Baraj 36

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Baraj alanlarına ilişkin 20/3/ tarih ve sayılı İlke Kararının Danıştay 6. Dairesinin 26/10/ tarih ve E:  / sayılı, 9/11/ tarih ve E: / sayılı ve 7/12/ tarih ve E: / sayılı kararları ile iptal edilmesi nedeniyle, sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28 inci maddesi uyarınca konunun değerlendirilmesi sonucu oluşturulan 22/4/ tarih ve sayılı İlke Kararının uygulamadaki yetersizliği nedeniyle;

Ülkemizdeki su kaynaklarının doğru ve yerinde kullanılması için yapımı zorunlu görülen baraj alanları içinde kalan taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının koruma ve kullanma koşulları ile ilgili yeni bir ilke kararına ihtiyaç duyulmuştur.

1- Baraj yapılması planlanan alanlarda, Bakanlık uzmanlarından ve Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde üniversitelerden oluşacak bir heyet tarafından mevcut ve olası taşınmaz kültür varlıklarının çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla envanter ve belgeleme çalışmalarının yapılmasına, söz konusu alanda taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunması halinde ilgili kuruluşlar tarafından planlanan alanın dışında baraj alanı olarak başka yerlerin planlamasının yapılmasına,

2- Barajın başka yerde yapımının zorunlu nedenlerle mümkün olmaması ve bu durumun ilgili idarece belgelere dayalı olarak  Bakanlığımıza iletilmesi halinde; barajdan etkilenecek veya baraj suları altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik uygulamayı belirlemek üzere, alanın özelliği de dikkate alınarak, uzmanlar, üniversite öğretim üyeleri (arkeolog, sanat tarihçi, şehir plancısı, mimar, restorasyon uzmanı, konservasyon uzmanı, inşaat mühendisi, harita mühendisi, jeoloji mühendisi, hidrolog, vb.)  ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün kültür ve tabiat varlıklarının korunması konusunda uzman temsilcisinin katıldığı bir Bilim Komisyonunun Kültür ve Turizm Bakanlığınca oluşturulmasına,

Söz konusu Bilim Komisyonu tarafından; baraj yapılması kararlaştırılan alana ilişkin nitelikli bilimsel raporunun, uygulamaya yönelik nihai kararı vermek üzere ilgili koruma bölge kurulunda değerlendirilerek, bu alanda barajın yapımının koruma bölge kurulunca da uygun bulunması durumunda;

İlgili idarece;

a) Söz konusu Bilim Komisyonunun baraj inşaatı sona erene kadar çalışmalarını sürdürmesinin sağlanmasına,

b) Baraj alanında tespit edilen taşınmaz kültür varlıklarının niteliği ve yoğunluğu ile barajla ilgili diğer hususlar göz önüne alınarak Bilim Komisyonunca Acil Eylem Planının hazırlanmasına,

c) Acil Eylem Planının uygulanması ile ilgili hususların Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili kuruluşlar arasında yapılacak bir protokol ile belirlenmesine, baraj alanlarında sürdürülecek belgeleme ve korumaya yönelik yapılacak her türlü harcamanın ve tüm idari işlemlerin  ilgili kuruluşlar tarafından yapılmasına,

d) Acil Eylem Planı kapsamında Bilim Komisyonu kararları doğrultusunda alandaki taşınmaz kültür varlıklarının tespit edilmesi amacıyla, öncelikli olarak çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla belgeleme ve kazı çalışmalarının yapılmasına, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu alanların jeolojik etütlerinin yapılmasına,

e) Bilim Komisyonunca yapılan çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda; elde edilen bilgi ve belgelere dayalı olarak alandaki korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yerinde korunmasına, başka bir yere taşınmasına veya belgelenerek su altında bırakılmasına ilişkin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasına,

f) Bilim Komisyonunun sunduğu öneriler hakkında ilgili koruma bölge kurulunca karar alınmasına,

g) Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına ilişkin projeler kapsamında yapılacak uygulamaların baraj inşaatına paralel olarak eş zamanlı yürütülmesine, bu projelerin uygulanması tamamlanana kadar barajların faaliyete geçmemesine,

h) Su altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının, baraj faaliyete geçtikten sonra belirli sürelerle su altı arkeologları tarafından incelenerek durumlarının tespit edilmesine,

3- Yapımına başlanmış veya yapımı tamamlanmış ancak faaliyete geçmemiş, inşaata başlandığı aşamada alanında korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanları bulunan baraj inşaatlarında, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının korunmasına ilişkin konuların ilgili koruma bölge kurulunca değerlendirilmesine,

Koruma bölge kurulunun bilim komisyonu oluşturulmasına karar vermesi halinde kurulacak olan bilim komisyonunun bu ilke kararının 2 nci maddesinde değinilen usul ve esaslar çerçevesinde işlem tesis etmesine,

22/4/ tarih ve sayılı İlke Kararının iptal edilmesine,

karar verildi.

Çoruh'un üzerine projelendirilip, temeli 26 Şubat 'te atılan, metre gövde yüksekliği ile Türkiye'nin en yüksek, dünyanın 5'inci en yüksek barajı Yusufeli Barajı ile Hidroelektrik Santrali (HES) inşası tamamlandı.

megavat kurulu gücüyle ülke ekonomisine yıllık 5 milyar lira katkı sağlayacak projeyle gövdesi, düşey ve yatay düzlemde kavisli şekilde tasarlanan dev gövdenin arkasında depolanan suyun potansiyel enerjisi, yıllık ortalama 1 milyar milyon kilovatsaatlik elektrik enerjisine dönüştürülecek.

SU SEVİYESİ 36 METRE OLDU

22 Kasım’da düzenlenen törenle su tutmaya başlayan Yusufeli Barajı’nda, 10 milyon metreküp su depolandı.

Barajda su yüksekliğinin 36 metreye ulaşmasıyla yollar, köprüler ve araziler su altında kalırken, boşaltılan 7 köy ve ilçe merkezi için de geri sayım başladı. Su seviyesinin yükselmesi ile Artvin-Erzurum arasındaki eski kara yolu da sular altında kaldı.

Güvenlik gerekçesiyle eski yola araç girişleri, ilçe merkezine yakın noktadan yola toprak dökülerek kapatıldı. Yusufeli'nde sular altında kalacak ilk yerleşim yeri olacak Irmakyanı köyüne yaya olarak gelenler, son kez gördüğü köylerinde anılara dalıp, kalan eşyalarını topluyor.

'53 YILIMIZI BURAYA GÖMÜYORUZ'

Köyde kalan eşyalara dokunarak duygusal dolu anlar yaşadığını söyleyen Zübeyde Küçükalkan, "32 yıl önce bu eve gelin oldum, anılarımız burada geçti. Başka yerde yaşantımız yok ki. Atalarımız, dedelerimiz burada hayatını geçirdi. Bizim için çok zor; hani dokunmak istersiniz de dokunamazsınız. Gelip son kez görmek istiyorsun ama bu halini de görmek istemiyorsun. Son kez burayı görmenin fırsatını kaçırmak istemedik. Görmesem, anılar hafızamda kalsa da diyorum" dedi.

Sular altında kalacak evlerini son kez ziyaret eden Mikdat Küçükalkan ise "Bu evde 9 çocuk büyüdük. Mekanları kıymetlendiren anılar, yaşanmışlıklardır. Yaşanmışlıklarımız çok kıymetli. Burada doğup, büyüdük. 53 yılımızı buraya gömüyoruz; zor, hüzünlüyüz" diye konuştu. 

'KÖPRÜDEN GEÇERKEN AĞLADIM'

Ortaokul öğrencisi Rana Küçükalkan (10) da "Burada yattık, uyuduk, oynadık, eğledik, gezdim, coştum. Çok anılarım var. Gideceğimiz köy, bu köyün yerini tutmaz. Çok özleyeceğim. Köprüden geçerken ağladım" dedi. 

'87'DE GELDİK, 'DE VEDA ETTİK'

2 katlı evini son kez gören İsrafil Avcı ise "Eski toprağımızı gezmeye geldik, hüzünlendik. yılında buraya geldik, 'de veda ettik. Zor ama yapacak bir şey yok. Sular geliyor, buradan geçmek de tehlike" diye konuştu. 

İlçe merkezi ve 7 köyünün, baraj suları altında kalacağı Yusufeli'nde, Yansıtıcılar mevkisinde, 24 milyon metreküp kazı ve 10 milyon metreküp dolgu ile oluşturulan 1,5 milyon metrekare alanda yeni yerleşim alanları inşa edildi.

3 bölgede 10 etap halindeki çalışmalarda hükümet konağı, emniyet, jandarma, adliye, ilkokul ve ortaokul, lise, müftülük, öğretmenevi gibi kamu binaları inşa edildi. 3 bin konutun yanı sıra dağların eteklerinde oluşturulan yeni yerleşim birimlerinde ise yöresel mimaride, 2'şer katlı modern evler yapıldı.

Toplamda 34 milyar lirayı bulan yatırım kapsamında 69,2 kilometresi tünel olmak üzere köprü ve viyadüklerden oluşan kilometrelik yeni yol ağı oluşturuldu.