Mendel Çaprazlama Örnekleri

Kalıtım konusu ile ilgili ilk önemli çalışmaları Gregor Mendel (–) yapmıştır.

Bezelyeler üzerinde yaptığı araştırmalar ile bugünkü kalıtım ilkelerini bulmuştur. Çalışmalarında elde ettiği sonuçları Bitki Melezleri ile çaprazlamalar adı altında yayınladı. Ancak o tarihlerde buluşları ilgi uyandırmadı.

Daha sonra başka bilim adamları Mendel'in çalışmalarına benzer çalışmalar yaparak aynı sonuçları elde funduszeue.info sonuçları &#;Mendel Kanunları&#; adı altında topladılar.

Mendel'in çalışmalarında bezelyeleri seçmiş olması, ona avantaj sağlamıştır.

Çünkü;

• Çeşitleri çoktur.
• Kısa zamanda döl verirler.
• Genleri bağımsızdır, yani her bir karakteri, farklı koromozomlarda bulunan bir gen çifti kontrol eder.
• Çiçeğin taç yaprakları, dişi ve erkek organları tamamen sardığından yumurta hücresi başka bir bezelye bitkisinin polenleriyle tozlaşma yapamaz.

Mendel Kanunları

1. İzotipi ve Benzerlik Kanunu (Mendel'in I. Kanunu)

Farklı karakterlere sahip iki homozigot genotipli bireylerin çaprazlanması ile oluşan bireyler birbirinin aynıdır.

2. Ayrılma Kanunu (Mendel'in II. Kanunu)

Melez bireyler kendi aralarında veya benzerleri ile çaprazlandığında elde edilen F1 dölünde ana-babadan almış oldukları özellik belli oranlarda ortaya çıkar.

3. Bağımsızlık Kanunu

İki veya daha fazla karaktere sahip farklı melezlerin çaprazlanmasıyla ana baba karakterleri yavrulara tesadüfe bağlı geçerler.

Mendel'in çaprazlamalarının sonuçları

• Karakterlerin nesillere geçmesini sağlayan belirli faktörler (genler) vardır.
• Her ergin bireyin hücrelerinde bir karaktere ait iki belirleyici vardır (2 allel gen). Bunlar bir karakter için birbirine benzeyen (AA, aa) veya birbirinden farklı (Aa) allel genlerdir.
• Bir alleldeki faktörler değişmeden eşit ihtimalle gametlere dağılır.
• Döllenmede gametler rastgele birleşir. Melezlerin kendi aralarında çaprazlanmasıyla görülen karakterler önceden tahmin edilebilir oranlarda ortaya çıkar.

Çaprazlama elemanları

Parental (P) : Çaprazlanacak anne ve babanın genotipini ifade eder.
Gamet (G) : Anne ve babadan meydana gelebilecek gamet çeşidini ifade eder.
F1 dölü : Dişi ve erkek gamet çeşitlerinin birleşmesiyle meydana gelen ilk dölün genotip ve fenotip çeşitlerini ifade eder.
F2 dölü : F1 dölünden elde edilen dişi ve erkek bireylerin çaprazlanmasıyla oluşacak ikinci dölü ifade eder.
Kendileşme : Belirli bir genotipe sahip dişinin aynı genotipteki erkekle çaprazlanmasıdır.

Biyoloji 2 YGS- LYS Konu Anlatımı ve Konu Testine Geri Dön

İki karakterin kalıtımını incelemek amacıyla yapılan çaprazlama çalışmalarına dihibrit çaprazlama denir.

a) İki karakter bakımından farklı iki arı dölün çaprazlanması:

Mendel iki karakter bakımından farklı bezelye bitkileriyle çaprazlamalar yaptı. Örneğin arı döl düzgün &#; sarı tohumlu bitkilerle arı döl buruşuk &#; yeşil
tohumlu bitkileri çaprazladığında, F1 dölünde hep düzgün &#; sarı tohumlular elde etti. Böylece düzgünlük ve sarılık karakterlerinin dominant olduğunu
bir kez daha doğruladı.

b) F1 dölü bireylerin kendi kendine tozlaşmaya bırakılması (kendileştirme):

Mendel F1 deki bireyleri kendi kendilerine tozlaşmaya bırakarak F2 dölünü elde etti. F2 dölündeki bezelyeler şekil ve renklerine göre dörde ayrılıyordu:

Tablo incelendiğinde görüleceği gibi dihibrit çaprazlamada,
F2 dölünde fenotip oranı,

• 9/16 oranında sarı &#; düzgün
• 3/16 oranında sarı &#; buruşuk
• 3/16 oranında yeşil &#; düzgün
• 1/16 oranında yeşil &#; buruşuk olur.

Mendel, bu bulgulara dayanarak ana &#; babada bir arada bulunan farklı karakterlerin birbirinden bağımsız olarak döle geçebildiklerini düşünmeye
başlamıştır.

Mendel bu bulguları aşağıdaki gibi açıkladı:Farklı karakterle ilgili birimler (genler) gamet oluşumu sırasında birbirlerinden bağımsız olarak ayrılır. Bu kurala Bağımsız Dağılım Kuralı denir. Bu kural Mendel’in II. Yasası olarak bilinir.

Dihibrit Çağrazlama Örnekleri

• İki melez karakter üzerine yapılan çaprazlamaya denir.
• Genel fenotip oranı 9 : 3 : 3 : 1 (genler bağımsız ise)

Örnek:Kahverengi göz rengi, mavi göz rengine ve esmer ten rengi, beyaz ten rengine dominanttır. Kahverengi gözlü – beyaz tenli anne ile mavi gözlü – esmer tenli babadan meydana gelecek F1 ve F2 döllerinin ayrışım oranları nasıl olmalıdır?

Çözüm:

Kahverengi göz: A
Mavi göz: a
Esmer ten: B
Beyaz ten: b

Açıklama : Sorularda F1 ve F2 soruldu¤unda, F2 dölünü kolaybulabilmek için F1 dölünün bir çeşit çıkması gerekir. Bunun için başlangıçta verilen dominant karakterler homozigot alınır.

F2 dölünü bulabilmek için F1 dölü kendi genotipinde bireyle çaprazlanır.

Açıklama: Toplam genotip say›s› bulunurken dişi bireyin gamet çeşiti ile erkek bireyin gamet çeşiti çarpılır.

AçIklama :Pratik kural; her karakter kendi arasında çaprazlanır.
a) Farklı genotip sayısı ne olmalıdır?

Açıklama:Pratik yol olarak 3n formülü kullanılabilir. Fakat karşılıklı olarak heterozigot karakterler aynı olmalıdır.
b) Farklı fenotip sayısı ne olmalıdır?

Açıklama : Farklı fenotip çeşitini bulmak için 2n formülü kullanılır.

Örnek :Aa Bb Cc Dd x Aa bb Cc DD genotipli iki bireyin çaprazlanması sonucunda;

a) AbCD fenotipli birey meydana gelme ihtimali nedir?
b) Heterozigot genotopli birey meydana gelme ihtimali nedir?
c) Farklı fenotip sayısı nedir?
d) Farklı genotip sayısı nedir?

Çözüm:Her karakter kendi arasında çaprazlanır.

a) AbCD fenotipli birey meydana gelme ihtimali;

b) Heterozigot genotopli birey meydana gelme ihtimali;

c) Farklı fenotip sayısı;

Farklı fenotip çeşiti = 2 . 2 . 2 . 1 = 8

d) Farklı genotip sayısı;

Farklı genotip çeşiti = 3 . 2 . 3 . 2 = 36

Örnek:Aa Bb genotipli iki birey çaprazlanıyor. Çaprazlama sonucunda fenotip oranı 3 : 1 olduğuna göre bu durum nasıl açıklanabilir?

Çözüm: Bağlı genler ve genler arası krossing – over olmaması ile açıklanabilir.

Örnek: Aa Bb genotipli birey, aa bb genotipli bireyle çaprazlanıyor. Çaprazlama sonucunda fenotip oranı 1 : 1 olduğuna göre, bu durum nasıl açıklanabilir?

Çözüm: Bağlı genler ve genler arasında krossing – over olmaması ile açıklanabilir.

Örnek:Aa Bb genotipli birey ile aa bb genotipli birey çaprazlanıyor, fenotip oranı 1 : 1 : 1 : 1 şeklinde ortaya çıkması nasıl açıklanabilir? (A ile B ve a ile b bağlı genlerdir.)

Çözüm: Bağlı genler arasında krossing – over eşit ihtimalle olursa