Şeriat Olan Ülkeler

https://sputniknews.com.tr/20151007/ukrayna-skandal-oneri-rusya-intikam-isid-yardim-1018204878.html

Ukrayna’dan skandal öneri: Rusya’dan intikam alması için IŞİD’e yardım edelim

Ukrayna’dan skandal öneri: Rusya’dan intikam alması için IŞİD’e yardım edelim

Ukrayna İçişleri Bakanlığı Danışmanı Anton Geraşenko, vatandaşlara skandal niteliğinde bir çağrıda bulundu. Rusya’nın hava operasyonlarına hedef olan IŞİD’e... 07.10.2015, Sputnik Türkiye

2015-10-07T10:51+0300

2015-10-07T10:51+0300

2015-10-07T10:51+0300

https://cdn1.img.sputniknews.com.tr/img/101820/05/1018200565_25:0:1182:654_1920x0_80_0_0_22a30ff26ddd30d1c1a227a6761fc996.jpg

ukrayna

rusya

2015

SON HABERLER

tr_TR

avrupa, haberler, ukrayna, rusya, anton geraşenko, işid, sağ sektör

Abone ol

Ukrayna İçişleri Bakanlığı Danışmanı Anton Geraşenko, vatandaşlara skandal niteliğinde bir çağrıda bulundu. Rusya’nın hava operasyonlarına hedef olan IŞİD’e yardım edilmesi gerektiğini savunan Geraşenko, bu amaçla operasyonlarda görev alan Rus askerlere ilişkin tüm bilgilerin internet ortamında paylaşılmasını istedi.

RUSYA’NIN TACİKİSTAN ÜZERİNDEKİ EĞİTİM POLİTİKASI (БIБ. yüzyıХın ТФТnМТ yКrısı ЯО ББ. yüzyıХın ЛКşХКrınНК) Komron Shodiev1 Kayseri-2017 Komron Shodiev: ErМТyОs оnТЯОrsТtОsТ’nТn AЯrКsyК ArКştırmКХКrı ЯО UХЮsХКrКrКsı İХТşФТХОr ЛöХümХОrТn ВüФsОФ 1 LТsКns нğrОnМТsТ. 1 İÇİNDEKİLER GİRİŞ……………………………………………………………………....………....3 BİRİNCİ BÖLÜM 1. TACİKİSTAN’IN TARİHSEL ARKA PLANI.......……………………....………4 1.1.BКğТmsızХıФ DönОmТ................................................................................................5 1.2.CoğrКПТ нzОХХТФХОrТ……....……………………………………………..………….6 1.3.DОmoРrКПТ ВКpısı ………………………....................................................….......8 İKİNCİ BÖLÜM 2. ÇARLIK RUSYA’NIN ORTA ASYA’YI İŞGALİ …..………………..….……..10 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. BUHARA HANLIĞINDA EĞİTİMİN DURUMU................................................12 3.1.ÇКrХıФ RЮsyК’nın BЮСКrК HКnХığı’nın EğТtТm PoХТtТФКsı........................................14 3.2.CОНТtçТХТФ...............................................................................................................15 SONUÇ…………………………………………………………………………........18 KAYNAKÇA……………………………………......................................................19 2 GİRİŞ BЮ mКФКХО RЮsyК’nın TКМТФТstКn üzОrТnНОФТ ОğТtТm poХТtТФКsını ТnМОХОmОФ КmКМıyХК ОХО КХınКМКФtır. BОХТrtmОФ РОrОФТr ФТ RЮsyК TКМТФТstКn ТçТn СОm poХТtТФ КçıНКn СОm НО ОФonomТ КçıНКn НК çoФ önОmХТ yОrО sКСТptır. BТr trКПtКn НК RЮsyК’nın TКМТФТstКn’НК ОğТtТm poХТtТФКsı, TКМТФТstКn ТçТn БIБ. yüzyıХНКn itibaren önОm ФКzКnmış ЯО ЛЮРünО ФКНКr devam etmektedir. Konuya НКСК ТyТ СКФТm oХmКmız ТçТn ТХФ önМО TКМТФТstКn’nın tКrТСsОХ КrФК pХКnını incelemek ХКzım. ÇünФü OrtК AsyК’НК tОФ TürФ oХmКyКn mТХХОt ЯО üХФО TКМТФТstКn’Нır. O yüzНОn TКМТФ КnХКmınК, ТХФ ФЮrЮХНЮğЮ НОЯХОtТnО, ÇКrХıФ RЮsyК’nın НönОmТ, SoЯyОtХОr BТrХТğТ НönОmТ ЯО son oХКrКФ TКМТФТstКn’ın BКğımsızХıФ НönОmТnТ özОtХОyОrОФ РОçmОmТz ХКzımНır. BТrТnМТ ЛöХüm ЛЮ şОФТХНО TКМТФХОrТ tКnıtmКФ КmКМıyХК ОХО КХınКМКФtır. İФТnМТ ЛöХüm ТsО ÇКrХıФ RЮsyК’nın OrtК AsyК’yı ТşРКХТ oХКrКФ КНХКnНırıХmıştır. KonЮmЮzЮ ТyТ ЛТr şОФТХНО НОğОrХОnНТrmОmТz ТçТn ЛЮ ЛöХüm çoФ önОm tКşımКФtКНır. RЮsХКr nО zamКn ЯО nО sОЛОpХОrХО OrtК AsyК’yК РОХТp ТşРКХ ОtmОyТ ТnМОХОyОМОğТz. BТr tКrКПtКn ТsО ЛЮ ЛöХümНО OrtК AsyК’nın НЮrЮmЮnЮ özОtХОyОrОФ КnlataМКğız. RЮsХКr OrtК AsyК’yК РОХНТğТnНО ЛЮ ЛöХРОНО üç ПКrФХı СКnХıФХКr mОЯМЮt ТНТ. BЮnХКr BЮСКrК, HТЯО ЯО HoФКnН СКnХıФХКrıНır. RusХКr ЛЮ ЛöХРОyТ ТşРКХ ОttТФtОn sonrК HoФКnН HКnХığını ortadan ФКХНırıp yОrТnО TürФТstan КНıyХК ЛТr GЮЛОrnКtor ФЮrmЮştЮr. BЮСКrК ЯО HТЯО ТsО tКmКmıyХК RЮsyК СОРОmonyКsının КХtınК РТrmТşХОrНТr. BЮ НönОmНО TКМТФХОr РОnОХНО DoğЮ BЮСКrК HКnХığın’НК yКşКmКФtК, ЛКzı ФısımХКr ТsО TürФТstКn GЮrЛОrnКtorЮ ТçОrТsТnНО, özОХХТФХО ЛЮРünФü KЮzОy TКМТФТstКn’НК yОr КХКn SoğН ЛöХРОsТnНО yКşКmıştır. RЮsХКr БIБ. yüzyıХın ТФТnМТ yКrısınНК OrtК AsyК’yı ЛütünüyХО ТşРКХ КХtınК КХmıştır. İşРКХ ОttТФtОn sonrК СОmОn ЛЮ ЛöХРОХОrНО tКrımsКХ sОФtörХОrНО yКtırım yКpmКyК ЛКşХКmışХКrНır. Aynı zКmКnНК НК ОğТtТmТ НО ОtФТХОmТştТr. BЮСКrК HКnХığı’nın ОğТtТm НЮrЮmЮnЮ, ÇКrХıФ RЮsyК’nın ОğТtТm poХТtТФКsını ЯО CОНТtçТХТğТn ЛЮ ЛöХРОХОrНО ortКyК çıФmКsını üçümМü ЛöХümНО ТnМОХОyОМОğТz. BЮСКrК’НК ortКyК çıФКn UsЮХТ CОНТН mОtoНЮ (ВОnТ mОtoН) çoФ ОtФТХТ oХmЮştЮr. Yeni medresОХОrНО moНОrn ТХТmХОr öğrОtmОyО ЛКşХКmışХКrНır. Bu gelişmОХОr CКНТНçТХОrТn sayesinde ОХНО ОНТХmТştТr. BЮ şОФТХНО mКФКХОmТz üç ЛöХümНОn oХЮşmКФtКНır. BТХТmsОХ КçıНКn ТnМОХОmОФ КmКМıyХК, sКğХКm ФКynКФХКrНКn ПКyНКХКnıp ortКyК ТyТ ЛТr çКХışmК ФoymКФ üzОrО ЛЮ mКФКХОyТ yКzmКyı ФКrКr ЯОrНТФ. BЮ ФonЮНК ErСКn ВosФК hocКmızК ФonЮyЮ ЛТzО yönОХttТrНТğТ ТçТn tОşОФФürХОrТmТ sЮnЮyorЮm. 3 BİRİNCİ BÖLÜM TACİKİSTAN’IN TARİHSEL ARKA PILANI BЮРünФü нzЛОФТstКn’ın НoğЮsЮyХК TКМТФТstКn toprКФХКrı DoğЮ TürФТstКn’ın ЛКtısı, AntТФ SoğН (İnР. SoРНТКnК) СКХФının ЯО mТrКsçıХКrın Оn Кz ТФТ ЛТn yıХНır КnК yЮrНЮНЮr, yКnТ TКМТФ КnК yЮrНЮ PКmТr DКğХКrı’nНКn AmЮ DОryК’yК НОğТn ЮzКnКn РОnТş ЛТr КХКnНır. 2 Tacikler SoğНТХОrТ ФОnНТ КtКХКr НТyО ФКЛЮХ ОНТХmОФtОНТrХОr. TКМТФ ФОХТmОsТ nО КnХКmınК РОХТr ЯО nО zКmКn ortКyК çıФmıştır ЛКФmКmız РОrОФmОФtОНТr. TКМТФ ФОХТmОsТ ТХО ТХРТХТ ЛТrФКç ФКnККt ЯКrНır. BЮnХКrКНКn ЛТrТsТ JОКn PКЮХ RoЮx ’’OrtК AsyК’’ ФТtКЛınНК TКМТk kelimesinТn КnХКmını şöyХО КçıФХКnmКФtКНır: ’’Tacik, taç ya da Arap kavimlerinden birinin adından türemiştir. Önce Çinliler, sonra İranlılar ve Tacikler Arpları bu adla çağırmışlardır. Ama XI. Yüzyılda anlamı genişler; Tacik adı mutlak bir biçimde Arap olmayan Müslümanları tanımlamak için kullanılmaya başlanır; Türkler ise bu adı, İslamiyet’i kabul etmiş İranlıları tanımlamak için kullanırlar. Bugün anlamı çok daha genişlemiş olup Orta Asya İran dilini ve bu dili konuşanları, Tacikistan Cumhuriyeti ve başka ülkelerde, Afganistan ve Özbekistan’da yaşayan İran asıllıları tanımlamada kullanılır’’3 AsХınНК TКМТФ ФОХТmОsТ Б. ВüzyıХ SКmКnТХОr НönОmТnНО ortКyК çıФmıştır. TКМТФХОrТn Оn ЛüyüФ ЯО mОrФОzХТ НОЯХОt ТsО SКmКnТ DОЯХОtТНТr. TКМТФ sözМüğünün ТХФ ФОz TürФçО ФКynКФХКrНК, OrСon ВКzıtХКrınНК РörüХmОsТ ЛТr rКstХКntı НОğТХНТr. TКzТФ ЯО TКzТ ЛТçТmХОrТnО РОХТştТğТnО ТХТşФТn РörüşХОr ЯКrНır. TКМТФ’Т, DТЯКn-ü LüРКtТ-TürФ’tО ‘İrКnХı, FКrs’ КnХКmınНКФТ TürФçО TКt ТХО ТХТşФТХОnНТrОn ОtТmoХoУТХОr НО ЛЮХЮnmКФtКНır.4 TКМТФХОr OrtК ÇКğНКn ТtТЛКrОn ФЮrНЮğЮ mТХХТ ОmТrХТğТyХО OrtК AsyК’yı НТХХТyХО sТyКsОtТyХО ОtФТХОmОyТ ЛКşХКmışХКrНır. TКМТФХОrТn ФЮrНЮğЮ ТХФ НОЯХОt ТsО SКmКnТХОrНТr. 5 Samani DОЯХОtТ’nТn ФЮrЮХЮşЮ ЛöХРОnТn ОtnТФ ЯО ФüХtürОХ yКpısının НОğТşТmОsТnНО önОmХТ rol oynКНı.6 SamanТХОr 874 yıХınНК İsmКТХ BТnnТ AСmОН (İsmКТХТ SКmКnТ) tКrКПınНКn ФЮrЮХmЮştЮr. AnМКФ ЛЮ НОЯХОt 999 yıХК ФКНКr СЮФЮm sürНürmüştür. TКМТФХОr SКmКnТХОrТn yıФıХışınНКn ТtТЛКrОn TürФ 2 SüОr EKER, ’’OrtК AsyК’nın İrКnТ HКХФı TКМТФХОr ЯО BКğımsızХığının 20. ВıХınНК TКМТФТstКn’’, HКМОttОpО оnТЯОrsТtОsТ TürФТyКt ArКştırmКХКrı DОrРТsТ, 2011, s.356 3 Jean PAUL ROUX, ’’OrtК AsyК TКrТС ЯО UyРКrХıФ’’, KКЛКХМı ВКyınМıХıФ BТrТnМТ BКsФı, İstКnЛЮХ 2014, s.233 4 SüОr EKER,... s.357 5 Muhammet S. KAFKASYALI., RКşТН TACİBAВEV, ’’TКМТФТstКn: KЮrРЮsКХ KЮrЮХЮştКn KЮrРЮsКХ PoХТtТФКХКrК’’, TürФ DünyКsı İnМОХОmОХОrТ DОrРТsТ, 2012, s.241-242 6 Tacikler, TürФТyО DТyКnОt VКФПı, İsХКm AnsТФХopОНТsТ, CТХt 39, s.347,МİstКnЛЮХ 2010 4 СКnКНКnХıФХКr ЯО СКnХıФХКrın КХtınНК yКşКmışХКrНır tК ÇКrХıФ RЮsyК’nТn OrtК AsyК’yК РОХmОsТnО ФКНКr. BЮnЮ ЛОХТrtmОФ РОrОФТr ФТ ÇКrХıФ RЮsyК’nın OrtК AsyК’yК РОХТnНТğТnНО TКМТФХОr ЯК şЮan ФТ TКМТФХОrТn yКşКНığı ЛöХРОХОr (TКМТФТstКn) ТФТ TürФ СКnХıФХКrın ТçОrТsТnНОyНТ. TКМТФТstК’nın mОrФОz, GünОy ЯО GünОy DoğЮ BЮСКrК HКnХığın ТçОrТsТnНОyНТ. TКМТФТstКn’ın KЮzОyТ ТsО HoФКnН HКnХığın ТçОrТsТnНОyНТ.7 TКМТФТstКn (DoğЮ BЮСКrК HКnХığı)8 1873 yıХın ТtТЛКrТyХО9 ÇКrХıФ RЮsyК СüФümОtТnТn КХtınНК ФКХmıştır. NТtОФТm 1895 yıХınНК ÇКrХıФ RЮsyК ЯО İnРТХtОrО İmpОrКtorХЮğЮ КrКsınНК imzКХКnКn PКmТr AnХКşmКsı, TКМТФХОrТn yКşКnКn ЛКzı ЛöХРОХОr ЛЮРüФü AПРКnТstКn’НК yОr КХmКФtКНır.10 Bütün TürФТstКn’НК 20. yüzyıХın ЛКşХКrınНК oХНЮğЮ РТЛТ TКМТФТstКn toprКФХКrınНК НК ЛüyüФ НОğТşТФХТФХОr mОyНКnК РОХmТştТr. BüyüФ КyКФХКnmКХКr RЮsХКrК ФКrşı oХmЮştur. Bunlardan ЛТrtКnОsТ 1916 yıХınНК HЮМКnН AyКФХКnmКsıНır. BЮnЮn sОЛОЛТ HЮМКnН ФОntТnНОn yКФХКşıФ 4549 ФТşТnТn RЮsyК’nın КsФОrТnО РönНОrТХmОsТНТr11. ÇünФü o НönОmНО RЮsyК BТrТnМТ DünyК ŞКЯКşınК ФКtıХıyorНЮ ЯО КsФОrТ РüМünО ТСtТyКМı ЯКrНı. NТtОФТm EФТm DОЯrТm ФКzКnНıФtКn sonrК OrtК AsyК SoЯyОtХОşmОyТ ЛКşХКmıştır. TКМТФТstКn ТХФ oХКrКФ 14 EФТm 1924 yıХınНК нzЛОФТstКn’ın ТçОrТsТnНО нzОrФ ЛТr üХФО TКМТФistan Otonomik SoЯyОt SosyКХТst оХФО oХКrКФ SSCB’yТ РТrmТştТ. 16 EФТm 1929’НК TКМТФ SoЯyОt SosyКХТst CЮmСЮrТyОtТ’nО НönüştürüХНü. 5 KКsım 1929’НК SoЯyОt SosyКХТst CЮmСЮrТyОtХОr BТrХТğТ’nО ФКtıХНı. EФТm 1929’НК КnКşОСТr DЮşКnЛО’nТn КНı StКХТnКЛКН oХКrКФ НОğТştТrТХНТ. TКМТФТstКn ЛКğımsızХığını ТХсn ОttТФtОn sonrК şОСТr ОsФТ ТsmТnО ФКЯЮştЮ.12 1.1.Bağimsızlık Dönemi BЮРünФü TКМТФТstКn’ı ЛКСsОНОМОФ oХЮrsКФ OrtК AsyК НКğХКrının Оn zirvelerinde yer КХКn TКМТФТstКn, ÇТn, AПРКnТstКn, нzЛОФТstКn ЯО KırРızТstКn ТХО ФomşЮНur. 13 1980’ХОrТn sonХКrınНК SoЯyОtХОr BТrХТğТ’nТn НКğıХmКsı üzОrТnО TКМТФТstКn’НК 24 AğЮstos 1990 yıХınНК НОЯХОt ОРОmОnХТğТ, 9 EyХüХ 1991 tКrТСТnНО НО ЛКğımsızХıФ ТХКn ОНТХmТştТr.14 7 Namoz Hotamov, Tarihi Halqi Tojik, (az solhoi 60-ЮmТ КsrТ 19 to soХТ 1924), (TКМТФХОrТn TКrТСТ, 19 ВüzyıХın 60’Хı yıХХКrНКn 1924 yıХınК ФКНКr), DЮşКnЛО, İrПon ВКyınОЯТ, 2007, s.15 8 FКСrТ TоRK, ”GünОşТn AyКФХКrınНКФТ оХФО: TКМТФТstКn”, AstКnК ВКyınОЯТ, 1. BКsФı, Ankara, 2017, s.17 9 HКyrТ ÇAPRAГ, ÇКrХıФ RЮsyКsı’nın TürФТstКn’НК HсФТmТyОt KЮrmКsı, SüХОymКn DОmТrОХ оnüЯОrsТtОsТ, SosyКХ Bilimler Dergisi, ArКХıФ , 2011, SКyı:24, s.63 10 Namoz Hotamov, ... s.39 11 TКМТФХОr, TürФТyО DТyКnОt VКФПı, İsХКm AnsТФХopОНТsТ, CТХt 39, İstКnЛЮХ 2010, s.348, 12 İsmКТХ TоRKOĞLU, ’’ TКМТФХОr’’ , Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, İstКnЛЮХ 2010, s.348 http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c39/c390226.pdf 13 DЮrsЮn ВıХНız, “OrtК AsyК’nın StrКtОУТФ SЮХКrı”, 1.BКsФı,TrЮЯК ВКyınХКrı, İstКnЛЮХ, 2012, s.32 5 BКğımsızХığın КrНınНКn РОrçОФХОştТrТХОn sОçТmХОrНО RКСmКn NКЛТyОЯ oyХКrın %58’ТnТ, İsХКm DТrТХТş PКrtТsТ ТsО %33’ünü КХmıştı. MЮСКХОПОt sОçТmХОrТn yОnТХОnmОsТnТ tКХОp ОtmТş, КnМКФ ВüФsОФ SОçТm KЮrЮХЮ ЛЮ tКХОЛТ rОННОНТp sОçТmХОrТ onКyХКmıştır. BЮ onКy sonЮМЮ, üХФО çКpınНК yКşКnКn РöstОrТ ЯО ОyХОmХОr 2 EyХüХ 1992’НО NКЛТyОЯ’Т ТstТПК ОtmОФ zorЮnНК ЛırКФmıştır. ВОrТnО ТsО, İsХКm DТrТХТş PКrtТsТ ЛКşФКn yКrНımМısı DОЯХОt OsmКn’ın ЛКşЛКФКn yКrНımМısı oХНЮğЮ ЯО Лütün sТyКsТ pКrtТХОrТn tОmsТХ ОНТХНТğТ ЛТr mТХТ ТttТПКФ СüФümОtТ ФЮrЮХmЮştЮr. BЮ İsХКmТ ЮyКnış RЮsyК’yı ЯО НТğОr TürФ CЮmСЮrТyОtХОrТ rКСКtsız ОtmОФtОyНТ. 1992’НО TКМТФТstКn’НК yönОtТmО TКМТФТstКn İsХКm TОrКФФТ PКrtТsТnТn РОХmОsТyХО üХФО Тç sКЯКşК sürüФХОnmТştТr.15 MКrt 1992’НО DЮşКnЛО mОrФОzТnНО ТФТ РrЮp mОyНКnХКrК РОХТp mТtТnР yКpmКyı mКşКrКmışХКrНır. BЮ РrЮpХКr ’’Şahidan’’ (İsХКm TОrКФФТ PКrtТsТ’nТn tКrКПtКrХКrı) ЯО ’’Ozodi’’ (OzoНТ нzРür НОmОФtТr) ТНТХОr. BЮ şОФТХНО üХФОНО sКЯКşın çıФmКsının tОСХТФОsТ ortКyК çıФtı. NТtОФТm 2 MКyıs 1992’НО РrЮpХКr КrКsınНК şТННОtХТ ЛТr Тç sКЯКş oХmЮştЮr. 1992-1993’tО Оn şТННОtХТ sОЯТyОsТnО ЮХКşКn ve 27 HКzТrКn 1997 yıХınНК tКrКПХКr КrКsınНК ЯКrıХКn ЮzХКşmК (TКМТФХОrТn GОnОХ BКrış AnХКşmКsı) sonЮМЮnНК sonК ОrmТştТr.16 İç sКЯКştК 50.000 ТХО 100.000 КrКsı TКМТФ ЯКtКnНКşının öХНürüХНüğü tahmin edilmektedir.17 BКğımsızХıФtКn 2011’О ФКНКr ТsО 124 üХФО ТХО НТpХomКtТФ ТХТşФТХОr ФЮrЮХmЮştЮr. оХФО ЛТrçoФ ЮХЮsХКrКrКsı ФЮrЮХЮşК üyОНТr. BЮnХКr; BТrХОşmТş MТХХОtХОr, (2 MКrt 1992) İsХКm KonПОrКnsı нrРütü, (1993) AЯrЮpК GüЯОnХТФ ЯО İşЛТrХТğТ TОşФТХКtı, EФonomТФ İşЛТrХТğТ TОşФТХКtı, BКğımsız DОЯХОtХОr TopХЮХЮğЮ, OrtКФ GüЯОnХТФ AntХКşmКsı нrРütü, ŞКnРСКy İşЛТrХТğТ нrРütü, UХЮsХКrКrКsı PКrК FonЮ, DünyК BКnФКsı, AЯrКsyК EФonomТФ TopХЮХЮğЮ ЯО DünyК TТМКrОt нrРütüНür.18 TКМТФТstКn РünümüzО ФКНКr 37 ЮХЮsХКrКrКsı ЯО ЛöХРОsОХ ФЮrЮХЮş ЯО örРütХОr ТХО ТşЛТrХТğТ yКpmКФtКНır. 1.2.Coğrafi Özellikleri TКМТФТstКn CЮmСЮrТyОtТ НoğЮsЮnНК ÇТn (430 Фm), РünОyТnНО AПРКnТstКn(1344 Фm), ЛКtı ЯО ФЮzОyТnНО нzЛОФТstКn (910 Фm) ЯО KırРızТstКn’ın (630 Фm) yОr КХНığı, OrtК AsyК’nın Оn НКğХıФ ФОsТmТnТn mОrФОzТnНО ЛЮХЮnmКФtКНır.19 14 TüХТn AVCU, ’’UnЮtЮХКn BТr оХФО: TКМТФТstКn’’, UХЮsХКrКrКsı PoХТtТФК AФКНОmТsТ, http://politikaakademisi.org/2014/06/02/tacikistan-turkiye-iliskileri/ (ErТşТm: 2 HКzТrКn 2014) 15 AЛНüХСКФТm ALPEREN, TКМТФТstКn RКporЮ, İsХКm DünyКsı SТЯТХ TopХЮm KЮrЮХЮşХКrı BТrХТğТ GОnçХТФ KЮrЮХЮ, İstКnЛЮХ 2015, s.10-11 16 TКМТФТstКn оХФО BüХtОnТ, Dış EФonomТФ İХТşФТХОr KЮrЮХЮ, TürФ-TКМТФ İş KonsОyТ (DEİK), TОmmЮz 2006, s.1 17 AЛНüХСКФТm ALPEREN,... s.11 18 AЛНüХСКФТm ALPEREN,... s.17 19 FКСrТ TürФ,... s.2 6 Marko Polo tКrКПınНКn ЛЮРünФü ФomşЮ PКФТstКn ЯО ÇТn ТХО ЛТrХТФtО ’’DünyКnın ÇКtısı’’ oХКrКФ nТtОХОnОn TКМТФТstКn’ın % 93’ü НКğХıФtır.20 ВüzöХçümü 143.100 Фm2 oХКn yКrıНКn ПКzХКsı 3000 mОtrОНОn yüФsОФtОНТr. OrtКsınНК TТОnsСКn, TürФТstКn SırКНКğХКrı, РünОyО НoğrЮ ZeravsСКn, HТsКr ЯО ФısmКn AХtКy SırКНКğХКrı yОr КХmКФtКНır. GünОyНoğЮ ЛöХРОsТ ТsО PКmТr- AХtКy НКğ sТstОmТ ТçТnНО ЛЮХЮnmКФtКНır. EsФТ SoЯyОtХОr BТrХТğТ’nТn Оn yüФsОФ zТrЯОХОrТ oХКn KomünТzm 7.495 m ТХО LОnТn 7.134 m (BЮРünФü ТsТm ТsО İЛnТ SТnК) ЛЮ ЛöХРОНОНТr.21 GünОyНОФТ НКğ sırКХКrının КrКsınНК РОnТş ЯКНТХОr ЮzКnır. BütünüyХО НОprОm ФЮşКğınНК yОr КХКn üХФОНО sıФ sıФ şТННОtХТ НОprОmХОr oХmКФtКНır.22 TКМТФТstКn’ın Оn yüФsОФ НКğ zТrЯОХОr ТХО ТХРТХТ КşКğıНКФТ СКrТtКНК ЛКФКЛТХТrsТnТz. Harita 1. Kaynak: http://www.uyduharita.org/wp-content/uploads/harita.gif SКmКnТ DОЯХОtТ’nТn yıФıХmКsınНКn tКm 992 yıХ sonrК ЛЮРünФü МoğrКПyКНК ФЮrЮХКn ТХФ İrКnТ НОЯХОt oХКn TКМТФТstКn, BКtı НünyКsınНК ’’stan ülkeler’’ oХКrКФ nТtОХОnОn OrtК AsyК’НКФТ ЛОş üХФОНОn ЛТrТНТr. BКzı КçıФХКmКХКrК РörО TКМТФТstКn SoЯyОtХОr DönОmТnНО ФОnНТ ЛКzı ЛöХРОХОrО ФomşЮ üХФОХОrО ЛırКФmКФ zorЮnНК ФКХmıştır. MОsОХК PКЮХ RoЮx ЛЮ ФonЮНК şöyХО НüşünmОФtОНТr: ’’TКМТФТstКn НКğХКr ТçТnНО ФıЯrıХıp ФКХmış ФüçüФ МЮmСЮrТyОttТr; TКМТФТstКn 20 DЮrsЮn ВıХdız,... s.32 21 FКСrТ TürФ,... s.2 22 NКzım ENGİN., CОm AKGоN, ’’TКМТФТstКn’’, İstКnЛЮХ TТМКrОt OНКsı, 1996, s.13 7 FОrРКnК VКНТsТ’nНОn ЛТr pКrçК ФopКrКЛТХmТşsО НО Оn ТyТ ЛöХümü нzЛОФТstКn’К ЛırКФmКФ zorЮnНК ФКХmıştır.’’ 23 SırКsıyХК 143.000 Фm2 ve 128.000 km2 oХКn ЛЮ üХФО, tКrımın КnМКФ НКğ ОtОФХОrТnНО ЯО ender rastlanan vКНТХОrНО yКpıХКЛТХНТğТ СКyЯКnМıХıФХК РОçТnОn üХФОНТr. TКМТФТstКn’НК 2000 mОtrОnТn КХtınНК ФКХКn ЛöХРОХОrО pОФ rКstХКnmКz. DoğЮ ЛöХРОsТnНО BКНКСşКn, PКmТr ЯО 4000 mОtrОНОn yüФsОФ pХКtoХКr ЮzКnır. 24 BünyОsТnНО Dağlık Badahşan Özerk Bölgesi’nТ (TКМ. Viloyati Muhtori Kuhistoni Badahşan) ЛКrınНırКn çoФ ОtnТХТ TКМТФТstКn, ünТtОr ЛТr НОЯХОttТr.25 TКМТФТstКn’ın НoğЮ-ЛКtı СКttınНК Оn ЮzКФ mОsКПО 700 Фm, ФЮzОy-РünОy СКttınНК ТsО 350 Фm’НТr. Sınır ЮzЮnХЮğЮ ТsО 3651 Фm’НТr.26 1.3. Demografi Yapısı TКМТФТstКn МoğrКПyКnın НОmoРrКПТ yКpısı 1920’ХТ yıХХКrНК zorЮnХЮ Тç РöçХОr ЯО yКЛКnМı РöçmОnХОrТn ЛöХРОyО РОХТşТ ТХО ФısmКn НОğТşmТş ЯО 1929-1979 yıХХКrı КrКsınНК İФТnМТ DünyК SКЯКşı’nın cezalı СКХФХКrının yКnı sırК 400 ЛТnО yКФın RЮs TКМТФТstКn’К yОrХОşmТştТr. TКМТФХОr 1959 yıХınНК TКМТФТstКn nüПЮsЮnЮn %52’sТnТ oХЮştЮrЮХmЮştЮr. 1979 SoЯyОt sКyım sonЮçХКrınК РörО 3.801.357 nüПЮsЮ ЛЮХЮnКn TКМТФТstКn’НК TКМТФХОrТn topХКm nüПЮsЮ 2.237.048 ТНТ. TКМТФХОrТn %22,82’Т TКМТФТstКn НışınНК yКşКmКФtКyНı. Taciklerin 594.627’sТ нzЛОФТstКn’НК yКşКmКФtКyНı.27 Sovyetler BТrХТğТ НönОmТnНОФТ TКМТФТstКn’ın nüПЮs Кrtışı tКЛХo 1’НО РöstОrmТştТr. ВıХХКr 1959 1979 1989 NüПЮs 1.397.000 2.398.000 5.092.603 Tablo: 1 BЮ tКЛХoyК РörО, TКМТФ nüПЮsЮ 1959-1989 yıХХКrı КrКsınНК %301,7 Кrtmış, yТnО Кynı НönОmНО SSCB РОnОХТnНОФТ nüПЮs orКnı НК ТФТ ФКttКn ПКzХК КrtКrКФ %07’НОn %1,5’О yüФsОХmТştТr. 28 1992 yıХı ТtТЛКrТyХО TКМТФТstКn’ın nüПЮsЮ 5,5 mТХyonНЮr. NüПЮs yoğЮnХЮğЮ ТsО 23 Paul Roux,... s.26 24 Paul Roux,... s.26 25 FКСrТ TürФ,... s.3 26 DЮrsЮn ВıХНız, ....s.25 27 SüОr EKER,... s.355 28 SüОr EKER,... s.355 8 km2 ЛКşınК 37.3 ФТşТНТr.29 OrtК AsyК’nın ФКХЛТnНО, 39˚00 ФЮzОy ОnХОmТ, 71˚00 НoğЮ ЛoyХКmı КrКsınНК ЛТr ФКrК НОЯХОtТ oХКn TКМТФТstКn CЮmСЮrТyОtТ (TКМ. Cumhurii Tocikiston), НörttО üçü kırsКХ ФОsТmНО yКşКyКn 7 mТХyon 76 ЛТn nüПЮsЮ ЯО 143,100 ФТХomОtrОФКrО yüzöХçümü ТХО OrtК AsyК’nın Оn ФüçüФ üХФОsТНТr.30 (UХЮsХКrКrКsı PКrК FonЮ’nЮn (İMB) ЯОrНТğТ ЯОrТХОrО РörО 2017 yıХınНК TКМТФТstКn’ın nüПЮsЮ 8,7 mТХyon oХКrКФ tКСmТn ОНТХmОФtОНТr) оХФО nüПЮsunun %83’ünün TКМТФХОr, %15’ТnТ нzЛОФХОr, %2,2’sТnТ НТğОr ОtnТФ РrЮpХКr (KırРızХКr, RЮsХКr, TürФmОn, TКtКr, AПРКn Яs.) tОşФТХ ОtmОФtОНТr.31 Aynı zКmКnНК TКМТФТstКn’ın НışınНКФТ yКşКyКn TКМТФХОrТn sКyısı 12 mТХyon ЛТХТnТyor. BЮ sКyıНКn 8 mТХyon 135 ЛТn AПРКnТstКn’НК, 1,5 mТХyon нzЛОФТstКn’НК ЯО 900 ЛТn RЮsyК’НК yКşКmКФtКНırХКr.32 29 ENGİN., AKGоN,... s.13 30 DЮrsЮn ВıХНız,... s.25 31 TКМТФТstКn: оХФО ProПТХТ, (http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili tacikistan) ErТşТm:7 KКsım 2013 32 TКМТФТstКn’ın nüПЮsЮ 9 mТХyonК yКФХКştı, ФКzКФТstКn.Фz’НК yКzmış oХКn СКЛОrО ЛКФКЛТХТrsТnТz. (http://www.kazakistan.kz/2019da-tacikistan-nufusu-9-milyonu-gececek/) , ErТşТm: 7 EФТm 2016, 9 İKİNCİ BÖLÜM ÇARLIK RUSYA’NIN ORTA ASYA’YI İŞGALİ 19.yüzyıХНК OrtК AsyК’НК üç СКnХıФ ЯКrНı. BЮnХКr BЮСКrК HКnХığı, HТЯО HКnХığı ЯО HoФКnН HКnХığıyНı.33 BЮ СКnХıФХКr ФОnНТ КrКsınНК ЛКzОn çКtışmК ТçОrТsТnНО ЛКzОn НostХЮФ ТçОrТsТnНО yКşКmışХКrНır. BТr örnОФ oХКrКФ 1840 yıХınНК BЮСКrК ЯО HoФКnН СКnХıФХКrının КrКsınНКФТ çКtışmКyı ЯОrОЛТХТrТz. BЮСКrК HКnı NКsrЮХХКС FОrРКnК HКnХığının ЛКşşОСrТ HoФКnН'ı ТşРКХ ОttТ. HoФКnН HКnı MЮСКmmОН AХТ ЯО yКФınХКrını öХНürttü. DКСК sonrК ŞТr AХТ FОrРКnК'yı НТrТХttТ. HoМОnt ЯО TКşФОnt'Т КХНı.34 BöyХО çКtışmКХКr sıФ sıФХК РОrçОФХОştТrТyorНЮ ЯО СКnХıФХКrın РüçХОrТnТ НüşürüyorНЮ. ÇКrХıФ RЮsyК 1839 yıХınНК HТЯО HКnХığının ТşРКХТnО pХКnХКnmıştır, КnМКФ РОrçОФХОştТrmОmТştТr. BöХРОНО AПРКnТstКn’nın sorЮnЮ ortКyК çıФmıştır. İnРТХtОrО AПРКnТstКn’К ТşРКХ ОtmОФ ТçТn sКЯКşmıştır. BЮ öХКy tКЛТТ ФТ RЮsyК ТçТn ЛТr tКСХТФО ТНТ, çünФü AПРКnТstКn BЮСКrК HКnХığı ТХО ФomşЮyНЮ. RЮsyК ЛöХРОyТ ОХТmНОn ФКçırmКyım НТyО 1847 ArКХ GöХünün çОЯrОyО ФКНКr РОХmТşХОrНТr. RЮsyК КsФОrТ 1853 yıХınК ФКНКr ÇТmФОnt şОСrТnО ФКНКr РОХТp ТşРКХ ОНТХmТşХОr. AnМКФ Kırım SКЯКşı (1853-1856) RЮsyК’nın TürФТstКn’К (OrtК AsyК’yК) ТşРКХ ОtmОФ ТçТn ОnРОХ oХmЮştЮr. 35 Kırım SКЯКş ı’nНКФТ yОnТХРТ НoХКyısıyХК, AЯrЮpК’НК ОtФТn РüМünü ФКyЛОНОn RЮsyК, rКФТpХОrТ ТХО müМКНОХОНО НКСК РüçХü oХКЛТХОМОğТ ТçТn OrtК AsyК’yı ТşРКХ ОtmОФ zorЮnНК ФКХmıştır.36 BКşФК tКrКПtКn ТsО AmОrТФК’НК Тç sКЯКşı (1861-1864) nedeniyle RЮsyК’yК pКmЮФ ТСrКМКtını ОnРОХХОnmТştТr. BЮnЮn ТçТn RЮsyК ФОnНТ ПКЛrТФКХКrı çКХıştırmКФ ТçТn СКmmКНО ЛЮХmКФ РОrОФtТğТnТ ПКrФınК ЯКrmıştır. PКmЮФ ürОtmТ ТçТn RЮsyК Оn ЮyРЮn yОrТ OrtК AsyК’yı sОçmТştТr. Aynı zКmКnНК OrtК AsyК RЮsyК ТçТn yОnТ PКzКr ЯО rКФТpsТz tТМКrОt ЛöХРОsТ oХКМКФtı. SТyКsТ ЯО ТФtТsКНТ nОНОnХОrТyХО RЮsyК OrtК AsyК’yı ТşРКХ ОtmОФ zorЮnНК ФКХmıştır. Rus ТşРКХТ önМОsТ sТyКsТ ЛТrХТğО sКСТp oХmКyКn ЯО КsФОrТ tОФnoХoУТ КçısınНКn çКğının РОrТsТnНО oХКn TürФТstКn МoğrКПyКsı,(BЮСКrК HКnХığı, HТЯО ЯО HoФКnН HКnХığı) RЮs ТşРКХ ФЮЯЯОtХОrТnО çoФ ЮzЮn sürОХТ ЛТr НТrОnç РöstОrОmОmТştТr. KЮzОyНОn ЛКşХКyКn ТşРКХ tОНrТМТ oХКrКФ РünОyО НoğrЮ yКyıХmıştır.37 33 BoЛoУon GКПЮroЯ, ”TКУТФon”, (TКМТФХОr), CТХt:2, DüşКnЛО, İrПon ВКyınОЯТ, 1985, s.325 34 AyСКn PКХК, ”OrtК AsyК TКrТСТ KronoХoУТsТ”, AСmОt ВОsОЯТ UХЮsХКrКrКsı TürФ-KКzКФ оnТЯОrsТtОsТ TКrТС BöХümü DОrРТsТ, s.486 35 Bobojon Gafurov, ... s.325-326 36 HКyrТ ÇКprКz,. S.56 37 TümОn SomЮnМЮoğХЮ, ” ÇКrХıФ RЮsyКsı DönОmТ TürФТstКn’НК İsХКm ЯО MoНОrnХОşmО”, TSA, CТХt: 18, SКyı:2, AğЮstos, 2012, s.229 10 ÇКrХıФ RЮsyКsı ФЮЯЯОtХОrТ, ЛКtı’НК OrОnЛЮrР, НoğЮНК SТЛТryК üzОrТnНОn oХmКФ üzОrО ТФТ ФoХ üzОrТnНОn TürФТstКn ТçХОrТnО ТХОrХОmОyО НОЯКm ОНОrОФ, 1865’tО HoФКnН HКnХığının mОrФОzТ TКşФОnt’Т КХНıХКr. HКnХığК sКНОМО FОrРКnК ЯКНТsТ ФКХКМКФ şОФТХНО ТФТ tКrКП КrКsınНК barış yКpıХНı.38 TКşФОnt’Тn КХınmКsı RЮsХКr ТçТn ЛüyüФ önОm tКşımКФtКНır. 80 ЛТn nüПЮsХЮ TКşФОnt’Тn ТşРКХТnНОn üç yıХ sonrК TürФТstКn GОnОХ VКХТsТ GОnОrКХ KonstКntТn PОtroЯТç KКЮПmКn HoФКnН HКn’ı HЮНКyКr HКn ТХО 20 OМКФ 1868 tКrТСТnНО ЛТr tТМКrОt КntХКşmКsı ТmzКХКНı. BЮnЮn üzОrТnО, RЮs КsФОrХОrТ 2 MКyıs 1868’НО BЮСКrК EmТrХТğТnТn SОmОrФКnt şОСrТnТ КХНıХКr. EmТr ТХО yКpıХКn КntХКşmК sonЮМЮnНК, BЮСКrК EmТrТ 500 ЛТn rЮЛХО tКzmТnКt öНОmОyТ ЯО tüm DoğЮ BЮСКrК’yı (SОmОrФКnН’НКn PКmТr’О) RЮsyК’yК ЛırКФmКyı ФКЛЮХ ОttТ.39 BöyХОМО 1853-1873 КrКsınНКФТ 20 yıХ ТçТnНО HoФКnН, BЮСКrК ЯО HТЯО СКnХıФХКrı RЮsХКrın ОРОmОnХТğТnО РТrmТştТr. İşРКХ sonrКsТ İnРТХТz ЯО RЮs KomТsyonЮ ÇКrХıФ RЮsyК’nın AПРКnТstКn ТХО 1887 ТХТnНК ЛКşХКyКn КnХКşmКХКr 1895 yıХınНК PКmТr AnХКşmКsı ТХО sonК ОrmТştТr.40 BЮ КnХКşmКyК РörО RЮsyК ЯО AПРКnТstКn КrКsı PКnМ nОСrТ sınırХКrı КyrıХarak uzun yıХХКrНır ЛТr КrКНК yКşКmış oХКn topХЮmЮ ТФТ Фısm ТХО ЛöХНüХОr. TКМТФХОrТn КsırХКrНır yКşКyКn ЛКzı ЛöХРОХОr AПРКnТstКn’К ЛırКФmış oХНЮ ЛЮ КnХКşmКnın КХНığı nОtТМОsТnНО. İşРКХНОn sonrК RЮs ТНКrОsТnТn yОrХТ nüПЮsЮ yönОХТФ poХТtТФКХКrı НК ПКrФХıХıФ РöstОrmТştТr. RЮs ТНКrОsТ РöçОЛОХОrТ СОrСКnРТ ЛТr mОНОnТyОtТn НışınНК Рörmüş, ЛЮnХКrın toprКФХКrınК ОХ ФoymК ЯО ОХХОrТnНОn КХınКn toprКФХКrК RЮs yОrХОşТmМТХОrТ yОrХОştТrmО poХТtТФКsını ТzХОmТştТr. ВОrХОşТФ nüПЮsЮnЮn mОsФûn oХНЮğЮ РünОyНО ТsО ÇКrХıФ ТНКrОsТ НКСК НТФФКtХТ poХТtТФКХКr tКФТp ОtmТştТr.41 RЮs ТşРКХТyХО TürФТstКn’НКФi Тç sТyКsТ çОФТşmОХОr ЛТr sürО ТçТn son ЛЮХmЮştЮr. 38 TümОn SomЮnМЮoğХЮ,... s.229 39 HКyrТ ÇКprКz, ... s. 61-62 40 DЮrsЮn ВıХmКz, ... s. 37 41 TümОn SomЮnМЮoğХЮ,... s.229 11 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BUHARA HANLIĞIN’DA EĞİTİMİN DURUMU Orta Asya uzun bir zaman DünyК’nın ЛТХТm ЯО ОğТtТm mОrФОzХОrТnНОn ЛТrТ oХmЮştЮr. BЮ ЛöХРОnТn ОğТtТm ФЮrЮmХКrının ЛТrçoФ ЛТХТm КНКmı ortКyК çıФmıştır. İЛnТ SТnК, Al-Biruni, El-Horazmi РТЛТ ЛüyüФ ЛТХТm КНКmХКrı ЛЮ ЛöХРОХОrНО yКşКmış ve ortКyК çıФКrНıФХКrı yОnТ ЛЮХЮşХКr ТХО НünyКyК ПКyНКХКr sКğХКmışХКrНır. BТХТm ЯО ОğТtТmТ yüФsОФ ЛТr НüzОyО yüФsОХtОn НüşünürХОr, tüm НünyКnı etkilemektedir. XIX ВüzyıХın ortКХКrınК ФКНКr ЛКzı nedenlerden ötürü OrtК AsyК'НКФТ ОğТtТm ЯО ЛТХТm sОЯТyОsТ, ЛТr tКФım BКtı üХФОХОrТ ТХО ТХТşФТХТ oХКrКФ ТХОrТ РТtmТştТr.42 ВЮФКrıНК söyХОНТğТmТz РТЛТ ЛЮ НönОmНО ЛЮРünФü Tacikistan’ın anК toprКФХКrını BЮСКrК HКnХığı, HoФКnН HКnХığının SОmОrФКnН ЯО FОrРКnК ЛöХРОХОrТ ЯК ЛКzı ФısımХКr ТsО HТЯО HКnХığının ТçОrТsТnНО yОr КХmıştır. BЮ nОНОnХО, RЮsyК ЯО TКМТФТstКn КrКsınНКФТ ОğТtТm КХКnınНК ТşЛТrХТğТ ЯО RЮsyК’nın TКМТФТstКn’К ОğТtТm poХТtТФКsı ТçТn tКrТСТ ön ФoşЮХХКr oХКrКФ, TürФТstКn ЛöХРОsТ ЯО BЮСКrК HКnХığının ТХО RЮsyК КrКsınНКki bu alanНК yКptığ ТşЛТrХТФХОrТnО ЛКФmКФ mКntıФХıНır. BЮСКrК’nın ОğТtТm НЮrЮmЮnЮ РТrmОНОn önМО ЛТr ФКЯrКmı КçıФХКmКmız ХКzımНır. BЮ ФКЯrКm НК ”MКНrОsО”НТr. NТyО ЛЮ ФКЯrКmı КçıФХКmКmız ХКzım? ÇünФü BЮСКrК’НК ОğТtТm ЯО НОrsХОr РОnОХНО MКНrОsОХОrНО oХНЮğЮ ТçТn ЛЮ ФКЯrКmı ЛТХmОНОn ФonЮyЮ КnХКtmКmız zor oХНЮğЮnЮ НüşünmОФtОyТm. DОrs ФöФünНОn РОХОn ЛТr mОФКn ТsmТ oХКn MОНrОsО, Кynı zКmКnНК НОrs oФЮtЮХКn ЯО НОrs РörОn, öğrОnМТХОrТn НО ТçТnНО yКtıp ФКХФtıФХКrı yОrО ТПКНО ОtmОФ ТçТn ФЮХХКnıХmКФtКНır. GОnОХ oХКrКФ İsХКmНКФТ ОğТtТm ЯО tОСsТХ ЛТnКХКrının КНı oХКn mОНrОsО, Кynı zКmКnНК ünТЯОrsТtО yОrТnО НО ФЮХХКnıХmıştır.43 BЮСКrК’НК mОНrОsОХОr РОnОХХТФХО zОnРТn ФТmsОХОrТn ЛКğışХКrıyХК ФЮrЮХmЮştЮr. OrtК AsyК özОХХТФХО BЮСКrК’НК mКНrОsОХОrТn sКyısı oХНЮФçК ПКzХК oХНЮğЮnЮ soyХОnТyor. БIБ. yüzyıХda Orta AsyК’yı zТyКrОt ОНОn sОyyКСХКrın verdikleri bilgilerden Buhara, Hive, Hokand, TКşФОnt, SОmОrФКnt РТЛТ önОmХТ şОСТrХОrНО mОНrОsО ЯО МКmТХОrТn sКyısını oХНЮХçК ПКzХК oХНЮğЮ РörЮХmОФtОНТr. KСКnТФoП 1845 yıХınНК yКptığı OrtК AsyК sОyyКСКtınНК BЮСКrК’НКФТ mОНrОsОХОrТn sКyısı 103 oХКrКФ ЯОrТrФОn, onНКn yКФХКşıФ yТrmТ yıХ sonrК ЛöХРОyО РОХОn VКmЛОry ТsО BЮСКrК’НК 80’НОn ПКzХК mОНrОsОnТn oХmКНığını ЛОХТrtmТştТr.44 Demekki Orta 42 Asanov U. M., ( . . в) Ч Ы (1867–1917), е ик (TSPU Bulletin). 2017. 5 (182), s.16 43 OrСКn DoğКn ЯО AysОХ ErНoğКn., ”БIБ. ВüzyıХНК TürФТstКn’НК (OrtК AsyК) DТnТ EğТtТmНО MОНrОsОХОrТn ВОrТ ЯО нnОmТ”, III. UХЮsХКrКrКsı TürФ DünyКsı ArКştırmКХКrı SОmpozyЮmЮ, s.327 44 OrСКn DoğКn, AysОХ ErНoğКn., s. 328-329 12 Asya RЮsyК tКrКПınНКn ТşРКХ ОНТХНТФtОn sonrК mОНrОsОХОrТn sКyısı КzКХmıştır. BЮ НК RЮsyК’nın ЛЮ ЛöХРОХОrО yКptığı ОğТtТm poХТtТФКsınНКn ФКynКФХКnmКФtКНır. ÇünФü ТşРКХsКn sonrК РОnОХНО mОНrОsОХОrНО НОğТХ yОnТ КçıХmış oХКn oФЮХХКrНК НОrs oФЮtЮХmКyК ЛКşХКnmıştır. BЮСКrК’НК ОğТtТm РОnОХ oХКrКФ НТnТ КğırХıФtК oХmЮştЮr. ŞОСТrХОrНО, СОr mКСКХХОНО ЛТr mОФtОp (oФЮХ) ЛЮХЮnЮrФОn, ЮzКФ ФöyХОrНО ОğТtТm, moХХКrın öğrОtОЛТХНТФХОrТ ТХО sınırХı ФКХmıştır. ÇoМıФХКrın oФЮХК РТtmО yКşХКrı РОnОХ oХКrКФ ЛОş ЯО КХtı КrКsınНКНır. SКХı ЯО CЮmК РünХОrТ НışınНК ders yКpıХmКФtКНır. EğТtТm sКЛКСın ОrФОn sККtХОrТnНО ЛКşХКyıp öğХОnТn РОç sККtХОrТnО kadar РОçТyorНЮ. FКФКt ЛЮnК rКğmОn öğrОnМТХОrТn öğrОnНТФХОrТ ЛТХРТХОr ФısıtХıНır. DОrsХОr Фış mevsiminde genellikle bir odada yaz mevsiminde ise aЯХЮНК РОçТyorНЮ. BЮ ОğТtТm sКЛКС ОzКnıyХК ЛКşХКyıp öğХОnО ФКНКr НОЯОm ОtmОФtОНТr. HОМО ФТtКЛını ЛТtТrОn öğrОnМТnТn КrtıФ oФЮmКyı öğrОnНТğТ ПКrz ОНТХОrОФ önünО KЮrКn ФonЮХНЮğЮnЮ, ЛЮ НЮrЮmЮn ЛТr öğrОnМТ ТçТn önОmХТ ЛТr ЛКşКrı oХКrКФ РörüХНüğünü BonЯКХot 1884 yıХınНК yКptığı ЛТr sОyyКСКtınНК söyХОmТştТr.45 BЮСКrК mОНrОsОХОrТnНО oФЮtЮХКn Оn önОmХТ НОrsХОrНОn ЛТrТ НО KЮrКn TОПsТrТНТr. BöyХОМО КnХКşıХır ФТ ЛЮ mОНrОsОХОrНО yoğЮn ЛТr şОФТХНО НТnТ ФonЮХКr КnХКtıХır ЯО НünyКЯТ НОrsХОr çoФ Кz öğrОtТХТr. Buhara medreseХОrТnТn ПТzТФТ ФoşЮХХКrı ЯО НОrsХОrТnНОn söz ОНОМОФ oХЮrsКФ önМОХТФХО mОНrОsОХОrТn şОСТrХОrНО yК НК ЛüyüФ ФöyХОrНО ЛЮХЮnНЮФХКrını ЛОХТrtmОХТyТz. KüçüФ ФöyХОrНО mОНrОsОyО rКstХКmКФ ОnНОr ЛТr НЮrЮmНЮr. ŞОСТrХОrНОФТ mОНrОsОХОr РОnОХХТФХО pКzКrХКrın yКФınХКrınНК ФЮrЮХmЮştЮr. MОНrОsО ЛТnКХКrı müstКФТХ ЛТr yКpıyК sКСТp oХmЮştЮr. GОnОХХТФХО ЛüyüФ ЛТr tКç ФКpısı ЯО КЯХЮsЮ ЛЮХЮnmКФtКНır. AЯХЮsЮnНК ТsО mОsМТt ЯО СüМrОХОr РТЛТ ЛöХümХОr oХЮp ЛКzı ЛüyüФ mОНrОsОХОrНО ТФТ ЯОyК НКСК ПКzХК СüМrО ТnşК ОНТХmТştТr. BЮ СüМrОХОrТn ЛüyüФ oХКnınНК НОrs ЯОrТХТrФОn НТğОrХОrТ öğrОnМТХОr ТçТn yЮrt oХКrКФ ФЮХХКnıХmıştır. HüМrelerde kalan öğrОnМТХОrТn soğЮФ СКЯКХКrНК ısınmКХКrı ТçТn oНКnın НöşОmОsТnНО ЛТr çЮФЮr oХЮr, ЛЮrКyК КğКç Фömürü ФoyЮp yКФКrХКr, üstünО ЛТr mКsК ФoyКrКФ örtОrХОr ЛöyХОМО öğrОnМТХОr ОХХОrТni ve КyКФХКrını ЛЮrКyК ФoyКrКФ ısınırХКrНı. VüМЮtХКrının РОrТyО ФКХКn Фısmı ТsО soğЮФtК ФКХНığınНКn ЛЮ НЮrЮm ЛКzı rКСКtsızХıФХКrК sОЛОp oХЮrНЮ. AyrıМК oНКХКrın НışКrıyК ЛКФКn pОnМОrОХОrТ oХmКНığınНКn НoХКyı КyНınХıФ oХmКНıФХКrı РТЛТ nОmХТ ЯО rЮtЮЛОtХТ oХКn oНКХКr öğrОnМТХОr ТçТn sКğХıФ КçısınНКn ОХЯОrТşХТ ФoşЮХХКrК sahip НОğТХХОrНТ.46 ÇКrХıФ RЮsyК OrtК AsyК’yı ТşРКХ ОtmОНОn önМО BЮСКrК, HТЯО ЯО HoФКnН’НК ОğТtТmТn НЮrЮmЮ pОФ ТyТ НОğТХНТ. AnХКtığımız РТЛТ mОНrОsОХОrТn НЮrЮmЮ, ФКХТtО КçıНКn, ПТzТФТ КçıНКn iyi НОğТХНТr. 45 OrСКn DoğКn, AysОХ ErНoğКn., s. 330 46 İnМТ ВОХНК ŞAFAKCI,. БIБ. ВüzyıХНК BЮСКrК MОНrОsОХОrТ. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/4, Ankara, Spring 2014, s. 1052 13 3.1. Çarlık Rusya’nın Buhara Hanlığı’nın Eğitim Politikası BТХТnНТğТ üzОrО ОğОr ЛТr üХФО ЛКşФК üХФОnТn ОğТtТmТnТ ОХНО ОttТysО ФoХКyМК o üХФОnТn sТyКsОtТnТ НО ОХНО ОtmТş oХЮr. ÇКrХıФ RЮsyК’nın OrtК AsyК’yı ТşРКХТ ЛТr tКrКПtКn oХЮmХЮ şОyХОr getirirken öЛür tКrКПtКn ФОsТnХТФХО oХЮmsЮz ПКФtorХКr НК ЯКrНır. İХФ oХКrКФ oХЮmХЮ ПКФtorХОr üzОrТnНО tКrtışКМКğız. ВЮФКrıНК ÇКrХıФ RЮsyК’nın OrtК AsyК’yı İşРКХТ ЛöХümünНО КnХКttığımız РТЛТ RЮsХКr БIБ. yüzyıХın ТФТnМТ yКrısınНК OrtК AsyК’yı tümüyХО ТşРКХ КХtınК КХınmıştır. BЮ ТşРКХ topХЮmsКХ ЯО sТyКsКХ yКpısını ФöФünНОn ОtФТХОyОn ТФТ ЛüyüФ РОХТşmО ortКyК çıФarmıştır. BЮ zКmКnНК İsХКm DünyКsının РОnОХТnНО РörüХОn РОrТХОmО ЯОyК ТХОrХОmОmО OrtК AsyК MüsХümКnХКrı КrКsınНК НК mОЯМЮttЮ. MüsХümКnХКr НОğТşОn şКrtХКrın oХЮştЮrНЮğЮ yОnТХОnmО, ТХОrХОmО ТСtТyКМını yüzyıХХКr ЛoyЮnМК ТМtТСКН sТstОmТyХО РöğüşХОmТşХОrНТr. 47 NОtТМОНО НОğТşТm ТСtТyКМını ФКrşıХКyКМКФ yОrНО НОğТşmОzХТğТ, yКnТ РОХОnОğТn oХНЮğЮ РТЛТ РОХОМОФ ФЮşКФХКrК КФtКrımını sКЯЮnКn ЛТr ФЮrЮm СКХТnТ КХНı. İştО ЛЮ şКrtХКr КХtınНК БIБ. yüzyıХНК ОФonomТФ, ПТФrТ РОХТşmОХОr, sosyКХ ЯО sТyКsКХ КХКnНК НКСК ТХОrТНО oХКn BКtТ mОНОnТyОtТnТn mОyНКn oФЮmКХКrınК МОЯКp ЯОrОЛТХОМОФ, НoХКyısıyХК topХЮmЮn НОğТşТm ТСtТyКМını ФКrşıХКyКЛТХОМОФ yОnТ ЛТr hareket НoğЮrmЮştЮr. Rusya ЛЮ ЛöХРОХОrНО özОХХТФХО TürФХОr КrКsınНК tОМНТt, ısХКС, rОПorm, МОНТtçТХТФ РТЛТ ЛТr çoФ ТsТmХТ КnıХКn moНОrnХОşmО СКrОФОtТ oХЮştЮrdu ЯО РОХТştТrdi.48 Bu hareketlerden en ünХü ЯО ЛТХТnОn СКrОФОt CОНТtçТХТФ’tТr ЯО ЛЮ ФonЮyК ЛКşФК ЛКşХıФ КХtınНК ОХО КХКМКğız. RЮsyК OrtК AsyК’yı ТşРКХ ОttТФtОn sonrК ОğТtТm poХТtТФКsını Кçtığı oФЮХХКr ТХО ЛКşХКmıştır. EsФТ mОНrОsОХОrТn yОrТnО moНОrn oФЮХХКr КrtıФ КХmКyК ЛКşХКmıştır. BЮ НОğТşТФХОr БIБ. yüzyıХın son yıХХКrınНК ЯО ББ. yüzyıХın ЛКşХКrınНК РОrçОФХОşmТştТr. RЮsХКr TürФТstКn ЛöХРОХОrТnТ ТşРКХ ОttТФtОn sonrК, ФОnНТ КmКç ЯО yКrКrınК ФЮХХКnКЛТХОМОФ ФomЮtКnХКrı, tОrМümКnХКrı, ТНКrОМТХОrТ yОtТştТrmОФ ТçТn ТХФ НОПК BОСОrНОn ТХçОsТnНО 1893 yıХınНК Rus- TürФmОn mОФtОЛТ КçmışХКrНır. BöyХО oФЮХХКr yКЯКş yКЯКş SoРН, Semerkant, Buhara ve TКşФКnt’НК КçıХmıştır. BЮ oФЮХХКrНК RЮs öğrОtmОnХОr oХmКФХК ЛТrХТФХО, КğırХıФХı НОrs oХКrКФ ТХФ ЛКştК RЮs НТХТ, oФЮmК, yКzmК, ПОn, mКtОmОtТФ ЯО НТğОr НОrsХОr oФЮtЮХmЮştЮr. BöХРОХОrО РörО НОğТşТФ ЯО ТСtТyКçtКn ötürü ЛКСçОМТХТФ, çТПtçТХТФ РТЛТ oФЮХХКrК НК ТСtТyКç РörüХmüş ЯО ЛЮ tür ЛТrçoФ oФЮХ yКpıХmıştır. RЮsХКr, TürФХОrТn ЯО РОnОХНО ТnsКnХКrın НТnТnТ ortКНКn ФКХНırmКФ ТçТn ЯО onХКrК ТНОoХoУТХОrТnТ КФtКrmКФ ТçТn RЮs oФЮХХКrını TürФmОnХОrО ФКrmК oФЮХХКr yКpıХmКsınК karar vermТşХОrНТr. RЮsХКr, ЛЮ ОğТtТmХОrТn yКnınНК ФОnНТХОrТ ТçТn tОrМümКnХКr НК yОtТştТrmТş 47 Asanov U. M,... s. 17 48 İЛrКСТm KALKAN,. SoЯyОt DönОmТ нnМОsТ OrtК AsyК AyНınХКrı ЯО DОğТşТm, AtКtürФ оnТЯОrsТtОsТ, TürФТyКt ArКştırmКХКrı EnstТtüsü DОrРТsТ, sКyı 14, ErzЮrЮm 2000, s.285 14 oХЮyorХКrНı. TürФТstКn’НК sТnОmК oХКyını СТç ЛТХmТyorХКrНı, RЮsХКrın 1913 yıХınНК yКpmış oХНЮФХКrı sТnОmКХКr ЯО ФütüpСКnОХОr sКyОsТnНО öğrОnmТşХОrНТr. TürФmОnХОr’Тn ЛЮ okullarda oФЮttЮğЮ yОnТ nОsТХХОr RЮs sТstОmТnО РörО ОğТtТm КХmışХКrНır. BЮnНКn НoХКyı НК RЮsХКrın otЮrttЮğЮ pХКnХı sТyКsОt ТХО РОХОМОФ OrtК AsyК ТçТn ФОnНТ НüşünМОХОrТnТn ФıЯıХМımХКrını, tОmОХХОrТnТ Кtmış oХЮyorХКrНı. BЮ oФЮХХКrХК РТНОn TürФmОnХОr zКmКnın РОçmОsiyle Rus sТstОmТnО КХışmış oХЮyorХКrНı. AyrıМК ОsФТНОn ЯОrТХОn НТn ОğТtТmТ RЮsХКr tКrКПınНКn СОm yКsКФХКnmış СОm НО ortКНКn ФКХНırıХmıştır. RЮsХКrın oФЮХХКrı РОХОМОğТn ФКrХı tОmТnКtını oХЮştЮrmЮştЮr.49 OrtК AsyК’НК RЮsyК СКФТmТyКtТnТn ЛКşХКnışı ТХО MОНrОsОХОr sıФıntıХı ЛТr НЮrЮm ТçТnО РТrmТşХОrНТr. MОНrОsОХОrТn КzКХmКsı ЛЮ sıФıntıХКrın nОНОnТyХО ortКyК çıФmış oХКЛТХТr. RЮsyК’nın TürФТstКn GОnОХ VКХТsТ DЮСoЯsФТy 1898’НО КşКğıНКФТ ОmТrnКmОyТ ЛТХНТrmТştТ: 1. RЮs mОmЮrТyОtТ MüsХümКn tОşОФФüХОrТ ЯО mОНrОsОХОrТ СКyКtınК КФtТП ФКrışmКХı, 2. TürФТstКn’НК MüsХümКnХКr ТçТn НТnТ ТНКrО tОşФТХ ОtmОФ ТçТn ТzТn ЯОrТХmОmОХТНТr, 3. Bütün MüsХümКn oФЮХХКrı RЮsyК mОmЮrХКrınК ТtККt ОttТrmОФ şКrttır. 50 RЮsyК ФОnНТ ОğТtТm poХТtТФКsını yКsКХ şКrtХКr yoХЮyХО РОrçОФХОştТrmОyТ ЛКşКrmıştır. SonЮç oХКrКФ RЮsyК’nın TürФТstКn ЛöХРОsТnНОФТ ОğТtТm poХТtТФКsını şöyХО özОtХОyОЛТХТrТz: БIБ. ВüzyıХın son çОyrОğТnНО TürФТstКn ЛöХРОsТnНО СКХФ ОğТtТmТ birbiriyle ФОsТşmОyОn ТФТ ФОsТmТ tОmsТХ ОttТ: yОnТ КçıХКn ОğТtТm ФЮrЮmХКrı ЯО РОХОnОФsОХ mОМЛЮrТ mekteblar ve medreseХОr. BЮ sТstОmХОr КrКsınНКФТ ПКrФ ТsО öğrОnmО СОНОПХОrТ КrКsınНКФТ ПКrФ, ОğТtТm ФЮrЮmХКrının ПТnКnsmКnı, öğrОnmО sürОМТnО mОtoНoХoУТФ yКФХКşımХКrı51 (Usuli Cadit yОnТ ОğТtТmНО yОnТ mОtoНХКr ortКyК çıФmКsı) РТЛТ ПКrФХКr ЯКrНı. 3.2.Ceditçilik Orta Asya МoğrКПyКsınНК ortКyК çıФıp CОНТtçТХТФ oХКrКФ ФКЯrКmsКХХКştırıХКn ПТФrТ СКrОФОt, yКФın НönОm TürФТstКn tКrТСТ КrКştırmКХКrının önОmХТ ФonЮХКrНКn ЛТrТНТr. TürФ ЯО MüsХümКn СКХФın РОrТ ФКХmışХıФ sОЛОpХОrТnО ОntОХОФtüОХ ЛТr tОpФТ hareketi olarak meydana РОХОn CОНТtçТХТФ СКrОФОtТ, mОЯМЮt НüzОnТ НОğТştТrmО yК НК НüzОХtmО ТstОğТ şОФХТnНО ortКyК 49 FКtТС AKAR,. 19.Asır TürФ HКnХıФХКrının KüХtürОХ DЮrЮmЮ, s.8 (file:///C:/Users/PC/Downloads/19.Asir_Turk_Hanliklarinin_Kulturel_Duru.pdf) 50 Baymirza HAYAT, ”TürФТstКn’НКФТ MОНrОsОХОrТn İsХКm-TürФ KüХtürünНОФТ RoХü”, s.82. (https://core.ac.uk/download/pdf/50612934.pdf) 51 Asanov U. M,... s.19 15 çıФmıştır. ГКmКnХК sТyКsТ tКХОpХОrТ НО ТçОrОn ЛТr СКrОФОtО Нönüşmüştür. CОНТtçТХТФ ПТФrТ; ОğТtim КçısınНКn, ОФonomТ, ТНКrТ ЯО ФüХtürОХ ЛТrТФТmТ oХКn ФТşТХОr КrКsınНК tКrКПtКr ЛЮХmЮştЮr.52 OrtК AsyК’НК CОНТtçТХТФ HКrОФОtТnТn ЛКştК РОХОn ”MККrТПpОrЯОr”53 lerden biri Abdurrauf FıtrКt’tır. AЛНЮrrКЮП FıtrКt CОНТtçТХОrТn СКФФınНК ЯО CОНТtçТХОrТn КmКçХКrı ТХО ТХРТХТ şЮ sözХОrО söyХОmТştТr: “Ceditçilerin amacı, ülkelerini çağdaş değerlere kavuşturmak, ahlak, inanç, hukuk, sağlık vb sosyal ve kültürel alanları tecdid-ıslah etmek, Türkistan’a tekrar İslam medeniyetini ve yerlilerin siyasi hakimiyetini kazandırmaktı. Bunun da yolu değişimden geçiyordu. Onlara göre değişim siyasi, kültürel ekonomik ve sosyal bakımdan tecdid yoluyla terakki etmek anlamına geliyordu. Amaçlarına ulaşmak için eğitim başta olmak üzere tarih, edebiyat, basın-yayın ve sanata (tiyatro) ağırlık verdiler.”54 AЛНЮrrКЮП FıtrКt’ın söyХОНТğТnТ şЮ şОФТХНО anlayabiliriz. Cedit hareketi toplumun РОХТşТm ЯО НОğТşТmТnНО BКtıХı yöntОmХОrТ ФЮХХКnКn ПКФКt BКtı mОНОnТyОtТnТ nТСКТ СОНОП ФКЛЮХ ОtmОyТp sКНОМО ТyТ ЛТr örnОФ oХКrКФ РörОn ЛТr moНОrnХОşmО çКЛКsı oХКrКФ НК tКnımХКyКЛТХТr.55 OrtК AsyК’НК CОНТtçТХТФ HКrОФОtТn РОrçОФХОştТrmОsТ ЯО oФЮХХКrНК yОnТ mОtoН UsЮХТ CОНТН ТХО oФЮtЮХmКsı ТçТn İsmКТХ GКspırКХı ЛüyüФ önОm tКşımКФtКНır. UsЮХТ CОНТН oФЮХХКrının КçıХmКsı ФısФКnçХıФ ЯО НОНТФoНЮХКrı НК ЛОrКЛОrТnНО РОtТrmТştТr. UzЮn sürОn tКrtışmКХКr sonЮМЮnНК ЛКş ФКzТ (ФКНı), МОНТН oФЮХХКrının ФКpКtıХmКsı ТçТn ПОtЯО ЯОrmТştТr. BЮ sОЛОЛХО özОХХТФХО НО BЮСКrК’НК yОnТ ЮsЮХНО ОğТtТm ЯОrОn oФЮХХКrın yОrХОşmОsТ ФoХКy oХmКmıştır. BЮ НЮrЮmНКn öttürü İsmКТХ GКspırКХı 1891 yıХınНК TürФТstКn GОnОХ VКХТsТ’nО ЛТr mОФtЮp yКzКrКФ yОnТ ЮsЮХ ОğТtТm СКФФınНК ЛТХРТ ЯОrmТş, yКrНımМı oХmКФ ТstОНТğТnТ ТХОtmТştТr. AnМКФ TürФТstКn ЯКХТsТ NКХТЯФТ’Тn ЛЮnЮ tОСХТФОХТ ЛЮХmКsı üzОrТnО GКspırКХı’yК МОЯОp yКzmКmıştır. NТtОФТm İsmКТХ GКspırКХı 1893 yıХınНК TürФТstКn’К ЛТr sОyКСКt НüzОnХОmОyО ФКrКr ЯОrТp BЮСКrК’НК Нört Рün ФКХКn GКspırКХı НОrsХОrО РТrОrОФ ТnМОХОmО yКpmК ПırsКtı НК ЛЮХmЮştЮr. İsmКТХ GКspırКХı’nın ЛЮ sОyКСКtТnТn tОФ ЛКşКrısı EmТr’О BЮСКrК’НК yОnТ ЮsЮХ ЛТr mОФtОp (oФЮХ) КçmКyı ФКЛЮХ ОttТrmОsТ oХmЮştЮr. AnМКФ ЛЮ mОФtОp НТn КНКmХКrın ЛКsФısı sonЮМЮnНК ФКpКnmıştır. 56 52 NЮrОttТn HATUNOĞLU, ”BЮСКrК’НКФТ CОНТtçТХТФ HКrОФОtТ ЯО ВКş BЮСКrКХıХКr”, SоTAD, Güz 2015; (38): s.3 53 MККrТПpОrЯОr FКrsçК ЛТr ФКХТmОНТr. AnХКmı ТsО EğТtТm sОЯОn ЯОyК EğТtТmО РОХТştТrОn ФТşТyО söyХОnТr. 54 NЮrОttТn HATUNOĞLU,... s.3 55 İЛrКСТm KALKAN,... s.85 56 ŞAFAKCI,... s.1056 16 ВОnТ КçıХКn oФЮХХКrın ФКpКtıХmКsı son НОrОМО üzüМüyНü. AnМКФ 1908 yıХınНК AСmОН Can Mahdum, Sadriddin Ayni57, OsmКn HoМК ЯО ЛТrФКç ФТşТ НКСК ЛТr КrКyК РОХТp TОrЛТyО-i EtfКХ КНıyХК РТzХТ ЛТr МОmТyОt ФЮrmЮşХКrНır. O НönОm МОНТtçТ КyНınХКrının КmКçХКrını özОtХОmОsТ ЛКФımınНКn ЛЮ МОmТyОtТn proРrКmınНКФТ ЛОş ЯКzТПО önОmХТНТr. 1. HКХФı ОğТtmОФ ЯО ЛЮ РКyО ТçТn oФЮХХКr КçmКФ, ФТtКp ЯО РКzОtО ЛКsmКФ. 2. KКНТmМТ ЮХОmКnın mЮСКХОПОtТ ТХО müМКНОХО ОtmОФ. BЮ Тş önМО mОНrОsОХОrТ sonrК MüsХümКnХКrın ФКПК yКpısını НОğТştТrmОФХО mümФün oХКМКФtır. 3. İНКrОНОФТ yoХsЮzХЮФХКr ЯО КСХКФТ çöФüntü ТХО müМКНОХО ОtmОФ. 4. BЮСКrК’yı moНОrn ЛТr НОЯХОt СКХТnО РОtТrmОФ. 5. Mezhepler arКsınНКФТ ФКЯСКyК ЛТr son ЯОrmОФ.58 AynТ’nТn КnХКttığınК РörО FКrsçК ОğТtТm ЯОrОn ТХФ oФЮХ 1908 yıХının EФТm КyınНК MТrzК AЛНЮХЯКСТt’Тn ОЯТnНО КçıХmış ЯО ТХФ ТФТ КyНК öğrОnМТ sКyısı 12’yО yüФsОХmТştТr. BЮ oФЮХЮn КyКФtК ФКХmКsı ЯО ТСtТyКçХКrının ФКrşıХКnmКsı ТçТn AynТ ЯО yКФın КrФКНКşХКrı tКrКПınНКn “ŞТrФОt-i Buhara-Т ŞОrТП” КНХı ЛТr şТrФОt tОsТs ОНТХmТş, ЛЮ şТrФОt özОХХТФХО, oФЮtЮХКМКФ ФТtКpХКrın ЛКsım ЯО tОmТnТ ТçТn çКХışmıştır. OrОnЛЮrР ЯО BКСçОsКrКy’НКn yОnТ ЮsЮХО РörО СКzırХКnmış ФТtКpХКr tОmТn ОtmОyТ РörОЯ ОНТnОn ЛЮ şТrФОt, MТrzК MЮСТttТn MКnsЮroğХЮ, FКzХОННТn MКzЮm РТЛТ zОnРТnХОr tКrКПınНКn ПТnКnsО ОНТХmТştТr. AçıХНıФtКn ЛТr yıХ sonrК (1909), Mirza AbdulЯКСТt ФОnНТ ОЯТnНО Кçtığı oФЮХЮ şОСrТn ТХОrТ РОХОnХОrТnНОn yКФХКşıФ 100 ФТşТnТn ЛЮХЮnНЮğЮ ЛТr mОМХТstО ТmtТСКnК tКЛТ tЮtmЮş, ЛЮ ТmtТСКn МОНТt oФЮХХКrı ТçТn ЛТr Нönüm noФtКsı oХmЮştЮr. ÇünФü ТmtТСКnК ФКtıХКnХКr КrКsınНК çoФ ЛüyüФ tКrtışmКХКr yКşКnmış, ФКtıХımМıХКr yОnТ oФЮХХКrı НОstОФХОyОnХОr ЯО ФКrşı oХКnХКr НТyО ТФТ РrЮЛК КyrıХmıştır. MoХХК İФrКm, oФЮХХara tКrКПtКr oХКnХКrın ЛКşını çОФОrФОn mЮСКХТП oХКnХКrın ЛКşını ТsО AЛНЮrrОzzКФ КНınНК ЛТr KКНТmМТ çОФmТştТr. MЮСКХТПХОr oФЮХХКrın НТnО ЯО СüФümОtО ФКrşı oХНЮФХКrını, МОНТtХОr ТsО tКm tОrsТnТ sКЯЮnmЮşХКrНır. SonЮçtК CОНТtçТХОr ЯО KКНТmМТХОr НТyО ЛТrЛТrТnО НüşmКn ТФТ РrЮp ortКyК çıФmıştır.59 BЮ sОЛОpХО BЮСКrК’НКФТ rОПorm СКrОФОtХОrТ НТğОr ЛöХРОХОrО ФıyКsХК НКСК ЮzЮn zКmКnНК ЯО НКСК zor şОФТХНО РОrçОФХОşmО ТmФКnı ЛЮХmЮştЮr. CОНТtçТХОrТn üzОrТnНО НТn КНКmХКrı tКrКПınНКn ЛКsФı ФЮrЮХmЮş, mОНrОsОХОr üzОrТnНО yКpıХКМКФ СОrСКnРТ ЛТr rОПorm СКrОФОtТnО tıpФı НТn КНКmХКrı РТЛТ sıМКФ ЛКФmКyКn RЮs 57 Ayni (1878-1954) TКМТФХОrТn yОtТştТrmТş oХНЮğЮ ЛüyüФ ЛТr ОğТtТmМТ, şКТr ЯО МОНТt yКzКrНır. SSCB НönОmТnНО ФomünТzmТ ЛОnТmsОyОn AynТ şКТТrХОr yКzmКyК ЛКşХКmıştır. EsОrХОrТn ЛКzıХКrı ЛОyКz pКrНОyО КФtКrıХКn AynТ, TКМТФТstКn BТХТmХОr AФКНОmТsТ’nТn ЛТrТnМТ ЛКşФКnı oХКrКФ РörОЯ yКpmıştır. GünümüzНО TКМТФТstКn’НК ЛüyüФ sКyРı НЮyЮХКn AynТ’yТ yüМОХtmОФ ТçТn SoğН VТХКyОtТ’nНО yОr КХКn ГКСmОtКЛКН’ın КНı НОğТştТrТХОrОФ AynТ yКpıХmıştır. 58 KALKAN,... s.292 59 HATUNOĞLU,... s.11 17 СüФümОtТ НО ЛЮ ЛКsФıyК ФКtıХКrКФ yОnТХОşmО КНınК yКpıХКМКФ СОr РТrТşТmО ОnРОХ oХmКyК çКХışmıştır.60 ÇünФü CОНТtçТХОr İsХКm DТnТ yoХЮyХК rОПorm yКpmКyК çКЛК РöstОrmТşХОrНТr. BЮ fikir ise RЮsyК’nın ЛЮ ЛöХРОХОrНО ФЮrНЮğЮ yОnТ oФЮХХКrК ФКrşıyНı. BЮ nОНОnХО ötürü RЮsyК НК CОНТtçТХТğО НОstОФ ЯОrmОmТş, ЛОХФТ НО ФКrşı çıФmıştır. SONUÇ SonЮç oХКrКФ OrtК AsyК RЮsyК trКПınНКn ТşРКХ ОНТХНТФtОn sonrК РörüХНüğü РТЛТ СОm oХЮmХЮ sonЮçХКr ЯО СОm НО oХЮmsЮz sonЮçХКrХК НoğЮrmЮştЮr. DОğОrХОnНТrmenin sonucunda belli oldu ki ÇКrХıФ RЮsyК OrtК AsyК’yı ТşРКХ ОtmОФХО yОtТnmОyТp, Кynı zКmКnНК İsХКmТ ОğТtТmТ НО ortКНКn ФКХНırmКФ ТçТn ЛТrçoФ ФКrКrХКr КХmışХКrНır. İnsКnХКrın ОğТtТmТnТ ЯО НüşünМО yКpısını НОğТştТrmОФ ТçТn RЮs oФЮХХКrı КçКrКФ ФКrmК ОğТtТm sТstОmТnТ ЮyРЮХКmКyК ФoymЮşХКrНır. AynТ НönОmНО ТsО CОНТНçТХТФ СКrОФОtТ ortКyК çıФmıştır. OnХКr yОnТ mОtoНХrla Usuli Cedid denilen modern okulХКr ТХО ТnsКnХКrК ОğТtТm ЯОrmОyО ФКХФmışХКrНır. BЮ tür oФЮХХКrК ЛТr tarКПtКn RЮsyК ФКrşı çıФmıştır, НТğОr tКrКПtКn ТsО НТn КНКmХКrının ЛКsФısıyХК ФısК ЛТr sürОНО ЛЮ oФЮХХКr ФКpКtıХmıştır. TКМТФ КyНınХКr tКrКПınНКn özОХХТФle Sedriddin Ayni’nТn çКЛКХКrıyХК BЮСКrК’da yeni bir ЮsЮХ ortКyК çıФmıştır. BЮ ЮsЮХ Terbiyei Etfal denilen, ilk önМО evlerde, sonra yeni yКpıХmış okullarda ders vermeye ЛКşХКmışХКrНır. AnМКФ ЛЮ tür oФЮХХКrın СızХı РОХТşmОsТ tabii ki din adamları tКrКПınНКn ОnРОХХОmТştТr. TКМТФХОr ЛЮ НönОmНО öz НОЯХОtТnО sКСТp oХmКНığı ТçТn СОr zКmКn ЛКsФı КХtınНК ФКХmışХКrНır. TКМТФТstКn 1929 yıХınНК ЛТr SoЯyОt üХФОsi oХКrКФ SSCB’ye РТrmТştТr. SoЯyОtХОr BТrХТğТ НönОmТnНО EğТtТm tümüyХО RЮsyК’ya ЛКğХıyНı. AmК tКЛТТ ФТ ЛЮ Нönemde olumlu ПКФtörХОr olumsuz ПКФtörХОrНОn ПКzХКyНı. NОrОНОysО TКМТФХОrТn MТХХТ EğТtТmТ ЛЮ НönОmНО ФЮrЮХmЮştЮr. SonЮç oХКrКФ şЮnЮ söyХОyОЛТХТrТz ФТ RЮsyК’nın ОğТtТm poХТtТФКsı oХЮmХЮ ПКФtörХОriyle ve olumsuz ПКФtörХОriyle TacikТstКn ТçТn çoФ önОm Кrz ОtmОktedir. 60 ŞAFAKCI,... s.1057 18 KAYNAKÇA Kitaplar BoЛoУon GAFUROV, ”TКУТФon”, (TКМТФХОr), CТХt:2, DüşКnЛО, İrПon ВКyınОЯТ, 1985 DЮrsЮn ВILDIГ, “OrtК AsyК’nın StrКtОУТФ SЮХКrı”, 1.BКsФı,TrЮЯК ВКyınХКrı, İstКnЛЮХ, 2012 FКСrТ TоRK, ”GünОşТn AyКФХКrınНКФТ оХФО: TКМТФТstКn”, AstКnК ВКyınОЯТ, 1. BКsФı, Ankara, 2017 Jean PAUL ROUX, ’’OrtК AsyК TКrТС ЯО UyРКrХıФ’’, KКЛКХМı ВКyınМıХıФ BТrТnМТ BКsФı, İstКnЛЮХ 2014 Namoz HOTAMOV, Tarihi Halqi Tojik, (az solhoi 60-umi asri 19 to soli 1924), (TКМТФХОrТn TКrТСТ, 19 ВüzyıХın 60’Хı yıХХКrНКn 1924 yıХınК ФКНКr), DЮşКnЛО, İrПon ВКyınОЯТ, 2007 Makaleler AyСКn PALA, ”OrtК AsyК TКrТСТ KronoХoУТsТ”, AСmОt ВОsОЯТ UХЮsХКrКrКsı TürФ- KКzКФ оnТЯОrsТtОsТ TКrТС BöХümü DОrРТsТ, 2011 Asanov U. M., ( . . в) Ч Ы (1867–1917), е ик (TSPU BЮХХОtТn). 2017. 5 (182) BКymТrzК HAВAT, ”TürФТstКn’НКФТ MОНrОsОХОrТn İsХКm-TürФ KüХtürünНОФТ RoХü”, (https://core.ac.uk/download/pdf/50612934.pdf) FКtТС AKAR,. 19.Asır TürФ HКnХıФХКrının KüХtürОХ DЮrЮmЮ, (file:///C:/Users/PC/Downloads/19.Asir_Turk_Hanliklarinin_Kulturel_Duru.pdf) HКyrТ ÇAPRAГ, ÇКrХıФ RЮsyКsı’nın TürФТstКn’НК HсФТmТyОt KЮrmКsı, SüХОymКn DОmТrОХ оnüЯОrsТtОsТ, SosyКХ BТХТmХОr DОrРТsТ, ArКХıФ , 2011, SКyı:24 İЛrКСТm KALKAN., SoЯyОt DönОmТ нnМОsТ OrtК AsyК AyНınХКrı ЯО DОğТşТm, AtКtürФ оnТЯОrsТtОsТ, TürФТyКt ArКştırmКХКrı EnstТtüsü DОrРТsТ, sКyı 14, ErzЮrЮm 2000 İnМТ ВОХНК ŞAFAKCI., БIБ. ВüzyıХНК BЮСКrК MОНrОsОХОrТ. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/4, Ankara, Spring 2014 İsmКТХ TоRKOĞLU, ’’ TКМТФХОr’’ , TürФТyО DТyКnОt VКФПı, İsХКm AnsТФХopОНТsТ, İstКnЛЮХ , 2010, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c39/c390226.pdf Muhammet S. KAFKASYALI., RКşТН TACİBAВEV, ’’TКМТФТstКn: KЮrРЮsКХ KЮrЮХЮştКn KЮrРЮsКХ PoХТtТФКХКrК’’, TürФ DünyКsı İnМОХОmОХОrТ DОrРТsТ, 2012 NЮrОttТn HATUNOĞLU, ”BЮСКrК’НКФТ CОНТtçТХТФ HКrОФОtТ ЯО ВКş BЮСКrКХıХКr”, SоTAD, Güz 2015; (38) 19 OrСКn DOĞAN., AysОХ ERDOĞAN., ”БIБ. ВüzyıХНК TürФТstКn’НК (OrtК AsyК) DТnТ EğТtТmНО MОНrОsОХОrТn ВОrТ ЯО нnОmТ”, III. UХЮsХКrКrКsı TürФ DünyКsı ArКştırmКХКrı Sempozyumu SüОr EKER, ’’OrtК AsyК’nın İrКnТ HКХФı TКМТФХОr ЯО BКğımsızХığının 20. ВıХınНК TКМТФТstКn’’,Hacettepe оnТЯОrsТtОsТ TürФТyКt ArКştırmКХКrı Dergisi,2011 TüХТn AVCU, ’’UnЮtЮХКn BТr оХФО: TКМТФТstКn’’, UХЮsХКrКrКsı PoХТtТФК AФКНОmТsТ, http://politikaakademisi.org/2014/06/02/tacikistan-turkiye-iliskileri/ (ErТşТm: 2 HКzТrКn 2014) TümОn SOMUNCUOĞLU, ” ÇКrХıФ RЮsyКsı DönОmТ TürФТstКn’НК İsХКm ЯО MoНОrnХОşmО”, TSA, CТХt: 18, SКyı:2, AğЮstos, 2012 Raporlar AЛНüХСКФТm ALPEREN, TКМТФТstКn RКporЮ, İsХКm DünyКsı SТЯТХ TopХЮm KЮrЮХЮşХКrı BТrХТğТ GОnçХТФ KЮrЮХЮ, İstКnЛЮХ , 2015 NКzım ENGİN., CОm AKGоN, ’’TКМТФТstКn’’, İstКnЛЮХ TТМКrОt OНКsı, 1996 TКМТФТstКn оХФО BüХtОnТ, Dış EФonomТФ İХТşФТХОr KЮrЮХЮ, TürФ-TКМТФ İş KonsОyТ (DEİK), Temmuz 2006 TКМТФТstКn: оХФО ProПТХТ, (http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili tacikistan) ErТşТm:7 KКsım 2013 TКМТФТstКn’ın nüПЮsЮ 9 mТХyonК yКФХКştı, ФКzКФТstКn.Фz’НК yКzmış oХКn СКЛОrО bakabilirsiniz. (http://www.kazakistan.kz/2019da-tacikistan-nufusu-9-milyonu-gececek/) , ErТşТm: 7 EФТm 2016 20

http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 (33) Doç. DЫ. H. ВЮЧЮЬ TAŞ183; ВЫН. Doç. DЫ. MКСЦЮt KоÇоKOĞLU184; Bahar MENTEŞE185 TоRKİВE’DEKİ SURİВELİ SIĞINMACILARIN ÇALIŞMA HAВATINDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR IN TURKEY, THE PROBLEMS FACED BY OF SYRIAN ASYLUM SEEKERS IN WORKING LIFE нZ қ0ҚҚ вıХınНК SЮrТвО’ НО EЬКН rОУТЦТ НönОЦТnНО хıФКn КвКФХКnЦКХКr ЯО НО Тх ЬКЯКş ЬОЛОЛТвle zorunlu РöхО ЦКrЮг ФКХКn SЮrТвОХТХОr, ЛЮ гorЮnХЮ Рöх nОЭТМОЬТnНО öгОХХТФХО SЮrТвО’вО Ьınır oХКn TürФТвО, LüЛnКn, оrНün РТЛТ üХФОХОr ЛКşЭК oХЦКФ üгОrО; НТХТnТ, ФüХЭürünü ЛТХЦОНТФХОrТ вКЛКnМı üХФОХОrО ЬığınКrКФ СКвКЭЭК ФКХЦК ЦüМКНОХОЬТ ЯОrЦОФЭОНТrХОr. KТЭХОЬОХ СКХНО Рöх ОНОn SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr, ТхТnНО ЛЮХЮnНЮФХКrı вoФЬЮХХЮФ ЯО вoФЬЮnХЮФ ТХО ЛТrХТФЭО ЬığınНıФХКrı üХФОХОrНО; ЛКrınЦК, ОФonoЦТФ, ОğТЭТЦ, ЬКğХıФ ЯО хКХışЦК СКвКЭınК ФКЭıХıЦ РТЛТ ЛКşХıФХКr КХЭınНК хОşТЭХТХТФ РöЬЭОrОn ЛТrхoФ ЬorЮnХКrХК ФКrşı ФКrşıвК ФКХЦışХКrНır. SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın вКşКНıФХКrı ЛЮ ЬorЮnХКrНКn Оn önОЦХТЬТ oХКn ОФonoЦТФ гorХЮФХКr, onХКrı ЛЮХЮnНЮФХКrı вОrХОrНОФТ ТşЯОrОnХОrТn ПırЬКЭхıХıФ КğınК НüşürЦüş ЯО SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr ФКвıЭ Нışı РüЯОnМОЬТг ТşХОrНО; ЮМЮг ТşРüМü oХКrКФ хКХışЦКвК ЦОМЛЮr ФКХЦışХКrНır. BЮ хКХışЦКНК; BЮrЬК ЯО ŞКnХıЮrПК ТХХОrТЦТгНО вКşКвКn SЮrТвОХТ ТşхТХОr ТХО вКpЭığıЦıг РörüşЦОХОr ЬonЮМЮnНК SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦК СКвКЭınНК ФКrşıХКşЭıФХКrı ЬorЮnХКr ОХО КХınЦışЭır. Anahtar Kelimeler: Göх, TürФТвО, SЮrТвОХТ SığınЦКМıХКr, кКХışЦК HКвКЭı. JEL Kodları: J15, Z18. ABSTRACT İn 2011, the Syrians are exposed to forced migration because of the under the Assad regime in uprisings and civil war.As a result, this forced migration Syrians, particularly Syria which borders to Turkey, Lebanon, Jordan, mainly in countries like, They are taking refuge in foreign countries fighting for survival that don’t know language and culture. Syrian asylum seekers who migrated in mass, they are faced with poverty and deprivation in the country; housing, economic, education, health and participation in working life under such titles as varied faced many challenges. The economic difficulties that are most important to these problems of Syrian asylum seekers have put them in a network of opportunism in the places where they are located and Syrian asylum seekers had to work as cheap labor in informal precarious works. In this study; Bursa and Sanliurfa living in our province, As a result of the interviews with the Syrian workers, the problems encountered by the asylum seekers in working life have been discussed. Keywords: Migration, Turkey, Syrian Refugees, Working Life, JEL Codes: J15, J18. 183 ВКloЯК оЧТЯОЫЬТtОЬТ, İİBF, ÇКlışЦК EkoЧoЦТЬТ ЯО EЧНüЬtЫТ İlТşkТlОЫ BölüЦü, нğЫОtТЦ овОЬТ; ВКloЯК/TоRKİВE; [email protected] 184 HКЫЫКЧ оЧТЯОЫЬТtОЬТ, HКЫЫКЧ оЧТЯОЫЬТtОЬТ SoЬвКl BТlТЦlОЫ MВO, PКzКЫlКЦК ЯО RОklКЦМılık BölüЦü, нğЫОtТЦ овОЬТ, ŞКЧlı-UЫПК/TоRKİВE; ЦkЮМЮkoРlЮ@СКЫЫКЧ.ОНЮ.tЫ 185 ВКloЯК оЧТЯОЫЬТtОЬТ, , İİBF, ÇКlışЦК EkoЧoЦТЬТ ЯО EЧНüЬtЫТ İlТşkТlОЫ BölüЦü, SoЬвКl PolТtТkК ВL. нğЫОЧМТЬТ; ВКloЯК/TоRKİВE; kКвЫКЦИЛКСКЫ@СotЦКТl.МoЦ 265 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 GİRİŞ оХФОХОrТnНОФТ Тх ЬКЯКş вüгünНОn вОrТnНОn КвrıХЦКФ гorЮnНК ФКХКn SЮrТвОХТ ЯКЭКnНКşХКr қ0ҚҚвıХınНКn ТЭТЛКrОn üХФОХОrТnТn РünОв ЯО ФЮгОвТnНО ЛЮХЮnКn ФoЦşЮ üХФОХОrТnО ЬığınЦКФ гorЮnНК ФКХЦışХКrНır. KoЦşЮ üХФОХОrО ЬığınКn ФКвıЭХı SЮrТвОХТ ЬКвıЬı BMMВK ЯОrТХОrТnО РörО 4.8Қ0.қҚ6’вК ЮХКşЦışЭır. MıЬır, IrКФ, оrНün ЯО LüЛnКn'НК ФКвıЭХı қ,Қ ЦТХвon SЮrТвОХТ, KЮгОв AПrТФК'НК ТЬО ФКвıЭХı қ9,000'НОn ПКгХК SЮrТвОХТ ЛЮХЮnЦКФЭКНır. TürФТвО’НО ТЬО SЮrТвОХТХОrТn ЬКвıЬı қ,7 ЦТХвonК ЮХКşЦışЭır (http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php). оХФОХОrТnНОФТ ЬКЯКşın ЬonК ОrЦОЦОЬТ nОНОnТвХО üХФОХОrТnО РОrТ НönОЦОвОn SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr ЬığınНıФХКrı üХФОХОrНО ЛКrınЦК, ЬКğХıФ ЯО ЛОЬХОnЦО, хoМЮФХКrın ОğТЭТЦХОrТnО НОЯКЦ ОНОЦОЦОХОrТ, ЬoЬвКХ НışХКnЦК РТЛТ ЛТrхoФ ЬorЮnХК ФКrşı ФКrşıвК ФКХЦКФЭКХКr. BЮ ЬorЮnХКrın вКnı ЬırК вКşКНıФХКrı Оn ЛüвüФ ЬorЮn ТЬО ОФonoЦТФ вoФЬЮnХЮФ ТхТnНО ЛЮХЮnЦКХКrıНır. ВКЬКХ oХКrКФ хКХışЦК СКФХКrının НК ЛЮХЮnЦКЦКЬı ЬorЮnХКrını НКСК НК НОrТnХОşЭТrЦОФЭОНТr. AnМКФ хКХışЦК СКФХКrıвХК ТХРТХТ НüгОnХОЦОХОr OМКФ қ0Қ6’НК ЭКЦКЦХКnКЛТХЦТş ЯО onХКrК ЛЮ СКФ вКЬКХ oХКrКФ Ьon ЛТr ЬОnО ТхОrТЬТnНО ЯОrТХЦТşЭТr. BЮnК rКğЦОn хКХışЦК СКвКЭХКrınНК вКşКНıФХКrı ЬorЮnХКr хöгüЦХОnОЦОЦТşЭТr. SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın TürФТвО’вТ ЬКНОМО ЛТr ЬığınКМКФ вОr oХКrКФ вК НК РОхТş üХФОЬТ oХКrКФ РörЦОХОrТ ЬОЛОЛТвХО SЮrТвОХТХОr ЬКНОМО СКвКЭЭК ФКХКЛТХЦОФ, Рünü ФЮrЭКrЦКФ ТхТn РОхТМТ ТşХОrНО НüşüФ üМrОЭХОrХО хКХışЦКвК rКгı oХЦКФЭК ОşТЭ ТşО ОşТЭ üМrОЭ СКФФını ОХНО ОНОЦОЦОФЭОХОr. BЮ НЮrЮЦ ТЬО ТşЯОrОnХОrТn ХОСТnО РОХТşЦОФЭО, ТşЯОrОnХОr ЬığınЦКМıХКrı ЬТРorЭКЬıг, РüЯОnМОЬТг, ФКвıЭ Нışı хКХışЭırЦКФЭК ЯО ТşЯОrОnХОr, СКФЬıг ФКгКnх ЯО СКФЬıг ФКr SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr üгОrТnНОn ОХНО ОЭЦОФЭОНТr. BЮ хКХışЦК, SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦК СКвКЭınНК ФКrşıХКşЭıФХКrı ЬorЮnХКrı ТrНОХОЦОФ КЦКМıвХК вКФХКşıФ oХКrКФ Қ00 ЛТn ЬığınЦКМının ЛЮХЮnНЮğЮ BЮrЬК ТХТnНО ЯО вТnО вКФХКşıФ oХКrКФ 400 ЛТn ЬığınЦКМının ЛЮХЮnНЮğЮ ŞКnХıЮrПК ТХТnНО 35 SЮrТвОХТ КТХО ТХО РörüşüХОrОФ СКгırХКnЦışЭır. 1. ULUSLARARASI GнÇ VE ULUSLARARASI GнÇE İLİŞKİN KAVRAMLAR 1.1. UlЮЬlКЫКЫКЬı Göç ЯО TüЫlОЫТ Göх oХРЮЬЮ ТnЬКnХıФ ЭКrТСТ ФКНКr ОЬФТ oХЦКФХК ЛОrКЛОr Ьon вıХХКrНК НünвКnın ПКrФХı вОrХОrТnНО вКşКnКn ЬКЯКşХКr, вoФЬЮХХЮФХКr, вoФЬЮnХЮФХКr вК НК ЛКşФК ЬОЛОpХОr ЮХЮЬХКrКrКЬı Рöх СКrОФОЭХТХТğТnТ КrЭЭırЦışЭır. BТr ФТşТnТn вК НК ЛТr РrЮp ТnЬКnın ЛТr НОЯХОЭ ЬınırХКrı ТхОrТЬТnНОФТ вОr НОğТşЭТrЦО НЮrЮЦЮ вК НК ЮХЮЬХКrКrКЬı ЬınırХКrı РОхОrОФ ЛКşФК ЛТr вОrО РТЭЦО НЮrЮЦЮ Рöх oХКrКФ ЭКnıЦХКnЦКФЭКНır. BЮ Рöх СКrОФОЭХТХТğТnТn üХФОНОn üХФОвО вКnТ üХФО ЬınırХКrı КşıХКrКФ РОrхОФХОşЭТrТХЦОЬТ НЮrЮЦЮНЮr. BЮ ЛКğХКЦНК ЮХЮЬХКrКrКЬı Рöх, ФТşТХОrТn ФОnНТ üХФОХОrТnТ ЛırКФıp НКСК ТвТ ФoşЮХХКrНК вКşКЦКФ ЯО СКвКЭХКrını ТНКЦО ОЭЭТrЦОФ ТхТn ЛКşФК üХФОХОrО гorЮnХЮ вК НК РönüХХü ЛТr şОФТХНО РТЭЦОЬТ НЮrЮЦЮНЮr. BТrХОşЦТş MТХХОЭХОrО РörО ЮХЮЬХКrКrКЬı РöхЭОn ЛКСЬОНТХОЛТХЦОЬТ ТхТn Рöх ОНОn ФТşТХОrТn; üХФОХОrТnНОn КвrıХКrКФ ЛКşФК ЛТr üХФОНО вКşКЦКвК ЛКşХКЦКХКrının ЛТr вıХНКn НКСК ПКгХК ЬürОХТ oХЦКЬı РОrхОğТ КrКnЦКФЭКНır (AФЬoв, қ0Ққ: қ94) . BЮ Рöх СКrОФОЭХТХТğТnТ РОrхОФХОşЭТrОn ФТşТ вК НК ФТşТ РrЮpХКrınК РöхЦОn НОnТХЦОФЭОНТr. KТşТХОrТn Рöх ОЭЦОЬТnО вoХ КхКn nОНОnХОr КrКЬınНК ОФonoЦТФ ЯО ЬoЬвКХ nОНОnХОr oХКЛТХОМОğТ РТЛТ ЬКЯКş, НoğКХ КПОЭХОr вК НК ЬТвКЬКХ nОНОnХОr РТЛТ гorЮnХЮ Рöх ОЭЦОХОrТnО вoХ КхКn ЬОЛОpХОrНО oХКЛТХЦОФЭОНТr. ВКnТ РöхХОr РönüХХü oХКЛТХОМОğТ РТЛТ гorЮnХЮ oХКrКФ НК РОrхОФХОşОЛТХЦОФЭОНТr (Es, Oktay, 2015: 384). BТr üХФОвО вönОХТФ Рöх КФıЦХКrı НüгОnХТ Рöх хОrхОЯОЬТnНО РОrхОФХОşЦОФЭО ТЬО вКЬКХ Рöх, НüгОnЬТг ЛТr şОФТХНО РОrхОФХОşЦОФЭО ТЬО вКЬК Нışı РöхЭОn ЛКСЬОНТХЦОФЭОНТr.. өüгОnЬТг Рöх ФonЮЬЮnНК КхıФ ЯОвК РОnОХ ФКЛЮХ РörОn ЛТr ЭКnıЦ вoФЭЮr. HОНОП üХФОХОrТ КхıЬınНКn, ЛТr üХФОвО вКЬКНışı РТrТş вКpЦКФ ЯОвК ЛТr üХФОНО вКЬКНışı şОФТХНО ФКХЦКФ ЯОвК хКХışЦКФ КnХКЦınК РОХЦОФЭОНТr. GönНОrОn üХФО КхıЬınНКn ТЬО, ЛТr ФТşТnТn РОхОrХТ ЛТr pКЬКporЭЮ ЯОвК ЬОвКСКЭ ЛОХРОЬТ oХЦКНКn ЮХЮЬХКrКrКЬı ЛТr Ьınırı РОхЦОЬТ ЯОвК üХФОНОn КвrıХЦКФ ТхТn ТНКrТ ФoşЮХХКrı вОrТnО РОЭТrЦОЦОЬТ РТЛТ НЮrЮЦХКrНК НüгОnЬТгХТФ Ьöг ФonЮЬЮНЮr. AnМКФ, “вКЬКНışı Рöх” ЭОrТЦТnТ РöхЦОn ФКхКФхıХığı ЯО ТnЬКn ЭТМКrОЭТвХО ФıЬıЭХКЦКФ РТЛТ ЛТr ОğТХТЦ Ьöг ФonЮЬЮНЮr. AвrıМК ЛЮ НüгОnЬТг/вКЬКНışı РöхХОrНО ФТşТ/ФТşТХОr вКЬКНışı РТrТş ЯОвК ЯТгОnТn РОхОrХТХТФ ЭКrТСТnТn ЬonК ОrЦОЬТ вüгünНОn ЭrКnЬТЭ ЯОвК ОЯ ЬКСТЛТ üХФОНО СЮФЮФТ ЬЭКЭüНОn вoФЬЮn ФТşТ/ФТşТХОrНТr. BЮ ЭОrТЦ, ЛТr üХФОвО РТrТş ФЮrКХХКrını ТСХКХ ОНОn ЦüХЭОМТХОr ЯО ОЯ ЬКСТЛТ üХФОНО ФКХЦК ТгnТ ЛЮХЮnЦКвКn НТğОr ФТşТХОr ТхТn РОхОrХТНТr (Göх TОrТЦХОrТ SöгХüğü, қ009: Қ4-15). GОnОХ oХКrКФ ЮХЮЬХКrКrКЬı Рöх хОşТЭХОrТnНОn oХКn ЛОвТn Рöхü ЯО ТşхТ РöхХОrТ РönüХХü Рöх ФКpЬКЦınНК; ЦüЛКНОХО Рöхü ЯО ЬТвКЬКХ ФКвnКФХı Рöх ТЬО гorЮnХЮ Рöх ФКpЬКЦınНК НОğОrХОnНТrТХЦОФЭОНТr. 266 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 1.2. GöçЦОЧlОЫО VОЫТlОЧ StКtülОЫ “MültОМТ, SığıЧЦКМı, ŞКЫtlı MültОМТ, GОçТМТ KoЫЮЦК ЯО İkТЧМТl KoЫЮЦК” “MüХЭОМТ, şКrЭХı ЦüХЭОМТ, ЬığınЦКМı, РОхТМТ ФorЮЦК ЯО ТФТnМТХ ФorЮЦК” ЮХЮЬХКrКrКЬı Рöх oХРЮЬЮвХК ТХТşФТХОnНТrТХОn НКСК НoğrЮЬЮ Рöхü РОrхОФХОşЭТrОn ФТşТХОrТn вКnТ РöхЦОnХОrТn ОНТnЦТş oХНЮФХКrı ЬЭКЭü ТХО ТХРТХТ oХКn НТğОr ФКЯrКЦХКr oХКrКФ ФКrşıЦıгК хıФЦКФЭКНır. ВКЛКnМıХКr ЯО UХЮЬХКrКrКЬı KorЮЦК KКnЮnЮ 6Қ. MКННОЬТnО РörО MüХЭОМТ; “Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında mülteci statüsü verilir” (ВКЛКnМıХКr ЯО UХЮЬХКrКrКЬı Koruma Kanunu, 2013: 27). ВКЛКnМıХКr ЯО UХЮЬХКrКrКЬı KorЮЦК KКnЮnЮ 6қ. MКННОЬТnО РörО ŞКrЭХı MüХЭОМТ; “Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir” (ВКЛКnМıХКr ЯО UХЮЬХКrКrКЬı KorЮЦК KКnЮnЮ, қ0Қ3: қ7). İФТnМТХ ФorЮЦК ТЬО ЦüХЭОМТ ЯОвК şКrЭХı ЦüХЭОМТ oХКrКФ nТЭОХОnНТrТХОЦОвОn, КnМКФ ЦОnşО üХФОЬТnО ЯОвК ТФКЦОЭ üХФОЬТnО РОrТ РönНОrТХНТğТ ЭКФНТrНО; К) нХüЦ МОгКЬınК ЦКСФûЦ oХКМКФ ЯОвК öХüЦ МОгКЬı ТnПКг ОНТХОМОФ, Л) İşФОnМОвО, ТnЬКnХıФ Нışı вК НК onЮr ФırıМı МОгК ЯОвК ЦЮКЦОХОвО ЦКrЮг ФКХКМКФ, М) UХЮЬХКrКrКЬı ЯОвК üХФО РОnОХТnНОФТ ЬТХКСХı хКЭışЦК НЮrЮЦХКrınНК, КвrıЦ РöгОЭЦОвОn şТННОЭ СКrОФОЭХОrТ nОНОnТвХО şКСЬınК вönОХТФ МТННТ ЭОСНТЭХО ФКrşıХКşКМКФ, oХЦКЬı nОНОnТвХО ЦОnşО üХФОЬТnТn ЯОвК ТФКЦОЭ üХФОЬТnТn ФorЮЦКЬınНКn вКrКrХКnКЦКвКn ЯОвК Ьöг ФonЮЬЮ ЭОСНТЭ nОНОnТвХО вКrКrХКnЦКФ ТЬЭОЦОвОn вКЛКnМı вК НК ЯКЭКnЬıг ФТşТвО, ЬЭКЭü ЛОХТrХОЦО ТşХОЦХОrТ ЬonrКЬınНК ЯОrТХОn ЬЭКЭüвü ТПКНО ОЭЦОФЭОНТr ( http://www.goc.gov.tr/icerik3/ ikincil-koruma_409_546_551: 05.04.2016 ). 1.2.1. GОçТМТ KoЫЮЦК: SЮЫТвОlТ SığıЧЦКМılКЫ нЫЧОğТ SЮrТвО’НО вКşКnКn ТnЬКnТ ФrТгТn ЛüвüЦОЬТ ЬonЮМЮnНК 300-400 kadar Suriye ЯКЭКnНКşının, қ9.04.қ0ҚҚ ЭКrТСТnНО HКЭКв ТХТ ВКвХКНКğı ТХхОЬТnНОФТ ӨТХЯОРöгü Ьınır ФКpıЬınК НoğrЮ СКrОФОЭХОnЦОЬТ, SЮrТвО’НОn TürФТвО’вО вönОХТФ ЛТr ЭopХЮ nüПЮЬ СКrОФОЭТnТn ТХФ КНıЦını oХЮşЭЮrЦЮşЭЮr. TürФТвО, қ0ҚҚ вıХının NТЬКn КвınНКn ТЭТЛКrОn, SЮrТвО’НОn КвrıХЦКвК гorХКnЦış ФТşТХОrТn КnТ РОХТşОn ФТЭХОЬОХ КФınХКrıвХК ФКrşı ФКrşıвК ФКХЦışЭır. SЮrТвО’НОФТ НЮrЮЦЮn МТННТвОЭТnТ ФorЮЦКЬı ЯО ЬığınЦКМıХКrın üХФОХОrТnО РüЯОnХТ НönüşХОrТnО ТЦФсn ЯОrОМОФ ФoşЮХХКrın СОnüг ЬКğХКnКЦКЦış oХЦКЬı nОНОnТвХО Ьöг ФonЮЬЮ ЬığınЦКМıХКrК СТхЛТr ön ФoşЮХ КrКnЦКНКn РОхТМТ ФorЮЦК ЬКğХКnЦКФЭКНır (http://www.goc.gov.tr/files/files/goc_tasar%C4%B1m_icler.pdf ). AхıФ KКpı PoХТЭТФКЬı ТгХОвОrОФ гor НЮrЮЦНКФТ вОrТnНОn ОНТХЦТş ТnЬКnХКrК ФЮМКФ КхКn TürФТвО’НО; қ0Қ6 вıХı ТЭТЛКrТ ТХО ЬКвıХКrı 3 ЦТХвonЮ ЛЮХКn РОхТМТ ФorЮЦК КХЭınНКФТ SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr ТхТn Қ0 ТХНО қ6 ЭКnО ЛКrınЦК ЦОrФОгТ ФЮrЮХЦЮşЭЮr. AnМКФ SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın вКФХКşıФ oХКrКФ қ50 ЛТnТ ЛЮ ЛКrınЦК mОrФОгХОrТnНО ФКХЦКФЭК ТФОn РОrТвО ФКХКn SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr ФКЦpХКrın ФКpКЬТЭОХОrТnТn НoХЮ oХЦКЬı вК НК ЛКşФК ЬОЛОpХОrХО ЛЮrКХКrК РТrОЦОвОn ЬığınЦКМıХКr ЛКrınЦК ЦОrФОгХОrТ НışınНК ФОnНТ ЬınırХı ТЦФКnХКrı ЯО НüгОnХТ oХЦКвКn ТnЬКnТ вКrНıЦХКrХК вКşКЦКвК хКХışЦКФЭКНırХКr (SЮrТвО’НОn İЬЭКnЛЮХ’К GОХОn SığınЦКМıХКrı İгХОЦО PХКЭПorЦЮ, қ0Қ3: ҚҚ) . Tablo 1: ВıХХКrК GörО GОхТМТ KorЮЦК KКpЬКЦınНКФТ SЮrТвОХТХОr 267 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 Kaynak: http://www.goc.gov.BЮ ЛКğХКЦНК TürФТвО’НОФТ ФКвıЭ КХЭınК КХınКn вКФХКşıФ 3 ЦТХвon ЬığınЦКМının хoğЮ ТХФ РrЮpЭКn гТвКНО ТФТnМТ, üхünМü ЯО НörНünМü РrЮp ТхОrТЬТnНО вОr КХКn ТnЬКnХКrНır. (AЭКЦКn, қ0Қ4). 2. TоRKİВE’DEKİ SURİВELİ SIĞINMACILARIN GENEL OLARAK KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın üХФОХОrТnНОФТ ЬКЯКşın ЮгКЦКЬı ЯО üХФОХОrТnО РОrТ НönОЦОЦОХОrТ НЮrЮЦЮ; ЬığınНıФХКrı вОrХОrНО хoğЮ SЮrТвОХТХОrТ вОnТ ЛТr СКвКЭК ЭЮЭЮnКЛТХЦО ЬКЯКşı ТХО ФКrşı ФКrşıвК ЛırКФЦışЭır. SığınЦКМıХКrın ЛüвüФ хoğЮnХЮğЮ TürФхО ФonЮşКЦКЦКФЭК ЯО oХЮЦЬЮг НЮrЮЦХКr ФКrşıЬınНК nОrОвО ЛКşЯЮrКМКğını ЛТХЦОЦОФЭОНТr. ВКşКНıФХКrı ТХ ЯО ТХхОХОrО РörО НОğТşТФХТФ РöЬЭОrОn ЬorЮnХКrХК вüг вüгО oХКn ЬığınЦКМıХКrın orЭКФ ЬorЮnХКrı вОЭОrХТ ЛКrınЦК, ЬКğХıФ ЯО ЛОЬХОnЦО oХКnКФХКrınК ЬКСТp oХЦКЦКХКrı, ФüХЭürОХ ЮвЮЦЬЮгХЮФ ЯО хoМЮФХКrın ОğТЭТЦХОrТnО НОЯКЦ ОНОЦОЦОХОrТ ЯО ЬoЬвКХ НışХКnЦКвК ЦКrЮг ФКХЦКХКrıНır (SЮrТвО’НОn İЬЭКnЛЮХ’К GОХОn SığınЦКМıХКrı İгХОЦО PХКЭПorЦЮ, қ0Қ3: ҚҚ). AnМКФ; ЬığınЦКМıХКrın Лu uzun zorlu ЬürОхЭО, вКşКНıФХКrı Оn önОЦХТ ЬorЮn; ОФonoЦТФ ЬorЮnХКr ТХО ЦüМКНОХО ОЭЦОФ гorЮnНК ФКХЦКХКrıНır. SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın ТхТnНО ЛЮХЮnНЮğЮ ОФonoЦТФ вoФЬЮnХЮФХКr onХКrı ЛКrınКЦКЦК ЯО Оn ЭОЦОХ ТnЬКnТ ТСЭТвКхХКrı ЛТХО ФКrşıХКвКЦКЦК РТЛТ НЮrЮЦХКrХК ФКrşı ФКrşıвК ЛırКФЦış, ТnЬКnХıФ onЮrЮnК вКФışЦКвКМКФ ФoşЮХХКrНК вКşКЦКФ гorЮnНК ЛırКФЦışЭır. 2.1. BКЫıЧЦК İlО İlРТlТ SoЫЮЧlКЫ SığınЦКМıХКrın хoğЮ ОФonoЦТФ КnХКЦНК ЬorЮn вКşКЦКФЭКНır. BЮ НК ЬığınЦКМıХКrın ЛüвüФ ЛТr ФıЬЦının ОФonoЦТФ nОНОnХОrНОn öЭürü ЛКrınЦК ЬorЮnЮ вКşКНığı КnХКЦınК РОХЦОФЭОНТr. MüХЭОМТХОr хoğЮ ЬОПОr ФКrşıХКşЭıФХКrı ЛКrınЦК ЬorЮnЮ ТХО ЛКş ОНОЛТХЦОФ ТхТn ЛТr КrКНК вКşКЦКФЭК ЯОвК НüşüФ üМrОЭХТ ЬКğХıФЬıг ОЯХОr ЭЮЭЦКФ гorЮnНК ФКХЦКФЭКНırХКr(http://www.multeci.net/index.php?option=com_content&view=article & id = 67&IЭОЦТН=56). KКЦpХКrНКФТ ЦüХЭОМТХОr ЛОХХТ oХКnКФХКrК ЬКСТp ТФОn НışКrı НК ФКХКnХКr ЛЮnХКrНКn ЦКСФûЦ НЮrЮЦНКНırХКr. TürФТвО’НОФТ ЦОЯМЮЭ ФКЦpХКrın НışınНК вКşКвКn ЬığınЦКМıХКr ФОnНТ ТЦФсnХКrıвХК TürФТвО’nТn НОğТşТФ вОrХОrТnНО ЛКrınЦКвК хКХışЦКФЭКНırХКr. SığınЦКМıХКrın ЛТr ФıЬЦı TürФТвО’НОФТ КФrКЛКХКrının вКrНıЦХКrıвХК ФКХırФОn ЛТr ФıЬЦı ТЬО ТгЛО вОrХОrНО pКrФХКrНК вКşКЦКвК хКХışЦКФЭКНırХКr. BОХХТ ЛТr ФОЬТЦ НО 268 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 ФОnНТ ТЦФсnХКrıвХК ФТrКХКНıФХКrı ОЯХОrНО oЭЮrЦКФЭКНırХКr. HОr nО ФКНКr pОФ хoФ вОrХТ SТЯТХ TopХЮЦ KЮrЮХЮşЮ ЛЮ ФТşТХОrТn вКrНıЦınК ФoşЬК ЛТХО вКpıХКn вКrНıЦХКr ЬürОФХТ ЯО ЬınırЬıг oХЦКНığı ТхТn вОЭОrЬТг ФКХЦКФЭКНır (ӨКnвЮrЭ, қ0Қ5:Қ36). KКЦp НışınНК вКşКвКn SЮrТвОХТХОr ЛüвüФ orКnНК ЬoЬвoОФonoЦТФ НüгОвТ НüşüФ ЬОЦЭХОrНО, РОnОХХТФХО ФonЮЭ oХКrКФ ФЮХХКnıХЦКФ ТхТn ОХЯОrТşХТ oХЦКФЭКn ЮгКФ ЛТnКХКr вК НК ЛКrКФК şОФХТnНОФТ вКpıХКrНК вКşКЦХКrını ЬürНürЦОФЭОНТrХОr. ВüФЬОФ ФТrКХКrı öНОвОЛТХОnХОr хoФ НüşüФ ЬЭКnНКrЭХı ОЯХОrНО вКşКЦКФЭК; вОЭОrХТ ЦКННТ ТЦФсnı oХЦКвКnХКr ТЬО ЦОЭrЮФ ЛТnКХКrНК (%Қ3-16), derme-хКЭЦК хКНırХКrНК (%Қ0) вКşКЦКФЭКНır. HКЭЭК ЬığınЦКМıХКr ОФonoЦТФ НЮrЮЦХКrıвХК ТХТşФТХТ oХКrКФ ЛТr СКnОвТ ЛТrНОn ПКгХК КТХО ЛТr КrКНК вКşКвКrКФ pКвХКşЦКФЭКНırХКr (BКСКНır, кТхОФХТoğХЮ, MЮЭ, UхФЮ, VКroХ, қ0Қ6: 34-35). 2.2. Ekonomik Sorunlar SığınЦКМıХКrın nОrОНОвЬО ЭКЦКЦının (%94,7) ОФonoЦТФ ЬıФınЭı вКşКНığı НüşünüХЦОФЭОНТr. ВОrТnНОn ОНТnТХОn ТnЬКnХКr üХФОХОrТnНОn РОХТrФОn РОЭТrОЛТХНТФХОrТ pКrК ЯКrЬК ЛТЭЦТş, КХНıФХКrı ЬınırХı вКrНıЦ гКЭОn yОЭЦОНТğТ ЯО хКХışЦК СКФХКrı oХЦКНığı ТхТn хКХışЦК СКФХКrı oХЬК НК хКХışЦК ТгТnХОrТ oХЦКНığı ТхТn ОФ РОХТr НО ОХТnО РОхЦОвОn ЬığınЦКМıХКr ОФonoЦТФ ЬıФınЭıХКr вКşКЦКФЭКНırХКr (http://www.multeci.net/index.php? option=com_content&view=article&id=67&Itemid=56). SığınЦКМıХКrК вКpıХКn вКrНıЦХКr ЮгЮn НönОЦНО вОЭОrХТ oХЦКЦКФЭК ЯО РОхТМТ ЯО ЬınırХıНır. BЮ ЛКğХКЦНК ФОnНТ ОФonoЦТФ öгРürХüğünО ФКЯЮşКЦКвКn ЯО birilerinin вКrНıЦınК ЬürОФХТ ТСЭТвКМı oХКn ФТşТХОrТn, STK’ХКrНКn вК НК НТğОr вКrНıЦ ФЮrЮХЮşХКrınНКn ТЬЭОr КвnТ ТЬЭОrЬО НО nКФНТ вКrНıЦ КХЦКЬı, вoФЬЮХХЮğЮnК ЯО СКвКЭЭКФТ РОrТ ФКХЦışХığınК хöгüЦ oХКЦКЦКФЭКНır. кКХışЦК ТгТnХОrТ oХЦКвКn ЬığınЦКМıХКr ФКвıЭ Нışı хКХışЭırıХЦКФЭК ЯО хКХışЦКХКrı ФКrşıХığınНК СКФ ОЭЭТФХОrТ pКrКвı ЛТХО КХКЦКЦКФЭКНırХКr. SığınЦКМıХКr, ЦКrУТnКХ ТşХОrНО хКХışКrКФ вК НК ЛКşФК üХФОХОrНОФТ КФrКЛКХКrınНКn pКrК вКrНıЦı ТЬЭОвОrОФ СКвКЭХКrını НОЯКЦ ОЭЭТrЦОФЭОНТrХОr (KКХКвМı, қ0Қ4: Қ0). SURİВELİ SIĞINMACILAR VE ÇALIŞMA HAВATI 3.1.TüЫkТвО’НОkТ SЮЫТвОlТlОЫТЧ ÇКlışЦК HКklКЫı KoЧЮЬЮЧНКkТ ВКЬКl MОЯzЮКt ЯО İlРТlТ DüzОЧlОЦОlОЫ BТХТnНТğТ üгОrО Қ5.0Қ.қ0Қ6 ЭКrТС önМОЬТ TürФТвО’НО вКЛКnМıХКrın хКХışКЛТХЦОЬТ 48Қ7 ЬКвıХı “ВКЛКnМıХКrın кКХışЦК İгТnХОrТ HКФФınНК KКnЮn” Юn СüФüЦХОrТnО ЛКğХıНır. SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr НК üХФОвО ТХФ РТrТş вКpЭıФХКrı гКЦКn ЛЮ ФКnЮn ФКpЬКЦınК НКСТХ oХЦЮşХКrНır. AnМКФ ФКnЮn ФКpЬКЦınНКФТ “вКЛКnМı” ФКЯrКЦı ЬОЛОЛТвХО ЦОЯМЮЭ SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın %3 ‘ünün КХЭınНКФТ ЛТr nüПЮЬЮ ФКpЬКЦış ЯО хoФ Кг ЬКвıНК ЬığınЦКМı хКХışЦК СКФФınК ЬКСТp oХЦЮşЭЮr. NТЬКn қ0ҚҚ ЬonrКЬınНК SЮrТвОХТХОr ТхТnНО pКЬКporЭЮ ТХО TürФТвО’вО РТrТş вКpКn вКФХКşıФ 80 ЛТn ФТşТ ТхТn ФКвıЭ КХЭınК КХınЦК ЯО ТФКЦОЭ ТгnТ, КФКЛТnНО НО хКХışЦК ТгnТ ЯОrТХЦОЬТ ФonЮЬЮnНК önОЦХТ ФoХКвХıФХКr ЬКğХКnЦışЭır. AnМКФ pКЬКporЭЬЮг вК НК “НüгОnЬТг/ТХХОРКХ” вoХХКrНКn TürФТвО’вО РТrТş вКpКnХКrın СОЦ oЭЮrЦК/ТФКЦОЭ, СОЦ НО хКХışЦК ТгТnХОrТ ФonЮЬЮnНК МТННТ ЬorЮnХКr вКşКnЦışЭır (ErНoğКn, оnЯОr, қ0Қ5: 4Қ). кКХışЦК ЯО SoЬвКХ GüЯОnХТФ BКФКnХığı’nın вürüЭЭüğü хКХışЦК хОrхОЯОЬТnНО, қ0Қ3 ЭКrТСТnНО хıФКrıХКn ВКЛКnМıХКr ЯО UХЮЬХКrКrКЬı KorЮЦК KКnЮnЮ, ЮХЮЬХКrКrКЬı ФorЮЦКНКn вКrКrХКnКnХКr ТхТn хКХışЦК ТгnТ КХЦК вoХЮnЮ КхıФ ЭЮЭКrФОn РОхТМТ ФorЮЦКНКn вКrКrХКnКnХКrın ОrТşТЦО ТХТşФТn НüгОnХОЦО РОЭТrЦОЦТşЭТr. қ0Қ4 EФТЦ КвınНК хıФКrıХКn “GОхТМТ KorЮЦК ВönОЭЦОХТğТ” ЯО қ0Қ6 OМКФ КвınНК хıФКrıХКn “GОхТМТ ФorЮЦКНКn SКğХКnКn ВКЛКnМıХКrК кКХışЦК İгnТ VОrТХЦОЬТnО İХТşФТn ВönОЭЦОХТФ”, СüФüЦОЭТn ЛЮ КХКnНК КЭЭığı Оn ЬoЦЮЭ КНıЦХКrНКn ЛТrТ oХЦЮşЭЮr (оЬЭün, қ0Қ6: 5). ққ EФТЦ қ0Қ4 вıХınНК хıФКrıХКn GОхТМТ KorЮЦК ВönОЭЦОХТğТ’nТn қ9. MКННОЬТnО РörО: GОхТМТ ФorЮЦК ФТЦХТФ ЛОХРОЬТnО ЬКСТp oХКnХКr BКФКnХКr KЮrЮХЮnМК ЛОХТrХОnОМОФ ЬОФЭörХОrНО, Тş ФoХХКrınНК ЯО МoğrКПТ КХКnХКrНК хКХışЦК ЯО SoЬвКХ GüЯОnХТФ BКФКnХığınК ЛКşЯЮrКrКФ хКХışЦК ТгnТ КХКЛТХОМОğТ ЯО РОхТМТ ФorЮЦКХКrı ЬonК ОrНТğТnНО ТЬО ЛЮ ФКpЬКЦНК ЯОrТХОn хКХışЦК ТгТnХОrТnТn ЬonК ОrОМОğТ ЛОХТrЭТХЦТşЭТr ( RОЬЦТ GКгОЭО: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141022-15-1.pdf). AnМКФ вönОЭЦОХТğТn хıФЭığı ққ EФТЦ қ0Қ4 ЭКrТСТnНО, SЮrТвОХТХОrТn хКХışЦК СКвКЭınК вКЬКХ РТrТşХОrТnТ ЬКğХКвКМКФ ЛТr НüгОnХОЦО, TürФТвО’nТn ТхТnНО ЛЮХЮnНЮğЮ ЬТвКЬТ РünНОЦТnНОn öЭürü вürürХüğО РТrОЦОЦТş ЯО “РОхТМТ ФorЮЦК КХЭınНКФТ” SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЭırıХЦК вКЬКФХКrı НОЯКЦ ОЭЦТşЭТr (ErНoğКn, оnЯОr, қ0Қ5: 43). SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦК ТгТnХОrТnО вönОХТФ Ьon НüгОnХОЦО ТЬО, OМКФ қ0Қ6 ЭКrТСТnНО ЛКФКnХКr 269 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 ФЮrЮХЮ ЭopХКnЭıЬınНК СКгırХКnЦКЬı ФКrКrХКşЭırıХКn ЯО ŞЮЛКЭ қ0Қ6 ЭКrТСТ ТЭТЛКrТвХО вürürХüğО РТrОn BКşЛКФКnХıФ GОnОХРОЬТ ТХО РОrхОФХОşЭТrТХЦТşЭТr. BЮ НüгОnХОЦО ТХО SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr РОхТМТ ФТЦХТФ ЛОХРОХОrТnТn НüгОnХОЦОЬТnНОn 6 Кв ЬonrК ЯО ЬКНОМО ТФКЦОЭ ОЭЭТФХОrТ ТХХОrНО хКХışЦК ТгnТ ТхТn ЛКşЯЮrЮНК ЛЮХЮnЦК СКФФını elde ederek, SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrК Тş ЯОrЦОФ ТЬЭОвОn ТşвОrХОrТnО хКХışКnХКrının % Қ0’ЮnК ФКНКr SЮrТвОХТ ЬığınЦКМı хКХışЭırКЛТХЦО ТЦФсnı ЬКğХКnЦışЭır. BЮ ЬКвОНО SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr хКХışЭıФХКrı ТşХОrНО Оn Кг КЬРКrТ üМrОЭ КХЦК СКФФınК ЬКСТp oХЦЮşХКrНır. Söг ФonЮЬЮ НüгОnХОЦОНО вОr КХКn ЛКşФК ЛТr СЮЬЮЬ, ЭКrıЦ ЬОФЭörünНО хКХışЦКФ ТЬЭОвОn SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın ТгТnХОrТnТn ТЬО ЯКХТХТФХОrТn ТгТnХОrТвХО ЛОХТrХОnЦОЬТnО ЯО Квnı şОФТХНО ЬКğХıФ РörОЯХТЬТ вК НК ОğТЭТЦМТ oХКrКФ хКХışЦКФ ТЬЭОвОnХОrТn хКХışЦК ТгТnХОrТ ТхТn SКğХıФ BКФКnХığı, ВнK ЯО MТХХТ EğТЭТЦ BКФКnХığı’nın РörüşХОrТnО ЛКşЯЮrЮХЦКЬınК ФКrКr ЯОrТХЦТşЭТr (GüЯОn, қ0Қ6: 5). OМКФ қ0Қ6 ТХО РОХОn вКЬКХ НüгОnХОЦО ТХО SЮrТвОХТХОr КrЭıФ üХФОЦТгНО вКЬКХ oХКrКФ хКХışЦК СКФФı ОХНО ОЭЦТşХОrНТr. 3.2. SЮЫТвОlТ SığıЧЦКМılКЫıЧ ÇКlışЦК HКвКtıЧНК KКЫşılКştıklКЫı SoЫЮЧlКЫ SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr TürФТвО’НО вОrХОşЭТФХОrТ вОrХОrНО ЛКğıЦЬıг вК НК ЛКğıЦХı oХКrКФ хКХışЦКФЭКНırХКr. BКğıЦЬıг oХКrКФ хКХışКnХКr НКСК хoФ ФüхüФ ОЬnКП oХКrКФ ПККХТвОЭ РöЬЭОrЦОФЭО ЯО ЛЮ ТşвОrХОrТnТ ТşХОЭОnХОrТn НТХ sorunХКrı nОНОnТ ТХО onХКrНКn КХışЯОrТş вКpКnХКr НК ФОnНТ ЯКЭКnНКşХКrı oХЦКФЭКНır (LorНoğХЮ, қ0Қ5: 4қ8). BКğıЦХı oХКrКФ хКХışЦКФЭК oХКn РОхТМТ ФorЮЦК КХЭınНКФТ SЮrТвОХТХОrТn OМКФ қ0Қ6 ЭКrТСТnНОn ТЭТЛКrОn вКЬКХ oХКrКФ хКХışЦК СКФФınК ФКЯЮşЦКХКrı onХКrın хКХışЦК СКвКЭınНК ЬorЮnХКr вКşКЦКХКrınК вК НК ФКвıЭ Нışı хКХışЦКХКrınК ОnРОХ oХКЦКЦКФЭКНır. HКЭЭК гКЭОn вКвРın oХКn ФКвıЭЬıг ТşхТХТФ ЯО хoМЮФ ТşхТХТğТ ЮвРЮХКЦКХКrının КrЭЦКЬı ЛОФХОnЦОХТНТr. KКЦp НışınНК ФКХКnХКrın ОХТnО НüгОnХТ ЛТr вКrНıЦ РОхЦОНТğТnНОn, ЛКгОn STK, ЮХЮЬХКrКrКЬı ФЮrЮХЮş ЯОвК вОrОХ вönОЭТЦ вКrНıЦХКrı РОХЬО НО ОşТЭ ЯО КНТХ ЛТr НКğıХıЦ вКpıХЦКНığınНКn, Suriyelilerin НoХКвıЬıвХК СКвКЭХКrınК НОЯКЦ ОЭЦОФ ТхТn pКrК ФКгКnЦКХКrı РОrОФЦОФЭО ЯО SЮrТвОХТХОr вКpıХКn ТşТn norЦКХ üМrОЭТnТn üхЭО ЛТrТnО хКХışЦКвК rКгı oХЦКФЭКНırХКr. HТх önХОЦ КХınЦКНığı ТхТn Тş ФКгКЬı orКnХКrı ЯО ЦОЬХОФ СКЬЭКХığı rТЬФТ вüФЬОФ ТşвОrХОrТnНО хКХışЦКФЭКНırХКr. кКХışКnХКrın ЛüвüФ ЛТr ФıЬЦı хoМЮФ ЯО хoМЮФ ТşхТХОr ЮМЮг Тş РüМü oХНЮФХКrı ТхТn ОrТşФТn ТşхТХОrО ЭОrМТС ОНТХЦОФЭОНТrХОr (өОНОoğХu, 2016: 11-Ққ). өüşüФ üМrОЭХОrХО ЯО norЦКХ хКХışЦК ЬККЭХОrТnНОn хoФ НКСК ЮгЮn ЬККЭХОr хКХışКn SЮrТвОХТХОr ЭОФЬЭТХНОn ТnşККЭК, ЭКrıЦНКn Кğır ЬКnКвТвО ЛТrхoФ ПКrФХı ЬОФЭörНО ФТЦЬОnТn вКpЦКФ ТЬЭОЦОНТğТ ТşХОrНО, хoФ НüşüФ ЛТr üМrОЭХО хКХışЦКФЭКНırХКr. кoФ НüşüФ üМrОЭХОrО хКХışЭıФХКrı ТхТn хoМЮФХКrНК НсСТХ oХЦКФ üгОrО ЭüЦ КТХО ЛТrОвХОrТ хКХışЦК СКвКЭınК ФКЭıХЦКФЭКНır (KЮЭХЮ: қ0Қ5: 7-8). Suriyeli ЬığınЦКМıХКrın ТşЯОrОnХОr ТхТn ЮМЮг ТşРüМü ФКвnКğı oХЦКХКrı ЬОЛОЛТвХО ЭОrМТС ОНТХЦОХОrТ, вОrХТ ТşхТХОrХО КrКХКrınНКФТ РОrРТnХТФ ЯО хКЭışЦК rТЬФТnТ КrЭЭırЦКФЭКНır (LorНoğХЮ, қ0Қ5:4қ7). 3.3. SЮЫТвОlТ SığıЧЦКМılКЫıЧ ÇКlışЦК HКвКtlКЫıЧНКЧ KıЬК нzОtlОЫ SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦК СКвКЭınНК ФКrşıХКşЭıФХКrı ЬorЮnХКrı ТrНОХОЦОФ КЦКМıвХК СКгırХКnКn ЛЮ хКХışЦК nТЭОХ КrКşЭırЦК вönЭОЦХОrТnНОn ЦüХКФКЭ ЭОФnТğТ ФЮХХКnıХКrКФ СКгırХКnЦışЭır. ArКşЭırЦК; BЮrЬК ТХТnНО Қ7 КТХО ТХО ŞКnХıЮrПК ТХТnНО ТЬО Қ8 КТХО ТХО ЭopХКЦНК oЭЮг ЛОş КТХО ТХО РörüşüХОrОФ СКгırХКnЦışЭır. KКЭıХıЦМıХКrК хКХışЦК СКвКЭХКrı ЯО TürФТвО’НОФТ вКşКЦХКrınК НКТr ЬorЮХКr вönОХЭТХОrОФ ФКrşıХКşЭıФХКrı ЬorЮnХКr СКФФınНК ЛТХРТ ОНТnЦОФ КЦКхХКnЦışЭır. ВКpıХКn КrКşЭırЦКnın ЬonЮхХКrınК РörО: кКХışЦКвК ФКЭıХКn ФКЭıХıЦМıХКrın вКФХКşıФ oХКrКФ %7Қ’Т SЮrТвО’НО Тх ЬКЯКşın вoğЮn oХКrКФ вКşКnНığı HКХОp ЛöХРОЬТnНОn, НТğОr ФКЭıХıЦМıХКr ТЬО RКФФК, KoЛКnТ, KКЦışХı, ӨОrКЛХЮЬ ЯО ŞКЦ РТЛТ ЛöХРОХОrНОn TürФТвО’вО РОХНТФХОrТnТ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. KКЭıХıЦМıХКrın %57’ЬТ хКХışЦК СКвКЭınНК ФКrşıХКşЭıФХКrı Оn ЛüвüФ ЬorЮn oХКrКФ НТХ proЛХОЦТnТ РörЦОФЭО ТФОn %43’ХüФ ФОЬТЦ Тş ЛЮХЦК, ЯОrТХОn üМrОЭХОrТn НüşüФХüğü, хКХışЦК ЬürОХОrТnТn ЮгЮnХЮğЮ, üМrОЭХОrТnТ РОх ЯО ОФЬТФ КХЦКФ РТЛТ, ЛТr хoФ КХКnНК ЬorЮn вКşКНıФХКrını ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. EnОЬ MЮСКЦЦОН’О РörО НТХ Оn ЛüвüФ ЬorЮn: “Evliyim ve hanemizde 5 kişi yaşamaktayız. İki yıl önce savaş sebebiyle Şanlıurfa’ya geldik. Ülkemizde savaş çıkmadan önce çok güzel ve huzurlu bir hayatımız vardı Suriye’de öğretmendim. Ancak burada mesleğimi yapamıyorum. Bir lokantada 1200 TL’ye ustabaşı olarak çalışıyorum. İşverenimin bana yaklaşımı çok iyi ve verdiği ücret yeterli. Çalışma iznim var fakat sigortalı çalışmıyorum. Biz Suriyelilerin çalışma hayatında karşılaştığı en büyük sorun ise yeterli derecede dil bilmememiz. Dilini bilmediğiniz ülkede yaşamak çok zor. Ailemde benden başka çalışan yok. Herhangi bir 270 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 STK’ dan ya da kuruluştan yardım almıyoruz, yardımlar yetersiz”. кКХışЦК ТгnТnО вönОХТФ şКrЭХКrı ЭКşıвor ЦЮЬЮnЮг ЯО хКХışЦК ТгnТnТг ЯКr Цı ЬorЮЬЮnК ФКЭıХıЦМıХКrın %қ0’Т ОЯОЭ НОЦТşХОrНТr. AвrıМК ФКЭıХıЦМıХКrın % 78’Т хКХışЦК ТгnТnО вönОХТФ şКrЭХКrı ЭКşıЦКХКrınК rКğЦОn хКХışЦК ТгТnХОrТnТ КХКЦКНıФХКrını ЯО РОrОФХТ ЛКşЯЮrЮХКrı вКpЭıФХКrı гКЦКnНК rОННОНТХНТğТnТ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. % қ’ХТФ ФКЭıХıЦМı ТЬО üХФО ЬınırХКrı ТхОrТЬТnНО КХЭı КвНКn НКСК ФıЬК ЛТr ЬürОНТr TürФТвО’вО вОrХОşЭТФХОrТ ТхТn şКrЭХКrı ЭКşıЦКЦКФЭКНırХКr. SuriyeХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦКХКrı ФКrşıХığınНК КХНıФХКrı üМrОЭХОr ТnМОХОnНТğТ гКЦКn BЮrЬК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКr ЯО ŞКnХıЮrПК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКr КrКЬınНК üМrОЭ ПКrФХıХığının oХНЮğЮ РörüХЦОФЭОНТr. BЮrЬК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКrın %Қ7’ЬТ ЛКğıЦЬıг хКХışКn РrЮЛЮnНК вОr КХЦКФЭК ЯО КвХıФ РОХТrХОrТ orЭКХКЦК 500 TL’вТ РОхЦОЦОФЭОНТr. % 83’ü ТЬО ЛКğıЦХı хКХışКnХКr РrЮЛЮnНК oХЮp, ЭОФЬЭТХ ПКЛrТФКХКrınНК ЭОrгТ, ТnşККЭ ЬОФЭörünНО ЬıЯКМı ЯО ЬКвıХКrı Кг oХЦКФХК ЛТrХТФЭО ЛТr ФıЬıЦ ЬığınЦКМı ТЬО ФКвnКФхı oХКrКФ хКХışЦК СКвКЭınК НсСТХ oХЦЮşЭЮr ve ortalama gelirleri 700-800 TL. КrКЬınНК НОğТşЦОФЭОНТr. ŞКnХıЮrПК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКrın ТЬО ЭКЦКЦı ЛКğıЦХı хКХışКnХКr РrЮЛЮnНК вОr КХЦКФЭК ЯО КвХıФ orЭКХКЦК üМrОЭХОrТ 750-Қ300 TL. КrКЬınНК НОğТşЦОФЭОНТr. İşЯОrОnХОrТn ЬТгО ЯОrНТФХОrТ üМrОЭХОrНОn ЦОЦnЮn ЦЮЬЮnЮг ЬorЮЬЮnК ФКЭıХıЦМıХКrın %қ8’Т ЦОЦnЮn oХЦКНıФХКrını ЯО üМrОЭХОrТn вКpıХКn ТşО РörО хoФ НüşüФ oХНЮğЮnЮ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. BОş КвНır HКХОp’ЭОn BЮrЬК’вК РОХОn NТСКЭ BОФo 500 TL ТХО СКвКЭК ЭЮЭЮnЦКвК хКХışıвor:” 50 yaşındayım ve 11 kişi bir evde yaşıyoruz. Halep’te iken inşaatlarda usta olarak çalışıyordum. Burada ise evlere temizlik işine gidiyorum. Aylık 500 TL kazanıyorum ve benden başka ailemizde iki kişi daha çalışıyor. Bize herhangi bir yardım henüz hiç yapılmadı, Türkiye’nin sığınmacılara yönelik yardımları ve hizmetleri yetersiz. Burada yaşamak çok zor dil bilmemek çok zor. Burada günlerimiz evden işe işten eve şeklinde geçiyor çok sıkıntılıyız. Suriye’de güzel bir yaşantımız vardı umarız savaş artık biter”, şeklinde kendi halini ifade etmiştir.. KatıХıЦМıХКrın хoğЮ ТşЯОrОnХОrТn ФОnНТХОrТnО вКФХКşıЦХКrının ТвТ oХНЮğЮnЮ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. ArКşЭırЦКвК ФКЭıХКn ФКЭıХıЦМıХКrın % 99’Ю ЛТr СКnОНО 6 ТХО Ққ ФТşТ КrКЬı вКşКНıФХКrını ЛОХТrЭЦТş, ЬКНОМО ЛТr ФКЭıХıЦМının КТХОЬТnНОФТ ПОrЭ ЬКвıЬı 6 ФТşТnТn КХЭınНК ЯО 3 ФТşТХТФ ЛТr КТХО oХКrКФ вКşКНıФХКrını ЛОХТrЭЦТşЭТr. KКЭıХıЦМıХКrК СОrСКnРТ ЛТr STK’НКn КвrıМК вКrНıЦ КХıвor ЦЮЬЮnЮг ЬorЮЬЮ вönОХЭТХНТğТnНО BЮrЬК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКrın % Қ7’Т (3 ФТşТ) ОЯОЭ вКnıЭını ЯОrЦТşФОn, ŞКnХıЮrПК’НКФТ ФКЭıХıЦМıХКrın %6Қ’Т вКrНıЦ КХНıФХКrını ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. AвrıМК TürФТвО’НО ЬığınЦКМıХКrК вönОХТФ вКpıХКn вКrНıЦХКr ЯО ЬЮnЮХКn СТгЦОЭХОr вОЭОrХТЦТ ЬorЮЬЮnК РОnОХНО СОrСКnРТ ЛТr STK’НКn, вКНК НОЯХОЭ ФЮrЮЦХКrınНКn (ЛОХОНТвО, ФКвЦКФКЦХıФЭКn ЯО ЯКХТХТФЭОn) вКrНıЦ КХКn ФКЭıХıЦМıХКr ОЯОЭ вОЭОrХТНТr НТвО ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. ŞТвКr AЛНЮХХКС’К РörО вКpıХКn вКrНıЦХКr КНТХ НОğТХ: “ Bir buçuk yıl önce ailemle Kamışlı’ dan Şanlıurfa’ya geldik. 31 yaşında ve evliyim. Hanemde üç kişi yaşıyoruz. Suriye’de iken iyi bir hayatımız vardı. Ziraat mühendisi olarak devlet memurluğu yapıyordum. Ancak burada bir kozmetikçide satış temsilcisi olarak çalışıyorum. İşverenlerin yaklaşımları burada dostça ama verilen ücretler yetersiz kalıyor. Fazla mesai yaptırılıp az ücret veriliyor. 800 TL aylık gelirim var ve sigortasız çalışıyorum. Çalışma iznimde yok. Çalışma iznine yönelik şartları taşıyorum ama valiliğe gittim ret cevabı aldım. Aldığım para ile geçinemiyoruz. Herhangi bir STK’dan ya da yardım kuruluşlarından yardım almıyoruz. Yapılan yardımlar adil değil. Türkiye’de sığınmacılara yapılan yardımlardan gerçek ihtiyaç sahibi çoğu kişi faydalanamıyor. Adalet istiyorum”. Diye dert yanmaktadır. KКЭıХıЦМıХКrıЦıгНКn MЮЬЭКПК AСЦКН’К РörО ТЬО TürФТвО’НО вКpıХКn вКrНıЦХКr вОЭОrХТ: ”İki yıl önce ailemle Bursa’ya geldik. Suriye’de iken market işletiyordum, rahat ve huzurluyduk. Burada da market açtım. Çalışma iznimde var. Aylık 500 TL gelirim var. Suriye’de yaşam koşullarımız çok iyi idi ama burada da bize insanların yaklaşımları çok iyi, cana yakın. Burada her şey çok pahalı ailemde yalnızca ben çalışıyorum. Ama kaymakamlıktan yardım alıyoruz. Türkiye’nin ve STK’ların yardımları yeterli. Gelecekten beklentim savaş olmayan bir Suriye ve ülkeme geri dönmek”. Diyerek temenni ve beklentilerini bizimle paylaşmışlardır. кКХışЦК СКвКЭınК НКТr ЬorЮnХКrı КrКşЭırЦКФ ЦКФЬКНıвХК вКpıХКn ЛЮ хКХışЦКНК ЬКНОМО ТФТ ФТşТnТn ЬТРorЭКХı хКХışЭığı РörüХЦüşЭür. SığınЦКМıХКr РОnОХНО ЛЮХЮnНЮФХКrı ТХХОrНО вОrОХ СКХФın onХКrК вКФХКşıЦını ТхЭОn ЛЮХЦКФЭК ТФОn ЛКгı ФКЭıХıЦМıХКr ФОnНТХОrТnО КМıвКrКФ ЛКФıХНığını вОrОХ СКХФ ЭКrКПınНКn ТЬЭОnЦОНТФХОrТnТ СКЭЭК ЛКгı ОЯ ЬКСТpХОrТnТn ФТrКХıФ ОЯ ЛТХО ЯОrЦОНТФХОrТnТ НТХО РОЭТrЦТşХОrНТr. KКЭıХıЦМıХКrın % 98’Т SЮrТвО’НО вКşКnЭıХКrının 271 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 НКСК ТвТ НКСК РüгОХ oХНЮğЮnЮ ЯО SЮrТвО’ НО ТФОn НКСК ТвТ РОХТr ОХНО ОЭЭТФХОrТnТ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. GОХОМОФХОrТnНО ЛОХТrЬТгХТФ РörОn SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКr, РОХОМОФЭО НКСК ТвТ ЛТr Тş, ТвТ ЛТr ОЯ ЛОФХОnЭТЬТ ТхОrТЬТnНО oХНЮФХКrını ЯО üХФОХОrТnНОФТ ЬКЯКşın Ьon ЛЮХЮp, üХФОХОrТnО РОrТ НönЦОвТ ТЬЭОНТФХОrТnТ ЛОХТrЭЦТşХОrНТr. SONUÇ ВКpıХКn КrКşЭırЦК ЬonЮМЮnНК SЮrТвОХТ ЬığınЦКМıХКrın хКХışЦК СКвКЭınНК ФКrşıХКşЭıФХКrı Оn ЛüвüФ ЬorЮn TürФхОвТ ТвТ ЛТХЦОЦОФЭТr. BЮ ЬorЮnЮn НışınНК ЮгЮn хКХışЦК ЬККЭХОrТ, НüşüФ üМrОЭХОr, хКХışЭığının ФКrşıХığını КХКЦКЦК РТЛТ ЬorЮnХКr вКşКНıФХКrını ЯЮrРЮХКЦışХКrНır. AвrıМК, хoğЮ гКЦКn ЦККşХКrının гКЦКnınНК ЯО ЭКЦ öНОnЦОНТğТnТ ТşЯОrОnХОr ЭКrКПınНКn üМrОЭ ФonЮЬЮnНК ЛКгОn СКФЬıгХıФХКrК ЦКrЮг ФКХНıФХКrı ТхТn ЛТrКг НКrРın ЯО ЛЮrЮФ oХНЮФХКrı РörüХЦüşЭür. SığınЦКМıХКrın хКХışЦК вКşКЦХКrınК вönОХТФ вКpıХКn вКЬКХ НüгОnХОЦОХОr onХКr ТхТn durumu pek НОğТşЭТrЦОЦТşЭТr. SığınЦКМıХКr РОхТМТ ТşХОrНО РОхТМТ oХКrКФ ЬТРorЭКЬıг, РüЯОnМОЬТг хКХışЦКФЭК ЯО ЛЮ РОхТМТХТФ ЦКnЭığı ТşЯОrОnХОrНО “ЛТr TürФ ТşхТ вОrТnО ТФТ SЮrТвОХТ ТşхТ хКХışЭırЦК” гТСnТвОЭТnО вoХ КхЦışЭır. кünФü SЮrТвОХТХОrТn TürФТвО’НО РОхТМТ oХКrКФ ЛЮХЮnЦКХКrı onХКr ТхТn ЛЮrКНК РОХОМОğО вКЭırıЦ вКpЦК ПТФrТnТn önünО РОхЦОФЭО ЯО ЛЮ şОФТХ ЬКНОМО Рünü ФЮrЭКrЦКФ ЯО СКвКЭК ЭЮЭЮnКЛТХЦОФ ТхТn хКХışЦК СКвКЭınК ФКЭıХЦКФЭКНırХКr. ВКnТ onХКr ТхТn ЬТРorЭК вК НК ОЦОФХТ prТЦ üМrОЭХОrТnТn вКЭЦКЬı ЛТr КnХКЦ ТПКНО ОЭЦОЦОФЭО ЯО ЛЮХНЮФХКrı СОr ТşЭО хКХışЦКвК rКгı oХЦКФЭКНırХКr. SЮrТвОХТ КТХОХОrТn СОr СКnОЬТnНО Оn Кг ТФТ ФТşТ хКХışЦКФЭКНır. AnМКФ КХЦış oХНЮФХКrı НüşüФ üМrОЭХОr ЯО СКnОХОrТnНОФТ ФТşТ ЬКвıЬının вüФЬОФ oХЦКЬı ЬОЛОЛТвХО хoğЮ SЮrТвОХТ КТХОnТn хКХışЦК СКвКЭınК ФКЭıХЦКХКrınК rКğЦОn РОхТЦ ЬıФınЭıЬı вКşКНıФХКrı ЯО гor şКrЭХКrНК СКвКЭХКrını ТНКЦО ОЭЭТФХОrТ РörüХЦüşЭür. Son oХКrКФ ŞКnХıЮrПК ЯО BЮrЬК ТХХОrТnНО РörüşüХОn КТХОХОrТn STK’ХКrНКn вКrНıЦ КХıp КХЦКНıФХКrı ТnМОХОnНТğТnНО; ŞКnХıЮrПК’НК BЮrЬК ТХТnО orКnХК вКФХКşıФ oХКrКФ 4 ФКЭı ФКНКr НКСК ПКгХК ЬığınЦКМı ЛЮХЮnЦКЬınК rКğЦОn, ŞКnХıЮrПК’НК ФТ ЦОЯМЮЭ ЬığınЦКМıХКrın НКСК хoФ STK’ХКrın вКrНıЦХКrınНК ПКвНКХКnНıФХКrı РörüХЦüşЭür. BЮНК ŞКnХıЮrПК’НКФТ STK’ХКrın ЬığınЦКМıХКrК вönОХТФ НКСК ТвТ хКХışЭıФХКrını ЯО НКСК хoФ ЬığınЦКМıвК ЮХКşЭıФХКrını РöЬЭОrЦОФЭОНТr. AвrıМК ЬığınЦКМıХКrın ЬКНОМО STK’ХКrın ТnЬКПınК ЛırКФıХЦКЬının НК РОХОМОФЭО СОЦ ЭopХЮЦ ТхТnНО СОЦ НО НОЯХОЭО oХКn РüЯОn ЯО ТnКnх КхıЬınНКn ЛКгı ЬorЮnХКrı ТхТnНО ЛКrınНırЦКФЭКНır. BЮ Эür ЬorЮn ЯО proЛХОЦХОrТn КгКХЭıХЦКЬı ТхТn НОЯХОЭ oЭorТЭОЬТnТn НОnОЭТЦ ЯО вКrНıЦ ЦОФКnТгЦКЬı ТхТnНО НКСК КФЭТП roХ КХЦКЬının oХЮЦХЮ oХКМКğı НüşünüХЦОФЭОНТr. KAВNAKÇA 1. AФЬoв Г., (қ0Ққ), “UХЮЬХКrКrКЬı Göх ЯО KüХЭürХОrКrКЬı İХОЭТşТЦ”, UХЮЬХКrКrКЬı SoЬвКХ ArКşЭırЦКХКr өОrРТЬТ, ӨТХЭ: 5 SКвı: қ0 2. Ataman, S. (2014). “TürФТвО’nТn SЮrТвОХТ MüХЭОМТХОr PoХТЭТФКЬı NОНОn EХОşЭТrТХЦОХТ”. Http://Bianet.Org/Biamag/Siyaset/154907-Turkiye-Nin-Suriyeli-Multeciler-Politikasi-Neden- Elestirilmeli 3. Bahadır, H., Çiçekçioğlu, M., Savaş, A.N.U.M., Uçku, R., Varol, Z.S., (2016). “KКЦp өışınНК ВКşКвКn SığınЦКМıХКr; кКХışЦК, GОХТr, EğТЭТЦ, BКrınЦК, SЮ, BКnвo VО BОЬХОnЦО KoşЮХХКrı”. Göç ЯО SКğlık. Ankara, Türk Tabipleri Birliği Yayınları. 4. ӨКnвЮrЭ, ө. (қ0Қ5). “SЮrТвО GОХТşЦОХОrТ SonrКЬı SЮrТвОХТ MüХЭОМТХОr: TürФТвО’НО RТЬФХОr”. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 48. 5. өОНОoğХЮ, N.(қ0Қ6). “ВКşКЦ KoşЮХХКrı”. SКЯКş, Göç VО SКğlık. Ankara, Türk Tabipleri Birliği Yayınları. 6. өОrnОğТ, E. H. İ. İ., өОrnОğТ, G. E. S. В. K., өОrnОğТ, H. ө., ŞЮЛОЬТ, İ. H. ө. İ., ŞЮЛОЬТ, İ. H. V. İ., VКФПı, K. ө., .. & VКФПı, T. H. A. (қ0Қ3). “ВoФ SКвıХКnХКr; KКЦp өışınНК ВКşКвКn SЮrТвО’НОn GОХОn SığınЦКМıХКr İЬЭКnЛЮХ нrnОğТ”. 7. ErНoğКn, M., & оnЯОr, Ө. (қ0Қ5). “TürФ İş өünвКЬının TürФТвО’НОФТ SЮrТвОХТХОr KonЮЬЮnНКФТ Görüş, BОФХОnЭТ ЯО нnОrТХОrТ”. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (Tisk). Ankara, 17, 272 http://www.turansam.org ******** TURAN-SAM: TURAN StЫКtОУТk AЫКştıЫЦКlКЫ MОЫkОzТ * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches TURAN-SAM UlЮЬlКЫКЫКЬı BТlТЦЬОl HКkОЦlТ DОЫРТЬТ; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 8/SON-BAHAR, SКвı: 32 TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Volume: 8/AUTUMN, Issue: 32 8. Es M., OkЭКв E. В., (қ0Қ5), “TürФТвО’вО SığınКn KКНınХКrın ProЛХОЦХОrТ: IЬpКrЭК нrnОğТ”, SТвКЬОt EkoЧoЦТ ЯО ВöЧОtТЦ AЫКşt. DОЫРТЬТ, Қ6. кОФo KonРrОЬТ нгОХ SКвı. 9. Göх TОrТЦХОrТ SöгХüğü, (қ009). “UХЮЬХКrКrКЬı Göх HЮФЮФЮ”.Http://Www.Goc.Gov.Tr /Files/Files/Goc_Terimleri_Sozlugu(1).Pdf 10. GüЯОn, E. (қ0Қ6). “SЮrТвОХТ SığınЦКМıХКrın TürФТвО’НОФТ кКХışЦК өЮrЮЦХКrı VО TürФТвО EФonoЦТЬТnО EЭФТХОrТ”. İlem Blog 11. Http://Data.Unhcr.Org/Syrianrefugees/Regional.Php 12. HЭЭp://Ааа.GoМ.GoЯ.Tr/FТХОЬ/FТХОЬ/GoМИTКЬКr%Ө4%BҚЦИİМХОr.PНП 13. HЭЭp://Ааа.GoМ.GoЯ.Tr/İМОrТФ3/İФТnМТХ-Koruma_409_546_551 14. HЭЭp://Ааа.GoМ.GoЯ.Tr/İМОrТФ6/GОМТМТ-KorЮЦКИ363И378И47Қ3ИİМОrТФ 15. HЭЭp://Ааа.MЮХЭОМТ.NОЭ/İnНОб.PСp?OpЭТon=ӨoЦӨonЭОnЭ&ЯТОа=КrЭТМХО&İН=67&IЭОЦТН=56 16. KКХКвМı, S (қ0Қ4).“SığınЦКМıХКrın KorЮnЦКЬınК ВönОХТФ TürФ SТЯТХ TopХЮЦ KЮrЮХЮşХКrı”. 17. KЮЭХЮ, Г. (қ0Қ5). “BОФХОЦО OНКЬınНКn OЭЮrЦК OНКЬınК: SЮrТвОХТ MüХЭОМТХОrО ВönОХТФ кКХışЦКХКr ВürüЭОn SТЯТХ TopХЮЦ KЮrЮХЮşХКrınК өКТr KıЬК BТr өОğОrХОnНТrЦО”. 18. LorНoğХЮ, K. (қ0Қ5). “BОş Sınır KОnЭТ VО İşРüМü PТвКЬКХКrınНК өОğТşТЦ: қ0ҚҚ-қ0Қ4”. Turkish Migration Conf. 2015 Selected Proceedings. London: Transnational Press London. 19. MЮгКППОr, K. O. к., GörüМü, İ., & AФЛıвıФ, N. (қ0Қ5). “SЮrТвОХТ SığınЦКМıХКr VО İЬЭТСНКЦ ProЛХОЦХОrТ”. Birey Ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 63-94. 20. Resmi,G.(2014).Http://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2014/10/20141022-15-1.Pdf 21. TКş, H. ВЮnЮЬ, KüхüФoğХЮ MКСЦЮЭ, нгМКn SОХКЦТ, (қ0Қ6), “SЮrТвОХТ GöхЦОnХОrТn İЬЭСНКЦ ЯО BКrınЦК SorЮnХКrı”, TСО FırЬЭ InЭОrnКЭıonКХ SвЦpoЬıЮЦ SвrıКn RОПЮРООЬ BОЭаООn RОКХТЭв AnН EбpОМЭıon Қ3- Қ4 MAВ қ0Қ6 AНıвКЦКn оnТЯОrЬТЭОЬТ.S.5 22. оЬЭün, N. (қ0Қ6). “SЮrТвОХТХОrТn TürФ İşРüМü PТвКЬКЬınК EnЭОРrКЬвonЮ SorЮnХКr- нnОrТХОr”. Ekonomik Araştırmalar Ve Proje Müdürlüğüaraştırma Raporu, Konya. 23. T.Ө. İхТşХОrТ BКФКnХığı Göх İНКrОЬТ GОnОХ MüНürХüğü, (қ0Қ3), ВКЛКЧМılКЫ VО UlЮЬlКЫКЫКЬı Koruma Kanunu, Göх İНКrОЬТ GОnОХ MüНürХüğü ВКвınХКrı ВКвın No: 3 24. VКЭКnЬОЯОr, K. (қ0Қ6). “SığınЦКМıХКrın KКЦpХКrНКФТ SorЮnХКrı SığınЦКМıХКrНК SКğХığın BОХТrХОвТМТХОrТ”. SКЯКş, Göç VО SКğlık . Ankara, Türk Tabipleri Birliği Yayınları. 273