Erbilli Şeyh Esad

Vefâtının sene-i devriyesi vesilesiyle, Meşâyih-i Kirâm&#;dan Muhammed Esad Erbilî Hazretleri&#;ni, ilim ve irşâd yolundaki hizmetleriyle hatırlıyor, hayırla ve minnetle yâd ediyoruz.

Eş-Şeyh Muhammed Esad Erbilî Hazretleri senesinde Musul’a bağlı Erbil kasabasında dünyaya geldi. Dedesi, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretleri’nin yerine bıraktığı halifesi Hidâyetullâh Efendi (Kuddise Sirruhû), babası da dedesinin vefatından sonra irşâd hizmetlerini yine aynı tekkede sürdüren Muhammed Said Efendi Hazretleridir.

İlim ehli bir ailenin mensubu olan Şeyh Esad Erbilî Hazretleri ilim tahsilini doğduğu bölgede gerçekleştirdi. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretleri’nin halifelerinden Tâhâ el-Harîrî Hazretleri’ne intisâb ettiğinde 23 yaşındaydı. Seyr-i sülûkunu beş sene içerisinde tamamlayıp senesinde icâzet aldı. Daha sonra Hac menâsikini îfâ etmek üzere mukaddes topraklara vâsıl oldu. Döndüğünde şeyhi vefât etmişti, bunun üzerine İstanbul’a intikal etti.

Meclis-i Meşâyih Reisliği ve Surre Eminliği

Şeyh Esad Erbilî Hazretleri İstanbul’a gelir gelmez ilim meclisleri kurarak ilim taliplilerine muhtelif metinleri okuttu. Saraya davet edildi ve sonra Meclis-i Meşâyih üyeliğine tayin edildi. Abdülhamîd er-Rifkânî Hazretleri’nden Kâdiriyye icâzeti aldı ve senesinde Kelâmî dergâhı şeyhliğine tayin edildi. İlerleyen dönemde bir süreliğine Erbil’e gönderilerek burada ikameti uygun görüldükten sonra tekrar İstanbul’a döndü. Şeyhülislâm Mûsâ Kâzım Efendi’yle beraber Cem‘iyyet-i Sûfiyye’nin kuruluşunda yer aldı.

Şeyh Esad Erbilî Hazretleri, Sultan Mehmed Reşad döneminde Surre emini olarak Hacca gönderildi. senesinde Meclis-i Meşâyıh reisinin vefâtı üzerine reislik vazifesine tayin edildi ve bu vazifeyi bir sene kadar sürdürdü. Üsküdar Çiçekçi Selimiye Dergâhının irşâd hizmetleri de kendisine verildi. Buradaki hizmetler, dergâha vekâleten atanan oğlu Mehmed Ali Efendi tarafından yürütüldü.

Maruz Kaldığı Haksızlıklar ve Vefâtı

Şeyh Esad Erbilî Hazretleri irşâd faaliyetlerini tekke ve zâviyelerin kapatıldığı senesine kadar sürdürdü. Bu dönemden itibaren polis gözetiminde Erenköy ilçesine ikamet etti. Vuku bulan menemen hâdisesiyle bağlantılı oldukları iddiasıyla oğluyla beraber İstiklâl mahkemelerinde muhakeme edildi. İkisi de idam cezasına çarptırıldılar; fakat Şeyh Esad Erbilî Hazretleri’nin cezası yaşı sebebiyle müebbete çevrildiyse de, Oğlu Mehmed Ali Efendi idam edildi.

Üstlenmiş olduğu vazifelerin önemi ve mensup olduğu ailenin ağırlığı sebebiyle siyasî açıdan tehdit oluşturduğu düşünülen Şeyh Esad Erbilî Hazretleri’ni hapse mahkûm edenler onu hapishanede de rahat bırakmadılar. İlerlemiş yaşı ve artan hastalıkları sebebiyle senesinde cezaevinden Menemen’deki askerî hastaneye nakledilerek tedavi altına alındı. Tedavi görürken 3 Mart tarihini 4 Mart tarihine bağlayan gece vefât etti.

Allah dostları, ilmî ve ahlâkî yönden bizim önümüzde duran canlı rehberlerdir. Rabbimiz (Celle Celâluhû) bizleri, onların ahlâkıyla ahlâklanan ve onların rehberliğinde nebevî ahlâka talip olan kullardan eylesin. Âmin.

İzmir'in Menemen ilçesi Kazımpaşa Mahallesi Hıdırlık sokakta SEFA camide Esat Efendi'nin merkad- i şerifleri kapalı bir bölme içinde, oğlu Ali Efendi ise dışında yatmaktadırlar. Şeyh Muhammed Esad Efendi () tarihinde, imdi Irak hudutları içinde bulunan Erbil kasabasında dünyaya gelmiştir. Hem anne ve hem baba tarafı seyyiddir.

Dedesi Şeyh Hidayetullah Efendi Mevlana Halid-i Bağdadi hazretlerinin Erbil halifesi idi. Muhterem pederleri Mehmed Said Efendi de Nakşibendiliğin Halidiyye koluna bağlı bir şeyhti. İlk öğrenimini Erbil ve Deyr'de tamamladı. Babasının hankahında yani tekyesinde dini ilimlerini tahsil ettikten sonra, 23 yaşında 'de Taha el Hariri'ye intisap etti. Be yılda seyri sulukünu tamamlayarak, hilafet aldı ve Hacca gitti.

Hacc dönüşü şeyhi vefat edince, İstanbul'a geldi. Fatih camiinde Hafız divanı ile Molla Cami'nin Lüccet-ül Esrar kitabını okuttu. Ünü kısa zamanda her yana yayıldı. Abdülhamid hanın damadı Halid Paşa kendisini saraya davet ederek sohbetlerinden istifade etti. Bu arada Meclis-i Meşayih üyeliğine tayin edildi. Kendisine bir tekke yöneticiliği verilmesi için müracaat etti. Fındıkzade Macuncu'da Şehremini Odabaşı semtindeki Kelami Dergahı Şeyhliği boştu.

Burası Kadiri tekkesi olduğu için Kadiri icazetnamesi gerekiyordu. Esad efendi, tarihinde Abdülkadir Geylani hazretlerinin soyundan olan Şeyh Abdulhamid er Rıfkani'den aldığı Kadiri icazetnamesini sundu ve bu tekkeye tayin oldu. Burada Kadiri ve Nakşi usullerince zikir meclisleri düzenledi. İstanbul'a geldiğinde çeşitli konularda derlediği Kenz-ül İrfan adlı hadis kitabını neşretti. Bu kitap yoğun ilgiye mazhar oldu. Menemen olayı ile (Aralık ) ilgisi olduğu iddia edilerek oğlu Mehmed Ali Efendi ile birlikte Menemen'e götürülüp idam talebiyle yargılanır.

Hakkında verilen idam cezası yaşlılığı sebebiyle müebbet hapse çevrilir. Oğlu Mehmed Ali Efendi ise idam edilir. Esad Efendi Menemen'de askeri hastanede tedavi görürken 3 - 4 Mart gecesi vefat eder. Cenazesi ailesine verilmeyerek resmi makamlar tarafından Menemen'de defnedilir.