Evlat Kokusu Cennet Kokusudur Sözleri

The concept of authority is the one of the most important phenomena of the system of a state, religions and social structure. Authority holder is the ruling and the ruled ones are people who obey the ruling. Obeying the ruling's authority by the ruled is the fundamental quality of these systems. Also in religious meaning, the concept of authority is situated in the centre of the system, just as it is in political meaning. It is necessary for believers to obey the creator willingly, to accept God's authority. This concept is also an important element of the oldest known periods of Turkish law. One of these ancient periods, in which the concept of authority was followed, is Manichaean period of Old Uigur Turkic. Uigurs, one of the Turkic peoples, accepted different beliefs in Central Asia such as Buddhism, Manihaism and Christianity. They have left many manuscripts about these beliefs. Determining the words formed the conceptual field of authority on the vocabulary of the texts of Manichaean period of Old Uigur Turkic named Huastuanift, Irk Bitig and Manichaean Uigur Texts, it has been our principal aim to determine the presence of this conceptual field and to reveal the place of authority in the mentality of this period. Initially the concept of authority, the aim and the method of this study were explained briefly. Then the formations about Uigurs, Manichaeism and the works of this period, later the formations were given about the lexical field (conceptual field) theory situated in the theoretical base of our work. Finally, all words determined in the works and formed the conceptual field of authority were categorized as tables including different meaning categories and gained some kind of conclusions regarding all information. Özet Yetke kavramı, devlet sisteminin, dinlerin ve toplumsal yapının en önemli olgularından biridir. Yetke sahibi, yönetendir ve ona boyun eğenler ise yönetilenlerdir. Yönetilenlerin, " yönetenin yetkesine " uyması bu sistemlerin en temel özelliğidir. Siyasî anlamda olduğu gibi, dinî anlamda da " yetke kavramı " , sistemin merkezinde yer alır. İnananın " gönüllü bir şekilde " yaratıcıya boyun eğmesi yani Tanrı'nın " yetkesini " kabul etmesi gerekir. Bu kavram, bilinen en eski dönemlerde Türk töresinin de önemli bir ögesidir. Yetke kavramının izini sürdüğümüz bu eski dönemlerden biri de Eski Uygur Türkçesinin Manihaist dönemidir. Türk halklarından biri olan Uygurlar, Orta Asya'da Budizm, Manihaizm ve Hristiyanlık gibi farklı inançları kabul etmişlerdir. Bu inançlarla ilgili birçok yazılı eser bırakmışlardır. Huastuanift, Irk Bitig ve Manihaist Uygur Metinleri adlı Eski Uygur Türkçesinin Manihaist dönem metinlerinin söz varlığında, yetkenin kavram alanını oluşturan sözcükleri tespit ederek, bu kavram alanının gösterilmesi ve bu dönemdeki düşünce dünyasında yetkenin yerinin ortaya çıkarılması temel amacımız olmuştur. Öncelikle yetke kavramı, çalışmanın amacı ve yöntemi kısaca açıklanmıştır. Sonra Uygurlar, Manihaizm inancı ve bu dönem eserleri hakkında bilgiler, ardından ise çalışmamızın kuramsal temelinde

2011
1

 . .

398.8(=512.165):784.4
K 32
, -
. (, ,
), ,
. , ,

. , .
, - , , .
,
, , .

. .
:
. ., , ,
()
. ., ()
. ., , ()
:
. ., , (.)
. ., (.)
. -
. . , - ,
. . .

ISBN 978-9975-66-238-3.

. . .
( ) .............................6
...................................................................................................16
I. - .......25
1. ..........25
1.1.
.............................................................25
1.2.
..................33
2. ......................39
2.1.
.......................................................................................................39
2.2. ...................42
2.3.
......................................................................................................59
2.4.
, , ()...................................70
II.
................90
1. ,
............................................................................................90
2.
.......................,..............105
2.1. ,
...................................................................................................105
2.2. ............112
3. ,
...................................................................................................136
3.1. ,
.........................................136
3.2.
-...................................................................................153
4.
...............................................................156
4.1.
..........................................................................................156
4.2.
...............................................................167

 . .

III. Allahn trkleri

VI.
...................298
1. :
.................................................................298
2.
...................................306
2.1.
..........306
2.2. ,
........................................322
2.3.
.........................................324
3. ,
........................................................336
3.1.
......................................................................................336
3.2.
.....................................................................................................345
3.3. -
......................................................................................................348
............................................................................................356
.............................................................................................363
.........................................................................400
1...................................................................................402
I. ..................................................404
II. .................................................513
III. ...................................................536
IV. ()...........................541
V. .................................................545
2...................................................................................551
............................................................................551
.....................................................................................................562

 . .

.

( )

. . . .
.
. . , ,
, . .
XIX . ,
, , .
, . . , ,

.
. (., 1964),
(., 1969), (., 1961)
Codex Cumanicus (Bucuresti, 2000),
Syntaxe Comane (1973),
, , .
. .
,
,
,

.
, 500 .
, . . ,
, ,

370 , , , (). ,
, , ,

.
.
, . ,
,
, ( ),
.
,
, ,
80- 90- .
. . .
, .
. . , , ,
- .
, ,
,
-
. . ,
.
,
,
.
. . , ,
. , . . , , . , ,
, ,
,
, ,

 . .
, ,
[ . ., , .-., 1953, . 7].
. . , , . ,
, : , ,
, , , , ,
. .
. . ,
, ,
. ,

, ,
, ,
. , . . ,
,
.
,
- , ,
, ,
. ,
,
, , , . ,
, , , , . , , ,
,
. ,
,
.

, , ,
, : , , , , ( ) .
. .
, .
,

, , , . , ,
, - .
Codex Cumanicus
(. , 1828; , 1881, 1981; , 1936;
, 2000; . . , 2006 .) -
() XIII .
.
, 700
.
, .
, , -
, , , : ne turlu da Tengridan gelsa,
sucurlu ol, zera sukurlu agiz Tengrini borclu edar.
, . .
, ,
, ()
.
, () , Codex Cumanicus, , ,
. , , -

 . .
- Codex Cumanicus, adamlik ,
[ . ., , 2009, . 25].
Codex Cumanicus,
(Missionaries book) 30 , () . , , : Atamiz, kim goktasen! Alyisli bolsun senin atin! Gelsin senin
kanlikin, bolsun senin tilemegin necik kokte, alley yerda. Kundegi otmakimizi
bizga bu gun bergil ( , !
! () , ,
, ! !) [Codex
Cumanicus, 2006, c. 89].
, . ,
, ,
,
. , , , , .

- .
, -,
10 , , ,
, , -, . . (, 2009),
,
, .
,
, ,
. ,

10

, , .
, , ( , ,
) (- ,
, , , . .
. -
, , ,
(. ), ,
.
,
, ,
. .
.
,
.
, 200 ,
. .

. , , , ,
, ,

[. : . ., . .
. 9. . , ., 2006].
, . . , , ,

11

 . .
,
, . ,
(
, ),
, , ,
,
. .
, ,
,
. , .


. ,
.
, , ,
,
, , ,
.
, -
, . . (, , ), ( , ,
.).
,
, . . ,
,
, , .

12

( . . , . . , . . ) . .
.
, ( ) ,
, , ,
.
, , ,
, .

, , .
, - ( ) ,
. , ,
.
, , . .
. . , ,


(
),
, ,
, (. 240).
,
, Codex Cumanicus, XIIIXIV . , . , -

13

 . .


.
, .
. . : ;
; . , .
, , , , , (), .

. . . : , ,
(. 268).
, ,
. , , , ,
, , .
,
. , ,
, , ,
, .

, , ,
. -

14

, . . ,
, ,
.
,
, ,
.
. . .
, , . ,
, ,
, ,

.
. , -
.
, ,
,
,
.

.

.
02.02.2011

15

 . .

/ ,
, , , , . ,
. , , ,
. -
.
, . - .
, , - .
,
, , , , ,
, ,
, , , . .
-
, ( ) , .
, ,
,
- .
16

. ,
,
.
.

*, , () . ,
, , ()
,
.
, ( ), , ,
.
,
, , . . ,
, ,
,
,

. , ,
,
.

, .
*

,
, , .

17

 . .

, - , ,
. . . 100 ( .).
,
, . ,
.
,
.
, , ,
.
,

. ( ) ,
-
,
.

: ( , ), , , (), (,
).

, , 18

,
, .

, , , - , , , .
, , , , .
, , , ,
. ,
: ,
. . ( XIX .), . . ,
. . , . . (5060- . .), . . (80- .),
. . ( XXI .).
, . . 60-
. ., . . XXI . , ,
, . , ,

. , .
, ,
, 19

 . .

(. , . )1
(. , . .)2.

. . , . (80- .) . ,
. ( XXI .).
, XXI ., . , . . ,
-
, , ,
.
, , ,
.
-

, . ,
,
( ) .

20

. . : ,
2005. 178 .; .
. , 1982. . 1. 720 .; . 2. 943 .; . // . 135 . , 1993. . 243-255; . ,
// .
, 1999. . 114-126.
. . . : , 1976; . . , 1966; .
. . . , 1967; . .
// . : , 1972. . 88-111; . . . : , 1972 .

.
,
,
(, , , ). , ,
.

, , , .

,
.
.
(, ) , , , ,
.
(, , , ),
, .

, ,
, .

XXI . , ,
20022008 . ,
21

 . .

2030- . . ,
, , .
3.
, ,
() ,
.
, . ;
, ,
.
( ),
. ,
, .
1
.
, ,
, .

: ,
, , (
).

22

Moldova gagauzlarn halk trkleri / Toplayan hem hazrlayan E. Kvilinkova, Kiinv,

,
, .

, , , . , , ( ) ,
.
,
, ,
,
.
,
, ,
.
,
, .
, , ,
( ) . , .
, :
23

 . .

(, -), - ;
, .
, -
, ;
. ( . ),
. ,
, , , , .

. . . (), , -
, .

, , ,
.
,
, , .

, , , ,
.
.
, ,
.
24

I.

1.

1.1.


4, , ,
.
. ,
, .
, - , , , . , , , 5.
, 5060- . ( 7080- .),
, ,
, , , . ,
.
,
. ,
. ,
. , ,
4

. : // Intellectual Property intellect.musigidunya.az culture_imanov_rus.html

25

 . .

6. , , ,
, .
, ,
5060- .
(
. . , . . , . . ,
.)7.
( ) , (. . , . . ,
. . , . . .). , , ,
. ,
,

, 8.

- , - .

,
. . . , :
() -

, . ,
, ,
, ,
.
, ,
, , ,
...9.
. , . , . , . , . . ,
, ,

(. , . , . .).

.

. folk
( ) people volk,
.
, ,
folk . - ,
, 10.
, 1982 .
11.
: . . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/
putilov/1.html
10
.
11
. : // Intellectual Property intellect.musigidunya.az culture_imanov_rus.html
9

7
8

26

. . . XX . , ,
-, 1998 / ( ) // http://dic.
academic.ru/dic.nsf/enc_culture/721/
.
. . // http://www.infoliolib.info/philol/
putilov/1.html

27

 . .

, . . ,
. , ,
,
, ,
,
, ,
, , .

12. ,
, - , , ,
: .
,
, ,
.

- . ,
- , , 13.
-
, .
,
, , -

, , , . .14.
, . .
:
. ,
, , ,
15. ,
( ),
, , . , , ,
. . ,
,
- -16.

.
,
, : , . ,
17.
.
, .
,
. : . .
. . 59.
16
. . // http://www.infoliolib.info
2.html
17
. . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/putilov/1.html
14
15

. . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/putilov/1.html
13
. . -
. . 55 // www.ras.ru/FStorage/download.aspx?Id=6b892402-3789-4c86-a3f7
12

28

29

 . .

. , , ,

: , , , , ,
, , : .
, . ,
, , : , .., ..,
.., 18.
,
19
(. . , . , . , . . , . . ,
. . , . , , . , . . ,
. .), .

- 20.
. . ., 1991. . 20.
- : . . / . . . . . ., 2005; .
// . ., 2000, 5. . 96-103; .
// . ., 2002, 3. . 122132; . ., . ., . . , ,
( - ) // , 1988, 3. . 71-87; .
// . ., 1990. . 23-28; . , ., 1998; . . ., 1991; . . : - . . 1992;
. // . ., 1991. . 25-83; . .
//
. . , 2006. . 135-160; .
// , ., 1999, 6.
. 150-159; . . ., 1992; .
. . . ., 1969. .
20
. . - // , 1960, 4. . 11; . . . // . .
., 1988. . 42-70; . . // . . ., 1988. . 72-99 .
18
19

30

, . .
, , , , , , .
,

, 21.

(. . , . . ,
. . , . . .)22.
- ,
- ,
, . . ,
, , . . : ,
, , ,
.
,
, ,
23.
. . - // , 1960, 4. . 12.
22
. . // , 1934, 3;
. . /
: , , . - . . . . 1. .,
2003; . . - / : . , 2004; . .,
. . // Acta
Ethnographica Academiae Scientiarium Hungaricae, T. 32. 1983; . ., . . // .
. ., 1984; . . //
: , , // www.ruthenia.ru/folklore/
neckludov46.htm
23
. . - // , 1960, 4. . 16.
21

31

 . .

. , . .
, : , , ()
, ,
24.
,
1970- . - ( ) , . ,
( , 1970;
: , 1974;
: , 1977 .).
- ,
( , 1983; . , 1988;
: , 1990). , ,
, ,
, , .

, ,
, , , ,
. ,
24

. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm

32

25.
, ,
, .
1.2.


. - ,
( 20 ).
, , , XIX .
.
, . , (
) ,
,
.
, ,
. (. . , . . .)
, . , .
26.
. . ( ) // , 2000, 1.
26
. . , , XIV . , 2009. 496 .
25

33

 . .

, .
,
. , ,
, . , .
. ,
,
.
,
. ( , , ), ,
, .
: (), , ( ). , , , ( ),
- .
, , .
, .

,
.
, .
(, ,
), . 1957 .
.
34

, , .
,
,
-
.
27.

-
, , . . ,
,
.
- -
, , , .
, . - , , , ,
. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii: , 2006. .
84-88; . .
// Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5
(18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . .
: . : Business-Elita, 2007; . . // VII . .
, 914 2007 . , 2007. . 358-359; . .
( ) // : 15 . . . . , 16 2007 . : CEP USM, 2007. . 213-222.

27

35

 . .

, ,
. , -
, .
, ,

, . .28
,
, ,
, . .
, , . .

.

, . , ,

, .
28

. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii, 2006. . 84-88;
. . //
Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5 (18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . . :
. : Business-Elita, 2007; . .
//
VII . . ,
914 2007 . , 2007. . 358-359; . .
( ) // : 15 . . -.
. , 16 2007 . : CEP USM, 2007. . 213-222.

36

. . .

, , , ,
( - ) , ,
, ,

, ,
,
.
, 29. , , ,
, ,
.
. .
:
,
. , ,
. , , ,
, 30.
. . ,
,
, , :

. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm
30
. . . ., 1979. . 38.
29

37

 . .

: ,
, ,
. . .
.
, , ,
(, , ), , , , , .
,
31.
,
. , ,
, , .
, . ,
.
, ,
, ,
( . ., . . .)32.
,
, .

.
. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm
32
. . . ., 2004; . .
. . .,
2006; . ., . . // ( ). ., 2005.
. 196-220.

2.
2.1.

. . . ,
. XIX . .
, . (1904), (19001904)33. 50
(trk), 100 (maani),
, , , . .
. .
( ). ,
, , ( , ),
. -,
.
,
, ,
, . , ,

.
:
trk ( ) maani ( )34.

31

38

. . . //
(), 1900, 1. . 1-135; , 1901, 1. . 98-160;
, 1901, 2. . 1-44; , 1901, 4. . 1-80; , 1902, 3. . 1-66; , 1902,
4. . 1-91; . . //
, . . . . X. ., 1904. 346 .
34
. . // , 1900, 1. . 79.
33

39

 . .

. .
:
, ,
, -,
: , -. , ,
( . .),
, , 35. ,
. . , . ,

, , . , ,
, : ; , , , , ,
36.
. , .
, 37. 30- . .
, , .
. . ,
, , (, ).
, , , ,
38.
.
. . //
, . . . . X. ., 1904. . 285-325.
37
Zavrak P. Gagauzlar arasnda kullanlar halk ilalar // Halk bilgisi haberleri. Sekizinci
cilt, say: 85-96. stanbul, 1939. : Sabaa Yldz, 41, omrat,
2008. S. 26-28.
38
. . . : 200 . : . ., 2003. . 90-91.
35
36

40

. (1910).
( ),
, ,
, , , . 39.
, ,
, .
.
. , (1933),
,
. 23
, ,
. .
, ,
. , , . ,
.
. ,
, , , :
40.
, , .
, -,
, . ( ), , . ,
. . , 1910. . 32.
. . , // ,
. XLV, 22. , 1933. . 130.

39
40

41

 . .

. .
.
60- .
. ( ). ,
,
.
2.2.
50-
90- . .
, ,
( ), .
, , .
.
,
, .

.
()
. . , ,
.
-
(1953),
(1966) . .
42

, . . , .
. ,
. . , . .
(1989) 41.
. ,
, ,
.
, ,

. ,
,
, :
; . .

.
. ,
.
, . . , , , . . ,
,

.
.

. . .
. ., . . . ., 1989. . 4.

41

43

 . .

, ,
, (
)42. ,
.
() .
.
( ) 43.
. . ( ) , , ,
44.
. . (1959)
. . (1969)
,
. 5060- . . 45
.
,
: , , , , . , . , , ,
,
(. -, . ). ,
, . . ( 15).
. . (1972) ,
. . . ., 1966. . 7-9;
. . . . . . .
. ., 1953. . 18.
43
. ., . . . ., 1989. . 5.
44
. . . .:
, 1978. . 6.
45
: / . . . , 1959;
/ . . . . . , 1969.
42

44

, ,
46.
. /
(1989) ,
, (. , . . , . . ,
. . .) 47. , , .

. . .
,
. ,

.

/
(1991). , . . , .
. . , . . , ,
, , -
( )48. ,
, 49.
(1991). ,
, 50.
. . // . , 1972. . 149-166.
47
. . . : , 1989.
48
: . , 1991. . 25.
49
. . 15.
50
. . // , 1990, 2. . 31-47.
46

45

 . .

, 8090- ., . . , 2001 . Gagauz halk trkleri /

46

( 90-
. . XXI .)
.
.
,
, .
,
.
90- .
, . . .
(1997)59 ,
. , ,
,
. ,
. . , , , 60. , ,
,
61.
, ,
, . . . . . . . . .: , 1973. 664 .
59
. .
// . , 1992. . 227-234; . . . : MUSEUM, 1997. 199 .
60
. . // . . 9.
. .: , 2010. . 207.
61
. . . : MUSEUM, 1997. . 94.

47

 . .

. . . , ,
: , , 62.
. . . , ,
, ,
(- , ,
, ), ,
63.
, -
Bizim Bzkl Karaor ,
, 64.
,
. ,
; , , (): Yollam ama ondan gene aber yollard Zuyrahanma kervanclarlen, deve ani var, kervanclarlen selm verirdi
biri-birine, aber getirirdile onna.

, (Tahri, Zuhroyka
hem Karaul .).
. . XXI . ( ) // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
. 56.
63
. . - // . . 9. . .: ,
2010. . 161.
64
. . (). , 2004.
62

48

(. . 65, . 66) , ,
( -
, ). . ,
, .
67. .
. . *, - Arnaut T. Manilerin Dier Folklor Trleriyle likisi // IV Uluslararas Gagauz Kltr
Sempozyumu (Gazimausa, 1618 Kasm 1999)nda sunulan bildiri, Kbrs
Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2001. S. 53-62; Arnaut T. Gagauz ve Kbrs
Manileri Arasndaki Paralellikler // II Uluslararas Kbrs Aratrmalar Kongresi (Gazimausa, 2427 Kasm 1998)nde sunulan bildiri. Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar,
Gazimausa. ilt IV, 1998. S. 159-163; Arnaut T. Manilerin Dier Folklor Trleriyle likisi // IV Uluslararas Gagauz Kltr Sempozyumu (Gazimausa, 1618 Kasm 1999)nda
sunulan bildiri, Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2001. S. 53-62.
: Arnaut T. Gagauz Folklor Trklerinde lkyaz Yortusu // III Uluslararas Trk Dnyasnda Nevruz Bilgi leni
(Elaz, 20 Mart 1999)ninde sunulan bildiri, Ana Sz gazetesi (Kiinev). Say: 354, Mays
1999, S. 1-2; Arnaut T. Gagauzlarda Fkralar ve Nasrettin Hoca // Uluslararas Nasreddin
Hoca Bilgi leni (Sempozyumu) Bildirileri, 2426 Aralk, 1996 zmir, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara, 1996, S. 227-231; Arnaut T. Gagauz Syleileri Hem Deyimleri zerine Bir nceleme // III Uluslararas Gagauz Kltr Sempozyumu (Komrat, 67 Kasm 1998)
unda sunulan bidiri; Arnaut T. Gagauz Masallar ve Kbrs Masallar Arasndaki Paralellikler //
III. Uluslararas Kbrs Aratrmalar Kongresi (Gazimausa, 1317 Kasm 2000)nde sunulan
bildiri, Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2000, S. 127-138.
66
. .
// , . 4. -, 1995. . 423-432; Baurulu L. Maanilr. Folklor baalantlar
hem trk halklarn poeziya yaratmalarnda // . . 2. . . . . : . -, 1999. . 66-69.
67
. .
// , . 4. , 1995. . 430.
*
. .
. ;
,
.
65

49

 . .

, . , , , ,
, 68.
, , - , .,
. . 69.
, , , .
70
, , . ,
, , , , ,
.
, , :
kolada trks, kolinda eni yl trks, hy-hy.
( 2005 . ),
,
(. . , . . , . . .)71, . . i i (i i
i i i i .
i . i. . , 1999. . 17.
69
Srf V. Mitologismul povetii magie gguze // iina, 1996, Nr. 12. P. 11; . .
// ,
2000. . I. . 139142; . . .
// . . :
Elena-V.I., 2000, . 91-110.
70
. . //
. . 6. . .: ,
2009. . 364-377. .
71
. . . //
, , :
- - . ., 2006. . 48-51;
Cimpoe L. Gagauz destanlarnda Anadolu ve Balkan yer adlar // 1. Uluslararas Trk
Dnyas kltr Kurultay. 915 Nisan 2006. Izmir. P. 256-259. . .
68

50

.
I .
- . ,
, , , ,
.
, -
,
. .
( ) // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 89-96; Arnaut
T. Gagauz trk ve manilerinde deniz sembol iaretleri // Kibatek uluslararas Trk Kltrunde Deniz Sembolu ve Deniz Edebiyat Sempozyumu Bidirileri Antalya 27 nisan 2
mayis 2008. S. 297-300. . . //
. , 2006. . 545-557; . . //
. : , 2007. . 105-107; . . //
: . / .: . . , 2006. . 4. P. 96-100;
. . // , : (, 65- .
- ). . . . , 2006. P. 437-445;
. . ( 480) ,
// : - . . - . . .: . . (. .). , 2007.
. 4. . 39-46. . .
, // : -. . - . , 2005. . 3. . 223-229;
. . // . ,
2006. P. 545-557; . . :
(
) // Folclorul i contemporaneitatea: conservarea, revitalizarea i valorificarea culturii tradiionale: Materialele Simpoz. t.-practic int. 4-5 apr. 2006, Chiinu, RM. Ch.,
2006. P. 151-159. . . // , ,
: - . .: . . . , 2006. . 117-120. . .
// , . . VI. 2006.
. 123-128; . . : // : II . ,
20 2007 . ., 2007. . 449-460.

51

 . .

, ,
- . .
, 72.
(. . , . . , . . ,
. . 73)
, ,
.
, ,
,
, .
,
.
60- . (1968)
,
74. .
, , XXI .,
.
,
, . .
. ,
,
. . . . : Tipogr.
central, 2008. . 146-168. . . .
. .: , 2006. . 134-153.
73
. . = : . , 1972; . . : . , 1988; . . :
, . , 1986: . .
= : . , 1975: . .
( ). . : , 1974 .
74
. . // ,
( ). ,
1968. . 53-55.
72

52

, , , , 75.
-,
. . :


76
,
- .
, ,
(
/ ),
, (. 1, 366, 373, 375). , ,
, ,
- ( .:
VI, 2).
, . . ,
.
, , ,

, ,
.
, ,
. . . , . . ,
. . .
. .: , 2006. . 139.
76
. . : . , 1988. . 155-156.
75

53

 . .

77.
.
,
, . 78.
. .
altn alma / 79.
,
, 80, .
, , , , . . . .
, ,
, .

(. . )
. Moldova gagauzlarn halk trkleri
( , 2003)81, ( 200)
. . . . // . . 3. II - . , . 2021 2007
. . .: , 2007. . 376-390; . .
- ( ) // Revista
de etnologie i culturologie. Vol. 3. Chiinu, 2008. P. 129-135; . .,
. . ( ) // , . VI. 2006. . 84-92.
78
Kapakl-Mercanka M. Bucaan bozkrl z gagauz yaratma yazlarnda // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 211218.
79
() . . , // , 27 2006 .,
89-90.
80
. . ( ) // (), , 11 2009 ., 9 (107). . 7.
81
Moldova gagauzlarn halk trkleri / Toplayan hem hazrlayan E. Kvilinkova (
/ . . . ). Kiinv, 2003.
77

54

, 70 , .
,
.
-
( ,
. .)
82.
, . ( ,
) (2005), : (2007)
( -
) ,
83.
( , , ), 20012007 . , , (. . , . ) .

. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii,
, . ii, 2324 2006 . 2. ii: , 2006.
. 84-88; . .
// Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5
(18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . .
// Revista de etnologie i culturologie.
Vol. 3. Chiinu, 2008. P. 122-128.
83
. . ( , ). Chiinu, 2005. . 266-298;
. . : . : Business-Elita, 2007. . 276-374.
82

55

 . .

. ,
2004, 2007 . (, ),
84.
,
.
, (2010)85. 50
; ,
, ; ,
, . . . . // Revista de etnologie i culturologie. Vol. I. Chiinu, 2006. P. 279-290; . .

// , (, 65-
. - ). . .
. , 2006. . 413-436. . .
- //
: . . . i 5 i
i . 1617 , 2008. 1.
, 2008. . 69-71.
85
. . , , //
. III -
.
, 2008. . 4. ., 2008. . 339-370; . .
// . , , .
., 2008. . 215-227; . .
: //
( ). .: .
-, 2008. . 406-443; . .
: // .
. 6. . .: ,
2009. . 375-408; . . -
// . . 9.
. .: , 2010. . 210-243; . . ,
. , 2010. 340 .
84

56

.

, . . , ,
86,
. 87. , , . 1972 . ,
-88.
,
, , -, . ,
,
, , ,
.
. ,
89 .
, , , .
(. , . .)90. . . // , 1901, 4. . 17.
Zavrak P. Gagauzlar arasnda kullanlar halk ilalar // Halk bilgisi haberleri. Sekizinci
cilt, stanbul, 1939. S. 85-96. : Sabaa Yldz, 41, omrat,
2008. S. 26-28.
88
Durbaylo M. Dualar ve beddualar // www. ekitap.kulturturizm.gov.tr/Genel/
dg.ashx?DIL=1
89
Karanfil G. Gagauz folklor dilind arhaizmalar // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 85-89.
90
. . , // ,
. XLV, 22. , 1933. . 121-144; .
// , . 12. , 1999. . 103-110.
86
87

57

 . .

(-) .
, -, . . 91.


. . 92,
. . 93.
, . -

. ,
(--). , , ,
, ,
( .: V).
.
,

. . ., . . . ., 1989. . 5.
. . ( XIX XX . ) //
. . 2. II -
. 20 2007 . . .:
, 2007. . 260-269.
93
. .
// , , 2006, 11. . 36-44; . .
: ( ) // . , 2004, 3. . 84-86;
. . : . : Business-Elita, 2007. . 396-417; . .
- // Revista moldoveneasc de drept internaional i relaii internaionale.
Chiinu, 2009, 1. C. 100-111.
91

,
,
94,
- . ,
,
,
, , ,
, , , ,
, 95.
,
.
2.3.

60- . . ,
.
, ,
. . Jezyk i folklor gagauzow
Bulgarii (1966), , , , . 96. .

92

58

. . //
. -
. ., 2009. . 268-272.
95
. . (
. . , // . . , .
: Elan Inc, 2010. . 12.
96
Zajczkowski Wl. Gagauzkie teksty folklorystyczne // -
. :
, 1960. . 855-886; Zajczkowski Wl. Jezyk i folklor gagauzow z Bulgarii // Polska Akademia nauk, Nr. 5. Krakowie, 1966, . 65-90; Zajczkowski Wl. Gagavuz folkloru
// I uluslaras trk folklor kongresi bildirileri, genel konular. Vol. I. Ankara, Mifad Yay.,
1976.
94

59

 . .

, , , , . . ,
,
. .
.

.
, , , ,
.
, - , .
(1964). ,
. 20 -
.
, .
,
. ,


.
, .
. :

,
97. , ,
.
97

. // , . XV. , 1964. . 73.

60

, ,
. 98.
, ,
, , ,
.
, . . ,
. ,
,
99. , . ,
.
,
, . 100,
.
. ,
,
. :
, ,
101. , . ,
, . .
. . .
// , . 9. : , 2006. . 389-396; Rodop trkleri /
E. Boyev, H. Sleymanova. , 1966.
99
. , . , 1995. . 9.
100
. . :
, 1902. . 21.
101
.
. : , 1956. . 52.
98

61

 . .

.
, ,
(1987)102. . - ,
. ,
,
. , . : , (
),
103.

(1991) 40,
( ).
,
104.
, . , ,
,
105.
. ( .
. , ,
// , ,
1987. . XIII. . 1. . 46-54.
103
. , ,
// , ,
1987. . XIII. . 1. . 46-54.
104
. // , 1991, . 1. . 8089.
105
. // . , 1995. . 373-380; . . . 2. , 1994. . 83.
102

62

. ) (1999) , . , . ,
,
,
106. ,
. , ,
. . ,
.
, . ,
. 107. ( ) . , . ,
,
.
,
-.
, ,
108, .
.
109. ,
, , , ( ),
110. . (
. . ) // .
. : , 1999. . 124-135.
107
. . //
. , 1998. . 5-30.
108
.
109
. // ,
. 12. , 1999. . 111.
110
. (
106

63

 . .

, ,


.
.
(1999)111.
,
.
, ,
. .
. ,
, , . ,
,
. ,
. , .
. , , ,
,
. . , ,
.
. ,
,
, , /
. ,
. . ) // .
. : , 1999. . 95.
111
. // ,
. 12. , 1999. . 103-112.

64

( 112)
113. , , , .
.
,
, 114.
. .
(1993) , 115.

, .
, (2004), ( , ),
. ,
.
,
116.


. // , 1998,
3. . 43-52; .
// (Ethnoses and Cultures on the Balkans,
International conferense, Bulgaria, Troyan, 23-26.08.2000). . 2. , 2000. . 34-41.
113
. // ,
. 12. , 1999. . 112.
114
. . 106.
115
. // : . ,
1993. . 170-175.
116
. //
, , 2004, 3. . 83-94.
112

65

 . .

( ).
.
. , (1982), (1999)117.
. , , ,
, .

. ,
,
118.
-
( ) . , . ,
, ,
( , ),
.
. (1988) , , 119. ,
,
, , .
,
.

(7090- .) . , . ,
. . , () // , , 1982, 10-11. . 108-114; .
// .
. : , 1999. . 70-86.
118
. . , () // , , 1982, 1011. . 109.
119
. // , 1988, 3. . 3642.
117

66

. , . .120
, , () , .
,
, . ,
() , .
. , , .
, ,
, , , 121.
I .
,
. , ,
, ,
.
, , , 122.
Karpat K. Gagauzlarn tarihi menei zerine ve folklorundan paralar // I. Uluslaras Trk
Folklor Kongresi Bildirleri. Cilt I. Ankara: Ankara niversitesi Basimevi, 1976. S. 162177; Gngr H., Argunah M. Gagauz Trkleri (Tarih Dil Folklor ve Halk Edebiyati). Ankara: Kltr Bakanligi, 1991; Gngr H. Gagauzlarda tepegz afsanesi // Turk
Dnyas Aratrmalar. T. 24, 2, 1986. S. 141-142; Dogru M. Gagauzlarn folklor ve
antroponinik zellikleri // IV Milletleraras Trk Halk Kltr Kongresi Bildirileri. Vol. I.
Ankara, Kltr Bakanlg, 1992.
121
Gngr H., Argunah M. Gagauz Trkleri (Tarih Dil Folklor ve Halk Edebiyati). Ankara: Kltr Bakanligi, 1991. . 52.
122
Nastrattinolu I. . Trkiye ukrayna gagauz kltrel ilikileri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 9-16; Sezen L. Trkiye ve gagauz trklerinde halk takvimi uygulamalar // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 118-131; Kl S. Sosyo kltrel/sanatsal ve ikonografik balamda gagauz trk kimliinin
gstergeleri // i. . . . 33. . 1. (
). , 2009. P. 118-131; zkan A. R. Ve gagauzlarda ate ile ilgili inanlar // i. . . . 33. . 1. ( ).
, 2009. . 23-36; Kuru S. Gagauz kadn giyselerinin ergonomik kullanm konforu
120

67

 . .

, . . ,
123. ,
. .
, . , ,
. . , . , , 124.
. . , . . , 125.
asndan incelenmesi // i. . . . 33. . 1.
( ). , 2009. P. 131-142; Ayan G. Atatrk`n hizmetlerinden dolay
dllendirdii byk gagauz kimlii Mihail akir // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 143-152; Bayr A. Gagauz
edebiyatn ve Nokolay Baboglu`nun yazdklar zerine Gz iekleri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 152-164; Ayan H. Mihail Guboglu. adr 1911 Istanbul 12 Mays 1989 // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 148152; ahin S. S. Nokolay Baboglu`nun ayva fidanlar hikyesinde gagauz kltrnn izleri // i. . . . 33. . 1. ( ).
, 2009. P. 165-169; Oktay M. ada gagavuz iirinde ele alinan mill deerler //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 194-201; Uyank O. Mustafa Sepetiolu`nun Kilit adl romannda gagauzlar //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 201-211; Acer Z. Yakn dnem trkiye-ukrayna ilikilerinin gelimesi ve gagavuz trkleri // i. . . . 33. . 1. (
). , 2009. P. 250-265; Hatipolu M. M. Yunanstann gagauzlara ynelik propaganda faaliyetleri zerine dnceler // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 280-287.
123
Bykanga M. Folklor konusunu ileyen trk grafik sanatlarn ortak zellikleri //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 111-131.
124
Gre Z. Ahmednin Iskander Nmesi ili gagauz halk anlats // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 96-110.
125
Peker S. Hayvan motifli gagauz ataszleri zerine baz tespitler // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 63-77.

68

. ,
. ,
.
, , -, ,
, , , , 126.
,
, ,
. , .
, , . . *, . 8090- .
,
127, .

,
.
. .
(2006).
Demir N. Saltk-Name ve ouz-nameler nda gagauz trkleri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P.
265-280.
*
. .
. . (.: Ayan G. Dostum rahmetli Mihail Gu
bolu adr 1911 stanbul 12 mays 1989 // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 148-152.)
127
Guboglu M. P. Gagauz halk edebiyat-folklorundan iki tarihi efsane ve bir demet tarihsel
trk // Milletleraras Trk Halk Edebiyat ve Folklor Kongresi. 1112 Ekim, 1988.
Konya, 1990. S. 137-153; Guboglu M. P. Gagauz Folklorunun zellikleri, nemi ve Canavar (Kurt) Klt // II Milletler aras Trk Folklor Kongresi Program ve Bildiri zetleri.
(Bursa, VI. 1981). Ankara, 1981. S. 13.
126

69

 . .

.
,
, ,
, ,
, 128. , ,
( , ), .


. . 129.
, .
2.4.
, , ()
,
19982008 .
.
1 378 .

, : 238 , 100, 27,
() 13.
, .
, , , -, ,
, -

. -, ,
,
, - , .
, . , , ,
( )
, ,
. ,
, ,
,
. ,
-
.
, .

. . //
. . , 2006. . 477-486.
129
. . . : Tipograf. Central, 2009.
128

70

71

 . .

20022003 . 12
: , , -, , , , , ,
, -, , . 19962001 .,
20042008 .
- . ,
, 100. 45 ( ),
.
, , (15),
( , , . .),
, .
, 4. , , ,
. 130, , , , , - , . -
- .
26,
. , .
. ., . . . ., 1989. . 66-67;
. . - // . . 9. . ., 2010. . 164.

130

72

/
.

, . , , .
, .
, .
, .
/ (. ,
. ) , (. ), . ,
.
/
,
.

2001, 2003 . ,
5 - (, , , , ). (, 2006 .) ,
(. ).
18 (

- ). ,
, , -, ,
.
12.
( 70) 73

 . .

, ( ,
) .
, . ,

. ,
( ).

, , .
, 131 , , 132, ,
.
,
,
.

( ), , , (
). ,
, , , , ,
, , , . ,
. .
XXI . ( ) // i. . . . 33. . 1. ( ). , 2009. . 61.
132
/ . . . .
, 1982; . .
. , 2000.
131

74

, ,
.

( , -
(), ).
,
, ,
.
2004 . ,
.
( ), . (
). : 1) , 2) , 3) , 4) .
(. 1, 333, 334), .
.
(. 1, 337), Aman, aman, aman
(, , ) 133.
, .

, 2007 .
( . . ) ( . ),
. , (
134) () :
18611862 . . ( 19101911 .).
.
.
, : . , . .
. . ( 50- 60- XIX .) // , . 4.
: . . , 1993. . 433-446.

133
134

75

 . .

13 ,
, 8
(1
, 4
( 353-354
), 2 , 1 ),
4 1
. ,
. . ,
( .
), .
,
, ,
,
80- 90- . ,
,
. . .
, ,
. , .

. , , ,
76

, , . ,
,
,
.
, , , ,

.
,
.
,
.
( ),
10 , . .
, , ( , ).
.
.
( ,
. ), , ,
, .
: ,
.
. , (/ ) .
, , , 77

 . .

135. ,
,

.
,



,
, .
,

, .

, .
, , , ,
, , , . . , .
136.

( ,
, ).
(2006).
, ,
-.
145- .
, , , ,

. // ,
. 12. , 1999. . 110.
136
. . //
Revista de etnologie i culturologie. Vol. I. Chiinu, 2006. P. 279-290; . .

- // : . . . i 5
i i . 1617 , 2008. 1. , 2008. . 69-71.

135

78

79

 . .

., .
().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

., .
().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

., . ().
, 2003 .

80

81

 . .

82

. , 1939 .
.

, . .
, 2007 .

. , 19401941 .
.

. , . .
, 2007 .

83

 . .

., . .
, 2007 .

., . ().
, 2002 .

., . .
, 2007 .

., ., . ().
, 2002 .

84

85

 . .

(. 1, 348 (2).
,
.
,
.
, ,
( .
(. ) ),
,
137.
, -, .
2009 . . , , (
), 138.
,
.

( ) , 139, . ,
,
, , , , .
. i ii, i i ii

137

ii . // . . 9. : , 2006. . 321-327.

.. (u
). . , 2009 (
: . . // . . 9. . .:
, 2010. . 158.
139
. . //
. , 1998. . 5-30. . ( . . ) //
. . : ,
1999. . 95.
138

86

, , , .

.
, , ,
,
.
,
. , , ,
.
,
, , , .

.
***
,
,
,

,
. ,

. . . ( ,
, ,
, .) 87

 . .

. ,
. . , . , . , . , . , . . , . . .
,
, , .
,
,
.
,

. ,

140.
.
, , ,
.
. ,
. , , ,

(-),
, , .
. . // , . 3. , 1994. . 351-356.
. . // Revista de etnologie i
culturologie. Vol. 4. Chiinu, 2008. P. 124-128; . . . // , , : -
. ., 2006. . 48-51; . .
( XXI .) // . -
. ., 2009. . 268-271.

140

88

, ( ) .

.
, , , , .

, ,
. . , , , , .
, , , -, - .

, , .
,
,
. .
(),
.

89

 . .

II.



1. ,


141. .
,
.
142, - 143, /
(. haydut).
Lnke / (.
. 1, 1). , Lnka,
. . . 144. ,
.
Lnkenin mamusu Lnkey bl deer:
Lnke, mari Lnke, trklr geldi,
kzm,
Trklr geldi seni almaa, Lnke.
Mali, ma-male, verm beni,
Verm beni, male, trklerin elin.
Trklr, male, pek fna insannar,

:
, , ,
,
, .
, , ,
, ,
.
, , ,

Moldova gagauzlarn halk trkleri. . 151-155; . .

90

Onnar gelin almr, onnar

,
.
,
, :
,
,
.
,
.
<>
,
,
, .
- ,
.
: , !
,
-, ,
, ,
,
, , .
,
.
, ,
.
:
,
!

, , . 60- . .145 ,
,
(Kiryakiyi trklr tutmular / . 1, 234).
145

Moldova gagauzlarn halk trkleri. . 154; .

91

 . .

Kiryakiyi trklr tutmular,

,
(?) ,
,
- .
:
, , ,
?
:
, ,
, ,
.

, , , . ,
. ,
. , - . , ,
. , ,
. . , ,
- - 146.
,
, , ,
Tudorka, gitm haydut pnarna / , (. 1, 2). ,
, .
Hey-hey.
Tudorka, mari Tudorka,
Gitm haydudun pnarna.
Gidecm, dedi, bobam, gidecm,

-!
, ,
.
, , , ,

Vayvoda benim sevdicm.

. , 1988.

146

92

Hey-hey.
Vayvodur benim sevdicm,
O da benim beendicm.

-!
,
.

,
, , .
Avama siz gidcez,
Sizd da konak olacez,
Uyunu da basacez,
Tununnan (?) pary alacez.
Hey-hey.
Tununnan (?) paray alacez.
Vuyunu da uracez.

,
,
,
(?) .
-!
(?) .
.

, ,
.
Tudorka onnar ardtan alr,
Saraylara geirer.
Hey-hey.
Bir yandan bu reder,
rtdn ate verer.
Hem baarrlar hem yanrlar.
Tudorka, mari Tudorka,
Hey-hey.
Nei sn bizi yakrsn? } 2
Yannz, haydutlar, demi,
yannz,
Pek ok can siz yaktnz.

,
(?) .
-!
( ),
().
.
, ,
-!
c? } 2
, , ,
,
().

, ,
,
.

. , ,
.
haydutluk ()
. , . ,
93

 . .

Mari Tudorke / , , ( )147.

. . , () // .
, 1982, 1011. . 114.
148
. . . . . . .
. ., 1953. . 8-9.

94

Haber gelmi kv:

, !
,
?

, , / . ,

, . .

. . . ,
, , ,
XVIII XIX .148
. ,
. ., , , . ,
, , : ,
, . , , , , 147

(, ,
)149. , .
Haber
gelmi kv / , (. 1, 236).
, .
:
,
,
(),
.
-
,
,
.
:
, ?

, ,
, . , .
, . ,
, ,

.
,
, . , ,
. . // , . XXXVII. ,
1927. . 172, 185, 215, 228; - . ., 1986.

149

95

 . .

( )
150.
Tudorka zapas olmu,
gitmi asker.
(?) durmu askerd.
Kimsey tanmam onu, ani Tudorka,
Epsi bilirmi Todur.
Dnm, gelmi, bulmu tatesini,
Kimseycik bilmedn.
Gelirkana epsi alrm baa,
Kiminsinin uaklar varm,
Bu alm kendin bir top boncuk.

(?),
.
(?) .
, ,
, .
, , ,
.

,
- ,
.

XIX .
-
: Varna trks / , Plevna kalesi / .
, . (sincp, mehtup)
: ,
, (), -, ( ), ,
, , .
Eh, Rusiya, Rusiya / , , , 2006 . . , (. 1, 239). ,
, 18771878 .,
.
Eh, Rusiya, Rusiya,
Sn topladn

, , ,

.: . 03 2005 // polusharie.comindex.php?topic=7181.0
. . , ,
. .

150

96

ok binnrnn asker.
Bin sekizz etmi altda
Pindin biyaz beygir,
ekildin Kara Tunaya dooru.
Pindin biyaz beygir,
ndin Kara Tuna boyuna.
Kayklar yaptn,
Tunay zdin,
Bulgar topraana bastn

.

()
* ,

.
,
.
*,
,
.

, -, . , , -
18771878 .,
1876 . , ,
. ,
, .
1877 . , ( 40 . , 20 . ).
:
. ,

.
Pleven dznd da.
ok kannar dktn,
ok asker braktn.
Bulgar ilin (?).
Rus kan kark.
Bulgarlan kan-karda oldun.

,
().
(?).
.**

.
-,
. *
**

-, II.
.

97

 . .

-
. - . 10 1877 . 40 .
. ,
- .
:
Rusiya, Rusiya,
Osman-paay korkuttun,
Yumruklarlan da urdun.

, ,
- ,
.

, 1877 .
:
,
. , . , :
ipka buaznda da
ok kan dktn, Rusiya,
Bulgarlan kan kartrdn.
Ordan trk dumann koparttn,
San-Stefana kadar kooladn.

, ,
.
,
- .

, 1877 .
. , 19 1878 . , 12 ,
- , .
. , , . .
.
, . , ,
. :
98

San-Stefanda da grafikn (?)

- (?)
,

.

, ,

, , .
-.

. . ,
,
, Vurma, yunan-karda, vurma / ,
, (. 1, 326) . , , ,
, .
Vurma, yunan-karda, vurma,
Bitirdin bizi.
avdar demet gibi
Dizdirdin bizi.
Vurma, yunan-karda, vurma,
Sndrdn bizi.
Sabaa yldz gibi,
Sndrdn bizi.
Bandaki apkan
Erd rsn,
Edirnenin askeri
Yar yunan, yar ermeni.

, , ,
.
(?)
.
, , ,
.
,
.

,

, .

, (.Edirne;
.;. ) -,
, , ,
20 . 1365 1453 .
99

 . .

. , , XVIXVIII .
. ,
- , .
,
. . XX . ,
27,5% 151. , ,
. ,
, , , , .
, 1924 . ,
(urum),
( 1923 . ).
.
, ,
. , , ,
. , , , 19121913 . - 19121923 .
()
.
, ,
- (. 1, 325). -,
. ,
.
- -.
// ru.wikipedia.org/wiki/

151

100

anak-kale iinde
Vurdular beni.
Ana, ben gideyom
Dmana kar.
Oy, genliim, vay.
anak-kale iinde
Kydlar beni.
olu(k)-ocuk grmedim,
Kydlar beni.
Oy, genliim vay.
anak-kale iinde
Aynal arm,
anak-kale iinde
Lalele biter mi?

-
.
,
.
, , .
-
.
,
() .
, , .
-
(?) .
-
?

,
-, , (anak-kale buaznda / -
. 1, 229). , 100 . , , ,
. .
,
(stambul buvazna / . 1, 230),
, .
, ,
.
stambuldan ktm
Yan basa-basa.
ngiliz askeri kaayor
Kan kusa-kusa.
Genligim var.
stambuldan ktm
Bam selamet.
Plevena da gittim,
Koptu kyamet.

,
.
,
() .
.
,
(-).
,
.

101

 . .

, 18071809 .
.
.
. , , ,
. 152.
, , ,
, [ ] ,
- 18771878 ., , ,

-. .
,
, indi vakit /
, (. 1, 327).
indi vakit,
Dkn vakit, mari.
ngilizlen kumitlr, mari, } 2
Maribe oldu.

,
, .
(?), , } 2
(?) .

(Cenk trks / , Nnda

18321844 .,
)153 . , XIX
. , ( , - .).
- 19041905 .
(Part Arturyd /
. 1, 6). Cenk
trks / (. 1, 4) . , , - .
, ,
:
(Gagarin / . 1, 7), . . ,
.

, ,
.
.
, (), .
,
:
, - ,
. . ,
. ,
, , : ,
153

- // www.aggregateria.com/A/anglo-turetskie

152

102

. , 1969. . 30; . ., . .
. ., 1989. . 40.

103

 . .

, , -, , . , ,
, .
, , .
. . . . .
, -
154.
,
, -
(gur Moskof / ), ,
, .155 , ,
.
. 156.
,
, ,


.
,
- .
, , .
,
, . .
. . . . 295-303; . . . . 9.
155
. . . . 295-302; .
: . . , 1938. . 163-165;
. . . . 9-10.
156
. // ,
. 12. , 1999. . 110.
154

104

2.

2.1. ,


.
, .
, , ,
.
, ,
, , .
, , ( ), . .
, , .
,
( , Ollan boba daavaya giderlr /
, Nikola / , Mariya / (. 1, 24-27), Petrana / , vanu / , Tudorka /
(. 1, 28-33) . ,
, (, ,
, .) ,
5060 .
, , , , .
.
- . , Aleksiy em babas /
(. 1, 274),
105

 . .

, - . (),

. , ,
.
,
, . Lambunun trks / (. 1, 8).
, , . . 157.
Her sabaa Kalinka suya gidrdi /
(. 1, 251)
- , . , . ,
.
Kalinkann dokuz agas var,
Dokuzu da haydut kafa.
Stuyan gitti Kalinkaya bakt,
Onnar da Stuyan kesti,
ardaan stn koydu.

,
.
, ,
,
.

, : ,
. . , ,
,
(Kz oturmu sundurmann banda /
. 1, 82). , ,
, .
:
. .
. . , 2004. . 194.

157

106

Dnrclr mlr
Kznn bana.
Mamusu demi:
iizi yoktur, vermm.
Bobas demi:
Kiz kktur, vermm.
Kz da demi:
Yrim geldi, beklmm.

().
:
, .
:
, .
:
, .

(. 1, 83)
(1415 ) . .

: Ne bakrsn, mari kz, aul ar / , ,
; Hay tepelr, tepelr / , , , Saka /
(. 1, 71-72, 73-76). .
Ne durrsn, mari kz,
Aul ar?
<>
Seni grn ocuklar
Oyunu ar,
Tutup-tutup kolundan
Aul ar.

, ,
?
<>
, ,
,

.

, , ,
, :
, (kitka) . .
(Todur hem tudorka / . 1, 38).
Tudorkadan da basma
Todurun elind,
Tudorkadan iek
Todurun banda.

,

.

,
, .
107

 . .

, ,
. ,

(day) ( ).
, , , (. 1, 256).
Day b,
Day, gel biz.
Manim beni yavuklu edecek
Grgiy,
Ba delikannya.
Bn Grgiyin da olmycam,
Bn Yankuya kaacam.

, ,
, .

,
( ).
,
.

, , ,
.
, day,
,
, .
, , ( )
. , ,
, mali,
-
.
mani. , .

,
boba, baka, baba, buba. (boba baka) , (baba buba) 108

,
. ,

.
, , . ,
. , , ,
. . , (, , ),

158.
,
,
,
. (kat .)
4- (nc kat lzm gesin) ( 78 ). 4- (
89-) .
. ,

.
.
. ,
, , , ,
, .

. , : Rakel / , Tudorka / (. 1, 10-12).
,
. :
. . ... . 51.

158

109

 . .

.
, , 159. ,
, , 160. , ,
,
: .
: , .
Etimilr manastr nn.
Manastr kapular birdn kitlenmi,
Mumnar klisd hepsi da snm.
Tudorka da ku olup umu,

.
,
.
, ,
,
Bobas Tudorkann ta olup ta kalm, ,
Okadar da onnar yannamlar.
.

,
, , .
(, ) ,
. ,
, .
, ,
. .
, , .
18321834 .
, ()
.
.
, . 44, . 2, . . 52, . 3.
, . 44, . 2, . . 52, . 5.

. , . . .
,
. ( , . ). ,
(, ), . .
,
- 161.
,
. betva,
.
, .
(Ana-boba betvas / ,
Hay gklerd, gklerd / , , ), ,
(Ollan boba daavaya giderlr /
, Nikola / , , (Mariya /
) (. 1, 13-16, 24-27), .
, . , ,
, ( )
. , , : Allaa versin evim
etimeyim / , , Allaa versin dilenim
yol stnd / , , Allaa versin
sabaaya kmaym / , , Allaa alsn benim
evlatlarm / , Ekmek arpsn /
, Gzlerin frlasn / ,
Fikirdn bozulasn / , Allaa versin uaklarna

159
160

110

161

. . ... // , 1901, 1. . 100.

111

 . .

sevinmysin / , , Allaa
versin lmysin bn gelmydn mum tutmaa / ,
() , .
,
, , , 162.
, , .
163.
, ,
:
Arta da kalsn senin anen, be yarim! / , ,
(. 1, 264).
164.
.
,
,
.
2.2.
, ,
, , , (, , -, ,
. .)
. ( , , ),
,
, : . , . .
. . . 267.
164
. . . 137, 267 .;
. . 57.
162
163

112

.
, : , .

.
, , .
.
, .
,
.
,
, .

. ,
,
: , , , , .
. - (
), , . , ,
, ( , ), , , .

,
.
, .

,
.
113

 . .

. : , , , ,
(. 1, 68). (
, , .)
Karm kotlon banda
L-l-l-l-l
<>
Bakrm da karma,
Da sevinerim adk,
Ani uygun yaadk,
Ayaan da urmad,
Bana drk bakmad
Da bl biz annatk,
Pek ta isl yaadk,
Da bl biz yaadk,
Pek ta isl annatk,
L-l-l-l-l.

.
----
<>
.
,
.

.
,
.
,
.
----.

. , , ,
. (, , ) ( ) ,
.
, , ., , ( ) , , . . (. 1,
5). , ( ,
, . .). .
. , .
114

,

(. 1, 30-33).
1) Hey-hey.
Tudorka, mari, sevdicm,
Bn da gidecm krmaya, } 2
Be gmlk rak im.
Hey-hey.
Ge vakt olacek, gelecm,
Sn bana portalara kasn,
Portalara da kasn,
nna teklif edsin.
Hey-hey.

-.
, , ,
, } 2
.
-.
,
,
,
.
-.

2) Tudorki, mari Tudorki,

, ,
,
,
.
,
.

3) Mari, Tudorki,
Bn da gidecm } 2
Krmaya da,
Kardalarlan buluacam.
Sn da durasn portada,
Aan bn gelecm,
Portay aasn.

, ,
} 2
,
.
,
,
,

4) Dimuli gidee krmaya, } 2

, } 2
, } 2
.
, ,
,
,
(), } 2
.

115

 . .

,
, -,
(. 1, 34-35).
Aman, Allahm,
Benim adamcm
Gec-gndz sarfo gezer.

, ,

.

, , ,
.

, ,
.
, ,
, .
: , , , dua etmi,
, 1
: Kar btn gn ilesin, ii bitmesin, biey grnmesin. Adam da
bir saat ilesin, evi doldursun, meydanda olsun da hepsi grnsn165.
,
, .

, . ,

, , .
.
, , ,
( ). (Tudor Toden Mainin Mitisinin Mias, Dua Mitinin Petrinin
Nadisinin Petisi).
, : . , . .

165

116

,
(, ) .

.
, ,
, . ,
. (). ,

(sofra), ().
:
23 . .
,
. ,
. , .
. 166.
7 . . - ( ) . :

167. . . 168. , 7
. , ,
//
, . VII. . 3233. , 1889. . 234-235.
167
. - // , 1875, 24. . 908.
168
. . . //
, 1901, 1. . 128.
166

117

 . .

,
.




.

: ( ,
, ) ( ),
( ) . .

. , , , : ,
. . ,
(
), ,
( ).
().

.
.
, , , , (ayp)
( ).
. , , , ,
118

,
169.
,
, . .
, .
(.), . ,
(ayak ykamaa) ,
6070- . . , ,
,
. (. 1, 17).
,
. :
,
. .

-. ,
Petrana / , vanu / , Tudorka / (. 1,
28-33), , ,
, , . ,

, .
, :
; .
, : . -, . ; . .
... . 147.

169

119

 . .

,
.
, / .
XVIIIXIX .
170. .
,
.
. (., .)
: , 171. ,
,
. , ,

.

, , , ( )
,
.
, ,
, (takaza et). , , ,
. ,

(. 1, 28).
. .
// . , 1958. .
. 179-236.
171
, : . , . .; . , . .
170

120

Takaza et, oolum, gelin,

,
( ),
, , . }2
( ) ,
.

( , . .).
. . (), ,
. . -
,
,
.
Mau / (. 1, 17) ,
. , ,
.
, , . , ,
, . . ,
, . . . , XIX XX . : , , , ,
, 172.
. . // , 1901, 1. . 129.

172

121

 . .

, , ,
, .
.
- On kardaz biz / (. 1, 52)
, 20 .
,
, .
rmi yanda bn oldum,
Ozaman da bn ev oldum.
Ozaman bn ev oldum,
Ksmetim da hac oldu.
Kpek sincird baalyd,
Ama bendn hatrlyd.
Beni da dama kapard,
Ekmek erin trofa atard.
Bn da, zorlar geirn,
Hep ta zor yaadm.

20 ,
.
,
.
,
, .

,
, ,
.

1856 . (, , ) .
, -
. , ,
, 70 , ,
173. ,
, .
, , .
, . ,
, . 44, . 5, . . 405.

173

122

, . , .
, .
, . . . ,
, 174.
,
. , ,
.
,

, . ( ),
, ( ).
,
, .
.
.

. .
, ,
50- . .175
,
.
, (, . ., . . , 1976. . 18.
175
. . : . : Business-Elita, 2007. . 199-201.
174

123

 . .

)
. , ,
. XIX XX . ,
( )
, , .
, ,
.
, .
(, , - . .), ,
. :
Tudorka, mari Tudorka,
Versn bana be rubli, } 2
Krmaya da gideyim } 2
Dostlarmnan buluym.
Tudorka veree be rubli,
Dimuli gidee krmaya, } 2

, ,
, } 2
} 2
.
,
. } 2

. . : . <> , , , , -,
- . ,
, 176.
,
.

. . . ,
, ,
, , .
. . ... . 99.

176

124

, ,
, 177.
,
, . , Ha, be oban / ,
(. 1, 21).
,
.
, , ,
, . ? , , ,
, , . (
iitor),
- .
, . ,
, . ,
, . (
,
). ,
. , ,
.
,
177

. . ... // , 1901, 1. . 126.

125

 . .

, .
. , , , , ,
,
. ,
, . , .
.
, ,
: ,
, ,
. ,
.
, , ,
. , , .,
,
. -
, , bul (Gcenik
Ankann trks / . 1, 40).
Todurlan Tudorka
yl lavetmi.
Todur Tudorkaya
Bl da demi:
Tudorka, mari,
Yavklum Tudorka,
Bn sana, Tudorka,
Dnr yollaycam.

126

.

:
, ,
,
, ,
.

Yollayasn bk bulnu.
Todur yollam
Bk bulsunu.

.

.

(Todur hem Tudorka /

, . . ,
: -
<> , , , 178. ,
- ,
, 179.
,
, . , -
(. ) , . . , . , ( )
180. ,

.
- , ,
. , ,
, . , (
.).
, ,
: . . // , 1901, 1. . 101.
. . , 2006. . 78.
180
- . // , 2000, . 1.
. 46, 54.
178
179

127

 . .

, (, ). .
.
.

.
,
Benim vard bir yavklum / (. 1, 190).
Benim vard bir yavklum,
Mamu onu beenmedi, mari.
Of, mari!
Mamu onu beenmedi,
Beni ona vermedi, mari.
Nndan nn da geldi
Bir arl onmadk, mari.
Of, mari!
Mamu onu pek beendi,
Beni ona o verdi, mari.

,
, .
, !
,
, .
,
, .
, !
,
,
.

, . (Sevdim / . 1, 96).
(. 1, 38, 40). , , ,
.
, ,
(. 1, 36-37).
, ,
().
128

( ). , .
,
Todur hem Tudorka / , Gcenik Ankan(n)
trks / (. 1, 38, 40).
.
, ,
,
. ,
. ,
. ,
, ,

.
, , ,
.

, .
Tudorka / (. 1, 18).
Dokuz karda bir da kzkarda.
Tudorkann da dnrcs vard
Dokuz k ar, dokuz su ar.
Tudorkay anas vermeer.
Hem bk agalar Kostanda dedi:

.

- , - .
.

:
Mali-ma, male,
-, ,
Hadi verelim Tudorkay arya,
,
Dokuz su ar, dokuz k ar.
, .
Manastra gittik konak oluruz. }2 ,
. }2
Tudorkay anas verdi
.
Dokuz su ar, dokuz fotar ar.
, .

129

 . .

, .
, ,
.
,
. - Gzl Tudorka / ,
-
(. 1, 37).
Tudorka, mari,
Gzl Tudorka,
Bn seni istedim,
Sn bana gelmedin.
Nasl gideyim?
Bat braamad,
Nasl gideyim?
Bul kovermedi.
<>
Al Tudorka,
O ylann kabndan,
Da kaynadyor
Biyaz araplan,
Bulsunnan batsuna
Buyur edee:
Ya buyur, b bat,
Bir filcan arap!
Ya buyur, b bul,
Biyaz arap!
Buyurduu gibi
Er deyl.
Pek mi kolaydr,
Bulylan bat,
Pek mi kolaydr
stediindn hayrmaa?

130

, ,
,
,
.
?
,
?
.
<>
,
,

,

:
-, ,
!
, ,
!
,
.
,
,
,
?

. 181.
, , . , , ,
.
.
,
, , . .
, ,
182.
, (18 ), .
, ,
.
- , 1415 ( ),
18 .
,
15 183. , .
, .
(18 ).
(kamaa / )
(. 1, 256).
Manim beni yavuklu edecek
Grgiy,
<>
Bn Grgiyin da olmycam,
Bn Yankuya kaacam.

,
<>
,
.

. 15.
, . 208, . 5, . . 2399 ( 1902 .).
183
, . 208, . 5, . . 3579.
181

182

131

 . .

, . , ,
( ). ,
, . , , , . XIX XX .
.
,
. , , , , .
(. 1, 196)
, . , ,
.
. ,
.
Sn kahlanrsn, mari suvat,
Ani senin kzn iizi yok.
Kahrlanma sn, mari suvat,
Bn da ona iiz da yapacam.
Sade ikisi uysun yaasn (?),
Da gzl ksmetleri olsun.

, ,
.
, ,
.
(?),
.

,
- .
, .
.
132

. . ,
.
, . , ,
, .
,
,

. , , ,
, .
. . ,
.: , , ,
. , ;
.
,
,
; ,
; .
,
184.


, .
,
, . ,
. , , . . ... . 126.

184

133

 . .

. ,
. .
, .
,
.
, iiz ( , ev
ileri, , , , , .)
zestr ( , , , ).
Alsana
beni b, ocucak (. 1, 92). ,
, ().
Alsana beni b, ocucak,
Bn da sana getircm,
Ne da ok ev ileri.
Kaz gagas rak dolu
San tulumu piinir dolu, } 2
Kr sinek budu duarda asl.
Alsana beni b, ocucak,
Bn da barim zenginc,
Bn da sana getircm,
Ne da ok zester:
Dokuz inek ksrlaa,
Onuncusu bzaal.
Tari da, day, day, day, day. } 2
Onnar kzkardam,
Bir ocuk da beenrmi.
Op-pa, op-pa, op-pa-pa.

, ,
} 2

.

, } 2
() .
, ,
,
,
:
,
.
, , , , . } 2
,
.
-, -, --.

,
. i gveeli / gveeli, ,
. 134

.

. , .
, ,
.
,
. , , ,
, (, Petran Kole).
,
(moloak), . ,
,
, : Marinka Peti.
, ,
, :
- , . , ()
, , ,
.
,
70- . . , ,
, . . , , .
,
( , ), .
,
, .
- .
135

 . .

, , : , . .
,
, .
.
,
, ,
. , .
,
, , ,
, .
.

3. ,

/
. ,

, ,
.
Avramn trks / .
(. , . , . . 1, 98-100).
. . 185 (. 1, 101).
.
,
. , ,
, ( )
( ).

3.1. ,

( /) ,
, .

. ,
, .
kurban : 1)
; 2) ; 3) ; 4)
( - , .);
5) ( , -
).
136

Dokuz ay, dokuz yl

,
,
.

,
,
(): ; :
(. 17: 10-11). , , , .
, . (. 1, 99),
:
, , .
, . ,
. . // , 1901, 2. C. 44-48.

185

137

 . .

. ,
, ,
, .
,
.
(),
, .
Avrami baalr sac
Bir elceezinnn bir ayacyn.
Hzlanr Avram baa saplamaa
ooluna,
Geler gen bir kuaaz:
Avrami, Avram, demi,
Sbt elindn onu,
Kara alda, demi, kurban
kesilir,
Diil senin sacn.

.

,
:
, , ,
,

(?), ,
.

, . , , , .
. (. 1, 100)
. , : , ,
, ,
, .

. . , .
. . ,
.
, :
Her, demi, sn beni kesirsn,
ttl,
Baala bir ayaamnan bir kolumu.

138

, , ,
.

. .
, ,
-, .
, . ,
( )
, , . , . . ,
( ),
: .
, . ,
, ,
, ,
, .
, . , ,
.
. . , ,
. , .
, , : , , , .
, , , .
.
, , , , ,
. ,
()186:
. . // , 1901, 2. C. 48.

186

139

 . .

Boba, kes, ta ate atma,

, , ,
,
.
,
,

.

, , ,
. . . ,
,
( )187,
, .
.
, , , 188.
, . .
. , -, . ,

,
. ,
, 189.

190.
. .
,

189

190

187
188

Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia. P. 5.

140

(
, ).
, ,
:
; .
: ,
(Avramn Allah).
, , (katr . ;
. ),
(
).
, .
, , . . ,
, . .
,
.

, . , , ,
,
(. , . ),
. , , (frn):

.
, . .
,

. . ,
141

 . .

(, , .), ,
.
;
191.
,
(Allahlk):
.
. , , , 192. , . . ,

- :
, ,
193.
,

.
(adamak
kurban / adat kurban / adanm kurban). ,
. ,
194. -
.
, ,
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia // Viaa Basarabiei. Chiinu,
1934, nr. 6. P. 4.
192
. . . Chiinu, 2002. . 146; . .
. 79, 200.
193
. . // , 1901, 2. . 17.
194
. . , . ,
2010. . 226.
191

142

. ,
. ,
, ,
- . .
,
, (lnka dnya gzli /
. 1, 269). ,
() ( ).
, ,
:
Allahm, kaldr benim lenkam!
Dokuz sene oldu asta yatyr,
Ne lafn iittik.
Kaldr, Allahm,
Sana kurban kesecm,
Panayada kurban kesecm.

, !
,
.
, ,
() ,
.

,
, .
.
, 195.
, ,
.
,
( ).

.
,
() (. 1,
217).
, : . , . .

195

143

 . .

Lazarki, Lazarki.
Utum, gittim, dala kondum.
O dal bana emiini verdi,
Emii bn koyuna verdim,
Koyun bana kuzusunu verdi,
Kuzusunu bn kurban adadm.
Lazarki, Lazarki.

, *.
, .
,
,
,

().
, .

. ,

,
. , XIX .196,
197.
, . . . .
( )
. . , .
, ; ,
( ).
. , .
. , ,
,
198.
.
// , 1911, 3334. . 1150.
197
, : . , . .
198
. . // , 1902, 3. . 59.
*

196

144

-
, . . ,
. , ,
,
-



.
,

,
(ev kurban)

(pnar kurban). ,
(
) (), ()
.
. ,

. , ,
145

 . .

, , , ,
.

,
- (,

. .).
karda /
(. 1, 46) ,
,
.

,
.
.
t karda toplandlar,
Bir manastr pnar ekettirdilr.
lk gn kazdlar pnar ykld.

,
.

.
kinci gn gen ykld.
.
nc gn gen toplandlar.
.
Toplanpta, pek kahrlandlar:
, :
Nein bizim bu pnarmz yklsn? ?
Hem bk batlar Pavll Nastr (?) (?)
Kk kardalarna bl d dedi:
:

146

Sizd da sra bu auam

.
.
.
,

.
<.>

,

.
( ).

Manole / (. 1, 45),
, (
, ). ,
,
,
, ,
.
Oniki karda
Bir manastr ekettermi.
Gndz ilrmi,
Gec skrmi.
Manoli, Manol, Manastori
Kardalara bl da demi:
Ay kardalar, toplann br,
Ne sleycm, kayl olacnz m?
Hepsi da bir aazdan baarm:
Biz senin lafna kaylz.
Gelinner bl deysiniz:
Sabaa da erken kalksnnar,
Ne Allaa verdiys im yapsnnar,
Manastra da getirsinnr.
Angs ileri gelecek,

.
,
()
, ,
:
, , ,
, ?
:
().
() :
,
, ,
.
,

147

 . .

Manastra tlsm koyecz,

() .
<>
, ?
.
, ,
.
().
, .

().

, ,
, . .
Her biz slrsek, demi,
Brda kalalm,
Mermer ta da olalm.

( ),
,
,
.

,
. , ,
,
, .
Oniki karda orda da kalr,
Hepsi da mermer ta olr.

,
.

.
, (tlsm). ,
,
, .
tlsm , .
, ,
.
148

. . . , ( tlsm) , -
199. ,
, , , .
,
, .
,
. ,
. ,
, ,
200.

,
,
. ,
. ( , ), 201.
, , , -
, , , .
.

. ,
202 ,

201

202

199
200

. . // , 1902, 3. . 25-26.
, : . , . .
, : . .
. . . . . . III. ., 1962. . 61-63.

149

 . .

.
: (korban),
(kurbanu), , , , (kurban), (, ), , , , (,
korban), (), ().
() 203.


( , ).

. . ,
, , , , ,
(-, -). 204.
XIX .
. ,
205.
( ) - , 206.


. .
. . 284; . . . , 1990. .
43; . . : // tiina. Chiinu, 1997.
12. . 15; . . . // , 1875, 22. . 834.
204
. . //
. , 1964. . 260.
205
. . . // , 1875, 22. . 834.
206
. .
. . 285; . . ,
, .
, 2004. 51.
203

150

,
(. , . .)207. , -
, , .

. .
: , .
,
208. (
, , .
209.) , ,
.
, , , . XIX .
, , 210, .

, ,
- , (
: , )
.
,
.

, ( ) . ,
, , (
. . 6465; .
( . , ) // , 1994, 5. . 57-69.
208
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia. P. 6.
209
. . : . , 2007. . 476-516.
210
. . // , 1901, 2. C. 17.
207

151

 . .

),
(. ).
, .
,
, , , . -,
.
. , ( ), ,

, (
,
)211. . ,
( ), :
,
( ), ,
. . , , , , ,
, , .
212.
, . , , , : !
() ! () ()!
() 213. ,

.
.
. . , .
, 2010. . 331.
212
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia. P. 4.
213
, : . , .
211

152

3.2.
-
,
. .
, ,
. .
-,
. , -. , Cenk trks /
, (. 1, 4).

. , ,
. ,
- Kavarna
direkleri bir kk kasabaym / (. 1, 237).
Cumaaya
kar bn bir d grdm / (. 1,
57, .), ( )
/ ,
. ,
, ; (), , ;
, , , ,
. Dn gecelerd,
male, dm girdi / , , (. 1, 58)
.
, , .
, ().
153

 . .

- Cumaa
gecesi / , Aneciim, anem / , , Bn
bir gldum / (. 1, 243, 244, 246).
( ) / , / ,
, (?), ,
. , ,
.
, , , ,
.
. ,
Gv trks / (. 1, 182), ,
,
. , ,
,
.
Slesn, mamo,
Hasta m yatacan } 2
Osa lecn mi?

, ,
} 2
?

, (. 1,
254),
, , .
Nikola / (. 1, 27),
, .
,
. ,
, ( ,
).
,

9 (. 1, 11, 12, 18, 26, 31, 32, 38, 39, 52, 66,
154

92, 99).
(. 1, 240, 241, 251, 253, 320, 346). , 214.
,
,
,
. .
, , 9
(33).
, . , ,
, . , , . 9
, . 9
, ,
. , 215.
(. 1, 10,
30, 48), , -, .

. . , . , 2010. . 169-171.
215
. . . .: -, , 2001. . 338339; // http://www.rian.ru/
spravka/20070707/68528028-print.html
214

155

 . .

4.

4.1.

-
.

, . ,
, , . .

,
, . ,
. , , Ha, be oban / , (. 1,
21-22). ,
- , ,
, , . .
1) Ha, be oban,
Gitsn koyunnarlan.
Of, of,
Yaamurcuk ta yaa-yaayor.
Ha, be oban,
Yok m krkn? Giisn!
Ha, be oban,
Yok m yaamurluyn? Giisn!
Of, of,
Vardr, ama yrtktr

156

, ,
.
, ,
.
, ,
? !
, ,
-?
!
, ,
, ...

2) Ha b oban,
Krda kaar yayyr,
Of! Pek suuk bana.
Nbym bn?
Ha b oban,
Giisn sn krkn.
Of! Giiycm, ama
O yrtk-prtk

, ,
,
! .
?
, ,
.
, ,

Hayde, oban oolu, karda olalm / , , , ,

, , c,
.
, , c,
.
, , c,
.
, , c,
.

() (. 1, 350):
Benim keciim,
Krdak imen,
Benim yorganm,
Havada bulut.
Benim yastcaam,
Krda kr talar.

()
,

,

.

. . , 70
,
, . , Stuyeni / , 17 .
157

 . .

: 12 , 5 .
,
(. 1, 70).
Nndan nn dadand,
Bir onmadk canavar
Srm da dadand.
Oniki srdn oniki braad,

,
-
.
12 ()
,
Be srdn da be kuzu braad. .
Bobas da bl deer:
:
Stuyeni, oolum, Stuyeni,
, , ,
Ya sn kaz bir derin kuyu,
- ,
ki endez genilii,
,
ki endez uzunnuu,
,
Canavar da gelecek

O kuyuya decek,
,
Sn da srn kurtarcan,
,
Sn da kahrn olmycek.
.

, ,
, . , ,
(.: VI, 2).

: kvrma, manca . (. 1, 53, 45). ,
(. 1, 8).
Bez oban toplanmlar.
La-lay-lay.
Toplanmlar bir masaya.
Lay-lay-lay-la.
yirmilr, iirmilr.
Lay-lay-lay.
Sar kuzu nnerind.

158

.
--.
.
--.
, .
--.
()
.

, ,
, ,

(. 1, 210).
Traka, traka, duydunuz mu?
Selm verdik, aldnz m?
Krda puluk ilr,
Kyd koyun klar.
Sra-sra srlr,
indi geldi koitlr;
Koitlerin karn aa.
Day, baba, pta.

, ,
( )?
,
?
,
.
( ),
;
.
, , .

,
,
.
, .
, ,
,
. ,

, ,
()
,
,
,

,
. .
159

 . .

,
( ) (. 1, 214-215).

(. 1, 316).
,
- . , . , , . , ,
.
, . ,
XIX .
,
XIX . 5060-

,


216. ,
XIX . .

,
. . 217.

. ,
, . , kaval ( ) . Bre, vane,
bre, obane / , , , (. 1, 170) ,
, . .
Bre, vane,
Bre, obane.
Ne gzl kaval
Sn da alayorsun,
Ne gzl alp
evirdeyrsn.
Diilim bn vane,
Diilim bn obane.
Bn Ahrangel Mihail,
Can alcym.

, ,
, .

,

.
,
.
,
.

. . // . . .
.., 1955. . 391; . . -
(18571918). , 2004. . 402.
217
. . , 2004. . 444.
216

160

161

 . .

,

( , ): obannar,
srtmalar (. 1, 30-31, 131, 349).
.
Mau / (. 1, 17) ,
.
.
Mari Mau, gen gelin, dedi, , *,
,
Bn da gidecm kazanmaa, Mau, , ,
Edi ylna, edi ayna.
.
Brakrm seni bez zrkan,
,
Bulaym seni bez dokuyarkan.
.
Az m da geti, ok mu da geti,
() ,
,
Toduru dedi orbacsna:
:
Bn da isteerim kendi meralarma, ,
Kendi meralarma, kendi toprayma. , .
orbacs da bl da demi:
:
Verecm sana bez koyun,
,
Bez koyun kuzularnnan.
.

.
(. 1, 305, 25, 172), .

1) Babamn kr at olsa,
Pins da gels.

,
.

2) Nikulay atl bobas yayan.

.
:
, , .

.

162

3) Gider vanu,
Karannk dama girer,
Beendii beygir pineyer.

,
,
.

(. 1, 258, 209, 28, 29).
( ), , .
1) Aleksiy em babas
Avemdan tarlaya ekilmilr,
Kara nadaz karsnlar.
(?) taman tarlaya girmilr,
Aleksiyin babas
kzleri pulaa komu.
Aleksiy kzleri edrmi.

,
.
(?) ,

.
.

2) Amuca gider,
Kor beygirleri hem kzleri.
Ya, ocuklar, kaldrnz bir ses:
Hy-hy!
Gider Rusalimin bayrna
Garalimin ayrna.
kzleri pulaa kor,

,
.
-, , :
-!

.
,

163

 . .

3) Bana tarlaya tez gelsin.

4) Mamu-ma, mamo,
Bn gicm kra, } 2
Kra, Bk paya,
Lnkam geldiynn ev,
m getirsin bana.

-, ,
, } 2
, ,
,
.

Avramn trks /
(. 1, 98), .
; ,
, , .
, , ; 218. , , ,

, , ,
.
A, oolum, gidelim, demi,

, , ,
,
Ko taligay, sacm, demi,
, ,
,
Puluyu da atalm da tarlaya konalm. , .
sack ta komu ta gitmilr
,
tarlaya.
.
Hadi, oolum, demi,
, , ,
Be-alt brazna ekelim, sacm,
- ,
.
Komular da be-alt brazna
-
ekmilr.
.

Nnda iidilmi,
nnda grlm / , (. 1, 5)
, , ,
( ), . . 13: 2.

218

164

,
.
Cenk vakd
Kzlar, ocuklar.
ocuklar aalr,
Srada puluklar kald.
Kzaazlar da aalr,
Dzencikleri kurulu kald.

.
,
.
,

.

,
, (. 1, 26).
Az m giderlar, ok mu giderlar,
Etierlar bir baalarcaa.

, ,

.

,
, otra ( , ) (. 1, 18).
,
(. 1, 8, 36, 192).
165

 . .

1) Bez oban toplanmlar.

Gl-gl arap ellrind.

.
--.
.
--.

.
--.
, .
--.

2) Alasn, Tudorka,
O ylann kabndan.
Koyasn, Tudorka,
Biyaz araba.

, ,
.
, ,
.

3) u ayrda, u bayrda
m,
Bre gidi, canm,
m.
Biri rak, biri arap, biri su,

,
,
, ,
.
, ,
,
, ,
.

Bre gidi, canm,

,
,
(. 1, 238, 286).
1) arap itim filcandan,
Oh, aman, aman.

,
-.

2) Garafalar dolsun,
arap rsn,

,

( ),

O filcannar dolsun

, ,
, ,
, ,
.
166

4.2.

, - , , .
,
.
, .
(. 1, 250, 238).
1) Asmadan gel, asmadan
Oh, aman, aman,
alvar giyr basmadan.
alvarna bakmayn,
Oh, aman, aman,
Gzellik var bamda.

(?), ,
, , ,
.

( ),
, , ,
.

2) Karidan gelee, karidan

,
, .

, XIX . ,
. . ,
. . .
. . .219
, 1892 .
.

. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 233, 235.

219

167

 . .

(.
-,
. , . )220.
. ( ,
. ),

.
,
, .

.
(don
atal, alvar)
.
221. , , .
,
-
, 200 . , , , .
- . // , 2000, . 1.
. 50; . // , 2004, 3. 8394; . .
. , 1985. . 280.
221
, : . , . .

. , ,
, () .

, . ,
, , .
,
. ,

. - 222.
. . ,
XIX . -
,
223.
.

220

168

. . -
(18081856). , 1970. . 63.
223
. . . , . : , 1914. . 48.
222

169

 . .

ukman (), fta (), bariz (), ark (), sardma () ., .

?
, ,
.

,
, (. 1, 17, 222):
Bir da baksa kydn yana
Bir da gen gelin pedahland,
Pedahland, mey geldi,
Al ukmannan, biyaz ftaylan,
Biyaz ftaylan, biyaz modaylan.

:
,
, ,
, ,
, .

Anadan selm getirdik,

,
,
,
.

1) Manoli gen pek duvaya deyer:

:
, , ,
,
() ,
.
, ,
, ,
.

2) Ald o ylan
Yaurularnnan,
Ftasna koydu,
Ev getirdi. } 2
Kaynatmaa koydu.

,
,
, } 2
.

.
. , .

.
. .
, .
, - ,
. ,
,
.

,
(. 1, 45, 20).
170

171

 . .

, ,
.
(. 1, 132), , .
Vard bir adam pek zengin,
Yalabk rubaynan giimni.
Bitkisiz sevinmelikln
Onun yaamas erd.

,
.

.

.
, (
) mavi mintan (. 1, 8).
. ,
224. - 225.
, , . ,
. , , (. 1, 18).
Bat bey, bat, Kostanda bat,
Dn mi iirrsn osa
ly mi?
Sl bana dooru.
Dn aararsan,
Dn aararsan kula ruba
giineyim,
Ama ly sa, karagz
ruba giineyim.

, , , ,

?
.
,

,

.

, ,
(. 1, 251).
B sabaa Kalinka suya gidee
Kara bakrlarnan, kara embernn.
Stuyann mamusu sory:
Nein, Kalinka, sn bu sabaa
Kara rubalarnan?

172

, .
:
, ,
?

Kalpaa dm sol yanna.

.
--.
.
--.

, (. 1, 104).
, .
osif mintann brakt da kat.

, , -: krk, yaamurluk (. 1, 21-22).

kalpak (. 1, 8).
Mavi mintan toz iind.
Lay-lay-lay.

.
--.

. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 235.
225
. . (. .) , 2004. . 401.
224

173

 . .

Kara kalpaa kan iind.

.
--.

. / , , . ,
- , .
, , , ,
(. 1, 367, 369). ,
.
1) Krmz fesini al bana,
Bey, Oglan, Oglan canm,
iitsn sn,
Gelsna bana, gel yanma.

,
, , - ,
,
, .

2) Krmz fesini giyin sn

,
,
,
,
.

. , ,
()226. . . , , - .
,
227. ,
, .
. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 235.
227
. . , 2004. . 403.
226

174

, ,
. , ,


-
.

(. 1, 68).
Giidim ark sargma,
L-l-l-l-l,
Bakrm da karma,
L-l-l-l-l.

,
----,
.
----.

, ,
.
: , .
, , , (, ). ,
, ,
, , ,
(. 1, 223).
, -, , , .
Mite, bre, gide yazc.
Aan sefer (?) gidecn,
Bana da haber edsin.
Duakl gelin alarsn,
Krmz izm giiyrsin.

, , .
(?) ,
.
,
.

175

 . .

, , (. 1, 364, 361).
Oglann ayaanda sar emeni, } 2
Kim da alm onnar o da bir deli,
Ne gzl Oglan, yalabk oban.

, } 2
, , ,
,
.

, ,
, : , , ,

. . .
,

: ,

,
,
.
<>



,
176

, 228.
. , , .
. . ,
. , -, , ,
, .
, . ,
,
.
, , , -
- , , ,
. . 190.

228

177

 . .

. , ,
. ,

, , , 229.
,
- ,
, .
,
,
- , , .
***
,
,
- :
, , ,
, , ,
, ,
,
XIX
XX . . . ,
.
,
.

,
. . , -. .
. . 189.

229

178

, -
,
. ,
,
. .
,
.
, ,
. :
1) - , , , ;
2) , ;
3) , (,, ), ;
4) , , ;
5) , ( ).
,
,
,
.
179

 . .

() , .
,
.

, , . ,
, . , , , . ,
.
.
, ,
, ,
,
. , , , ,
(, , ).
, - ,
( ,
.), ,
. ., . , , , ,
, .
180

III.
Allahn trkleri


1.

1.1.

Allahn trkleri / / (. 1, 98-180). , ,
.

230.
(.: ).
,
, Avramn
trks / . . , . . (. 1, 98-100).
, . , erkek evlat,
.
( , )
.
, ,
(. 17: 1, 21: 5).
, , 230

. . , 1991.

181

 . .

, ,
.
, ,
. , . , . . , (. 1, 101).
, (. 18). , ,
.
, . , , ,
, .
: .
: .
. . (ana, boba,
oolum) :
male, tt. .
. . , .

II, 2.
,
, Noyun trks / (. 1,
105-110). ,
, , .
, , (40 ).
, .
, ,
, 182

, .
, , .

, .
: , .

, , .
.
(., .-.) ,
(. 1, 106, 110). ,
. (. 1, 107), ,
, ,
, ,
:
Altrmyn kendinizi
mekln, imekln. } 2
Vakt gel(e)cek bl olacek,
Hepsiciin sud keselcek,
llr, dirilr. } 2
nannz Allaay. } 2

, . } 2
, ,
(),
. } 2
. } 2

, :
,
,
(. 21: 31, 34). ,
: .
, .
Yllar uup-gider /
, , . (. 1, 175).

: , , () .

183

 . .

(Orda sn grcn: mayl, Samayl, Natan, Danili, Avram).

,
,
(. 37, 39). , .
, ;
.
deyo(r) (),
, .
, Ray
baas / , . (. 1, 103),
.
:
, .

(in sabaalen o serind).
:
, .
, ,
dive fidan (. ).
(. 2: 9; 3: 22) - : ,
-, 231.
,
, , .
: (Allahn slavasnnan giimni).
. , -, ,
: ( ) .
,
, . ,
, , 231

184

. ., 1990. . 161.

185

 . .

, , :
, (gdelerni
sararlard o slavy grmsinnr).
, .
, , , , . : ,
(. 3: 24).
Bir vakt Ray iind /
. - (. 1, 102). (
). .
. : -
. , , , (kurtard bizi gnahtan). ,
: . ,
,
.
.
,
, (. 1, 164-169), :
Arhangel Mihail / , Allaa eketti bir mececik /
*, Allahn trks / .
, ,
, 232.
-,
meci (.) , .
. . 363.

*
232

186

.
, ,
.
.
(. 1, 164), , ,
, . ,
, ,
( , ).
Allah ta yapm bir bk meci,
Hepbir ayoz meciy gelmi,
Sat Ahrangel Mihail gelmemi.
Allah ta ona pek gcenmi.
Nerdn da gelmi Ahrangel Mihail.

,
,
.
.
.

Allahn nn diz ta km.

.
, , .
, .
?
,
?
,
.
, , .
-
.

.
, , . . ,
, .
,
( ,
, .), , (
187

 . .

, ). , .
.
Allah ta Mihaila bl da demi:
Alasn, demi, saa elin,
Saa elin bir krmz alma,
Sol elin krmz i.
lkin da gster, demi,
krmz almay,
Yordana da glmseycek,
Krmz i gsterdiynn,
Aldanp, gedecek.
Mihail Ahrangel alm, dedi,
Saa elin krmz almay,
Sol elin krmz i.
Gen gitmi Yordanaya,
Yordanann cann almaa.
lkin gstirmi krmz almay
Yordana pek glmsemi.
Sonda gstirmi krmz i
Yordana da, aldanp, gitmi.
Getirmi Mihail da Allaha:
Na, Allahm, getirdim, demi,
Hem da aldm, ama canm pek acd.
Aan, Mihail, gen demi,
cann acd,
Al da gtr onu geeri.
Nasl, Allahm, demi,
gtriim geeri?
Yordanay ykadlar,
Ykadlar, giidirdilr.
Gn bat tarafa yattrdlar.
Anas-bobas ba ucunda,
Kocas da ayak ucunda.
Aalayorlar, baarayorlar
kiz uacklar sallangata,

188

:
, , ,
,
.
, ,
,
,
,
, .
, ,
,
.
,
.

.

, , .
( ) :
, , , ,
, .
, , ,
.
, , ,
?
,
.
()
.
,
.
, .
,

Allaha da yalvarrlar.
Allah ozman Mihaila bl
da dedi:
Yordanann yazls bl.
Ay da del di, lay, lay, la.
Lay, lay, lay, la.

.
:
.
, , , .
, , , .

. ,

(. 1, 303).
. (. 1, 304).
.


.

.
y } 2
.
:
, ,
,
-
,

.

.
,
.
:
, , ,
?
,
.

() (?).

.
, } 2
.
:
, ,
- ,
(?)
,
,
.
()
.
,
.
:
, , ,
?
,
.

189

 . .

:
, , ,
,
. } 2
.

:
, , ,
,
. } 2
.

, , , , , , , ,
. ,

.
,
233. -,
, .
,
, .
, , , , , . , , , , , ,
.
.

1.2.
, , ,
(, , .), , .
: , , .). .
,
, -

.
, , : Hristos
(Boba / Allah) slava sana! / (, ) !.
Hritozun duumas / (. 1, 115 .) .
, ,
(. 2). , , , filosoflar, . filosoflar , -,
. ,
yldz bilgileri (. / )234. ,
suzun duuduu trks (.)
kral (. 1, 111). ,
, , ,
; .
. (., .-.)
14 (. 1, 112, 115).
, () (
.), , .
. ,
. ,
, , , . ,
, , (. 2: 8-20). ,
, . ,
. ,
/ . ., 2006. . 10; Eni testament / evirici Boris Tukan. , 2003. . 6.

234

. . XXVII. , 1913. . 71.

233

190

191

 . .

, . -.
, ,
, , :
, . (. 2: 13).
Hristos duudu /
(. 1, 113), . , .
. ,
( 2040- . .)235.
:
() ,
; , ; .

. , , Auam sofras /
(. 1, 117).
:
, , ,
Auam oldu pek duruktu,
Gk ta akt.
Aan masa hazrland,
Gkteki olan
Geldi ueniklrln
Donakl ev.

,
.
,
()

.

,
, . , , otuz biyazlk ( ). ,
, .
. . 30.

235

192

, . Gefsimaniya
baas / ,
(. 1, 118-120). ,
, ,
(. 1, 121-125).
,
. ; ; (Simn), ,
; , :
! ! ? . (. 26: 36, 6768; 27: 32, 46).
(. 15: 34).
. (. 1, 118)
, . , , ,
(. 19: 34). ,
,
: ,
.
, (. 1,
118-119), ,
.
Pilat sordu Hristoza:
Senin ne kabaatn var?
sus biey demdi,
Gzeezleri yalan doldu.
Hem Pilat bl grd,
Hem ellerni ykad.
Diilim dastoyn buna,
Sud kesm bl adama.

:
?
,
.
,
:
,
.

193

 . .

: ,
(. 23: 4, 22). .
(. 1, 118), , .
.
,
, . ,
, , :
Aalama, Mariya anam, dedi, Gkteki Boba da bile(r) nein o zeetleri
bn ekerim / , , , ,
.
, , .
, : Bn bu zeetleri ekerim Adam hem yovann
yanldy (i)in / , Biz
bu zeeti ekeriz insann sz iin, Yudann satt iin / , Bn bu
zeetleri ekerim hristiyannk iin / , .
: sus Hristozu ftlar tuttular (. 1, 124).

.

,
: ; ,
. , ,
(. 1, 125, 128). ,
,
(. 19: 25-27).
, , : Mariya
194

Pana(i)ya / , Panaiyan(n) trks / (. 1, 126-128). ,

195

 . .

, , ,
239. ,

, . .
. . ,
.
.
. . .
, , . , , . .240
,
.


, , . 241
. . *.
Bu d Panyann d. Panya, aan uyudu Elionun bayrnda gorod
Vifliemd, grm dnd oolunu onun bizim Allahmz vo. sus Hristos
gerili krest vo Erusalimd Petri ramada, Pavel domaskind. Da aan
uyanm Panya, volu uykusunda sormu ona; onun olu pek sevgili oolu:
Anam, benim anam, uyrdun?
. . , . , 2010. . 169-195.
240
. . // , 1900, 1. . 18; 1901, 4. . 24.
241
. . , . , 2010. . 367.
*
, ,
, .
.
239

196

Grdum Seni dmd, oolum benim, grdm seni o Erusalimd

242

197

 . .

243
, , : ,
. , , . ,
. ,
(. 1, 118), .

(. 1, 127). , , 244.
. ,
(, , , , .) :
, ; , , .
,
.
,
-. ,
, . :
Panaiyan dn alrlar o zaman aan bir can pek hasta, eli eli soluyr.
O zaman onu alrlar, slerlr, okuyrlar da her olarsayd alr, yokseyd
ler245 / , - ,
. , , , < ? > , .

( ) . ,
,
Moldova gagauzlarn halk trkleri . 32, 37.
http://astrostream.goodboard.ru
245
. . //
. . , 2006. C. 485.
243
244

198

.
, -
( ). ,
.
- , ,
. .

, .
Bu yaamak biz verildi, kardalar, bir para vakda /
, , . (. 1, 150)
, (.).
, , -. , :
tzoman t ozman; sorucek soracek; decek deycek; kulmu kuumu;
gelicm gelecm; sorucek soracek. ,
.

Molitva

Bu yaamak biz verildi, kardalar, bir para vakda. T o bizdn tez

246

199

 . .

.
. , ,
, .
, . , Gkteki anamz /
, Panaiya nas geldi er /
, ,
, , , (. 1, 130131).
,
.
Bizim gkt Bobamz
bir vakt er inmi / , (. 1, 129).
, , .
(), .
Bu aldanga dnn /
(. 1, 140-141).
,
, .
,
. , ,
. .
, Ufkara Lazar /
, Lazarin trks / , Zengin Lazarlan
Fkyra Lazar / (. 1, 132134).
,
(. 16: 19-31).
200

Vard bir adam pek zengin,

,
.

.

.
,
.

,
.

(Avrama raya).
(Avraamn kucaana)247.
, Gkteki anamz /
(. 1, 130) Bizim gkt Bobamz bir vakt er
inmi / (. 1, 129),
, : hy-hy ( ) vay-vay ( ). suzun trks /
,
, (hey, l, l, l, ley), (. 1, 123).
, -, .
, , : , ,
(ok m gitmi, az m gitmi, kar gelmi Harahangili...);
(), , (Az m gitmi, ok m gitmi, kar gelmi yolcuylan);
, , ... / ... (Az m gittik, ok m gittik, biz etitik Mermer tana... / Boje Groba...);
, , (Az m
gittilr, ok m gittilr, kar geldilr Hirod padiahsna...) (. 1, 111, 126,
173, 180).
( ) .
247

. ., 2006; Eni testament. , 2003.

201

 . .

,
.
-
Gkt Boba padiaa / - (. 1, 174), . .
- - , , -; . .
. .
, - (. 1,
224-228), , (Allaha dua ederim) . .
(. 1, 226).
, : Amin, Allaa, amin! / ,
, !
, .

2.

2.1. ,
- -
, , , , .
Lazarin trks / , Zengin Lazarlan Fkyra Lazar /
(. 1, 132-134), , , , ,
. , , :
202

, , (
, ) . .
, , ,
.
, , , , , . Allahn
trks / , . (. 1, 143),
:
, ,
,
(. 21: 31, 34) / aarlatrmayn kendinizi iyintiyln, ikiyln. - ,

, . , .
Allah dnneyi ne pek sevdi, } 2
Oolunu zeet verdi, } 2
Gnahlardan kurtarsn. } 2
ndi Hristoz, bl dedi:
Vaktlar bitkiy geldi,
Dnnz siz Allaha, } 2
Pokoyatsa olun, dedi.
nann Evangeliyi.
Utu Hristoz gen gk,
O gelecek gen er,
Bu erd sud kesecek
llr hem diriler.
Bl Hristozu brakannara } 2
Dooru sud kesilecek. } 2
Bulucek O insannar
Boaldrkan filcannar
Kr bir tozak gibiydir, } 2

,} 2
, } 2
(). } 2
:
,
, } 2
, .
.
,
,

.
} 2
. } 2


, , } 2

203

 . .

Bu zerin Hristoz dedi:

: } 2
} 2
.

-: Allahn
trks / , sus Kurtarcm / ,
lm-lm pek irkin ad (- ) . (. 1, 159-163). Bu aldanga dnn Ay
aldanga dnn / (. 1, 140-141) , (. . , ) (nasaat) ,
.
(. 1, 141).
(
, .)248, .
.
Sveti Petriyln Sveti liya / . , , . , .
, ,
( ). , , :
, (erdn manay alacek) (. 1,
137). , , .
. . ( XIX
.) // . . , 2006. . 341-343.

,
, 249.
250.
,
(. 17: 3; . 9: 4; . 9: 30).
, ,
-, ,
. , , 251, .

Biz bekleriz suzun gelmesini / , Saabi geler / . (. 1, 144, 152).
Biz bekleeriz Hristosun
gelmesini, } 2
Biz bekleeriz suzu,
Gstersin biz ,
Ne hazrlad gklerd.
Biz kcz suza kar, } 2
Biz kar kcz.
O elini uzadcek
Hem bizi d ory alcek.
Biz grciz bulutlardan
gelirkn. } 2
Biz grciz suzu
Hem kim onu gerdi.
Btn dnn aalycek ozman.
O, gnahker, ne cuvap vercn
ozman? } 2
Aan sorck isus:
Nptn sn baan?

, } 2
,
,
.
, } 2
.

.
()
. } 2

, .
.
, ,
? } 2
:
()?

248

204

/ (2:17).
. (11: 312).
251
. . . . 15-16.
249
250

205

 . .

Diitirdin mi, osy gmdn m?

?
. } 2
: ,
.
.

. (, Hristoz dnney geldi / . 1,

, ,
,
, .
,
( ) ;
, ( )
,
Gk meras O verecek,
,
Nered bir fidan

Oniki trl meva yapacak.
.
Sol yannda olannara,
, ,
Gidiniz zmdn, deycek.
, .
Aatm doyurmadnz,
,
Susuzdum sulamadnz, } 2

, } 2
plaktm giidirmediniz, } 2

, } 2
Yolcuydum kabletmediniz, } 2 , } 2
Kapandaydm gelmediniz, } 2
, } 2
Bana izmet etmedeniz.
.
Gidiniz Benim zmdn,
,
Gidiniz dive ate.
.

206

,
, ().
: , . ,
()252, , -,
,
.
, ,
.
: ,
, , . , ,
, (. 1,
130-131). ,
(. 25: 32-46). ,
, , ( ),
. , : .

, , (.
24: 3-30). ,
(. 1, 148),
(Tavur, Tavor . 1, 147, 149).
Slsn Sn biz, Saabi,
Nezman bitki saatlar gelcek?
Hem ne nan olacek?
252

, ,

( )?
, ?

. . : // tiina, Chiinu, 1997,

207

 . .

Kalkcek karda kendi

,
,
,
.
,

,
, ,
,
.

, , ,
,
, : Nezaman ool bobay dvecek, kz
da anay. Ozaman bilsin, ani dnn bitkisi (. 1, 121).
, : , ;
, ;
, (. 12: 53). . ,
, ,
253.
. , Panaiyann trks / , Aclk /
(. 1, 179-180).
Aclkta nur ineyor.
nsan olmu halka-halka.
Biz da geleez d-kalka.
Panaiya, Pandalisa.
Varn rn Kiroliyi.

.
.
, -.
, .
, .

. . . . 33-34.

253

208

Biz ayrlacez evlermizdn,

,
, .
,
, .

. .
Biz etitik mermer tana.
afk urdu gzlermiz,
Gzlermizi kamatrdr.
Kirolisa, Erusalim,
kr bizi Yaradana.
Az m gittik, ok mu gittik,
Biz etitik Boje Groba.
Kapular altn yaldzl,
Direkleri gm yaldzl.
K-ucak insan durr.
Test-kucak mumnar yanr.
Kandilleri sayamadm,
Kokularna doyamadm.

.
,
.
, .
.
, ,
.
,
.
.
() .
,
.

, : Panaiya Pandalisa,
Kirolisa, Kiroliyi, Slva boyuna. . ,
Panaiya Pandalisa, , ,
, . 254.
:
255 256 (
. ).
2004. .
. . 163.
256
. // : . ,
1993. . 174.
254
255

209

 . .

2.2.

. , , .

. ,
: ray baesin ( ), ray kapular ( ),
rayn ii ( ) (. 1, 165, 103). ,

cennet. (
70) Sveti Petrinin
trks (. 1, 139): cennet kapularnn anatarlarn .
cendem (cendem yolu / ). , : , , , , (. 1, 124 .).
, ( , . .)
- - .
, -, ,
: Allah (), Koca Allah / Allah Boba (-), Bobamz (
), Gkteki Boba, Tembl Boba ( (?) (. 1, 135),
: sus Hristos / sus Ristos, Allahn Oolu ( ),
Allah sus Hristos ( ) Allahm (
, ) .257.
sus Ayozlu
( )258. , Saabi (, , ), Kurtarc
(), Missiya (),
. . // , 1901, 4. . 2, 29.
Moldova gagauzlarn halk trkleri. . 41.

257
258

210

. Bje - -
.
Allahn Soluu, /
Allaa adam / Ayoz / Ay / Sveti.
, -,
, . Bizim Bzkl Karaor . ,
, ,
: Zuyra-hanm, Tahir; Bizim Bzkl Karaor ( ). , ,
: ,
. - Allah-Papu. , ,
(vaftiz olmaya / . .).

. . -, 40
. ,
- (), ,
. , , (Allah-Papu -).
. . , , , : Allaa, cendem (), cennet (), hac (), eytan (), kurban ( ) . ,

259. , ( ),
.
259

. .
// , 1974, 1. . 139-144.

211

 . .

, ,
, ( ) , : Allaa Boje, cennet ray . ( ).
Sveti / , Boje Groba / (. 1, 137-140,
180). , . .
2.3.

, .
( , , - .) ,
.

, . , , . , .

, , .

, , . .
260. . , ,
261, , . . // , 1901, 2. C. 4344.
. . ... . 146.

260
261

212

.262,
( 2040- . .).
,
c
263. , . . ,
XIX ., 264. , ,
,
.
,
265.
, (, )
, . , .
, . , ,

( , )
.
, . , . .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii, 2006. . 84-88.
263
. . . . 483;
Marian S. Legendele Maicii Domnului. Studiu folcloric. Bucureti, 1904. P. 107.
264
. . // , 1900, 2. . 44-48.
265
, : . , .
262

213

 . .

.
. 2011 . .

: / 266 . / 267. ()
. /
268, . -
, , . .
.
, .
, , 269, ,
. , ,
. ,
-. , .

, . ,
, .
,
. ,
. : - ,
1994.
267
. .
. : , 1995.
268
. . . , 2000.
269
. : - ,
1994. . 50, 58, 68, 73-74, 78-79, 109, 122-123, 220-221, 223-224, 229, 269 .; . . . : , 1995. . 177, 220-222, 127-128, 118-119, 173174, 177-178 .
266

214

,
. ,
, ,
, . , .
.


(, , , .),
270.
,

. ,
.
-
.
Alekiyos / / .
( .) ( ) . 271. ,
. , Aclk / (. 1, 179), . , , ,
.
, . . , 272. ,
, : . . .
. . 163.
272
. // : . , 1993. . 174.
270

271

215

 . .

Boje Aleksios273 . (. 1,
135). , , , .

.
, ( ), (. 1, 136).


. , , , , . , .
.
,
. ,
,
.
, : . -, . .; . , . .
, (-,
)
Aleksei Boje. , , , . , ,
Aleksey Boje, 1 ;
, . ,

,
, . (
), ( ), (?)
. ,
. Kurt yortusu (
/ ), , . , 1 , . . (. ). ,
, ,
(-, ).
, . / ,
, 1996 . .

273

216

217

 . .

,
, ( ) ,
- .
, -, , .
***
, .

, .
.
, ,
-. ,
.
218

, , .
,
.
, , . .
,
,
, . ( .
.) , ,

, . ,

.
,
, . , - , , .

219

 . .

IV.


1.
1.1.

-. .

(. 1, 181196). , , .

goda (. 1, 181).
, .
.,

,
. .
. , ,
.
(. 1, 182) , , ,
, . -, ,
( , ) .

- (alatmaa gelini / .
),
220

,
. . . , 12 .
, 274. , . . ,
. ,
,
. ()
, . ,
, , 275.
, , .
: , , .
(iek)
. , , (. 1, 223).
, , ,
(al duakl gelin).
. (
. ),
, . , , 276.
, (. 1, 183),
, .
. . // , 1901, 1. . 112.
. . XIX XX . , 1980.
. 69.
276
, . 208, . 5, . . 875, . 33, 43, 176 ( 18751876 .); .
- //
, 1875, 21. . 770-788; 22. . 818-823.
274
275

221

 . .

, .
. ,
, ,
.
: ,
.
Ana-boba kapusu
Eil feslen kokusu,
Kaynna-kaynata kapusu
Hac pelin kokusu.

,

.

,
(. 1, 308-309).
,
.
: , .
.
Bubamn arpa orecii
Misk kokard.
Kaynatamn booday somunu
Pelindn ac.
Memneketimin tikenneri
Bana gl oldu.
Anemin ac laflar
Bana bal oldu.

.

.

.

.

, , . ,
,
:
, , ,
(. 1, 184). ,
, 222

,
( , , . .) .
,
: .
Gelin benzeer
Kraa dm gl,
Kz sa benzeer
ii dm gl.

, ,

, .

-
(. 1, 185). ,
.
, (. 1, 186-191).
, . .
Benim vard bir yavklum,
Mamu onu beenmedi, mari.
Of, mari!
Mamu onu beenmedi,
Beni ona vermedi, mari.

,
, .
, !
,
, .

,
, .

. .
Nic sn beni aldn, b,
Dullara beni kattn.
Dullara beni kattn, b,
Canm benim yaktn.
Allaa da versin sana, b,
On tan da evlat.
Dokuz ocuk olsun,
Biricii da kz olsun.
Senin d o kzna, b,
Ko bl ksmet olsun:
Nic sn beni yaktn,
Allaa da seni yaksn.

, ,
.
, ,
.
, ,
.
,
.
, ,
:
,
.

223

 . .

, ,
(. 1, 196).
(ekirg 191, 271-274),
(, .),
,
. . . 277.
(. 1, 192-193, 195) , , ,
. .
u ayrda, u bayrda
iek,
Bre gidi, canm,
iek.
Biri laal, biri zmbl, biri gl,
Bre gidi, canm,
Biri gl.
Laal, zmbl sizin
olsun,
Gl bizim,
Bre gidi canm,
Gl bizim.

,
,
, ,
.
, ,
,
, ,
.
,
,
,
, ,
.

, . , : en olun! / , !
. . //
, . . . . X. ., 1904. . 327; Moldova gagauzlarn
halk trkleri. . 163; . . (
, ). Chiinu,
2005. . 279; : / . . .
, 1959. . 95; / . . . . . ,
1969. . 33; . . . , 1989. . 31.

277

224

, -, :
, , , ,
. ,
: , ,
. , (
, ), , . ,
, , , .
, maani (, ).

,
(. 1, 194). .
,
. , ,
.
,
, ,
.
Yksek-yksek tepeler / - (. 1,
305-310). : .
278.

(meci). dn mecesi ( ).
,
. ,
. (. 1, 311-312). ,
278

Rodop trkleri. . 59; . .

225

 . .

.
.
, beygir , at
.
,
(. 1, 312), , (. 1, 192).
: (, (?), )
, ( , ) ,
(, , ) , (,
, ) .
. , ,
,
(Kna-kna gecesi . 1, 345).
( ) ( ), Kna gecesi. , .


().
, ,
.
.
, , , ,
279 280. , ,
, ,
.
- . // , 2000, . 1.
. 49-50.
280
, : . , . .
279

226

, Kna gecesi
281.
Kna gecesi . , , ,
, .

(trk karlamaa): Bahelerd ey boylar
(. 1, 344). . .
Bile-bile-bil bile (. 1, 346), , , ,

. , , , : gelin, kaynata, kaynana, baba, papu, koca, kar .
, ,
, .
. ,
. . ,
, , , ; ,
, 282.
, ,
, , , .
. . ,
/ . , 2002. . 162-168; .
// , . XII,
, 1969. . 168-169.
282
. . // , 1901, 1. . 113.
281

227

 . .

1.2. -
.
(. 1,
197-200). , - - . , , . , ,
.
. . . , ,
, . ,
, ;
, . .283
, ,
, , (, , , )
(Selm gtrsin),
- , .
Edi yandan
Bir sz kaldm.
Edi yandan, mari,
Bir sz kaldm.
Ne anam vard,
Ne bubam vard.
Selm gtrsin
Benim o gen anama.
Selm gtrsin
Benim o genecik bobama.
Sleysin onnara,
Ani batdn boba olmr.

.
, ,
.
,
.

.

.
,
.

. . //
, . . . . X. ., 1904. . 314.

283

228

Batdn boba olmr,

,
.

.
,
.
,
.
,
,

.
(. 1, 197)

, .
, . (. 1, 49-51),
(. 1,
197, 200). -. ,
, - : , . . , ,
.
Bobamz evlendi,
Senin gibi bulmad.
Bizi uak erin saymad,
Bana da kzm demedi.
Buldan mamu olmr,
Batdan da boba olmr.

,
, , .
,
.
,
.
(. 1, 50)

Batdan boba olmaz,

,
.
(. 1, 51)

229

 . .

, , ,
: . ,
, ,
. ,
.
Edi yandan
Bn sz kaldm,
Bn sz kaldm
Anamdan-bobamdan

,
()
.
(. 1, 49)

-
:
, ( ) , ,
,
, .
-. , , , .
Benim da trkm
Butakm bitti

.
(. 1, 49)

- . , : , , ,
/ ; , ;
: . .
Ya, b Kosti, sn baksana,
Nic yalvarr ucklarn,
Karn da baarr:
Kalk, b Kosti, kalk,
Biz sensiz yayamcz,

230

-, ,
,
:
, , ,
,

Biz pek zoor olucek.

.
Kosti, Kosti,
, ,
Genecik ln, Kosti.
.
Sn, b Kosti,
, ,
Hi mi dnmedin,
,
Hererciklerni gzl
( )
yaptn, Kosti,
, ,
Kim sn bunnar braktn?
?
Senin o evlatklarn

Taa rensin lzm,
,
kolalarn bitirmedilr.
.
O bk ocuynu da

Armiya(ya) geeyrm savarz
(. 1, 200)

, , , .
, (. 1, 199).
Ama indi yalvarrm sana,
Dnsn geeri bu yolundan.
Bu yoldan geeri dnmeerlr,
ma-mamo,
Bu mezarlktan kimseylr gelmeer,
ma-mamo.

,
.

, -,
,
-.

, . ,
: , . .
Orda, b Kosti, pek irkin er,
Oras pek karannk.
Sn diildin or deni, mamunun,
Sn gentin taa uaam.

, , ,
.
(. 1, 200)
(), ,
, .
(. 1, 198)

231

 . .

, , ,
, , . .
Ay, mamu, mamu,
Nekadar erler seni gtrdk,
Nekadar erlerd gezdirdik,
Bir erlerdn imdat sana olmad,
Bir erlerdn bir ila bulamadk.

, , ,
,
,
,
.
(. 1, 199)

Nndan bu derdi kazanmn,

,
,
.
, ,
.
(. 1, 198)

: ?
?
Aman, b Kosti, aman,
Nesoy biz seni saklycez?
Nesoy er biz seni koyucez?
Pek geneciksin, Kosti.

, , .
?
?
, .
(. 1, 198)

-
, .
Aldm bam
Gittim anamn mezarna.
Hac yalan aaladm, } 2
Onu da ev adettim:
Hade, mamum,
Gelsn benimnn tokadadan.
Gelsin da grsin,
Nic biz yarz.

232

.
, } 2
:
, ,
.
,
.
(. 1, 50)

Gelsn, mamu, kapuya

, ,
,


.
, ,
.
<>
, ,
(
),
,
,
(. 1, 54)

.
-.
(. 1, 57-58). -, , , , ,
. :
.
rtn zm
Yrim geliyo,
Grmesin beni,
rek yakmasn.

,
,
.
(. 1, 242)

rtn zm,
Sinek konmasn,
Dostlarm gelip
rek yakmasn.
Dostlarm gelip
rek zmesin.

,
,
,
.
, ,
.
(. 1, 246)

233

 . .

,
. : , ,
284. -, ,
, - , .
- ,
-
, . ,
,
, 285.

, :
1. ,
, .
2. , , , .
3. , ,
.
4. ,
; .
5. .
6. ,
; ,
.
7. , , . .
, : . .
. . . .: , 2005. . 354-355.

284
285

234

8. : ?
?
9.
, .
10. ; .
11. , ; ,
.
12.
, .
,
- -,
,
. . , , , - , , , ,
,
: On kardaz biz / (. 1, 52),
sz uyu / - (. 1, 47), sz trks /
(. 1, 48) .
( ) :
Lambunun trks / (. 1, 8) ,
, ; Mau /
(. 1, 17) ; Tudorki / (. 1, 30-33); vanu /
(. 1, 59), Petrana / (. 1, 28) , Ne aalrsn, mamucuum
/ ,
(. 1, 35) . , ,
. - 235

 . .

. . . . 286 .
. . : , , ,
.
- ,
( . .) .
, , . -,
; , .
,

287.
. . - , ()288. Acnn
trks / (. 1, 23)
. . . , , .
, - . .
-, , ,
: Her sabaa Kalinka suya gidrdi /
(. 1, 251), Aleksiy em babas /
(. 1, 258), Andreya nadaz srrdi / , Kavarna
delikleri (. 1, 237) .

. ., . . . . 64-68.
. . , 2004. . 90.
288
. . 91-92.
286
287

236

2. :
,
2.1.

: 1) (kolinda, kolada
almaa, kolada trks); 2) (hy-hy, eni yl
trks); 3) (lazari trks); 4) ,
(pipiruda trks). , , ( . )
( . ), .
, , (Allahn trkleri): ,
, .
- , .
( ), (7 ) (14 )
. kolada gezm, hy-hy gezm
. ; : Kabulmuysunuz
Koladay hem koladaclar? ( /
?) , .
( )
( ) , .
. ,
, ,
, ,
.
237

 . .

Kolada
gezm, Koladeli. .
P (kolinda,
kolada almaa). (ar).
(kol) 1530 . 23
. .
. . (. , ) ,
.
,
,
, ( ).
, . * ,
(popaz), , / - (kola okumaa) ,
.
: !.
, .
, .
, , ,
( , , ,
). . . , 289.

. . XVI
XIX . ( ). ., 1957. . 164.

289

238

Mo Krun
(. 1, 203),
Avamrsn,
bey
orbac! (. 1,
204), Hristos
duudu (. 1,
113), ,
-, . . , - .
. ,

( mo), , domnule (. domne):
Hey domne Koladele! (. 1, 204). - :

. , ,
(. 1, 202).
( ) (.,
.) (. 1, 205-206). : C s
nscut Domnul frumos, Numele lui e Hristos! ( ,
!).
239

 . .

, . , , ,
(Survaki gezm).

, Stuaylan gezm
( steaua ) Yldzlan gezm. 23 .
, .
, . , .
, -, /, -290. ,
,
. ,
.
(.)
.
,
:291
Nekadar yaprak var daada
Okadar bereket olsun bu evd!
Nekadar kum var denizd
Okadar altn olsun bu evd! 296

!


!

() , , .
, 292,
. . . . 34.
, : . , . .
292
. . - // : . . .
i 5 i i . 1617 , 2008. 1. , 2008. . 69-71.

, , .
Kolada.
(Koladaya kar) . (), , , 293. piinirli,
294. ,
, . ,
,
( , . .). .
. ,
295.
, . . .
.
, .
5 15 (). 296.
,
()
297. ,
6 7 (gezrdilr Kolada). , , , 30- . .
.
.
, 50- .
.

290
291

240

, (): . , . .
, (): . , . .
295
, (): . , . .
296
, (): . , . .
297
, (): . , . .
293
294

241

 . .

.
, (. ). ,
,
(-, ).
:
. , ,
. , ,
, .
.
. 58 , . ,
. .
50 , 3 , 20 . ,
298.
, , , .
,
, 299. ,
,
,
. * /
(Moii cu pomana, cu vecerea, vecerea)
300.
,
, ,

,
.
,

301.

, (): . , . ., . .
. . . III. , 1985. . 89-139.
*
, , .
300
. . . , 1974. . 129.

301

298
299

242

2.2.
, hy-hy
gezm, keiyln gezm / kaprylan gezm, buylan gezm,
puluklan gezm, Ay Vasili gezm (. a) (Eni yla kar).
, c 7 ,
. ,
(traka), (kam) .
(buga, bua, uultu),
(
). ,
, , .302 , ,
: -! , , ,
303.
,
. (., .,
., .). , .
(-) ( ).
. . ( , ). Chiinu, 2005. . 207.
302
. . . . 39-44.
303
: , . , 1974. . 311

243

 . .

.
: , ( ), /
.
, . .
(. 1, 207-208), , , .
Avamrsn, amuca, avamrsn /
, , (. 1, 209),
5060- . . ,
- ( ;
; urtur, pluguor;
(
)304. : , , , , , .
.

( ): ,
.
,
:
kzleri pulaa kor,
Kara izi eker,

,
,

. // . ., 1978. . 17-18; . (
). ., 1982. . 97; . .
. , 1974. . 50-51; . ( .) // , 1915, 47. . 1342-1344; Cojocaru N. Folclor din Moldova. Bucureti,
1984. . 150-155; . .
. , 1972. . 223; . . // . . ., 1974.
. 113; . .
// , , .
., 1983. . 228-229, 233.

304

244

Srm bitirer, ekm ekeder,

, ,
, , ,
:
!

. :
1) : , ( : ...Gider Rusalimin bayrna, Garalimin
ayrna... / , ;
: La dealul Garalimului, sub poala Rusalimului /
, n dealul
Garalimului, n fundul Erusalimului / ,
;
2) ( : Ekmeklr olr
gzl, nic sus Hristozun z-gz gibiydr / , ; : Colac
mndru i frumos, ca i faa lui Hristos / ,
Dar colacul din gru frumos, ca faa lui Hristos /
, 305.
,
: 12- , ,
. ., , , . ,
.
,
, . .
Jula N. V., Mnstireanu V. Tradiii i obiceiuri Romneti. Editura pentru literatura. (Anul
nou n Moldova i Bucovina). Bucureti. 1968. . 111; . .
//
. ., 1984. . 98, 105-106; . .
- // , 1915, 47. . 1344;
Cojocaru N. Cntece, obiceiuri i tradiii populare romneti. Folclor din Moldova. Vol.
V. Bucureti, 1984. P. 13, 153; . , 1976. . 24, 19-20,
24; Costchescu M. Folclor din Moldova. editura pentru literatur. Bucureti, 1969.
Vol. I.; Vol. II. P. 433.

305

245

 . .

XIX XX .,
306.
, (. 1, 210),
.
. . 307.
, . ,
14 / 27 () 308. ( -, )
309.
, , kaprylan gezm ( capra ),
- keiylan gezm (., .). , ,
,
.
,
, . . 310, .
, .
(. 1, 211).
(, , , ) 3040 . XX .
(., .)
. . // , 1902, 3. . 30.
. . 98.
308
(. ). , 1991. . 144, 205; .
. 127; . .
. 297.
309
. . : . , 2007. . 144-146, 342.
310
. .
. 120.
306
307

246

puluklan gezm), izi ekm311. , ,

, , ,
!
, , ,
!

, , , , , , , .
(pluguor).
, , ) ,
. (smnatul) . . , .
313. , , . , , (. 1, 213):
Vacele lptoase,
,
Oile lnoase,
,
Viile frumoase,
,
Iarba verde314.
.
, . ,
, .
, : . , . .; . , . .; . , . .;
. , . .
312
, : . , . .
313
, : . , . .; . , . .
314
, : . , . .
311

247

 . .

, . ,
. , :
, . ,
, , , , .
. !315 /
, .
, (?),
,
. , . !

Survaki, Suvraki, Survaki gezm, bklamaa ( ),
, ,
: Surva, surva, pak do gudina;
).
( ), , .
(Eni yl / Eski Eni yl / Ay Vasili gn / Survaki)
- - .
(Eni yla kar), , / -. , -316. ,
,
, (traka). - . (. 1, 355-356).
(posevat
etm), . .
, . , , . -,
- (. 1, 358).
. . 112-113.
, (): . , . .

, ,
(. 1, 359).
.
, , ,
. ,
24 , .
, .
.
,
( )317.
.
. , *, 14 .
(
) : ,
, , , .
.

, .
,
. , ,
.
, , .

317

316

, (): . , . .
, .

315

248

249

 . .

.
. -
,
.
. , , ,
.
,
, ,
.

2.3.
( )
, .
14 (. 1, 214-228).
. Utum, gittim,
dala kondum (. 1, 214-217).
. , .
, , , (). - (. 1, 316-318).
,
318, ,
. (. 1, 328), .
, : . , . ., . .; . , . .;
. , . ., . .