Alzaymır Kaç Yaşında Başlar

Alzheimer çoğunlukla yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan nörodejeneratif bir hastalıktır. Beyin dokusunda incelme sonucunda bellek, konuşma ve motor becerilerde bozukluklar olarak belirtiler gösterir. Bu hastalıkta davranış ve düşünme becerileri etkilenir ve hastalığın evreleri süresince giderek geriler.

Özellikle 65 yaşından sonra görülme sıklığında artış yaşanmaktadır. Demansın en sık görülen biçimidir. İlk evrede basit unutkanlıklar olarak ortaya çıktığından ve bunlar gündelik unutkanlıklarla karıştırılabildiğinden dolayı hastalığın tespitinde gecikme olabilir. Hastalık ilk olarak yılında Alman psikiyatrist ve nöropatalog Alois Alzheimer tarafından tespit edilmiştir ve hastalık bu sebeple onun adıyla anılmaktadır.

Alzheimer hastalığının kesin tedavisi yoktur. Ancak ilerlemesini yavaşlatıcı, hastaların hayat kalitesini yükseltme ya da fiziksel semptomları tedavi etme amacıyla uygulanan bazı tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Erken tanı, özellikle hastalığın gelişiminin yavaş olduğu erken evreyi ve hastaların bağımsız bir yaşam sürme sürelerini uzatabilmektedir.

Alzheimer Hastalığının Görülme Sıklığı

Yaşlı nüfusun arttığı ülkelerde yaşlanmayla ilgili hastalıklarda da artış gözlenmektedir. Türkiye de ’li yıllardan itibaren yaşlı nüfusun arttığı ülkeler arasına girmiştir. yılına kadar ülkedeki yaşlı nüfusun %10,3'e ulaşması beklenmektedir. yılları arasında, Türkiye’de gerek yaşlı nüfusta gerekse demans türü hastalıkların görülme sıklığında artış gözlemlenmiştir. Bu da toplumda Alzheimer hastalığının görülme sıklığının artması anlamına gelmektedir.

yılında Türkiye’de yapılan çalışmaya göre, ’de toplam kişi Alzheimer nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Bunların ’i kadın ’u erkektir. Dünyada ise bugün ortalama 44 milyon civarında Alzheimer hastası bulunmaktadır ve her yıl 7 milyondan fazla kişi Alzheimer hastalığına yakalanmaktadır. yılında 75,6 milyon, yılında ise ,5 milyon kişinin Alzheimer hastası olacağı düşünülmektedir.

Primer Demansın dejeneratif biçimlerinden biri olan Alzheimer hastalığının görülme sıklığı diğer tüm demans biçimleri arasında % oranındadır. Yani en sık görülen demans türlerinden biridir.

Alzheimer hastalığı, 40 ile 65 yaş arası hastalarda 20 kişide 1, 65 yaş üstü hastalarda 14 kişide 1 ve 80 yaş üzeri hastalarda 6 kişide bir gibi bir görülme oranına sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir sağlık sorunu olarak tanımlanmıştır.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer hastalığının belirtileri, hastanın içinde bulunduğu evreye göre değişiklik gösterir. Ancak genel olarak belirtiler zihinsel ve fiziksel olarak iki farklı başlığa ayrılabilir.

• Bellek kaybı,
• Dil becerilerinde kayıp,
• Görsel-mekânsal becerilerde gerileme,
• Soyut düşünme ve yargıda bozukluk,
• Kişilik ve davranış değişiklikleri,
• Kendi kendine bakmada yetersizlik,
• Fiziksel işlev kayıpları en sık karşılaşılan belirtilerdir.

Ayrıca hastalarda yine evrelere bağlı olarak paranoya, deliryum, agresiflik, metabolizmada ritim bozuklukları, anksiyete, depresyon ve fobilerde artış görülebilir. Depresyon bu hastalıkta en yıkıcı etkilerden birisidir. Zaman zaman hastalığın kendisinden bile daha zorlayıcı olabilmektedir.

Alzheimer Hastalığının Evreleri

Alzheimer hastalığının üç evresi vardır.

Erken Evre

Erken evrede belirtiler çok hafif olduğundan dolayı hastalık kolaylıkla gözden kaçabilir ya da başka hastalıklarla (depresyon) karıştırılabilir. Bu evrede hastalarda bellek bozuklukları görülebilse de hastalar rutin işlerini kendi başlarına yapabilirler. Basit unutkanlıklar (alışveriş listesi, anahtar ya da ocağı açık unutma gibi), zaman kavramında silikleşme, tarihi hatırlamada güçlük, anlatılan olayların tekrar anlatılması, yeni bilgiler öğrenmede güçlükler, dil becerilerinde gerileme (kelime hatırlamada zorluk, doğru kelimeleri bulamama), karar vermede zorlanma gibi belirtiler görülür. Bu evrede hastaların iletişim becerileri henüz bozulmamıştır.

Orta Evre

Orta evrede belirtiler daha net hale gelir ve genelde tanı bu evrede konur. Bu evrede beynin dil ve konuşmadan sorumlu bölgesinden kaynaklanan bilişsel bozulmalar sıklaşır; hastalar öğrenilmiş anlamlı hareketleri tekrarlamakta zorluklar yaşar. Apraksi denen bu bozukluk, konuşma yetisinde kayıplar olarak ortaya çıkmaktadır. Hastalar rutin işlerini yapmakta sorunlar yaşar. Ev dışındaki işlerini tek başlarına yapamazlar. Yemek yeme, giyinme, tuvalet ve banyo esnasında yardıma ihtiyaç duymaya başlayabilirler. Sosyal ilişkilerde bozulmalar da bu dönemde başlar. Agresiflik, paranoya ve anksiyetede artış gözlenebilir.

İleri Evre

Üçüncü evre olan ileri evrede ise hastalarda idrarını tutamama, motor bozuklukları, postür bozukluğu ve yürüme güçlükleri gelişir. Bu dönemde hastalar neredeyse tamamen bakıma muhtaç hale gelmiştir. Beslenme, yıkanma, giyinme gibi aktivitelerin tamamında başkalarına bağımlıdır. Yutma güçlüğü de karşılaşılan durumlar arasındadır. Bu aşamadaki hastalarda enfeksiyonlarda artış ve organ yetmezlikleri de görülmekte ve bu hastalarda ölüm, çoğunlukla yatak enfeksiyonları, akciğer embolisi, beslenme bozuklukları gibi ikincil sebeplerle gerçekleşmektedir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Erken yaşta gelişen Alzheimer’de genetik faktörlerin etkisi daha yüksektir. Hastalığın riskleri önlenebilir ve önlenemez riskler olarak gruplanabilir.

Önlenemez bir faktör olan ileri yaş, tüm demans türlerinde olduğu gibi bu hastalıkta da en büyük risk faktörüdür. 65 yaş sonrası hastalığın görülme sıklığı artmakta, 80 yaştan sonra ise ortalama %20 seviyelerine ulaşmaktadır.

Alkol, sigara, madde kullanımı; düşük eğitim seviyesi, hareketsiz yaşam, olumsuz hayat koşulları ve kötü beslenme önlenebilir riskler arasında sayılabilir. Kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon ve obezite de Alzheimer riskini arttırmaktadır. Ayrıyeten kadınlar erkeklerden daha yüksek risk altındadır. Özellikle menopozdan sonra beyni koruma görevi olan östrojenin azalmasıyla birlikte, beyin dejeneratif hastalıklara karşı daha savunmasız kalır.

Ani kayıp ve travmalar, kafa travmaları, beyin tümörleri, Pick hastalığı, Parkinson hastalığı veya diğer merkezi sinir sistemi bozuklukları Alzheimer riskini artıran diğer önlenemez faktörlerdir. Ayrıca kişilerin depresyon geçmişinin olması da ileri yaşta Alzheimer’ın ortaya çıkma riskini doğurabilir.

Hastalığın nedeni henüz bilinmemekle beraber, nöronlar arasında biriken bazı proteinlerin hücre fonksiyonlarını bozduğu bilinir. Ancak bu protein birikimine neyin sebep olduğu bilinmemektedir.

Alzheimer Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Hastalığın tanısını erken evrede koymak güçtür. Belirtiler, gündelik unutkanlıklar ya da depresyon ile karıştırılabilir. Ancak hastaları yakından tanıyan kişilerin, hastaların davranışlarında gözlemlediği anormallikler teşhiste önemli rol oynamaktadır. Erken teşhis hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için önemlidir. Bu sebeple yaşlı nüfusun, özellikle de risk faktörlerinden birden fazlasına sahip olan yaşlıların yakından takibi gerekmektedir. Hastalığın şüphesinde psikiyatri, sosyal hizmetler ve hasta yakınlarının iş birliği önemlidir.

Tanı için psikoterapi ve görüntüleme yöntemleri bir arada kullanılmaktadır. Bilgisayarlı tomografi (BT), pozitron emisyon tomografi (PET), manyetik rezonans (MR) gibi yöntemlere ek olarak, ayrıntılı anamnez, kan testleri, fiziksel muayene ve nöroposikolojik testler de tanı konulabilmesi için istenmektedir.

Alzheimer Hastalığında Kullanılan Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Alzheimer’i ortadan kaldıran ya da ilerlemesini durduran kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ortaya çıkışını ve ilerleyişini yavaşlatmak için kullanılan ilaçlı ve ilaçsız bazı yöntemler bulunur. İlaçlı tedavide Asetilkolinesteraz inhibitörleri ve Memantin gibi ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçsız tedavide ise dans, masaj, egzersizler, müzik gibi rehabilite edici tedaviler uygulanmaktadır.

Alzheimer Hastalığında Kullanılabilecek Önleyici Yöntemler Nelerdir?

Egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek; alkol, sigara ve madde kullanımından uzak durmak bu hastalığın ortaya çıkmasını geciktirmek açısından faydalı olan yöntemlerdir. Kalp damar hastalıkları ve obezite, bu hastalıkta riski artırdığından dolayı kişilerin yaşlandıkça fiziksel aktivite seviyelerini korumaları, özellikle egzersiz (haftada 6 gün yarım saatlik yürüyüşler, kısa süreli yüksek yoğunluklu aerobik aktiviteler ve denge ve kuvvet antrenmanları) yapılarak nöroplastisitenin artışının sağlanması önleyici bir etmen olabilmektedir.

Balık, sebze ve meyve yönünden zengin diyetler de kişilerin genel sağlık durumlarının korunmasında öne çıkmaktadır.

Ek olarak nefes egzersizleri anksiyete ve depresyona yatkın hastalar için önemlidir.

Alzheimer Hastalarına Bakım Nasıl Olmalıdır?

Alzheimer gibi hastaların bakıma tamamen muhtaç hale geldiği hastalıklarda, hastanın kendisi kadar ona bakım veren kişi de risk altındadır. Bu sebeple, bu alanda bakım verenlerin hayat kalitelerinin artırılması için pek çok çalışma yapılmaktadır. Geriatri dernekleri, Alzheimer Vakfı, Türkiye Alzheimer Derneği bu alanda hem erken dönemdeki hastaların hem de bakım veren kişilerin pek çok bilgiye, danışmanlığa ve eğitimlere erişebileceği yerler arasında yer almaktadır.

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Sık görülen nörolojik hastalıklardan biri olan Alzheimer bir demans türüdür. İlerleyici tipte bir rahatsızlık olan Alzheimer hastalığı, sıklıkla 60'lı yaşlardan sonra görüldüğünden zaman zaman yaşlılık hastalığı olarak da adlandırılır. Alzheimer, beyinde protein birikimine bağlı olarak oluşur. Beyinde yer alan sinir hücrelerinin dokusunda bulunan beta amiloid proteininin birikimi zamanlar artış gösterir. Protein birikimine bağlı olarak beyinde bulunan sinir hücrelerinin birbiriyle olan bağlantısında kopmalar oluşur. Bağlantı kuramayan sinir hücreleri ölmeye başlar. Bu durum da kişinin zihinsel işlevlerinin olumsuz etkilenmesine yol açar. Alzheimer hastalığının neden kaynaklandığı henüz tam olarak anlaşılamasa da yaşanan beyin hücre kaybının beklenenden çok daha önce gerçekleşmesiyle oluştuğu düşünülür. Farklı bir deyişle yaşın ilerlemesiyle birlikte beyin hücrelerinde yaşanan kayıp normal kabul edilse de Alzheimer hastalığında oluşan hücre kaybı, olması beklenenden çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşir. Başlangıç dönemi Alzheimer belirtileri arasında bulunan hafif şiddetli unutkanlık, zaman içinde ilerleyerek bilinç bozukluğuna yol açar. Kişinin zaman ve mekan algısının da bozulduğu Alzheimer hastalığında unutma eylemi, kişinin son yaşadığı eylemlerden başlayarak geçmişe doğru ilerler.

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer hastalığının belirtileri arasında bulunan unutkanlık, hastalığın başlangıç evresinde hafif düzeyde olsa da zaman içinde kişi sohbet etmek gibi basit eylemleri dahi gerçekleştiremez hâle gelir. Kişinin yaşam kalitesinin son derece düşmesine neden olan hastalık, zaman içinde kişiye bakım veren kişi ya da kişilerin de yaşamını olumsuz etkiler. Alzheimer belirtileri, hastalığın başlangıç, orta ve ileri dönemlerinde farklılıklar gösterir. Dönemsel olarak incelendiğinde Alzheimer belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Başlangıç Dönemi Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başladığı evre olan başlangıç döneminde sık görülen Alzheimer belirtileri şu şekildedir:

• Kafa karışıklığı,
• Olayları unutmak,
• Nesnelerin ve kişilerin isimlerini hatırlayamamak,
• Kişinin yolları karıştırması,
• Karar verememek,
• Sürekli aynı şeylerden bahsetmek,
• Kaygılı hissetmek,
• Ruh hâlinde yaşanan dalgalanmalar.

Orta Dönem Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başlangıç döneminin ardından başlayan orta dönemde görülen Alzheimer belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Heyecanlı ve öfkeli davranışlar sergilemek,
• Halüsinasyon görmek,
• Aileden ve arkadaşlardan şüphe duymak,
• Konuşma güçlüğü,
• Saldırgan tutum,
• Yabancı mekanlara adapte olamamak,
• Hatırlanmayan olayların inkârı,
• Saplantılı hareketler,
• Zaman algısında karışıklık,
• Depresyon.

İleri Dönem Alzheimer Belirtileri

Hastalığın son evresi olan ileri dönem Alzheimer belirtileri şu şekildedir:

• Konuşma kaybı,
• Kısa ve uzun süreli bellek problemleri,
• Yeme güçlüğü,
• Kilo kaybı,
• İdrar kaçırmak,
• Yardım almadan hareket edememek.

Alzheimer Hastalığı Evreleri

Alzheimer, temel olarak başlangıç, orta ve ileri olmak üzere 3 evrede incelenir. Alzheimer hastalığının başlangıç evresinde kişi de hafif derecede unutkanlıklar meydana gelse de kişi bu durumu tolere edebilir. Yeni tanıştığı kişilerin isimlerini hatırlamakta zorluk çeken başlangıç dönemi Alzheimer hastaları, planlama konusunda sıkıntı yaşayabilir. Orta dönem, Alzheimer hastalığının en uzun evresi olarak kabul edilir. Hastalığın belirtilerinin daha belirgin olarak hissedildiği bu dönemde kişi, düşüncelerini ifade etme konusunda zorluklar yaşar. Rutin işlerin yapılması konusunda sıkıntı yaşayan kişi zamanla kendi evinin yolunu hatırlayamaz hâle gelir. Mesane ve bağırsakların kontrol edilmesinde sorunların yaşanmaya başladığı bu dönemin ardından ileri dönem Alzheimer evresi gelir. Kişinin hemen her konuda bakıma ihtiyaç duyduğu Alzheimer hastalığının son evresinde kişi, çevresi ile ilgili farkındalığını kaybeder. İletişim kurma konusunda sıkıntı yaşayan kişi, fiziksel eylemlerini dahi tek başına yerine getiremez.

Alzheimer Nedenleri

Beyinde anormal beta amiloid proteinin birikime bağlı olarak oluşan Alzheimer hastalığının kesin olarak neden oluştuğu henüz anlaşılamamıştır. Alzheimer hastalığına yol açtığı düşünülen etkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Yaş,
• Bazı damar hastalıklarının varlığı,
• Geçmiş dönemde travmalara maruz kalmak,
• APOE4 taşıyıcısı olmak,
• Ailede Alzheimer varlığı,
• Geçmişte yaşanan depresyon,
• Düşük eğitim seviyesi,
• Uyku düzeni bozukluğu,
• Fiziksel aktivite azlığı,
• Obezite,
• Yetersiz ve dengesiz beslenmek,
• Sigara kullanımı.

Alzheimer Teşhisi

Alzheimer hastalığının tanısı için hekime başvurulduğunda hastadan ve hasta yakınlarından kişi hakkında anamnez alınır ve ardından kişinin nörolojik muayenesi yapılır. Nörolojik testlerin ardından hekim gerekli gördüğünde nörokognitif testler, MR, BT, PET gibi radyolojik görüntüleme ve bazı hormon, vitamin ve diğer gerekli değerlerin incelemeleri için laboratuvar tetkikleri ister. Elde edilen bulgular ışığında kişinin tekrar değerlendirilir. Bazı vakalarda tanının netleştirilmesi için genetik testler de yapılabilir. Tüm veriler ışığında ve özellikle de hastalığın seyrine göre Alzheimer tanısı koyulur.

Alzheimer Tedavisi

Alzheimer hastalığı hakkında yapılan kapsamlı araştırmalara rağmen henüz hastalığın iyileştirilmesine yönelik bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ancak hastalığın ilerleyişinin yavaşlatılması ve var olan şikayetlerin azaltılmasına yönelik farklı tedavi yaklaşımları bulunur. Kişiye özel olarak düzenlenen tedavilere çoğunlukla düşük dozda ilaç kullanımı ile başlanır. İlerleyen dönemde hasta tekrar incelenerek gerekli durumlarda ilaçların dozu arttırılır. Kişinin günlük aktivitelerinin kendi başına yapılabilmesini hedefleyen tedavi yöntemleri sayesinde kişinin ve hasta yakınlarının yaşam kalitesinin artırılması hedeflenir.

Alzheimer Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Alzheimer başlangıç belirtileri olan kişiler ve hasta yakınları tarafından sık sorulan sorular şu şekildedir:

1) Alzheimer hastalığının son evresi ne kadar sürer?

Alzheimer hastalığı temel olarak 3 evreden oluşur ve hastalığın ilerleyişi kişiden kişiye farklılık gösterir. Dolayısıyla hastalığın son evresinin ne kadar sürdüğü de farklık gösterir. 

2) Alzheimer hastaları ne yememeli?

Alzheimer hastalarının diyet programı hastaya özel olarak oluşturulsa da şeker, karbonhidrat ve işlenmiş gıdalar bakımından fakir diyet uygulanması önerilir.

3) Alzheimer olmamak için ne yapmalı?

Alzheimer olmamak için zihinsel faaliyetlerin sürekli olarak yenilenmesi önerilir. Farklı bir deyişle yeni şeyler okumak, araştırma yapmak, yeni bir dil öğrenmek, kişinin Alzheimer olma olasılığını düşüren etkenlerdir. Tüm bunların yanı sıra sağlıklı ve dengeli beslenilmeli, düzenli egzersiz yapılmalı ve düzenli olarak uyunmalıdır.