralama aşağıdaki gibidir: a) Altyapıyı Geliştirme: Amacımız tüm dünyada kâr gayesi gütmeyenler için güvenli ve devamlı bir altyapı inşa etmektir. Bu tür organizasyonların sağlık, eğitim, ekonomik fırsatlara erişim sağlanmasına odaklanmalarına izin vererek beraber küresel yoksulluğu yok edebiliriz. (funduszeue.info)
59 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI b) Araştırma ve Geliştirme: Araştırmanın olası yararlarını doruğa çıkarmak için STÖ lerin sağlık araştırmalarının her türlüsünü de içinde barındıran bir ihtiyaç vardır. Dahası, STÖ ler Kanada Küresel Sağlık Araştırma Koalisyonu gibi küresel sağlık araştırmalarında çok önemli bir rol oynayabilir. Yenilenmiş amaç ve ortak hedef hissiyle, STÖ ler ve ortakları etkili araştırma eylemi yoluyla dünyanın en çok etkilenmiş nüfuslarındaki hastalık yükünü azaltacak güçlü gedikler yapmaya niyetlidirler. 62 c) Savunma: Savunma kampanyasının amaçları aile içi şiddete karşı yeni veya düzeltilmiş bir kanundan, yargılayan sistemi yenilemeye, iç mahkamelerde uluslarasarı insan hakları standartlarını kullanarak bir test durumunu dava etmeye, yerel kavramda uluslararası insan haklarınının uygulamasına kadar geniş bir yelpazeye sahiptir. (Savunma nedir ve neden önemlidir?) 63 d) Bilginin Uygulanması: Bilgiyi yayma temelli programların Amacı Bilgiyi yayma programları yetişkin toplumların faydası için aşağıdaki amaçları gerçekleştirmeye çalışır. - Yetişkinleri bilginin önemi ve gerekliliği hakkında daha duyarlı hale getirmek. -Problem çözümü için pratik bilgi sağlamak. -Yetişkin toplumlarında hendi hak, ayrıcalık ve de sorumlulukları hakkında bilinci yaymak. -Üretim kapasitelerini ve mevcut kapasitelerini belileyebilmeleri için yetişkin toplumlarna yardımcı olmak, ve bu ürünlerin belirlenen pazarlarda tanıtımını ve yerleşmesini sağlamak. -En iyi Pazar fiyatlarıyla ilgili veriyi yetişkin toplum üyelerine tedarik etmek ve bu fiyatların benimsenmesini sağlamak. -STK çalışanlarını Fikri Mülkiyet Hukuku ve bunun idaresi(patent, marka, telif hakkı vb. alanlarda kanunsal koruma) hakkında eğitmek. -Yetişkin öğrenimindeki son ve temel gelişmeler hakkında yetişkin eğitimi veren tüm STKları değerlendirme tabi tutmak. Bilgi uygulamasının temelleri, UNESCO
60 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI e) Alıştırma ve Kapasite Oluşturma: STÖ ler önem derecesi düşürülmüş toplumları güçlendirmek için onlara eğitim sağlar ve kapasite oluşumu için dersler yürütür. 65 e) Hafifleten Diyalog: STÖ ler daha iyi ve etkili projeler tasarlanması konusunda insanlar ve devlet arasındaki diyaloğu hafifletmek için çaba sarf eder Dünya STÖ günü Her yıl 27 Şubatta kutlanır. Resmi olarak, Vilnius, Litvanya da düzenlenen 8. Baltık Deniz Eyaletleri Zirvesindeki IX Baltık Denizi STÖ forumunun 12 ülkesi tarafından 17 Nisan da tanınmış ve ilan edilmiştir. Dünya STÖ Günü uluslararası arenada 27 Şubat yılında, Helsinki de, Finlandiya da Birleşmiş Milletle Geliştirme Programı Yöneticisi Helen Clark ve dünya STÖ gününü STÖ sektörünün BM için önemini öne çıkaran konuşmasıyla kutlayan Yeni Zellanda Eski Başbakanı tarafından kabul edilmiştir. 1. Gönüllü Olma Gönüllülük bir başka kişinin, grubun veya amacın yararına olan herhangi bir etkinlik veya eylemdir. Gönüllülük anlık yardıma daha fazla bağlılığa (ancak aile veya arkadaşlara verilen önemden daha dar bir çerçevede) neden olarak yardım davranışlarının bir bölümüdür Neden? Dünyadaki insanlar gönüllüğe çok çeşitli sebeplerden dolayı katılmaktadırlar: y Fakirliği yok etmek ve temel sağlık ve eğitimi geliştirmek için; y Çevresel sorunlarla mücadele etmek için; y Afet risklerini azaltmak için; y Sosyal ret ve şiddet karmaşasıyla savaşmak için Gönüllüğün Yararları Gönüllülük insanlar ve topluluklar için refah üreterek özel bir katkı yapar. 1. Zaman ayırmak, sizin daha fazla zamanınız varmış gibi hissettirir; 2. Gönüllülük size sevildiğinizi hissettirecek sosyal bağlar yaratır; 3. Gönüllülük empati sağlar, empati sizin hayattan tatmin olmanıza sebep olur; 4. Gönüllülük daha sağlıklı bir vücuda sahip olmanıza yardımcı olur; 5. Gönüllülük yeni yetenekler geliştirmenize yardımcı olur Wilson J, , Annual Review of Sociology
61 MODÜL 5: SİVİLLERİN KATILIMI 1. Öğretmenlere İpuçları İşte STÖ ler hakkındaki bir ders öğretmeni için ipuçları. - Öğrencilerinizle birlikle çevrenizdeki STÖ ofislerini ziyaret edin. - Okulunuza bir STÖ başkanı/yönetim kurulu üyesini davet edin. - Dünya STÖ Gününü kutlayarak farkındalığı arttırın. - Çevrenize gönüllülük ilanları asın. Öğrencilerinize nasıl gönüllülük fırsatlarını bulacaklarını anlatın. - Gönüllüklük için veli ve öğrenci işbirlikli etkinlikler tasarlayın. - Gönüllü alıntıları, en iyi gönüllü uygulamaları, gönüllü deneyimlerini toplayın ve onları öğrencilerinizin görebileceği yerlere asın (tahta, okul duvarları) vb. f) (Footnotes)
62
63 DERS PLANI
64 Ders Planı Modül 1: Ders Planı 1 : Medya Her Yerde BÖLÜM I Seviye/Sınıf: yaş Başlık: MEDYA OKURYAZARLIĞINA GİRİŞ (I. ÜNİTE - I. BÖLÜM) Süre: Amaçlar/ Hedefler: Öğretim Teknikleri: dakika Öğrencilerin medyayı tanımalarını, medyanın işlevlerini ve hayatımızdaki yerini fark etmelerini sağlamak. Soru-cevap, anlatım, tartışma, beyin fırtınası, örnek olay inceleme, örneklendirme, tümevarım, tümdengelim Kazanımlar: 1. Medyanın önemini ve hayatımızdaki yerini fark eder. 2. Medyanın ne olduğunu kavrar. 3. Medya örneklerini tanır. 4. Geleneksel medya, yeni medya, sosyal medya ifadelerini ve bunlar arasındaki farkları öğrenir. 5. Medyanın işlevlerini tespit eder. BÖLÜM II Dersin işlenişi Etkinlik 1: Hazırlık 1- Medyanın hayatımızdaki yeri: 1- Derse başlamadan önce ünite adı ve yukarıdaki konu başlıkları tahtaya yazılarak öğrencilerin iki ders saati boyunca neler öğrenecekleri hakkında önlerini görmeleri sağlanır. 2- Medyanın hayatımızdaki yerini kavramaları için bir gün içerisinde yeme, içme, uyuma gibi zaruri ihtiyaçları dışında neler yaptıkları sorulur. 3- Verilen cevaplar neticesinde bunlardan hangilerinin medya ile ilgili olabileceği tespit ettirilir. 4- Son bir haftada zaruri ihtiyaçları dışında en çok yaptıkları üç şeyi düşünmeleri istenir. Bu üç şey içerisinde medya ile ilgili bir eylemin olup olmadığı tespit ettirilir. Bu sorulardan hareketle medyanın, aslında hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olduğu gerçeğine ulaşmaları sağlanır. y Bu soruların yardımıyla öğrenciler, medyanın hayatımızın önemli bir parçası olduğunu düşünmeye başlarlar. ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, Öğrenci-Öğretmen, Öğrenci-Öğrenci 64
65 Ders Planı Etkinlik 2: Giriş 2- Medya nedir? 1- Medya kavramının kapsayacağı kelimeler (tv, radyo, bilgisayar, tablet, telefon, reklam, internet, e-posta, gazete, kitap ) tahtaya yazılarak bütün bunları içine alacak sözcüğü bulmaları istenir. Buradan hareketle medya kavramına ulaşılmaya çalışılır. 2- Tahtadaki sözcükleri niçin medya kavramı altında topladıkları sorulur. 3- Verilen bilgilerden hareketle Medya nedir? sorusu yöneltilir. 4- Son olarak öğretmen tarafından medya kavramı tanımlanır. Etkinlik 3: Yeni Bilgiye Hazırlık Amaçlar: - Geleneksel Medya ile Yeni Medya arasındaki farkları göstermej Süre: 20 Dakika YÖNTEM: 3- Geleneksel medya - yeni medya: 1- Öncelikle öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerini görme adına onlardan geleneksel medya ve yeni medya ifadelerini örnekler vererek açıklamaları istenir. 2- Bir haberi gazeteden okuyan kişi ile tablet veya bilgisayardan okuyan kişiyi, içinde bulundukları iletişim ortamı bakımından karşılaştırmaları istenir. Cevaplardan hareketle hangisinin geleneksel hangisinin yeni medyayı kullandığı sorulur. Geleneksel medya ve yeni medyanın ortak ve farklı özellikleri maddeleştirilir. 3- Bütün bu tartışmalardan hareketle öğrencilerden geleneksel medya ve yeni medya ifadelerini tanımlamaları istenir. Bu kavramlar son olarak öğretmen tarafından tanımlanır. Not: Öğrencilere; yeni medya içerisindeki e-posta grupları, bloglar, forumlar, mesaj servisleri ve sosyal ağ sitelerinin ayrıca sosyal medya olarak adlandırıldığı bilgisi verilir. 65
66 Ders Planı Etkinlik 4: Yeni Bilgi Uygulaması 4- Medyanın işlevleri: 1- Öğrencilerden, iki dakikalık bir zaman diliminde medyanın işlevlerinin neler olabileceğini düşünmeleri istenir. Süre bitiminde cevapları istenir ve bunlar tahtaya yazılır. 2- Verilen cevapların doğruluk bakımından değerlendirilmesi sağlanır. 3- Medyanın kamuoyu oluşturma, haber verme-haber alma, yönlendirme, eğlendirme, çeşitli duygular yaşatma, kültürel devamlılığı sağlama, eğitme, bilgilendirme-tanıtma gibi işlevleri cevap olarak gelmemişse bunlar da tahtaya yazılarak her birisi için bir örnek göstermeleri istenir. Ölçme Değerlendirme : Dersin son beş dakikasında öğrencilere şu sorular yöneltilerek cevap beklenir arası puanlama yapmanız istenirse medyanın hayatınızdaki yeri ve önemi için kaç puan verirdiniz. (Bu soru ile her öğrencinin, medyanın hayatında ne düzeyde yer aldığını tekrar görmesi sağlanır.) 2- Medya sözcüğünü, anlamına uygun şekilde cümlede kullanınız. 3- Geleneksel medya ve yeni medyaya örnekler veriniz. 4- Sosyal medya ifadesinden ne anlıyorsunuz? 5- Medyanın işlevlerinden üç tanesini söyleyiniz. 66
67 Ders Planı MODÜL 1: Ders Planı 2 Medyayı Okumak Yazmak Seviye / Sınıf yaş Bölüm 1 Başlık Süre Amaç Kullanılacak Meteryaller Medyayı Okumak Yazmak 50 Dakika Medyayı Okumak ne demektir Medya mesajı nasıl okunmalıdır Medyayı doğru analiz etme. Her öğrenci için hazırlanmış çalışma kağıtları,tablet bilgisayar,akıllı tahta Bölüm 2 1. AKTİVİTE: HAZIRLIK (10 dakika) Medyayı OKUMAK 1 Öğrencilerden verilen kağıtlardaki funduszeue.infoe Medya Okuması ile ilgili düşüncelerini bir cümle ile yazmaları istenir. Daha sonra birkaç öğrenci yazdıklarını okur Okunanlardan çok farklı şeyler yazan varsa onların düşünceleride paylaşılır AKTİVİTE: GİRİŞ (15 Dakika) Öğrencilere akademik bilgi içeren bir metinden bir bölüm okunur. Örneğin Şahin: Orta boylu,geniş kanatlı bir yırtıcı kuştur. Ormanlarda ve ağaçlarla çevrili tarım alanlarında bulunur gibi. Bu metinden ne anladıkları sorularak tüm öğrencilerden benzer yada aynı cevapların gelmesine dikkat çekilir. Sonrasında öğrencilerin tamamının ilgilendikleri bir şarkı yarışması yada çok izlenen bir tv dizisi ile ilgili bulunan bir gazete yazısından bir bölüm (Akıllı tahtada önceden öğretmen tarafından öğrenci tabletlerine gönderilecek şekilde hazırlanabilir.) okunur. Örneğin Ekim ayı reyting sonuçlarına göre x dizisi yine zirveye oturdu. Gençlerin diziye olan ilgisi, dizi oyuncularının sık sık medyada yer almaları dizinin izlenmesinde önemli yer tutuyor. gibi ilik metinle ilgili sorulan soru bu metin içinde sorulur. Öğrencilerden verilen kağıtlarda funduszeue.infoe medya okuması ile diğer okumalarının farkını yazmaları istenir 67
68 Ders Planı 3. AKTİVİTE: BİLGİYİ KEŞFETME - UYGULAMA (15 dakika) Öğrencilere okunan iki metinden hangisinin bir medya metni olduğuna karar vermelerinin ardından medya metni ile ilgili kendi görüşlerini söylemeleri,gerekirse metinde anlatılanlar ile ilgili olarak tartışmaları,bahsedilen dizi ile ilgili olarak sonraki bölümlerle ilgili tahminlerde bulunmaları istenir. Metinde verilen mesajı herkesin kendi anladığı şekliyle verilen kağıtlardaki funduszeue.infoe yazmaları istenir. Yaptıkları işin aslında bir medya analizi olduğu vurgulanır 4. AKTİVİTE: GERİ DÖNÜT (10 dakika) Akıllı tahtanın, öğretmen tabletinin ve öğrenci tabletlerinin etkileşimli hale getirilmesiyle oluşturulan V sınıf uygulamasında bir etkinlik başlatılıfunduszeue.info öğrencinin Medyayı Okumak ile ilgili herkesin göreceği bir cümle yazmaları ve diğer kişilerin yazdıklarından da beğendiklerini BEĞENİ sekmesiyle belirlemesi funduszeue.info olarak öğretmen akıllı tahtada en çok beğenilen ilk üç ifadeyi açıklar. Öğrencilerden kendilerine verilen kağıtlardaki funduszeue.infoe Medyayı Okumak ile ilgili olarak en çok beğenilen ifadelerden yola çıkarak öğretmenlerinin de katkılarıyla oluşturdukları ortak bir tanım cümlesini yazmalar ı istenir. 68
69 Ders Planı Seviye: sınıf MODÜL 1: Ders Planı 3 Medya Okuryazarlığının Temel İlkeleri BÖLÜM I Başlık: Süre: Öğrenme Hedefleri: Kullanılacak Malzemeler: Hazırlık& Önkoşullar: Medya okuryazarlığının temel ilkeleri 50 dakika - Medya ürünlerini incelemenin yöntemlerini öğrenir. - Medya ürünlerini incelerken birtakım ilkeleri göz önünde bulundurması gerektiğini kavrar. - Medya okuryazarlığının ilkelerini öğrenir. defter, taktakalemi, tahta Öğrencilerden daha önceki derste öğrendikleri medya okuryazarlığı ve medyayı okumak kavramları üzerinde araştırma yapmaları istenir. BÖLÜM II 1. Hazırlık Soruları Öğretmen, Sadece izleme, dikkatli izle, eleştirel düşün sözünü söyler ve aşağıdaki etkinlikleri yaptırır. A. Öğretmen soruyu sorduktan öğrencilerden aşağıdaki soruları cevaplamalarını ister. - İzlediğiniz filmlerin bir mesajı olduğunu düşünür müsünüz? - İzlediğiniz TV programlarının aralarında hangi tür reklamların yayımlandığına dikkat eder misiniz? - Haberleri okurken veya izlerken doğruluğu konusunda kuşkulanır mısınız? - Cep telefonu uygulamalarını kullanırken arada beliren reklamlara dikkat eder misiniz? B. Öğretmen, öğrencilere alttaki resmi gösterir. Öğrencilerden resim hakkındaki düşüncelerini sorar: 69
70 Ders Planı 2. Tartışma Gurup Çalışması Öğretmen öğrencileri gruplara ayırır. Her gruptan aşağıdaki cümlelerden birini seçmelerini ve grup arkadaşları ile anlamı hakkında tartışmalarını ister. Öğrencilere arkadaşları ile tartışmaları için 5 dakika süre verir. Gruplardan birer temsilci belirler. Temsilcinin, grubun ortak düşüncelerini açıklamasını ister. Grup düşüncesinin diğer gruplarla paylaşılarak değerlendirilmesini ve ortak bir görüş oluşturmasını sağlar. 1. Tüm medya mesajları kurgulanmıştır. 2. Medya mesajları kendi kurallarıyla yaratıcı bir dil kullanılarak oluşturulur. 3. Farklı kişiler, aynı medya mesajını farklı algılarlar. 4. Medya içinde değerler ve bakış açıları barındırır. 5. Çoğu medya mesajı kar ve/veya güç elde etmek amacıyla kurgulanır. 3. Oku ve Cevapla Öğretmen, öğrencilerden aşağıdaki metni okumalarını ve metinle ilgili soruları cevaplamalarını ister. KATHARINA BLUM UN ÇİĞNENEN ONURU Heinrich Böll ün ünlü romanı Katharina Blum un Çiğnenen Onuru medyanın manipülasyonunu ve bunun sonucu bir insanın, insanlığının fütursuzca ayaklar altına alınabileceğini yüzümüze vurur. Öncelikle aslında kitap Batı Almanya nın terör ile yüz yüze geldiği bir dönemde yazılmıştır. Medya ve medyanın da bu dönemde takındığı tavır eleştirilmek istenmiştir. Kitabın Almanya da yazıldığı dönem olan te, lerde haberciliğin bir kırılma yaşanmış olması mümkün müdür? Bundan yola çıkarak bir analiz yapılabilir mi? Romanda Katharina Blum bir dansta tanıştığı Ludwig Götten isimli kişi ile tek gecelik bir ilişki yaşar. Ancak Ludwig Götten in aranan ve terörist/anarşist olarak adlandırılmış bir şahıs olması, Katharina Blum un gözaltına alınmasına ve herhangi somut bir gösterge olmaksızın Katharina Blum un da terörist olduğuna ilişkin bir önyargıya ve bu önyargıyı doğrulama çabası çerçevesinde ilerleyen bir sürece dönüşür. Bu noktada Zeitung isimli gazete ve bu gazetede çalışan bir muhabir, yine polisten çok da farklı olmayan bir biçimde Katharina Blum un terörist olduğu ön kabulü ile onunla ve onu tanıyanlarla görüşerek söyleşir ve söyleşilerde Katharina Blum un kendisine söylediklerini ve onu tanıyanların onun hakkında genel olarak söylediklerini, Katharina Blum u topluma göstermek istediği imaja, polisin ve gazetenin önyargılarına hizmet edecek biçimde yani onu düşük yaradılışlı, suç işlemeye meyilli, neredeyse insanlık dışı dolayısıyla terörist aslına uygunsuz olarak değiştirerek, bir karalama kampanyası başlatır ve devam ettirir. Katharina Blum toplumda olmadığı bir insan olarak ona çizilen imaj dâhilinde tanınır. İnsanlık onuru çiğnenir. Sonuç olarak Katharina Blum u daha önceden bilen, tanıyan birkaç kişi hariç ona dair şüphe içerisindedir. Roman aslında medya etiğini ya da medyanın yitirmiş olduğu etik değerleri vurgulamak istemektedir. SORULAR: 1-Medyanın kitleleri yönlendirebilmesine örnek olacak bir metin okudunuz. Buna benzer yaşanmış bir olay örneği de szi verebilir misiniz? 2-Toplum,Katharina Blum a hangi sebeplerden ötürü önyargıyla bakmıştır?bunda medyanın rolü ne olmuştur? 3-Bir gazetecinin : Basın bir ülkede dördüncü değil birinci kuvvettir. sözünden ne anlıyorsunuz? 4-Katharina Blum a önyargıyla yaklaşan halk medya okuryazarlığı ilklerinden hangisini/hangilerini gözönünde bulundurmamıştır? 4. Ev ödevi Öğretmen,öğrencilere aşağıdaki kelimeleri verir ve bu kelimelerden ne anladıklarını birer cümleyle anlatmalarını ister. Kurgu-yönlendirme-mesaj-medya okuryazarlığı-bakış açısı Bir televizyon haberini funduszeue.info öğrendiğiniz medya okuryazarlığı ilkelerinin hangisine veya hangilerine tanık olduğunuzu sebepleriyle anlatan kısa bir metin yazınız. 70
71 Ders Planı Modül 2: Ders Planı 1 - Reklamlar BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenme hedefleri: Gereken materyaller: Hazırlık& Ön koşullar: Reklamlar 40 dakika Reklam stratejileri hakkında öğrencilere gereken bilgileri örneklerle vermek ve öğrendiklerine bağlı kalarak onların kendi reklamlarını kurmalarını sağlamak Beyaz tahta, video projektörü, bilgisayar. Öğrenciler bir kıyafet dükkânı reklamı izlerler. Reklamın bağlantısı (linki): BÖLÜM II: Dersin Tanımı Etkinlik 1: Hazırlık AMAÇLAR: - Öğrencileri derse hazırlama - Öğrencilere reklam terimlerini öğretme. SÜRE: 5 dakika YÖNTEM: Öğrenciler aşağıdaki ısınma sorularını cevaplarlar: How and why do companies use celebrities or stars to promote their products? 1. What are the advantages for advertisers of using celebrities? a).. b) c) Possible answers: a)credibility, b)global appeal c)personality 2. Do you mostly decide to buy something after you have watched a commercial advertisement on TV? 3. When you go to shopping, do you feel determined to buy a particular brand that you saw on a commercial or you just follow your own criteria? Etkinlik 2: GİRİŞ AMAÇLAR: - Öğrencileri reklamlarda kullanılan inandırıcı teknikler hakkında bilgilendirme SÜRE: 15 dakika YÖNTEM: Öğrenciler bu videoyu izler: a. Bu video David Beckham ın oynadığı bir reklam çekimidir. Öğrencilere videoyu ilk kez izledikten sonra aşağıdaki sorular sorulur. Sonrasında öğrenciler videoyu ikinci kez izlerler. Öğrencilere bu reklamı analiz etmek için bir grup soru verilir. Sonrasında, aşağıda verilen iki grup sorularla, öğrencilerin kendi cevaplarını karşılaştırılması istenir. 71
72 Ders Planı İlk grup soruları: 1. David Beckham ı beğeniyor musunuz? Bir reklam için iyi bir seçim olduğunu düşünüyor musunuz? Neden? 2. Bu reklam hakkında ne düşünüyorsunuz? İyi mi, kötü mü? Neden? 3. Bu reklam bir kıfayet mağazası içindir. David Beckham ın giydiği mağaza ürünleri sizce iyi mi? Siz alır mıydınız? Neden? 4. Tüketicilerin ürünleri almak için ikna edilmesinde ünlülerin rolüne ne ölçüde katılıyorsunuz? İkinci grup soruları: 1. Reklam nerede ve ne zaman ortaya çıkmıştır? Yazılı reklamın boyutu, televizyon veya radyo reklamının uzunluğu ne kadardır? Reklam ne tür ürün veya servis satmaktadır? 2. Reklam kimin için yapılmıştır? Amaçlanan izleyicinin yaş, cinsiyet, sosyal sınıf, değerleri ve hayat tarzları nedir? Amaçlanan seyirciyi meydana çıkaran detaylar nelerdir? 3. Reklam sizin dikkatinizi nasıl çekiyor? Çoğu reklam bir hikâye anlattığına göre, reklamda neler oluyor? Bu ürünün çözeceği problemler nelerdir? Reklamcılar sizi neye inandırmaya çalışıyor? 4. Kim veya ne vurgulanmakdatır? Yüzsel ifadeler nelerdir? Vücut diliyle bağlantılı olan mesaj nedir? 5. Bu reklamda bir papaz oynayıp, bu ürünleri almanız için ikna etmeye çalışsaydı ne olurdu? Öyle bir durumda nasıl hissederdiniz? ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, Öğrenci-Öğretmen, ikili çalışma, Öğrenci-Öğrenci Etkinlik 3: YENİ BİLGİNİN SUNUMU VE UYGULANMASI AMAÇLAR: - Öğrencilerin reklamlardaki ürünlere karşı olan bakış açılarını iyileştirmek - Öğrencilere televizyon reklamlarının nasıl yapıldığını göstermek - Öğrencilere uygulamalı olarak reklamların nasıl çözümlenceğini göstermek SÜRE: 20 dakika YÖNTEM: ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, Öğrenci-Öğretmen, Öğrenci-Öğrenci Look at these product pictures carefully. Work in groups. Each group is going to chose one of these products and shoot its own commercial: 1. Find an effective slogan for this product. 2. The setting of the commercial. 3. Who will play in it? 4. What is the age, sex, social class, values and life-styles of the intended audience? 5. What is the story of the ad? 6. What messages is the ad trying to send? 7. What other aspects should you consider in this commercial? 72
73 Ders Planı Modül 2: Ders Planı 2 Film Yapımı BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenim hedefleri: Gereken materyaller: Hazırlık& Ön koşullar: Sınıf Film Yapımı 50 dakika Dersin sonunda öğrencilerinden şunlar beklenir: - Film yapımıyla alakalı anahtar terimleri bilmeleri - Film yapım aşamalarına aşina olmaları - Çözümleme terimi hakkında yeterli bir bilgi sahibi olmaları - Verilen bilgilerle bir film fragmanını analiz edebilme yeteneğine sahip olmaları Beyaz Tahta, video projektörü, bilgisayar. Öğrenciler önceden James Cameron un Avatar () ve Diriliş () filmlerini izlerler. Ders için sınıfta internet erişimi olmak zorundadır. BÖLÜM II: Dersin Tanımı Etkinlik 1: Hazırlık AMAÇLAR: - Öğrencileri derse ısındırma SÜRE: 5 dakika YÖNTEM: - Film yapımı ile alakalı terimleri öğrencilere öğretme Öğretmen film yapım endüstrisinin terminolojisini öğrencilerine gösterir. Öğrenciler verilen kavramları uygun olan anlamlarıyla eşleştirirler. Sonrasında, öğretmen öğrencilerinin bir filmin temel kelime bilgisi hakkında düşünmelerini ister. Öğrencilere çizelgede yer alan kelimelere eklenmek üzere fazladan bir kelime verilir. Öğrenciler bütün bu terimlerle bir kavramsal harita yaratırlar. İsterlerse diğer alakalı kavramları ekleyebilirler. - Karakterler - Yer ve zaman - Kamera açısı - Fotoğraf karesi - Işıklandırma - Köstümler - Sahne malzemeleri - Müzik veya film müziği 73
74 Ders Planı Film Yapımı Ön Üretim Üretim Üretim Sonrası ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, Öğrenci-Öğretmen, Öğrenci-Öğrenci a. Etkinlik 2: GİRİŞ AMAÇLAR: - Öğrencileri film yapım endüstrisi alanındaki zorluklar hakkında bilgilendirmek - Öğrencileri film yapım sürecine aşina olmasını sağlamak SÜRE: 10 dakika YÖNTEM: a. Öğrenciler bu videoyu izler: Bu video Diriliş filminde kullanılan görsel efektler hakkındadır. b. Öğrenciler gerçek dünya ile filmdeki, sıra dışı bölümler de dâhil olmak üzere, sahneler arasında bir karşılaştırma yapar. Karakter ler kimlerdir? Sahne nerede çekilmiştir? Soru Gerçek Film Sahne nasıl başlıyor? Sahnenin ruh hali nasıl ve nasıl sağlanmıştır (müzik veya diğer elementler)? Hangi sahne malzemeleri gereklidir? Sahnede hangi eylem gerçekleşiyor? Karakterler birbirlerine ne söylüyor? ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, Öğrenci-Öğretmen, ikili çalışma, Öğrenci-Öğrenci 74
75 Ders Planı Etkinlik 3: YENİ BİLGİNİN SUNUMU AMAÇLAR: - Bir filmdeki gizli mesajları ortaya çıkarmak SÜRE: 15 dakika YÖNTEM: - Öğrencilere medya mesajlarının nasıl çözümleneceğini göstermek - Öğrencilerin dikkatini filmlerin nasıl yapıldığına çekmek Öğretmen, Öğretmen Kaynak Materyallerinde verilen bilgileri kullanarak öğrencilerine bir medya ürününün nasıl çözümleneceğini anlatır. Sonrasında, film endüstrisi hakkında bir tartışma açar. Filmlerin nasıl yapıldığı, insanların böylü büyük yapımlara neden yatırım yaptığı ve filmlerin insanlara ne kazandırdığı konusunda tartışırlar. Öğrencilerin sınıfça filmlerin toplumların ve bireylerin zihninde olan etkilerine dikkatleri çekilir. Bu konuyu enine boyuna tartışırlar. ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğretmen. Etkinlik 4: YENİ BİLGİNİN UYGULANIŞI AMAÇLAR: SÜRE: 20 dakika YÖNTEM: - Öğrencilere bir film fragmanını analiz etme şansı sunma İlk olarak öğrenciler bu videoyu izlerler: sonrasında, öğretmen öğrencileri iki ana gruba ayırır. İlk grubun filmi ilk görüşte olduğu gibi analiz etmesi istenir. İkinci grup genel olarak analize odaklanır. İki ana grup iki farklı gruplara daha ayrılır, sonunda 4 grup oluşur. Öğrencilere, öğretmenin talimatlarını duyduktan sonra, düşünme ve hazırlık için en az üçer dakika verilir. İlk ana grup, birinci grup: Yapıma odaklanır. Filmin hikâyesini tartışırlar. Kısa bir gösterim sunarlar. İlk ana grup, ikinci grup: Yapıma odaklanırlar (görsel efektler, kalite vb..) İkinci ana grup, birinci grup: Öğrenciler, bularbilirlerse (eğer bulamazlarsa, tabi ki tahmin etmeleri gerekir) ifade edilen değerler, olumlu ve olumsuz mesajlar, hedef kitle ve altmetinler hakkında fikir verirler. İkinci ana grup, ikinci grup: İzledikleri filmin devam filmi olup olmayacağı konusunda varsayımda bulunurlar. İkinci film için kısa bir hikâye uyarlarlar. Sonrasında bu hikâyeyi kullanarak altmetinler (olumlu veya olumsuz) ortaya çıkarırlar. ETKİLEŞİM:Öğretmen-Öğrenci,öğrenci-öğretmen,öğrenci-öğrenci,ikili çalışma/grup çalışması 75
76 Ders Planı Modül 2: Ders Planı 3 Posterler ve Kitap Kapakları BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenim Hedefleri Materials needed: Preparation& Prerequisites: yaş Medya Oluşturma ve Çözümleme dakika - Öğrencilerin medyayı analiz edip medya ürünü oluşturabilmelerini sağlamak Computer, video projector, book covers, posters & banners, newspapers, worksheets, markers, whiteboard No prerequisites BÖLÜM 2: Dersin tanımı Dersin işlenişi A. Medya ürünleri ile ilgili olan anahtar kavramlar (mesaj, hedef kitle, veri toplama, analiz, medya ürünü,tasarım,afiş) öğrencilere verilerek öğrencilerin bu kavramlar hakkındaki bilgi düzeylerine bakılır. 1. Sınıf ortamına getirilen herhangi bir kitap kapağı veyahut afiş örneği Öğretmen tarafından sınıfa gösterilir ve ürün hakkında öğrencilerin yorum yapmaları istenir. 2. Medya oluşturabilmek için belli bir plan ve veya basamak yapmaları istenir. B. Gösterilen farklı medya ürünleri kitap kapakları ve afişler arasındaki benzerlikler ve ayrılıkların anlatılması istenir. 1. Sunulan medya örneklerinin konusu, mesajı, hedef kitlesi, kurgu ve tasarım yöntemlerinin anlaşılması sağlanır. 2. Çoklu düşünme teknikleriyle (iyimser, objektif, yaratıcı, duygusal, umutlu,karamsar vs.) medya ürünün yapılışı üzerinde konuşulur ve analiz yapabilme becerileri geliştirilerek oluşturulan medya ürününün yöntemi ve bakış açısı hissettirilir. C. Öğrencilerin kendilerinin seçtiği bir konuda istedikleri herhangi bir kitabın kapağını tasarlamaları sağlanır. 1. Nasıl bir ürün oluşturmak istedikleri sorulur ve hayal etmeleri istenir. 2. Kitap kapağı veyahut afiş tasarımı için süre verilir ve sınıf ortamında 10 dakika süre verilerek çizmeleri istenir. D. Planladıkları medya ürünü performans ödevi olarak verilir. 1. Oluşturup sınıfa taşıdıkları ürünleri sınıf ortamında paylaşmaları istenir. 2. Kendi tasarımlarını sosyal medya ortamında paylaşıp paylaşmadıklarıyla ilgili sorular yöneltilir ve paylaşıma dikkat çekilerek analiz ve oluşturma temasının dönütleri alınır. Ölçme Değerlendirme: Medya ürünü tasarlarken dikkat edilen hususlar tekrar edilir ve analiz konusunun pekiştirilmesi için sorular sorulur ve tasarımlar gözden geçirilir. 76
77 Ders Planı Modül 3: Ders Planı 1 İkna etme ve Manipulasyon BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenim Hedefleri Gereken Materyaller Preparation& Prerequisites: 9, 10, 11,
78 Ders Planı Yeni içeriği duyurup, öğrenmeyi yürütmek. Bilgiyi özel alıştırmaları kullanarak uygulamak, öğrenmek ve pekiştirmek 25 dakika - Yeni kavram ve içerikleri sunmak - Manipülasyon tekniklerini sunmak ve analiz etmek - Dersin amacını, aslında, gerçek veya medya tarafından çarpıtılmış durumları yansıma alıştırmaları yoluyla kendini keşfetme mücadelesini bazı geleneksel sorunlar üzerinde kullanmak. - Uzman diyaloglarının sunum isteği kışkırtıcı sorular, tartışmalar ve ilk sorulara bu bilginin verdiği referenas an meselesidir. Olumlu bir manipülasyon mümkün müdür değil midir? konusu hakkında bir tartışma açmak yvaka çalışması: Filmlerden belli bölümlerin sunumunu yapmak - Dikkatli olmak - Soruları cevaplama - Öğrenciler olumlu manipülasyonun olup olmadığı konusunda iki gruba ayrılır: Olduğunu savunanlar ve olmadığını savunanlar; Dersin sonunda sunmak için kendi sınıf arkadaşlarını izleyen ve yaptıklarını not alan 5 kişilik bir öğrenci grubu olmalıdır. - İki takım da takım sözcüleri yoluyla kendi iddialarını sunarlar. - Tartışma başlar; her iki grubun öğrencileri de teze karşı veya tezin yanındaki iddialarını sunarlar. Konuşma Açıklama Analiz Teşhir Sorunsallaştırma Tartışma Bilgi Teknolojisi (bilgisayar). yöğretmen, bir reklam posterinin yapımı için genel kuralları açıklar ve bu yapım sırası boyunca iki grubun etkinliklerini kontrol eder. - Gerçek hayatta ve kitle iletişim araçlarında kullanılan örneklerden etkilenerek olumlu ve olumsuz yönleri arasında karşılaştırma yaparlar. - Belirtilen düşüncede kişisel yansıma etkisinin farkına varırlar - Film izlemelerinin ardından, tartışma yeni bir yolda ilerler: Neden manipüle edip, ediliriz? 78
79 Ders Planı - Tartışmanın sonunda, her iki grup da kendi sonuçlarını sunarlar: - Her iki takım da tanıtıcı poster yaratmak için bir sanat yönetmeni ve reklam yazarı belirler - Kısa bir beyin fırtınasının ardından takımların bütün düşüncelerini alırlar, onların arasında seçim yapıp, en iyi olanlar için uygulamaya geçerler - İki takım da sırasıyla tanıtıcı posterlerini sunarlar Bilgiyi düzeltme 5 dakika - Derste öğretilen kavram ve düşünceleri gözden geçirmek - Dikkatli olmak Teşhir Konuşma Etkinliği değerlendirmek 5 dakika - Sınıfın geçtiği yolu değerlendirmek -Öğrencilerin etkinliğinin değerlendirmesi son sonuçların kalitesini göz önünde bulunduracaktır. - Yapılan gözlemleri benimsemek - Yöneltilen sorulara cevap vermek Konuşma Açıklama 79
80 Ders Planı Modül 3: Ders Planı 2 Propaganda teknikleri BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenme Hedefleri: Gereken Materyaller: sınıf Propaganda türleri 50 dakika - Ünitesinin temasını tanıtmak: Propaganda Türleri - Öğrencilere propagandanın amaçları, özellikleri ile beraber değişik türlerini gösterme - Propoganda ile ilgili poster ve videolarını analiz etme - Öğrencilerin dinleme yeteneklerini geliştirip, onlara konuyla ilgili kelimeleri öğretme - Dersin konusuna göre öğrencilerin konuşma yeteneklerini geliştirme Beyaz tahta, video projektor, kalem, kâğıt tahtası, görsel materyaller Preparation& Prerequisites: BÖLÜM 2: Dersin tanımı ETKİNLİK 1: AMAÇLAR: - Öğrencileri derse ısındırmak SÜRE: 10 dakika YÖNTEM: - Propaganda teriminin anlamı ve kullanımını öğretme Öğretmen propaganda hakkında detayları içeren bir video projesi gösterir. Öğrenciler video ile ilgili yorum yapar ve kendi öz fikirlerini dile getirirler. Öğretmen propaganda ve bu terime bağlı diğer kelimelerin anlamını bulup izah(temin)eder. Öğrenciler ikili veya daha fazla gruplar halinde propagandanın tanımını ve özelliklerini tartışır ve anlatırlar. ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci 80
81 Ders Planı ETKİNLİK 2: AMAÇLAR: - Öğrencilerin kavrama yeteneklerini daha iyi hale getirme SÜRE: 15 dakika YÖNTEM: - Propagandanın türlerini temin etme - Propaganda türlerini ortaya çıkarma - Sınav yapma Başlangıçtan itibaren öğretmen, propagandaya özel olan kelimelerle beyin fırtınası yapar ve öğrenciler de yukarda bahsedilen videonun yardımıyla propaganda türlerini ortaya çıkarırlar. Öğrenciler öğretilen bilgiyi öğrenip öğrenmediklerini anlamak için görevi tamamlamak zorundadırlar. ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, öğrenci-öğretmen, ikili çalışma, öğrenci-öğrenci ETKİNLİK 3: AMAÇLAR: - Öğrencilerin propaganda türlerini daha rahat anlamalarını sağlama SÜRE: 15 dakika YÖNTEM: - Bir konuşma canlandırma ve konunun yönlerini tartışarak uygulama yapmak - Görsel mesajları analiz etme - Birbirini etkileme ve propaganda posterinin özelliklerini ortaya çıkarma Öğrenciler aşağıdaki soruları cevaplarlar. Propaganda için neden genellikle reklam, kampanya ve çeşitle medya organlarını incelemeliyiz? Sizce propaganda olumsuz bir taktik mi? Düzenli olarak siyasetçi, reklamcı, gazateci, radyo sunucuları ve insan davranışını değiştirmeye çalışan diğer insanlar tarafından kullanılan ikna edici teknikleri tartışınız. Propaganda mesajları şarhoş sürücüleri azaltma çabasında olduğu gibi olumlu şeylerde kullanılırken, aynı zamanda seçim kazanmak ve ürün satmak için de kullanılıyor. Teknoloji yaygınlaştıkça, insanlar İnternet, TV, radyo, haber gibi kaynaklar yoluyla günlük yüzlerce mesaj almaktadır. O yüzden, doğrunun özünü bulduğumuzdan emin olmak için duyduğumuz/gördüğümüz şeyi analiz etmek için biraz zaman ayırmamız önemlidir. Öğretmen öğrencileri için birkaç reklam seçer ve her birinde hangi propaganda tekniği kullanıldığını öğrencilerin not etmesini ister. Öğrenciler reklamları çözümlemeye çalışırlar. ETKİLEŞİM: Öğretmen-Öğrenci, öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci 81
82 Ders Planı ETKİNLİK 4: AMAÇLAR: - Bu derste öğrenilen bilgiyi kullanma SÜRE: 10 dakika YÖNTEM: - Örencilerin yeni bilgiyi anlayıp anlamadığını kontrol etme Öğretmen, öğrencilerie ders sırasında öğrendiklerini özetleyebilecekleri büyük ebat karton kağıtlar verir. ETKİLEŞİM: öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, grup çalışması Ödev: İlk olarak öğretmen her gruba propaganda tekniklerinden birisini verir. Sonrasında ise gruplara aşağıdaki değerlendirmeyi yapmalarını söyler. Hepiniz bir propaganda tekniği aldınız. Grupça bu propaganda tekniğini kullanarak sunum için bir reklam hazırlayın. Mesela bir televizyon, radyo için bir reklam veya görsel bir reklam (örn. Poster) hazırlayabilirsiniz. 82
83 Ders Planı Modül 3: Ders Planı 3 Medya Temsili: Vücut İmgesi BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: Öğrenme Hedefleri: Sınıf Medya Temsili: Vücut İmgesi 50 dakika - Öğrenciler aşağıdakini yapmalıdırlar: - Vücut imgesini tanımlama; - Kendi vücut imgeleri üzerindeki medyanın etkisini anlama; - Medya okuryazarlığının beş ana kavramını öğrenme - Medya temsillerini eleştirsel olarak olumak için yeteneklere başvurma Video projektor, renkli kartonlar, makas ve tükenmez kalem. Gereken Materyaller: Hazırlık& Ön Koşullar: Öğrencilerden evlerinde kendi ellerinin resmini renkli bir kartonun üzerine çizmeleri, onu kesmeleri istenir. BÖLÜM 2: Dersin tanımı I. Hazırlık (5 dakika) 1. Öğretmen, öğrencilerinden renkli kartondan yapılmış olan ellerinin ilk 3 parmağına kendi vücutlarında beğendikleri üç tane özellik, iki tane de beğenmedikleri özellikleri yazmalarını ister. Etkinlik sonunda, öğretmen öğrencilerinin elinde olan imgenin kendi vücut imgeleri olduğunu söyler. 2. BODY IMAGE is written on the blackboard, announcing the lesson title. The teacher helped by the students defines the concept of body image and writes on the board: Body image is a person s perception of the aesthetics of their own body. 1 II. Alıştırma Aşaması (10 mins.) Etkinlik 1 1. Öğrenmen, öğrencilerinden ellerine yazdıkları kelimeleri belirleyen kriterlerin ne olduğunu sorar. Sonuç ise her öğrencinin aklında bir güzellik standartı olduğudur. 2. Beyin fırtınasıyla alakalı olarak, öğretmen öğrencilerin verdiği örneklerden başlayarak, öğrencilerinden bu standartın oluşmasında sorumlu olan kişileri belirlemelerini ister. Öğretmen sonrasında tahtaya öğrenciler tarafından tamamlanacak aşağıdaki şekli çizer. 83
84 Ders Planı Standart Güzellik Etkinlik 2 Öğretmen sınıfta Medyadan Gelen Mesaj adlı bir videoyu oynatmak için video oynatıcıyı çalıştırır ( ek 1 ve öğrencilerinden günlük olarak etkilendiklerini düşündükleri bir istatiskle alakalı yorum yapmalarını ister. Herhangi bir medya mesajını izledikten sonra her insanın düşünmesi gereken medya okuryazarlığının beş ana özelliğini bilmek anlamına gelen medya okuryazarlığı yeteneklerini edinmeleri gerektiği sonucuna varırlar. Bu özellikler medya yapılıdır, medyanın reklamsal çıkarımları vardır, medyanın sosyal ve politik çıkarımları vardır, izleyiyici anlamını tartışır. II. Yapım Aşaması (30 dk.) 1. Bir medya ürününden bir reklamdan başlar-: watch?v=iukd9abdsxy&feature=funduszeue.info ya da ve düşünen şapka tekniğini kullanarak, medya okuryazarlığının beş ana kavramını öne çıkarmayı amaçlar. 2. Öğretmen sınıfı 5 takıma ayırır, her takım bir amacı şapkayı bir amaç ile temsil eder: Beyaz şapka Medya kurgudur. Siyah şapka Medyanın reklamsal çıkarımları vardır Sarı şapka Medyanın sosyal ve politik çıkarımları vardır Kırmızı şapka - İzleyici anlamı tartışır Yeşil şapka Medyanın reklamsal çıkarımları vardır Mavi şapka öğretmen tarafından temsil edilecektir. 3. Öğretmen her takıma kendi vücut imgeleri medyada nasıl sömürülmüş olduğunu göstererek cevaplamak zorunda olduğu sorularla dolu basılı metin dağıtır. (Ek 2) En sonda, öğretmen öğrenciler tarafından ulaşılan sonuçları listeler ve onları tahtaya yazar. IV. Yansıma (3 dk.) Dersin sonunda öğrencilerden aşağıdaki tabloyu doldurmaları istenir: Biliyorum Bilmek istiyorum Öğrendim V. Ödev (2 dk.) Öğretmen öğrencilerden medya okuryazarlığı kavramlarını kullanarak başka reklamları analiz etlemelerini ister. 84
85 Ders Planı 2 Ek 1 Medyadan Mesajlar Basılı Metinler: televizyon reklamı üzerinden yapılan bir araştırma her reklamdan birisi izleyicilere neyin çekici neyin çekici olmadığını söyleyerek bazı çekicilik mesajları yolladığını göstermiştir. Ortalama bir ergenlik çağındaki kimse her yıl in üstünde çekicilik mesajı görmektedir. Bir araştırma ideal vücut türünü vurgulayan pembe dizi ve televizyon dizilerini izleyen gençlerin diğer gençlere oranla kendi vücutları hakkında daha fazla tatminsiz olduklarını göstermektedir. Bu araştırma müzik videolarını izleyen kızlar için de geçerlidir. Bir diğer araştırma gençlerin televizyon yıldızlarıyla (erkek-kız), modellerle (kız) ve atletlerle (erkek) kendilerini özdeşleştirmesi kendi vücutlarından olan mutsuzluklarıyla alakalı olduğunu göstermektedir. Beşinci sınıf öğrencileri üzerinden yapılan bir araştırmada, 10 yaşındaki kız ve erkek çocukları Britney Spears ın bir müzik klibini ve televizyon dizisi Sıkı Dostlar dan bir kesim izledikten sonra vücutlarıyla ilgili bir huzursuzluk yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bir çalışmada, 5. ve sınıf kız öğrencilerinden %69 u kendi ideal vücutlarının dergi resimleri tarafından oluştuğunu ve bunların %47 si bu resimler yüzünden kilo vermek istediklerini rapor etmişlerdir. Bir moda dergisindeki modellere 3 dakika bakarak gerçekleştirilen psikolojik bir araştırma resimlere bakan kadınların %70 nin canı sıkkın, suçlu ve utangaç hissettiğini göstermiştir. Moda dergilerinin sürekli okuyucuları okumayanlara nazaran 2 veya 3 kat daha diyete ve kilo vermek için egzersiz yapmaya yatkındır. Ek 2 Beyaz Şapka Medya yapıdır Bu medya ürününü kim yaratmıştır? Amacı nedir? İçerikte yansıtılanlarda yaratıcılarının ne tür varsayım ve inanışları vardır? Siyah Şapka Medyanın reklamsal çıkarımları vardır ybu medya ürününün reklamsal amacı nedir? (Diğer bir deyişle, bu bir insana nasıl para kazandıracaktır?) ybu içeriği nasıl etkiler ve bu nasıl aktarılmaktadır? yeğer hiçbir reklamsal amaç bulunamıyorsa, medya ürününün başka ne tür amaçları olabilir? (Örneğin, yaratıcısı üzerine dikkati çekmek veya belli bir bakış açısına sahip insanları ikna etmek gibi.) y Bu amaçlar içeriği nasıl etkiler ve bu nasıl aktarılmaktadır? 85
86 Ders Planı Sarı Şapka Medyanın sosyal ve politik çıkarımları vardır yolumlu bir ışıkta kim ve ne gösterilmektedir? Peki ya olumsuz olan ışıkta? ybu insanlar veya şeyler neden böyle bir yolla gösterilebilir? ykim ve ne hiç gösterilmiyor? ybu gerçeklere bağlı kalarak, izleyiciler nasıl sonuçlar çıkarabilirler? Kırmızı Şapka İzleyici anlamı tartışır ydeğişik insanlar (bir genç, yetişkin, yetişkin bir kadın, yaşlı bir kadın, makyaj stilist, sokak satıcısı) bu medya ürününü nasıl farklı görebilirler? ymedya ürününde çizilen portreye ne kadar benziyor ya da benzemiyor olduğunuza bağlı oalrak, bu sizi nasıl hissettiriyor? Yeşil Şapka Medyanın reklamsal çıkarımları vardır ymedya ürünü sizin dikkatinizi çekmek ve mesajını iletmek için hangi teknikleri kullanıyor? ymedya ürünündeki çeşitli tekniklerle manipüle edilmiş imgeleri gösteren unsurlar nelerdir? (Mesela, ışık, makyaj, kamera açısı, fotoğraf manipülasyonu) y Konuya yönelik türün beklentileri nelerdir? (Örneğin, basılı afişler, Televizyon dizileri, müzik videoları gibi) 86
87 Ders Planı Modül 4: Ders Planı 1 Mahremiyet Hakkı BÖLÜM I Seviye/Sınıf: Başlık: Süre: 9. Sınıf Medyadaki İnsan Hakları Mahremiyet Hakkı 50 dk. Öğrenciler şunları yapmalı: y Bağlantılar kurma: Medya deneyimi ve günlük hayat arasında Öğrenme Hedefleri: y Medya materyallerinde (haberler) mahremiyet hakkını belirleme y Yönlendirilen soruları takip ederek medya mesajlarını çözümleme y Detaylar ve ana konular ayırt edilmeli y Mahremiyet Hakkı konusu hakkında bir mektup yazmalı Gereken Materyaller: Hazırlık& Ön Koşullar: Bilgisayar, video projektorü, çalışma kâğıtları, tahta kalemi, beyaz tahta, video materyalleri. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini okuma. BÖLÜM 2: Dersin tanımı 1. (7 ) Hazırlık Video izleme Sorgulamaya dayalı yöntem Öğretmen öğrencilerinden D.W. Griffith tarafından yönetilen yapımı The Girl and Her Trust adlı filmin dakika ve arasını izlemelerini söyler. Öğretmen öğrencilerinden cevaplar isteyerek, onlardan dersin konusunu tahmin ettirmeye çalışır Sorular: -Ne görüyorsunuz? -Bu iki erkeğin hareketleri hakkında ne söyleyebilirsiniz? -Kimlikleri hakkında bir tahminde bulunun. Onlar a. arkadaş; b. komşu; c. hırsız mı? -Kızın hareketleri ve beden dili hakkında ne söyleyebilirsiniz? -Sizce ne hissediyor? -Pencerenin önemi nedir? -Bu kısa videoyu izlerken ne hissediyorsunuz? -Hiç korumasız hissettiğiniz oldu mu? Öğretmen dersin konusunu ve sonuçları açıklar. 2. (20 ) His farkındalığı: Video izleme Beyin fırtınası Grup Çalışması (Sorgulamaya Dayalı Yöntem) Tartışmalar (3 ) Öğretmen öğrencilerinden mahremiyet hakkıyla ilgili olan videoyu izlemelerini ister. ( Evans Carter, yıldızları avlamak ve fotoğraflamak için dronları kullanan bir Paparazzi) 87
88
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası