Kaynak Işlerinde Iş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği 2018

VE
 KAYNAK İŞLERİNDE
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Yayının hazırlanması aşamasında teknik katkılarından dolayı ÇSG Eğitim Uzmanı Burak AYAN’a
teşekkürlerimizi sunarız.

Yayına Hazırlayanlar
Deniz BOZ ERAVCI
ÇSG Eğitim Uzmanı / İSG Bilim Uzmanı
Serhat TAŞÇI
ÇSG Eğitim Uzman Yardımcısı / Malzeme & Kaynak Mühendisi

Her hakkı saklıdır. Eserde yer alan metin ve resimlerin yazarın/yazarların önceden yazılı izni
olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması,
yayımlanması ve depolanması yasaktır.

Basım Yayın Hakkı

ISBN:

Baskı-Cilt
Hangar Marka İletişim Reklam Hizm. Yay. Ltd. Şti.
Konur Sokak, No: 57/4 Kızılay/Ankara
Telefon: 07 34
monash.pw
 Önsöz

Metal endüstrisi barındırdığı tehlikelerin çeşitliliği nedeniyle en çok kaza ve

Bu doküman kaynaklı birleştirme işlemi uygulanan imalat sektöründe sağlık

3
 İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 3

KAYNAKLI İMALATTA TEHLİKELER 6

KAYNAK İŞLERİNDE RİSK KONTROLÜ

SAĞLIK GÖZETİMİ UYGULAMASINDA DOĞRU

EK 42

KAYNAKÇA 44
Kaynaklı İmalatta
Tehlikeler
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

Kaynaklı İmalatta
Tehlikeler

G
ünümüzde birleştirme yöntemin- ile yapılan birleştirme, imalat sektö-
de kullanılan kaynak, imalat açı- ründe ihtiyaca en çok cevap veren
sından oldukça önemlidir. Kay- metotlardandır. Dolayısıyla bu kitap-
naklı birleştirme bir ihtiyaçtır; ancak çıkta ark kaynağı kullanılarak yapılan
pek çok sağlık ve güvenlik riskini de kaynaklı imalattaki potansiyel tehlike-
beraberinde getirir. Çok sayıda kay- lere ve bunlara ilişkin önlemlere yer
nak yöntemi mevcuttur. Ark kaynağı verilmiştir.

8
ELEKTRİK ÇARPMASI
Bir kaynakçının en sık maruz kalabile-
ceği risklerden biri elektrik çarpmasıdır
ve sonuçları ölümcül olabilmektedir.
Çalışanın ark kaynağındaki elektrik teh-
likelerini öngörebilmesi sisteme ilişkin
teknik bilgisi ve tecrübesi ile mümkün
olabilmektedir. Dolayısı ile çalışanın ark
kaynağı cihazını kullanmadan önce ark
kavramına ve sistemin işleyişine hâkim
olması gerekmektedir. değerlerine getirilerek elektronların bir
iletkenden diğer iletkene atlatılması ile
Kaynakta ark işlemi, şebekeden çe- gerçekleşir. Bu işlem oldukça yüksek
kilen elektriğin uygun voltaj ve amper düzeyde enerji gerektirir.

9
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI

 Kaynak işlemi sırasında ark gerilimi askıya konulmalıdır. Kullanılmadığın-

 Kaynak cihazının kablolarını takar-

10
YANGIN VE PATLAMALAR

Kaynak, oldukça yüksek sıcaklık

11
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI

 Kaynak yakınındaki yanıcı maddeler  Gaz altı ark kaynağı için ihtiyaç du-
uzaklaştırılmalıdır, mümkün ise bu
yulan koruyucu gaz tüpleri dik ko-
maddelerin bir bölme ya da koruyu-
numda, emniyeti alınmış vaziyette
cu ile izolasyonu sağlanmalıdır.
sabitlenmelidir.
 Kaynakçı için uygun koruyucu kı-  Temiz ve titiz çalışılmalı, ortamda ya-
yafetler, elektrik izolasyonu sağladı-
nıcı toz, gaz veya sıvı olmadığından
ğı gibi sıçrayan sıcak parçacıklara
emin olunmalıdır.
karşı da korumaktadır. Koruyucu
donanımlar giyilmeden/takılmadan  Yangın söndürme cihazları her za-
çalışmaya başlanmamalıdır. man hazır durumda ve kolay erişi-
lebilir olmalıdır. Çalışan acil durum
 Kaynak işlemi sırasında ısınan metal
prosedürlerinin etkili uygulanması
ve ilişkili yüzeylere direkt temas edil-
konusunda eğitimli olmalıdır.
memelidir. Yanıklara karşı korunabil-
mek için ısı yalıtımı yüksek eldiven ve
iş elbisesi giyilmelidir.

 Basınç altındaki oksijen kendiliğin- ERGIME NOKTASI

 Kapalı ortamlarda yakıt gazları ve SIÇRAYAN

12
IŞINLAR
Ark kaynağında oluşan enerjinin yakla- ve katarakt hastalığına sebep olabilir.
şık %15’i ışın halinde çalışma ortamına Körlüğe sebep olacak hasarlar bıraka-
yayılır. Bu ışınların ise yaklaşık %60’ı bilir. Parlak ışınlar ışık stresi, mide bu-
kızılötesi (infrared), %30’u parlak (görü- lantısı, baş ağrısı, gözde kızarma, kan-
nen) ve %10’u morötesidir (ultraviyole). lanma ve hatta kalıcı görme kaybına yol
açabilir.
Morötesi ışınlar fazlasıyla parlak ve
görülebilir dalga boyundadır. Göz ka- Kızılötesi ışınlar, ciltte kızarma ve yanıkla-
paklarını kısarak veya kapatarak etkisi ra; gözde retina ve korneayı etkileyerek
azaltılabilir. Maruz kalınması durumun- kum ve batma hissine, katarakt, körlük
da gözün saydam tabakasında yanığa gibi kalıcı hastalıklara neden olabilir.

13
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI

 Kaynakçının korunmasına yönelik  Işıngeçirmez kabin, pano ya da

 Kullanılacak kişisel koruyucu dona-

14
GÜRÜLTÜ
Bazı ark kaynaklarında ses ortalama olarak dB(A) şidde-
dB(A)’ya kadar çıkabilmektedir. Oto- tinde gürültü oluşmaktadır. Aşağıdaki
matik kullanılan ark kaynaklarında, tabloda bazı ark kaynaklarında meyda-
ses şiddetinin yüksek seviyelere ulaş- na gelen ortalama ses şiddeti seviyeleri
masında mekanik ekipmanlar da etkili gösterilmektedir.
olabilir. Bir ark kaynağı işlemi sırasında

Tablo 1. Ark Kaynaklarında (Ortalama) Ses Şiddeti Seviyeleri

Proses Ses Şiddeti

MMA dB(A)

MIG dB(A)

Ses şiddetinin seviyesi Kullanılan telin/ farklılık gösterebilmektedir. Yapılan işin

15
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

Kapalı alanda yapılan kaynak işleminin yet süresinin yaklaşık 10 katı sürede
yansımalardan ötürü çalışanın maruz bir istirahati gerektirmektedir. Bu isti-
kaldığı gürültüyü artırması beklenmek- rahatlerin gerçekleşmesinin mümkün
tedir. Çalışma alanının gürültüyü sö- olmadığı durumlarda kronik maruziyet
nümleyecek malzemelerden yapılması devreye girer ve meydana gelen işitme
gürültünün olumsuz etkilerini azalta-
kayıpları kalıcı hale gelir.
caktır. Bu, aynı çalışma ortamını pay-
laşan çalışanların da maruziyetini azal- Çalışanların gürültüden korunmalarına
tacaktır. ilişkin uygulama adımları Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Çalışan-
90 dB(A) şiddetin üzerinde bir gürültü
ların Gürültü ile ilgili Risklerden Korun-
maruziyeti geçici ya da sürekli işitme
malarına Dair Yönetmeliği, sayılı
kayıplarına neden olabilmektedir. Ge-
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsa-
çici işitme kaybı maruziyetin ardından
mına giren tüm çalışanlara uygulan-
belirli bir süre istirahat ile ortadan kal-
maktadır. Buna göre;
kabilir. Ancak iyileşme süresi, maruzi-

GÜRÜLTÜ VE OLASI SAĞLIK ETKİLERİNDEN KORUNMAK İÇİN;

 İşin yürütümünde maruziyetin daha

 Başka çalışma yöntemlerinin seçi-

16
ERGONOMİK RİSK FAKTÖRLERİ
Kaynak işlemi sırasında, yoğunluğu indirme ve kaldırma, pozisyon alma
göreceli yüksek olan metallerle çalışı- (çalışılacak iş parçasının ağırlık, ebat,
lır. Çalışma koşullarına göre ya kaynak tasarım vb. koşullarına göre) eylem-
cihazı iş parçasına ya da çalışacak iş lerini gerçekleştirirken ergonomik
parçası kaynak cihazına yakınlaştı- açıdan doğru davranış göstermesi
rılır. Dolayısı ile bir kaynakçı taşıma, gerekir.

Bu kapsamda;
 Uzun süre aynı pozisyonda çalış-
 Üzerinde çalışılacak ekipmanları
yerinden oynatmak, indirmek ve maya devam etmek,
kaldırmak,  Sürekli kuvvet uygulamak
 Kaynak işlemi yapılacak bölgeye çalışanın sağlık durumunu olumsuz
erişim sağlamaya çalışırken boyun, etkileyecektir.
bilek, kollar, bel ve/veya bacakları
yanlış pozisyonlandırmak,

KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI

 Çalışanlar güvenli taşıma ve kaldır-  İş parçası ile çalışırken çalışma böl-

 Vücudun doğal duruşunu sağlaya-  İş ekipmanları ve malzemeler, ola-

17
 Kaynaklı İmalatta Tehlikeler

DUMAN VE GAZLAR
Kaynak işlemi sırasında pek çok toksik çalışanda toksik etkiler meydana geti-
gaz ve duman açığa çıkmaktadır. Açı- rebilmektedir.
ğa çıkan bu gaz/dumanlara maruziyet,

18
KAYNAK DUMANI MARUZİYETİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER;

 Kaynak işleminin tipi

 Kullanılan baz metal ve/veya dol-

 Kaynak dumanının partikül içeriği

 Kaynak işleminin yapıldığı ortam

 Çalışma süresi

 Maruziyet süresi

 Havalandırma sistemi

 Koruyucu ekipman

gibi durumlar özet olarak maruziyeti et-

Ark kaynağında birleştirme işlemi ana karbondioksit gibi aktif gazlar) içerir.
malzeme ve dolgu malzemesinin (tel/ Ortamdaki bu duman ve gazın inha-
elektrot) ergitilmesi ile yapılmaktadır. lasyonu insan sağlığında önemli ha-
Çalışılan kaynak havuzundan çıkan sarlara yol açabilmektedir. Bu hasarın
toz, duman ve gaz; metal ve oksit- şiddeti, bileşenlerin kimyasal özellik-
leri, yüzey kirliliğine bağlı kir, yağ ve lerine göre değişebilir. Kaynak işlemi
gres, varsa eğer kaplama ve ark kay- sırasında kullanılan akım seviyesi ve
nağında kullanılan koruyucu gaz bile- süresi de solunan duman ve gazların
şenlerini (kullanımına göre argon, hel- konsantrasyonunda değişikliğe ne-
yum gibi soygazlar ve/veya oksijen, den olan etmenlerdendir.

19
Kaynak İşlerinde Toksisite

Kaynak İşlerinde
Toksisite

20
KAYNAK DUMANI TOKSiSİTESİ
Demir (Fe); Kaynak işleminde demir ok- hasarlarına da sebep olmaktadır. So-
sit maruziyeti sonucu bir pnömokon- lunması durumunda yüksek derece
yoz türü olan siderosis, sidero-siliko- ateşe neden olabilir.
zisadı verilen akciğer meslek hastalığı
Arsenik (As); Karsinojendir. Arsenik ma-
görülebilir. Silikosiz ile benzer olmasına ruziyeti kaynak işlemi sırasında metalin
karşın kliniği daha hafif seyreder. Et- solunması yutulması ya da cilde teması
kenden uzaklaşılması ile bulgularda ile gerçekleşebilir. En yaygın olarak cilt,
düzelme görülebilir. mesane, böbrek, karaciğer, prostat ve
akciğer kanserine neden olur. Deride
Kurşun (Pb); Daha çok yüzey kapla-
hiperkeranitizm, pigment bozukluğuna
masında ve kaplı elektrotta bulunabi-
(hiper-hipopigmentasyon) ve dermati-
lir. Kaynak işlemi sırasında metal oksit
dise neden olabilir. Ayrıca solunum yolu
ile beraber kurşun oksitte solunabilir.
hastalıklarına, sinir sistemi hasarlarına
Sağlık üzerinde pek çok kronik etkisi kansızlığa ve damar hastalıkları ile hi-
bulunmaktadır. Böbrekler, sinir sistemi, pertansiyon ve felce yol açabilir. Son
sinirim sistemi üzerinde olumsuz etkile- yıllarda yapılan çalışmalar arseniğin,
ri vardır. Baş ağrısı, mental zayıflık, ba- vücuttaki yağ metabolizmasını bozarak
yılma, kas ağrısı, kramp, iştahsızlık, kilo obeziteye neden olabileceğini de orta-
kaybı ve anemi gibi belirtiler gösterir. ya koymuştur.

Bakır (Cu); Ana veya dolgu malzemesin- Çinko (Zn); Galvanize çeliklerin kaynağı
de bulunabilir. Alüminyum, nikel, kalay, sırasında maruziyet oluşur. Metal du-
çinko ile bileşik oluşturabildiğinden en- manı ateşine neden olur. Çinko başta
düstride kullanım alanı oldukça yaygın- olmak üzere bakır, kadmiyum, manga-
dır. Bakır cevher olarak doğada arsenik nez, alüminyum gibi metal dumanlarına
ile birlikte bulunabilir. Arsenik, bakıra maruziyet de benzer sonuçları doğura-
dayanıklılık kazandırdığından bazı en- bilir. Maruziyetten sonra saatler içinde
düstrilerde birlikte kullanımı yaygındır. gribe benzer, baş ağrısı, ateş, titreme,
kas ağrısı, kırgınlık, öksürük vb. belirti-
Bakırın vücuda gereğinden fazla doz-
ler gösterir.
larda alınmasının sağlık üzerinde olum-
suz etkileri mevcuttur. Gastrointestinal Nikel (Ni) ve Bileşikleri; Nikel, korozyo-
sistem etkileri, tükürük salgısının art- na karşı dayanıklı bir metal olduğundan
ması, abdominal ağrı, kramp, mide kaplamacılıkta oldukça sık kullanılır.
bulantısı, kusma ve ishaldir. Yüksek Kanserojendir. Nikel oksit solunduğu
dozda bakır maruziyeti karaciğer durumlarda akciğer ve böbreklerde ha-

21
 Kaynak İşlerinde Toksisite

sar oluşturur. Toksisiteye bağlı bulantı, metal tozunun solunması ile gerçekle-
kusma, ishal gibi gastrointestinal belir- şir, oldukça toksiktir ve sağlığı olumsuz
tiler ve nörolojik etkiler görülebilmek- etkiler. Neden olabileceği başlıca sağlık
tedir. Uzun süreli maruziyetleri akciğer problemleri; anemi, hipertansiyon, ak-
kanserine neden olabilmektedir. Ayrıca ciğer, meme, pankreas, endometriyum
nikelin kronik maruziyet erkeklerde kı- ve mesane kanseri ile kardiyak yetmez-
sırlığa da neden olabilmektedir. lik, serebrovasküler enfarktüs, anfizem,
proteinüri, renaldisfonksiyon ve osteo-
Krom (Cr); Krom yüzeyde oksit tabakası porozdur. Kadmiyum maruziyetinde, D
oluşturarak metal ile oksijenin temasını vitamini, kalsiyum ve fosfat eksikliğin-
keser ve korozyonu önler. Çeliğe pas- den kaynaklanan iskelet sistemi has-
lanmaz özelliğini kazandırır. Paslanmaz talıkları da görülmektedir. Kadmiyum
çeliklerin kaynak işlemleri sırasında ve kadmiyum oksit buhar ve tozlarının
açığa çıkar ve yüksek konsantras- solunması ile zehirlenmeler, pulmoner
yonlarda solunması durumunda solu- ödem, bronkopnömoni, karaciğer bo-
num yollarında deformasyona; kronik zuklukları görülmektedir. Bazı araştır-
maruziyetinde ise akciğer kanseri ile malar, kronik kadmiyum maruziyetinin
gastrointestinal sistem, sinir sistemi prostat kanseri riskinin arttığını ortaya
rahatsızlıklarına ve böbrek ile karaciğer koymuştur. Solunum güçlüğü, ağızda
hasarlarına neden olabilir. kuruluk, öksürük, göğüs ağrısı ve ateş
gibi belirtileri vardır.
Alüminyum (Al); Alaşım olarak ana veya
dolgu malzemesinde kullanılabilir. Ge- Magnezyum (Mg); Elektrotta ve alaşımlı
nelde Alüminyum malzemelerin kay- çelikte bulunabilir ve toksik etkileri var-
nağında TIG (Tungsten Inert Gas Arc dır. Baş dönmesi, kas gerilmesi, muko-
Welding) kaynağı yöntemi tercih edilir. zada tahriş, bayılma ve unutkanlık gibi
Herhangi bir akut ve/veya kronik has- belirtileri vardır. Solunum yollarını etkile-
talığa neden olduğu bilinmemektedir. diği gibi metal buharı ateşi hastalığına
da yol açabilir.
Berilyum (Be); Bakır alaşımlarında bu-
lunabilir. Toksiktir ve mesleki akciğer Kobalt (Co); Kaynak işlemi uygulanacak
hastalığı olan Berilyozise ve akciğer inf- bileşiklerde kobalt içeriği bulunabilir.
lamasyonuna neden olabilir. Nefes dar- Manganez içeren cevherler çoğunlukla
lığı, öksürük, kilo kaybı ve eklem ağrıları kobalt da içermektedirler. Kobalt bile-
(artralji) gibi belirtiler gösterir. şiklerine göre değişen toksik etkilere
sahiptir. Örneğin tungsten-kobalt ma-
Kadmiyum (Cd); Genellikle metali koroz- ruziyetinin akciğer kanseri riski sadece
yondan korumak amacıyla kaplama kobalt maruziyetinin akciğer kanseri
malzemesi olarak kullanılır. Maruziyet riskine göre daha yüksek olduğu ya-

22
pılan epidemiyolojik çalışmalar ile or- Molibden (Mo); İyi ısı ve elektrik iletken-
taya konulmuştur. Kobalt metaline ve liği ve korozyon direncine sahip olması
bileşiklerine maruziyetin sağlık etkileri nedeniyle molibden endüstride sıklıkla
alveol, bronş tümörleri, akut inflamas- kullanılan, sağlık ve çevresel etkileri ba-
yon, alveol epitelhiperplazisi, bronşiyal kımından toksik bir metaldir. Baz me-
nekroz ve akciğer kanseridir. talde molibdenin çelik, demir, nikel ala-
şımları sıklıkla kullanılır. Gözde, burun ve
Manganez (Mn); Manganez maruziyeti
boğazda akut eki olarak tahribata yok
kaynak dumanının solunması sonucu
açabilir, nefes darlığına neden olabilir.
gerçekleşir. Maruziyete bağlı en sık
karşılaşılan sağlık problemi sinir sistemi Vanadyum (V); Endüstride vanadyumun
tahribatlarıdır. Sinir sistemi etkilenimi ilk bazı çelik alaşımları, demir, paslanmaz
olarak yürüyüşleri, el koordinasyonunu çelik ve nikel alaşımları baz metal olarak
bozar. Parkinson hastalığının temelinde sıklıkla kullanılır. Maruziyetin akut etkile-
manganez maruziyetinin olduğu yapı- ri; gözlerde, deri ve solunum sistemin-
lan araştırmalar ile ortaya konulmuştur. de tahribata neden olmasıdır. Bronşit,
Mangan buharının solunması duru- retinitis ve akciğerde sıvı toplanması,
munda oluşan akciğerlerde pnömoniye pnömoni, kardiyovasküler sistem has-
zemin hazırlar. Ayrıca üreme fonksiyon- talıkları ile davranış bozukluklarına ne-
larında da azalmaya sebep olur. den olabilmektedir.

23
 Kaynak İşlerinde Toksisite

KAYNAK
GAZI TOKSİSİTESİ
Karbon Monoksit (CO); Ark kaynağı iş- böbrek, kemik ve karaciğer hasarları-
lemi sırasında açığa çıkar. Maruziyeti na neden olabilir.
çok kolaydır, kan dolaşımına kolay-
Nitrojen Oksit (NO); Ark kaynağı işlemi
ca geçer, düşük konsantrasyonlarda
sırasında açığa çıkar. Düşük konsant-
maruziyet baş ağrısı, baş dönmesi ve
rasyonlarda maruziyet bile göz, burun
kas güçsüzlüğüne neden olabilirken,
yüksek konsantrasyonlardaki maru- ve boğazda tahribat yaratması için

ziyeti bilinç kaybı ve ölüme sebebiyet yeterlidir. Yüksek konsantrasyonlarda

24
kileri söz konusu olabilir. Çok düşük olabilir. Kronik maruziyette ise solu-
konsantrasyonlarda maruziyet bile num fonksiyonlarında ciddi bozulma-
baş ağrısı ve göz kuruluğuna neden lara neden olabilir.

TOKSİK MARUZİYETTEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI?

 Kaynak işleminin tipi ya da kullanı-  İşyeri hekiminin belirlediği sağlık

 Kaynak dumanının partikül içeriği  İş güvenliği uzmanının önerdiği


Kaynak gazı ve dumanına
maruziyetin en aza indirilmesinde
lokal havalandırma oldukça
önemlidir. Gaz ya da duman
kaynağı, kaynakçının solunum
seviyesinin altından lokal olarak
alınmalıdır. Diğer çalışanların
maruziyetlerini en aza indirebilmek
için mümkünse özel kaynak
BIR KAYNAKÇI,
kabinleri tasarlanmalıdır.
IŞINDEN KAYNAKLANAN

İşyeri hekimi ve iş güvenliği MARUZIYETI DE
GÖZ ÖNÜNDE
uzmanının belirlemiş olduğu çalışma
BULUNDURMALI VE
prosedürleri titizlikle izlenmeli, aksi
ASLA SIGARA
durumlar bildirilmelidir.
KULLANMAMALIDIR!..

25
Kaynak
İşlerinde Risk
Kontrolü Nasıl
Uygulanmalı?
 Kaynak İşlerinde Risk Kontrolü Nasıl Uygulanmalı ?

Bütün çalışmalarda olduğu gibi kaynak 2. Ortamda Koruma

1. Kaynakta Koruma İşlemi gerçekleştirmek için bir ka-

Kaynak işleminde kullanacağım Tehlikeden tüm çalışanları koru-

28
Doğru Kişisel
Koruyucu Donanım
Kullanımı ve Seçimine
İlişkin Kriterler Nelerdir?
Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) çalı- teknik tedbirlere dayalı toplu korunma
şanları bir ya da daha fazla sağlık ve ya da iş organizasyonu veya
güvenlik tehlikesine karşı korumak çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı
amacıyla tasarlanmış; taşınan veya durumlarda kullanılacak kişisel
giyilen cihaz, alet veya malzemeler- koruyucu donanımlara ilişkin önemli
dir.   İşyerindeki risklerin önlenmesinin hususlar şunlardır;
veya yeterli derecede azaltılmasının,

29
 Kaynak İşlerinde Risk Kontrolü Nasıl Uygulanmalı ?

 Bu donanımlar “Kişisel Koruyucu koruyuculuğu etkilenmeyen kişisel

30
GÖZLER VE YÜZÜN KORUNMASI
 Kaynak işlerinde çalışanları parçacık
ve tozlardan, sıçramalardan, zarar-
lı ışınlardan korumak için başlık tipi
yüz ve göz siperliği kullanılmalıdır.

 Mekanik korumada TS EN

Tablo 2. Kaynak İşlemleri İçin Gerekli Cam Numaraları

Örtülü elektrot kaynağı (elektrot çapı 4 mm’ye kadar) 10

Örtülü elektrot kaynağı (elektrot çap aralığı 4,,4 mm) 12

Örtülü elektrot kaynağı (elektrot çapı 6,4 mm’den büyük) 14

MIG/MAG kaynağı (GMAW) (Demir dışı metallerin kaynağında) 11

MIG/MAG kaynağı (GMAW) (Demir esaslı metallerin kaynağında) 12

TIG kaynağı 12

 Otomatik kararma teknolojisine sa-  Maske camının otomatik kararma

31
 Kaynak İşlerinde Risk Kontrolü Nasıl Uygulanmalı ?

EL, BEDEN VE
AYAKLARIN KORUNMASI

Ellerin Korunması; olmalı ve kaynak yerinden yayılan

32
 nimize etmek için teknik koşulların
sağlanmasının yanı sıra kaynakçı
becerisi de gerekmektedir.

 Kaynakçı eldivenin dayanım per-

33
 Kaynak İşlerinde Risk Kontrolü Nasıl Uygulanmalı ?

SOLUNUM
BÖLGESİNİN KORUNMASI
Çalışanların solunum bölgesinin korun-
masında kişisel koruyucu donanım
kullanımı risk kontrol hiyerarşisinde
kaynağında ve toplu koruma tedbirle-
rinden sonraki adımı teşkil etmektedir.
Ark kaynakları açık havadan etkilenir.
Kaliteli bir kaynak için kullanılan koru-
yucu gazların esintiden etkilenmemesi oranda azaltılması sağlanmalıdır.
gerekir. Dolayısıyla imkânlar dâhilinde  Parçacık ve dumanın zararını en aza
kaynaklı imalat kapalı ortamda yapılır. indirmek için toplu korunma yön-
Bu nedenle; temlerinin riski kabul edilebilir dü-

zeye indirgeyememesi durumunda,
Ortamdaki gazın içeriği ve miktarı sık
koşullara uygun koruyucu donanım-
sık ölçülmeli, tehlike oluşturan mad-
lar kullanılmalıdır.
delerin maruz kalınabilir sınır değer-
lerini aşma durumuna karşı önlem  Ortamın oksijen seviyesinin %19,5’in
alınmalıdır. altında olduğu durumlarda çalışanın
zarar görmemesi için maske yerine
 Çalışma ortamındaki hava
hava beslemeli başlık kullanılmalıdır.
kirleticilerin nitelik ve konsantras-
 10 mikrondan büyük rahatsız edici
yonunun sınır değerlerinin altına
düşmemesine yönelik, amaca partiküllere karşı toz maskesi kulla-
uygun havalandırma sistemleri nılabilir. Toz maskeleri burnu ve ağzı
tasarlanmalıdır. örtecek şekilde tasarlanmalı ve çalı-
şanın yüz anatomisine göre ayarlana-
 Genel havalandırma ile ortam hava- bilmelidir.
sı iyileştirilmeye çalışılır ancak yerel
 5 mikrondan daha küçük zerrecik
havalandırma ile duman ya da gazın
yapılı krom, demir veya asbest toz-
yayılımı kaynağında engellenir.
larına karşı özel olarak üretilen toz
 Yerel sistemler kaynak masası ya- maskeleri kullanılmalıdır. Kullanım
kınlarında, çıkan dumanın yönüne süreleri ortamın gaz yoğunluğuna
ve kaynakçının çalışma pozisyonuna ve kullanım sıklığına göre değişiklik
uygun şekilde ayarlanmalıdır. Çıkan gösterebilir. Çalışan KKD kullanımı-
dumanı emerek tehlikenin büyük na ilişkin taleplerini (değişiklik, yeni-

34
 leme vs.) iş güvenliği uzmanı ya da  Çalışanlara temin edilecek solunum
işverene bildirmelidir. sistemi koruyucu donanımları
ulusal ve uluslararası mevzuat ve
 Kaynak dumanı ve gazın içeriğine
gereklilikleri sağlamalıdır. Aşağıda
göre işveren tarafından temin edilen
Avrupa Standartlarına göre kod-
gaz maskesi titizlikle kullanılmalı, filt-
lanmış toz maskelerinin engelleye-
reler önerilen sürelerde değiştirilmeli,
ceği toz türleri özetlenmiştir.
olası aksaklıklar iş güvenliği uzmanı
ya da işverene bildirilmelidir.

Tablo 3. Avrupa Standartlarına Göre Toz Maskelerinin Bazı Özellikleri

EN   Toz türü

FFP1 Kaba tozlar, etkisiz tozlar

FFP2 – S  Kaba tozlar, etkisiz ince tozlar, kaynak dumanları, hafif zehirli tozlar, cam elyafı,
Katı parçacıklar kurşun toz ve dumanı, asbest

Kaba tozlar, etkisiz ince tozlar, polenler, kaynak dumanları, hafif zehirli tozlar,
FFP2 – SL
cam elyafı, asbest, kurşun tozu ve dumanı, yağ tanecikleri, hafif zehirli
Katı ve sıvı parçacıklar
aerosoller

Sporlar, bakteriler, proteolitik enzimler, radyoaktif parçacıklar, kanserojen

FF: Yüz maskesi (FaceFilter) toksik (zehirli) ince tozlar, duman ve bu-
harların (örnek pamuk tozu, silis, birçok
P1: MAK değeri 5 mg/m3’ten büyük metal tozları) geçişini engeller.
olan mekanik çalışmalar sonucu orta-
ya çıkan toksik (zehirli) olmayan tozların P3: MAK değeri 0,1 mg/m3’ten küçük
(temizlik vb. durumlarda ortaya çıkan olan toksik (zehirli), radyoaktif, kan-
kaba tozlar) geçişini engeller. Aero- serojen ince tozların geçişini engeller
sel filtre, mekanik çalışmalar sonucu (örneğin asbest, kobalt metali ve tozu,
nikel, krom, gümüş, platinyum tuzları,
ortaya çıkan toksik olmayan tozlar için-
kalay bileşenleri).
dir.
S: Katı ve su bazlı sıvı zerrecikler.
P2: MAK değeri 0,1 mg/m3’ten büyük
olan ve 0,1 mg/m3  - 5 mg/m3 arasında L: Katı ve yağ bazlı sıvı zerrecikler.

35
Sağlık Gözetimi
Uygulamasında
Doğru Adımlar
Nelerdir?
 Sağlık Gözetimi Uygulamasında Doğru Adımlar Nelerdir?

Sağlık Gözetimi Uygulamasında

38
 Tehlikeli sınıfta en geç 3 yılda 1 defa, çüm araçları ile yapılmalı, etkilenen
 Çok
tüm çalışanlar belirlenmelidir.
Tehlikeli sınıfta en geç yılda 1
defa
Periyodik Muayeneler
şeklinde düzenlemiştir. Ancak yapılan
işin niteliği ve maruziyet derecesi  Muayeneler mevzuatta emredilen
ile maruziyet süresi göz önünde azami süreler içerisinde gerçekleş-
bulundurularak, işyeri hekiminin tirilmelidir. Çalışanın maruz kaldığı
inisiyatifi ile azami sürelerde aş- tüm riskler ele alınmalı, biyolojik iz-
mamak şartı ile gözetim sıklıkların- lem bu temelde gerçekleştirilmelidir.
da değişiklik yapılabilir.  Kimyasal maruziyetinde, her bir kim-
yasalın maruziyet süresi ve şekli titiz-
likle incelenmeli, vücuttaki birikimi ve
İşyerlerinde iyi bir sağlık gözetimi
olası hastalık potansiyeli hekim tara-
uygulaması için temel adımlar;
fından dikkatlice değerlendirilmeli,
Yasal Düzenlemeler ve İyi Uygula- koruyucu yaklaşımlar bu temelde
malar geliştirilmelidir.
 Hastalık geçmişi (kronik hastalıklar),
 İlgili yasal düzenlemelerde olası bir
değişiklik ya da ulusal ve uluslararası biyolojik izlem sonuçları vb kayıtlar de-
iyi uygulama örnekleri takip edilmeli, ğerlendirmelerde dikkate alınmalıdır.
işyerinde güncel yaklaşımlar ele alın-  Gözetim sonrası önleyici tedbirler
malıdır. yeniden gözden geçirilmeli, uygu-
lama adımları risk kontrol hiyerar-
Etkili bir Risk Değerlendirmesi şisine göre yeniden düzenlenmeli
ve çalışan bu konuda bilgilendiril-
 İşyeri bir bütün olarak değerlendiril- melidir.
melidir.
 Çalışan profili (yaş, cinsiyet, gebelik
durumu, kronik hasta, engelli vb)
dikkate alınmalıdır.
 Çalışanların maruz kaldıkları riskler UNUTMA!
(kaynak gazı ve dumanı maruziyeti) İŞYERLERİNDE İYİ BİR İŞ
iyi analiz edilmeli, çalışana şartlarına SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
özel gözetim yapılmalıdır. UYGULAMASI İŞVEREN,
 Ramak kala, iş kazası kayıtları dikka- ÇALIŞAN VE İSG
te alınmalıdır. PROFESYONELLERİNİN
BİRLİKTE, UYUM İÇERİSİNDE
 Ortam hava kalitesi (kaynak duma-
ÇALIŞMALARINI GEREKTİRİR.
nındaki ağır metal gibi) güvenilir öl-

39
Ek
Kaynakça
42
EK

KAYNAK İŞLERİNDE ÖRNEK RİSK DEĞERLENDİRME FORMU

        Risk Analizi
Alınması
İzleme ve
Gereken
Tehlike Kimler Zarar Mevcut Kontrol Riskin Risk Ağırlığı Değerlendirme
No Olasılık Şiddet Önlemler
Kaynağı Görebilir Tedbirleri Tanımı (Olasılık x Şiddet)

Elektrik Kaynakçı/Tüm
1 Yangın
Tehlikesi çalışanlar

Elektrik
Elektrik
2 Kaynakçı Çarpması/
Tehlikesi
Ölüm

Hastalık
3 Işınlar Kaynakçı (Görme
Kaybı)

Kaynakçı/Tüm Hastalık
4 Gürültü
Çalışanlar (İşitme Kaybı)

Duman ve Kaynakçı/Tüm
5 Zehirlenme
Gazlar Çalışanlar

Duman ve Kaynakçı/Tüm
6 Kanser
Gazlar Çalışanlar
 DEĞERLENDİRMEYİ YAPAN KİŞİ(LER)İN

No Adı Soyadı Mesleği Ünvanı İmzası Tarih

1          

2          

3          

DENETİMİ YAPAN KİŞİ(LER)İN

No Adı Soyadı Mesleği Ünvanı İmzası Tarih

1          

2          

3          

43
KAYNAKÇA
1. Government of Alberta. Chemical Hazards; Welder’s Guide to the Hazards of Welding
Gases and Fumes. basım yeri bilinmiyor : Government of Alberta,
2. Yiğit, Abdulvahap. Kaynak İşlerinde Güvenlik. İş Güvenliği. Bursa  : DORA Yayıncılık,
, s.
3. Emin Kahya, Derya ÖZKAR. Kaynak Atölyesi. İŞ GÜVENLİĞİ. ESKİŞEHİR : T.C. Eskişe-
hir Osmangazi Üniversitesi, , s.
4. Kaynak İşlerinde İş Güvenliği. Turan, Ali. ANKARA : MMO, Kaynak Teknolojisi IX.
Ulusal Kongre ve Sergisi. s.
5. ÇSGB. Çalışanların Gürültü ile ilgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik. Yönetme-
lik. 28 Temmuz
6. Popovic, Olivera, ve diğerleri. Fume and Gas Emission During Arc Welding: Hazards
and Recommendation. Renewable and Sustainable Energy Reviews. , 37, s.
7. OSHA. Controlling Hazardous Fume and Gases during Welding. basım yeri bilinmiyor  :
U.S. Department of Labor,
8. Tan, Oktay. Kaynaklı İmalatta Çalışma Ortamını ve Çalışanın Sağlığını Etkileyen Faktörler
ve Önlemleri. Adana : TMMOB,
9. Turnlund, J.R., ve diğerleri. High Copper Intake: Efect on Copper Absorption,Retenti-
on and Homeostasis in Men. the American Journal of Clinical Nutrition. , Cilt 81, 4,
s.
Joseph, Tijo, Dubey, Brajesh ve Mcbean, Edward A. Human health risk assessment
from arsenic exposures in Bangladesh. Science of the Total Environment. , ,
s.
IARC. Agents Classified by the IARC Monographs.
NRC. Aspects of EPA’s IRIS Assessment of Inorganic Arsenic, Board on Environmental
Studies and Toxicology,Division on Earth and Life Studies . Washington DC : National Aca-
demies Press,
Grashow, Rachel, ve diğerleri. Inverse Association between toenail arsenic and body
mass index in a population of welders. EnvironmentalResearch. , , s.
Cömert, Mustafa Anıl, ve diğerleri. Kaynak İşlerinde Pnömokonyoz Gelişimi Yönün-
den Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal. , Cilt 1, 14, s.

EPA. Nickel Compounds. EPA. [Çevrimiçi] 07 Kasım monash.pw
production/files//documents/monash.pw
Costa, Max ve Klein, Catherine B. Toxicity and Carcinogenicity of Chromium Com-
pounds in Humans. Journal of Critical Reviews in Toxicology. , Cilt 36, 2, s.
Cohen, Mitchell D., ve diğerleri. Mechanisms of Chromium Carcinogenicity and Toxi-
city. Journal of Critical Reviews in Toxicology. , Cilt 23, 3, s.
Pellerin, Cheryl ve Booker, Susan M. Reflections on Hexavalent Chrom Health Hazar-
ds of an Industrial Heavyweight. Environmental Health Perspectives. , Cilt , 9, s.

Hulo, Sebastian, ve diğerleri. Beryllium in exhaled breath condensate as a biomarker
ofoccupational exposure in a primary aluminum production plant. International Journal of
Hygiene and Environmental Health. , , s.

44
 Wen-en, S., ve diğerleri. Variation of Cd Concentration in Various Rise Cultivars and
Derivation of Cadmiyum Toxicity Tresholds for Paddy Soil by Species Sensivity Distributi-
on. Journal of Integrative Agriculture. , Cilt 14, 9, s.
Boz Eravcı, Deniz. Ağır Metal Maruziyetinin Sağlık Etkilerinin Değerlendirilmesi; Seramik
Sektörü Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara : Yıldırım Beyazıt Üniversitesi,
Mur, J.M, ve diğerleri. Cohort Mortality Stduy Among Cobalt and Sodium Workers in
an Electrochemical Plant. American Journal of Industrial Medicine. , 11, s.
U.S Department of Health and Human Services. Toxicology studies of cobalt metal
(CAS No. ) in F/N rats and B6C3F1 mice (inhalation studies). North Carolina :
NIH Publication, Technical Report Series.
Suh, M., ve diğerleri. Inhalation Cancer Risk Assessment. Regulatory Toxicology and
Pharmacology. , Cilt 79, s.
Santos, D., ve diğerleri. Manganese in Human Parenteral Nutritino: Consideration for
Toxicity and Biomonitoring. Neuro Toxicology. , Cilt 43, s.
Martines-Finley, E.J., ve diğerleri. Manganese Neurotoxicity and the Role of Reactive
Oxygen Species. Free Radical Biology and Medicine. , Cilt 62, s.
Shields, J.A. Applications of Molybdenum Metal and its Alloys. London, UK : International
Molybdenum Association ,
Alberta, Work Safe. Welder’s Guide to the Hazards of Welding Gasses and Fumes. Alber-
ta : yazarı bilinmiyor,
Sun, Liping, ve diğerleri. Vanadium exposure-induced striatal learning and memory
alterations in rats. NeuroToxicology. , Cilt 62, s.
Kim, Yangho ve Kim, Jae Woo. Toxic Encephalopathy. Safety and Health at Work.
, Cilt 3, 4, s.
Thompson Rivers University. Welding Safety Procedures. Canada : Thompson Rivers
University,
ÇSGB. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik.
Temmuz
ÇSGB. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği.
American Welding Society. Eye and Face Protection for Welding and Cutting Opera-
tions. April , Fact Sheet
AFSCME. Welding Hazards AFSCME Fact Sheet Health and Safety.
Tezcan, Erdinç. Kişisel Koruyucu Donanımında (KKD) Standartlar. MÜHENDİS VE MAKİ-
NA. Nisan , s.
Tepe, H. İbrahim. Kaynakçı Çalışma Ortamı. ARK KAYNAĞI TEKNİĞİ. Ankara : Asil Yayın
Dağıtım, , s.
CCOHS. (, Ağustos). Welding - Ergonomics. monash.pw
haz/welding/monash.pw
HSE. (, Ağustos). Hearing loss and vibration white finger. monash.pw
monash.pw

45
 monash.pw

ISBN

9

Ümraniye’deki bir fabrikada, kaynak yapılan boya tankının patlaması sonucu yangın çıktı. Yangını söndürme çalışmaları sırasında meydana gelen ikinci patlamada, 1 işçi ile 2 itfaiye eri yaralandı.( AA).

İstanbul Tuzla’daki bir tersanede yeni inşa edilen tankerde kaynak yapılırken çıkan yangında biri ağır beş işçi ile bir itfaiye eri yaralandı (14   AA.) .

Uludağ Ü. Tıp Fakültesi Hastanesi’ndeki yangın, çatıdaki izolasyon çalışmaları sırasında kaynak yapılırken ortamdaki parlayıcı maddenin aniden alev almasıyla çıktı ( Cumhuriyet).

Ataköy’de bir binanın çatı katında yürütülen izolasyon çalışmalarında kaynak makinesinden sıçrayan kıvılcım yangına neden oldu. Alevler kısa sürede yayılınca, izolasyon çalışmasını yürüten 4 işçi ve apartman temizlik görevlisi çatıda mahsur kaldı&#; ( Zaman).

Uşak’ta kaynak makinesinden sıçrayan kıvılcımın neden olduğu iddia edilen orman yangınında yaklaşık 3 hektarlık ormanlık alan zarar gördü. Yangının; tarla kenarında kaynak yapan E.Ç. adlı vatandaşın kaynak makinesinden sıçrayankıvılcımın anızları tutuşturduğu ve anız ateşinin de ormana yayılması sonucu çıktığı bildirildi ( www.Uşakport).

Kaynak ve kesme işlemleri sırasında gereken önlemler alınmamasından, hangi önlemlerin kim tarafından ve nasıl alınacağının bilinmemesinden “çalışma ortamında” gerçekten çok sayıda iş kazası, yangın, parlama ve patlama olmaktadır. Ne yazık ki bunun sonucunda can kayıpları, ağır yaralanmalar, ev, apartman, işyeri, hatta hastanelerde bile yangınlar olmaktadır.

Ziyaret ettiğimiz şantiyelerde, gördüğümüz atölyelerde kaynak ve kesme işlemi yapılırken, yaygın bir şekilde güvensiz durum ve hareket ile karşılaşıyoruz.

Bu yazıda kaynak ve kesme işlemlerinin tehlikelerinden biri olan yangın ve buna karşı alınabilecek sağlık ve güvenlik önlemlerine ağırlık verilecek, kaynakçıların bilgi düzeyinin yükseltilmesine çalışılacaktır.

ATEŞLİ ÇALIŞMA RİSKLERİ

İş yerlerinde yaygın olarak kullanılan ateşli çalışma dediğimiz kaynak (elektrik – oksijen) ve bunlarla yapılan kesme işlemi yangının ana nedenlerinden biridir.

Kaynak ve kesme işleminde oluşan yüksek sıcaklık ( – 0C) ve sıcak ve sıcak metal curuflarının / parçalarının etrafa saçılması geniş bir alanı tehlikeye sokar. Özellikle sıcak metal saçılmalarının başlattığı yangınlar işin yapıldığı yerden uzakta olduğu için geç fark edilir ve bu nedenle büyümeye yatkındırlar.

Kesme ve oksi – asetilen kaynağında curuf saçılma uzaklığı kullanılan gazın basıncı ve çalışma yüksekliği ile doğru orantılıdır. Basınç ve yükseklik arttıkça saçılma mesafesi da artar. Aşağıdaki şekilde de görüleceği gibi yaklaşık 2 m yükseklikte oksijenle metal kesme işlemi yapılırken çıkan kıvılcım veya erimiş metal parçacıklarının yaklaşık 11m uzaklığa gitme olasılığı vardır.

Kıvılcım ve curuf saçılması kullanılan gazın basıncı ile doğru orantılıdır.

DONANIMDAKİ GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Ateşli çalışmaların neden olacağı yangın riskini ortadan kaldırmak için işe başlamadan önce yapılacak kontrolleri ve alınacak önlemleri birlikte gözden geçirelim.

1. KAYNAK MAKİNESİ VE OKSİ ASETİLEN TAKIMLARINDA
2. Basınçlı gaz tüpleri (oksijen – asetilen, LPG tüpleri) dik veya yatayla en az ’lik açı ile arabaya sabitlenmiş midir?

(Tüplerin yerden yüksekliği tüpün boyunun ¾’ü kadar olmalıdır)

1. Hortum – regülatör, şaloma, sağlam ve güvenli mi? Bağlantıları doğru ve güvenli mi?

&#; Hortumda kırık – çatlak olmamalı

&#; Regülatör sağlam ve test edilmiş olmalı

&#; Şaloma temiz ve özellikle ağzı bozulmamış olmalı

&#; Hortum bağlantıları 2 adet kelepçe ile yapılmalı

1. Regülatör ve tüplerinde yağ bulaşığı var mı? Kirli – yağlı basınçlı tüp ve kaynak elemanlarını kesinlikle kullanmayın.
2. Regülatörle hortum / şaloma ile hortum arasında alevin geri tepmesini önleyecek alev tutucu var mı?
3. Yanıcı ve yakıcı gaz hortumlarının renkleri farklı mıdır? (Yanıcı gaz kırmızı, yakıcı gaz mavi olmalıdır)
4. Farklı bir koku hissediyor musunuz? Gaz kaçağı var mı?
5. Kaynak motoru bağlantıları (Topraklama elektrodu sağlam ve güvenli mi?) Elektrik kaynak makineleri ve donanımı yalıtılmış ve topraklanmış olmalıdır.

Topraklama ucunu yanıcı- parlayıcı maddelere yakın yerlere bağlamayınız.

1. Kablo – hortum ile her türlü bağlantı elemanı hasarlanabilecek yerlerden (yol / kapı eşiği gibi) geçiyor mu?

Geçiyorsa hasarlanmasını önlemek için gerekeni yapın / mümkünse yukarıdan geçirin.

1. ATEŞLİ ÇALIŞMA YAPILACAK SAHA
2. Ateşli çalışma yapılacak yerde yanıcı malzemeler (tahta, bez, naylon, lastik, yapışkan gibi) var mı?

Varsa sahadan en az 11 m uzaklaştırın, uzaklaştıramıyorsanız yanmaz battaniye, metal koruyucu, alev tutucu perse gibi malzemeler ile koruyun.

1. 2. Tiner, alkol, solvent, toluen gibi yanıcı ve parlayıcı sıvı veya döküntüler var mı? Varsa uzaklaştırın ve döküntüleri ıslatarak uygun şekilde temizleyin.
2. Çalışma yüksekte yapılıyorsa saçılmaları önleyecek uygun koruyucular var mı?
3. Yapılan işin civarında herhangi bir açıklık var mı?
4. Yapılan iş gerektiriyorsa gözcü var mı?
5. Yangın söndürme cihazını çalışmanın yapılacağı alana getirdiniz mi?
6. Yangın söndürme cihazını nasıl kullanacağınızı biliyor musunuz?

Mühürü koparınız, valf/vana kelebek türü ise kelebeğini hızla ve tamamen sola çeviriniz. Basma kollu ise pimini çıkartıp mandalı iyice sıkınız.

Ateşe kendinizi tehlikeye atmayacak kadar yakın durunuz.

Lans’ı değil lans sapını tutunuz,

CO2’ yi veya KKT’yi ateşin alt kısmına yöneltiniz.

Taşınabilir yangın söndürücülerin;

Yangın söndürücü Madde Miktarı                                             En az çalışma süresi (x),

kg veya litre                                                                                     Saniye 

x   ≤  3                                                                                                           6

3  <  x  ≤ 6                                                                                                   9

< x ≤ 10                                                                                                      12

10  < x                                                                                                        15

1. Kaynakçı masken, gözlüğün, eldivenin var mı? İşe uygun mu?
2. Tank gibi kapalı bir yerde mi ateşli çalışma yapıyorsunuz? İçinde ne olduğunu biliyor musunuz? Havalandırma yeterli mi? Yeterli ve uygun bir temizlik yapıldı mı? Patlama riskine karşı gereken önlem alındı mı? Tankı temizleyin, havalandırın, gerekirse karbondioksit, azot gibi asal gazları tank atmosferine karıştırarak patlama ve yangın riskini önleyin.
3. GENEL GÜVENLİK KURALLARI

Ateşli çalışmaların güvenli bir şekilde yürütülmesi için yapılması ve yapılmaması gereken genel kurallar aşağıda özetlenmiştir.

B U N L A R I   Y A P  !

&#; İşe başlamadan önce sahayı kontrol et, ilgilisine haber ver, gereken ateşli çalışma izinini al.

&#; Havalandırmanın çalışan, makine ve donanım için yeterli olduğundan emin ol.

&#; Kaynak makinesinin, kablolarının ve yardımcı donanımın sağlam ve güvenli olduğundan emin ol.

&#; Topraklamanın uygun ve güvenli olduğundan emin ol.

&#; Hortumların, gaz tüplerinin, regülatörlerin sağlam ve güvenli olduğundan emin ol.

&#; Yanıcı maddeyi temizlemek için regülatörleri bağlamadan önce tüpün vanasını aç.

&#; Uygun koruyucu ve yüz siperliği kullan.

&#; Vanaları yavaş aç, önce yanıcı gazı aç, sonra yakıcı gazı (oksijeni) aç. Kapatırken tersini yap. Önce yakıcı gazı, sonra yanıcı gazı kapat.

&#; Kullanmadığın zaman tüplerini kapalı tut.

B U N L A R I    Y A P M A  !

&#; Risk alma

&#; Yanıcı maddelerin yanında ateşli çalışma yapma.

&#; İçinde ne olduğunu bilmediğin tanklarda ateşli çalışma yapma.

&#; Galvenizli veya kaplanmış malzemelerde gerekli önlemler almadan (kaynak yerinin iyi havalandırılması, kaynak dumanlarına uygun solunum yolları koruyucusu – kaynakçı maskesi vb.) ateşli çalışma yapma.

&#; Hortumları, kabloları geçiş yerlerinde bulundurma, kapı eşiklerinden (önlem almadan) geçirme.

&#; Yağlı – kirli takımla – elle oksijen takımına dokunma ve kullanma.

&#; Hasarlı donanım – hortum – kablo – regülatör kullanma.

&#; Gaz tüplerini yatık durumda kullanma.

&#; Şalomaları çalışır durumda gaz tüpleri veya başka bir yere asma.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATINDA KAYNAK VE KESME İŞLEMİ

Ateşli çalışmaları güvenle yürütmemiz için gereken temel bilgileri yukarıda özetledik. Bu bilgiler işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatımızda belirtilen hükümlerin açıklamasıdır. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün , , maddeleri kaynak ve kesme işleri ile ilgilidir. Parlayıcı, Patlayıcı ve Tehlikeli Maddelerle Çalışılan İş yerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında(ki) Tüzük 93 ’ncü maddeleri ile , nci maddeleri de ateşli çalışmalarda kullanılan basınçlı gaz tüpleri ile ilgilidir. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği’ne göre 18 yaşından küçükler ve kadınlar kaynak ve kesme işlerinde çalıştırılamaz (Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Cizelge Sıra No).

Kişisel Koruyucu Donanımların İş yerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (Ek-II’ve III)- Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları.   Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları: Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri.  Ateşe dayanıklı koruyucu giysi: Kapalı alanlarda kaynak işleri. Deri Önlükler: Kaynak işleri.  Eldivenler: Kaynak işleri.

Kaynak

Cote, Artur E., P.E. (Ed.),Fire Protection Handbook. Eighteenth Edition. NFPA, March , Welding and Cutting P. 3()

Mc Kinnon Gordon monash.pw Protection Handbook, Fourteenth Edition NFPA,

monash.pw:Oxygas_welding_monash.pw

monash.pw

monash.pw

monash.pw?p=23

monash.pw inert_gas_monash.pw

monash.pw

*  Kim. Müh., İş Sağlığı + İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı

Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi ()

İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı)

Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi

(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)

Tags:sayı, çalışma riskleri, güvenlik önlemleri, İş Güvenliği, iş sağlığı, kaynak ve kesme işlemi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:

İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI

YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

MADDE 1 – 25/4/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin 2 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“(2) Bu Yönetmelik;

a) Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR), Tehlikeli Eşyanın Demiryolu ile Uluslararası Taşınmasına İlişkin Yönetmelik (RID), Deniz Yoluyla Taşınan Tehlikeli Yüklere İlişkin Uluslararası Sözleşme (IMDG) ve usulüne göre yürürlüğe konulan benzer sözleşmeler kapsamında bulunan taşınabilir gaz tüpleri, manifoldlu tüp demetleri ve LPG tüplerine,

b) 8/8/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Nükleer Tesislerin ve Nükleer Maddelerin Emniyetine İlişkin Yönetmelik kapsamındaki nükleer tesislerde bulunan iş ekipmanlarına,

uygulanmaz.”

MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik; 20/6/ tarihli ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 ve 31 inci maddeleri ile 10/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 86 ve 90 ıncı maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.”

MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğe 3 üncü maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“Avrupa Birliği mevzuatına uyum

MADDE 3/A – (1) Bu Yönetmelik, iş ekipmanlarının işyerlerinde çalışanlar tarafından kullanımında asgari güvenlik ve sağlık şartlarına ilişkin 16/9/ tarihli ve //AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.”

MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin 4 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Akredite muayene kuruluşu: Türk Akreditasyon Kurumundan (TÜRKAK) TS EN ISO/IEC ’ye göre akredite olmuş kuruluşu,

b) Azami basınç: Basınçlı kap ve tesisatın üreticisinin belirlediği ve ekipmanın etiketinde yer verdiği en yüksek çalışma basınç değerini,

c) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

ç) Bakım: İş ekipmanında ve bileşenlerinde yapılan her türlü revizyon, tamir, değişim, ayar, arıza giderme, temizlik ve kalibrasyon işlemlerinden herhangi birisinin veya birkaçının birlikte uygulandığı işlemi,

d) EKİPNET: Bu Yönetmelik kapsamında yer alan kişi, iş ve işlemlerin elektronik ortamda kayıt ve bildirimi ile veri doğrulaması amacıyla kullanılan ve e-Devlet kapısı üzerinden çalışan programı,

e) Gözle muayene: İş ekipmanının herhangi bir alet veya cihaz kullanılmadan basit yöntemlerle gözle görülebilir kusurlarının belirlenmesini,

f) İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, cihaz, teçhizat, tesis ve tesisatı,

g) İş ekipmanının kullanımı: İş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması, tamiri, tadili, bakımı, devreye alınması, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyeti,

ğ) İşletme basıncı: Azami basınç değerinden daha düşük olmak kaydıyla işletme tarafından ekipmanın kullanıldığı maksimum basınç değerini,

h) İşletme kapasitesi: Kaldırma kapasitesi değerinden daha düşük olmak kaydıyla işletme tarafından ekipmanın kullanıldığı maksimum yük değerini,

ı) Kaldırma kapasitesi: Kaldırma ve iletme ekipmanının üreticisinin belirlediği ve ekipmanın etiketinde yer verdiği en yüksek çalışma yükü değerini,

i) Maruz kişi: Tamamen veya kısmen tehlikeli bölgede bulunan kişiyi,

j) Muayene: İş ekipmanlarının bir veya birden çok özelliğinin ölçüm, inceleme ve/veya deneme yöntemiyle bu Yönetmeliğin, ürünün ilgili standardının ve/veya imalatçının belirlediği ve/veya risk değerlendirmesi sonucu belirlenmiş teknik kriterlere göre durumunun kontrol edildiği faaliyetleri,

k) Operatör: İş ekipmanını kullanma konusunda yetkin olan çalışan veya çalışanları,

l) Özel risk taşıyan iş ekipmanı: Tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanını,

m) Periyodik kontrol: İş ekipmanlarının, bu Yönetmelikte öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlere uygun olarak yetkili kişilerce yapılan muayene ve/veya test faaliyetlerini,

n) Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi: Bu Yönetmelikte belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve EK-III’te yer alan istisnalar saklı kalmak kaydıyla EKİPNET’e kayıtlı ilgili branşlardan mühendis, teknik öğretmen, tekniker ve yüksek teknikerleri,

o) Tehlikeli bölge: İş ekipmanının bünyesinde veya çevresinde yer alan ve kişiler için sağlık ve güvenlik yönünden risklerin bulunduğu bölgeyi,

ö) Test: İş ekipmanlarının yapısal bütünlüğünün, sağlamlığının ve güvenliğinin doğrulanması amacıyla bu Yönetmeliğin, ürünün ilgili standardının ve/veya imalatçının belirlediği teknik kriterlere göre uygulanan deney ve yöntemleri,

ifade eder.”

MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin 5 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“(3) İş ekipmanın geçici süreyle kullanılacak olması, kiralanması veya benzeri durumlar işverenin genel yükümlülüklerini etkilemez.”

MADDE 6 – Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan “yeterli bakımını” ibaresi “gerekli bakımını ve periyodik kontrollerini” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 7 – Aynı Yönetmeliğe 6 ncı maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“Önemli bakım ve onarım

MADDE 6/A – (1) İş ekipmanında gerçekleştirilen aşağıdaki iş ve işlemler önemli bakım ve onarım kapsamında değerlendirilir:

a) Kaldırma iletme ekipmanlarında ve iş makinalarında konstrüksiyon, yük kolu ve benzeri kısımlarda, basınçlı ekipmanlarda ise gövde, kapak ve benzeri kısımlarda; kaynak, kesme, taşlama ve benzeri onarım işlemleri ile halat, zincir ve benzeri askı tertibatı dışında değişim faaliyetleri.

b) Elektrik iç tesisleri ve kuvvetli akım tesislerinde bina bölümlerinde yapılacak ana kolon ve/veya kolon kesitinin değişmesi ve benzeri tesis değişiklikleri ya da esasa ilişkin değişiklikler veya her halükarda %20 güç değişikliği yapılması.

c) Diğer tüm tesisatlarda her türlü proje değişikliği gerektiren tadilatlar.

ç) İş ekipmanının ilgili standartlarında belirtilen önemli bakım ve onarımlar.

(2) İş ekipmanına önemli bakım ve onarım yapılması durumunda bu Yönetmelikte belirtilen asgari ilave tedbirler işveren tarafından alınır.”

MADDE 8 – Aynı Yönetmeliğin 7 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“İş ekipmanının periyodik kontrolü

MADDE 7 – (1) İşyerinde kullanılan iş ekipmanının periyodik kontrolü ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulur:

a) İş ekipmanının güvenliğinin kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce, önemli bakım ve onarımlardan sonra ve her yer değişikliğinde ekipmanın, periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından periyodik kontrolü yapılır. İskeleler, sütunlu çalışma platformları veya kule krenler gibi ilk kurulumdan sonra yükseltilebilen veya değişikliğe uğratılabilen iş ekipmanları, yükseltilmesi veya değişikliğe uğratılması sonrasında iş ekipmanının yapılan değişiklikleri içerecek şekilde periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından periyodik kontrolü yapılır.

b) İşverence, arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş ekipmanının;

1) Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce periyodik kontrollerinin yapılması,

2) Çalışma şeklinde değişiklikler, kazalar, doğal olaylar veya ekipmanın uzun süre kullanılmaması gibi iş ekipmanındaki güvenliğin bozulmasına neden olabilecek durumlardan sonra, arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması için periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce gerekli periyodik kontrollerin yapılması,

sağlanır.

c) İşverence, periyodik kontrol sonuçları ıslak imzalı şekilde kayıt altına alınır ve yetkililer her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde saklanır. 15/1/ tarihli ve sayılı Elektronik İmza Kanununa uygun olarak güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve elektronik ortamda saklanan kayıtlar da geçerlidir.

(2) Kurulum ve montaj şartlarına tabi olmayan seyyar iş ekipmanları işletme dışında kullanıldığında, yapılan son periyodik kontrol ile ilgili rapor da ekipmanla birlikte bulundurulur.

(3) Asgari olarak EK-III’te bulunan tablolarda yer alan ekipman veya ekipman grupları periyodik kontrole tabidir. Periyodik kontrollerin gerçekleştirilmesine ilişkin şartlar ile periyodik kontrol sonucunda düzenlenecek belgelerle ilgili usul ve esaslar EK-III’te belirtilmiştir. Ekipman grubunun kapsadığı ve ilgili tabloda standart karşılığı olmayan ekipmanların periyodik kontrolleri EK-III madde ve ’te yer alan hiyerarşiye göre yapılır.

(4) İşveren; periyodik kontrolü yapmaya yetkili kişiler tarafından belirtilen, iş ekipmanının periyodik kontrolleri ile ilgili ön hazırlıkları yapar veya yaptırır. Periyodik kontrol yapmaya yetkili kişi tarafından talep edilmesi halinde, ekipmanın yetkili servisinin periyodik kontrol faaliyetlerine nezaret etmesini sağlar.

(5) Periyodik kontrol raporlarında periyodik kontrolü gerçekleştiren kişiye ait EKİPNET kayıt numarasının bulunması gerekir.”

MADDE 9 – Aynı Yönetmeliğe 7 nci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“Patlayıcı ortamda kullanılan iş ekipmanları

MADDE 7/A – (1) 30/6/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (/34/AB) kapsamında yer alan iş ekipmanlarının periyodik kontrolü; muayene ve testlere ilave olarak anılan Yönetmeliğe uygunluğunun kontrolünü de kapsar.

(2) Patlayıcı ortamda kullanılan iş ekipmanlarının uygunluk kontrolü, iş ekipmanının ilk kurulumu da dâhil olmak üzere ekipmanın türüne göre belirlenen aralıklarla yapılır. Patlayıcı ortamda kullanılan iş ekipmanlarının uygunluk kontrolü esnasında, uygunluk belgesi kapsamındaki özelliklerin devam etme durumuna ilişkin TS EN ve TS EN ISO standart serilerine göre hareket edilir.”

MADDE 10 – Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “birlikte verilen” ibaresinden sonra gelmek üzere “Türkçe” ibaresi eklenmiş, aynı bendin (2) numaralı alt bendinde yer alan “anormal durumlar” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve önlemler” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 11 – Aynı Yönetmeliğin 11 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 11 – (1) İşveren tarafından iş ekipmanını kullanmakla görevli çalışanlara, iş ekipmanını kullanmadan önce bunların kullanımından kaynaklanabilecek riskler ve bunlardan kaçınma yollarına ilişkin eğitim verilir. Ayrıca 8 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen çalışanlara, işveren tarafından yeterli özel eğitim verilir.”

MADDE 12 – Aynı Yönetmeliğin üçüncü bölümünün başlığı “Periyodik Kontrollere İlişkin Hususlar” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 13 – Aynı Yönetmeliğin 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 13 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler, EKİPNET üzerinden kayıt yaparak bilgilerini Bakanlığa bildirir.

(2) Bildirimde beyan esastır. Bu kişilere Bakanlıkça kayıt numarası verilir.

(3) Yapılan inceleme sonucunda bildirim veya başvurularda bulunan bilgilerin doğru veya uygun olmadığı tespit edilen kişilerin kaydı on yıl süreyle askıya alınır, bu kişiler Bakanlığın internet sitesinde ilan edilir. Bu kişiler on yılın sonunda, bu madde kapsamında yeniden başvuru yapabilir.

(4) Bildirimlerde istenecek bilgi ve belgeler ile kayıt işlemlerine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak Tebliğ ile belirlenir.”

MADDE 14 – Aynı Yönetmeliğe 13 üncü maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“İş ekipmanlarının kayıt altına alınması

MADDE 13/A – (1) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan iş ekipmanlarının kayıt altına alınarak takip edilebilmesine dair endüstriyel kimliklendirme zorunluluğu getirmeye, izleme ve takip, bildirim ve elektronik kayıt ile hangi ekipmanların kimliklendirileceğini belirlemeye yönelik usul ve esasları belirlemeye Bakanlık yetkilidir.”

MADDE 15 – Aynı Yönetmeliğin 14 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Akreditasyon, yetkilendirme ve eğitim

MADDE 14 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında; periyodik kontrol yapacak muayene kuruluşlarına akreditasyon, kişilere yetkilendirme ve eğitim zorunluluğu getirmeye ve bu kişi ve kuruluşlara yönelik denetim yapmaya Bakanlık yetkilidir.

(2) Eğitim, temel eğitim ile sonrasında düzenlenecek ileri ve uygulamalı eğitimleri kapsar. Tüm eğitimlerin içerikleri, süresi, eğitici ve eğitim kurumlarında aranacak nitelikler, devam zorunluluğu, sınav ve başarı kriterleri gibi konulara yönelik usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Belirlenen şartlarda eğitimlerini başarıyla tamamlayan kişiler; periyodik kontrol yapmaya yetkili kişi unvanını almaya hak kazanır.

(3) Birinci fıkra kapsamında kişilere getirilecek zorunluluklar iş ekipmanları esas alınarak Bakanlıkça çıkarılacak Tebliğ ile belirlenir.”

MADDE 16 – Aynı Yönetmeliğe 14 üncü maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.

“Genel kurallar, denetim ve idari yaptırımlar

MADDE 14/A – (1) Periyodik kontrol yapmaya yetkili kişiler ile akredite muayene kuruluşları;

a) Periyodik kontrolleri kriterlerine ve usulüne uygun gerçekleştirir.

b) Periyodik kontrol raporunu gerçeğe uygun düzenler.

c) Tekniğe uygun muayene ve/veya test yöntemleri kullanır.

ç) İş ekipmanına uygulanması gereken muayene ve/veya test işlemlerini fiilen gerçekleştirdiğini kayıt altına alarak raporu tanzim eder.

d) Periyodik kontrol esnasında yapılan muayene ve/veya testte tespit edilen her bir kusuru raporda ayrı ayrı belirtir.

(2) İş ekipmanının bakımını yapan kişiler, bakımını yaptığı ekipmanın periyodik kontrolünü gerçekleştiremez.

(3) 29/12/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında yetkilendirilmiş olan ortak sağlık ve güvenlik birimleri periyodik kontrol hizmeti veremez.

(4) Birinci, ikinci veya üçüncü fıkra kapsamında yer alan hükümlere aykırı hareket eden kişilerin yetkisi üç yıl süreyle askıya alınır. Yetkisi askıya alınan kişiler Bakanlığın internet sitesinde ilân edilir. Askı süresinin sonunda ilgili mevzuat hükümlerine göre yeniden başvuru yapılır. Muayene kuruluşları ile ilgili bu fıkralar kapsamında tespit edilen uygunsuzluklara yönelik TÜRKAK’a bildirim yapılır.

(5) Yetkili olmayan kişilerce yapılmış periyodik kontroller geçersizdir. Bu kişiler Bakanlığın internet sitesinde ilân edilir. Bu kişilerin yetki başvuruları on yıl süreyle askıya alınır. Bu kişiler hakkında adli makamlara suç duyurusunda bulunulur.

(6) Bu maddede yer alan şartlar sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin birinci veya ikinci fıkrası kapsamında tespit edilir, uygunsuzluklar delilleriyle birlikte İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilir. Kamu kurum ve kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından tespit edilen periyodik kontrollere ilişkin uygunsuzluklar da delilleriyle birlikte İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü uygunsuzluklara ilişkin bu madde kapsamında idari yaptırım uygular.

Periyodik kontrol rapor ve kriterlerini belirleme yetkisi

MADDE 14/B – (1) Bakanlık, iş ekipmanlarının periyodik kontrol raporları ve periyodik kontrol kriterleriyle ilgili asgari şartları belirleyen norm, belge ve tutanak hazırlamaya ve gerekli düzenlemeleri yapmaya yetkilidir. Bu norm, belge ve tutanaklar; ilgili tarafların da görüşü alınarak İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı tarafından hazırlanır ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün onayı ile yayımlanır.

(2) Bakanlık, yayımlayacağı ekipmana özgü periyodik kontrol kriter dokümanlarında iş ekipmanlarının kusurlarını hafif ve ağır kusur olarak derecelendirir.

(3) Bakanlıkça periyodik kontrol rapor formatı ve kriterleri ilan edilen ekipmanların periyodik kontrolleri belirlenen kriterlere uygun yapılır, raporları belirlenen formata uygun olarak hazırlanır. Bakanlıkça periyodik kontrol rapor formatı ve kriterleri yayımlanmamış olan ekipmanlar için bu şart aranmaz.”

MADDE 17 – Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir.

“Teknik komiteler ve alt komiteler

EK MADDE 1 – (1) Bakanlık; iş ekipmanlarının güvenli kullanımı, bakım ve/veya periyodik kontrollerine yönelik olarak akreditasyon zorunluluğu, periyodik kontrol yapmaya yetkili kişilerin eğitimleri ve benzeri konularda çalışmalar yapmak üzere teknik komiteler veya alt komiteler kurmaya ve komiteye ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.

(2) Teknik komite ve alt komiteler; iş ekipmanları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve akredite muayene kuruluşlarının Bakanlıkça belirlenecek temsilcilerinden oluşur.

(3) Teknik komitelerin aldığı kararlar tavsiye niteliğindedir.

Akreditasyon zorunluluğu başlayan iş ekipmanları

EK MADDE 2 – (1) Aşağıda belirtilen iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, ilgili ekipman veya ekipman grubu için akredite olmuş akredite muayene kuruluşlarında çalışan periyodik kontrol yapmaya yetkili kişiler tarafından yapılır:

a) Kule krenler.

b) LPG tank ve tesisatları (yer altı ve yer üstü).

c) Yürüyen merdivenler.

ç) Asılı erişim donanımları.”

MADDE 18 – Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“Mevcut periyodik kontrol raporlarının geçerliliği

GEÇİCİ MADDE 5 – (1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce usulüne uygun olarak düzenlenmiş periyodik kontrol raporları, süresi boyunca geçerlidir.”

MADDE 19 – Aynı Yönetmeliğin EK-I’inin ncı maddesinde yer alan “Çalışanların” ibaresi “İş” olarak, “gerekiyorsa” ibaresi “gerekli hallerde” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 20 – Aynı Yönetmeliğin EK-I’inin üncü maddesinde yer alan “iş ekipmanı kapalı” ibaresinden sonra gelmek üzere “, enerji bağlantısı kesik, tüm hareketleri durmuş vaziyette ve çalışmıyor” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 21 – Aynı Yönetmeliğin EK-I’ine ncı maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“ İş ekipmanı hareket halindeyken ekipmanın kör noktalarına herhangi bir kişinin yaklaşması engellenir. Bunun sağlanamadığı durumlarda nesne algılayıcı sistemler veya uyarı sistemleri kullanılır. Bu da sağlanamıyorsa işaretçi kullanılır, etrafta bulunan kişilerle koordinasyon sağlanır veya çalışma alanına kimsenin girmesine müsaade edilmez.”

MADDE 22 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, iş ekipmanının üretim standardında veya kullanım kılavuzunda insan kaldırılabileceği açıkça belirtilmedikçe ve güvenliğin tam olarak sağlanamadığı durumlarda bu iş ekipmanıyla insan taşınmasına izin verilmez. Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanır.”

MADDE 23 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ İnsan kaldırmak amacıyla üretilmemiş iş ekipmanı, sadece olağanüstü veya acil istisnai durumlarda, gerekli önlemleri almak ve gözetim altında olmak şartıyla insanların kaldırılmasında kullanılabilir.”

MADDE 24 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin ncı maddesine aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Uygun hava koşulları değerlendirilirken öncelikle ekipmanın kullanım kılavuzu ve üretim standardı dikkate alınır.”

MADDE 25 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı; yapı işlerinde inşaat mühendisi tarafından yapılır. Gemi inşası ve sökümü işlerinde ise gemi inşaatı ve gemi makineleri mühendisi, makine mühendisi veya inşaat mühendisi tarafından yapılır. Bu plan, iskele ile ilgili detay bilgileri içeren standart form şeklinde olabilir.”

MADDE 26 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır olmayan kısımları, 11/9/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde genel uyarı işaretleri ile işaretlenir ve tehlikeli bölgeye girişler fiziki olarak engellenir.”

MADDE 27 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, görevli inşaat mühendisi gözetimi altında yapılır. Tersanelerde ise gemi inşaatı ve gemi makineleri mühendisi, makine mühendisi veya inşaat mühendisi gözetimi altında yapılır. Bu maddede sayılan işler, bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca, özel riskleri ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır.

a) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması,

b) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik,

c) Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler,

ç) İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik önlemleri,

d) İskelelerin taşıyabileceği yükler,

e) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek diğer riskler.”

MADDE 28 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ İple erişim donanımı kullanılarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler”

MADDE 29 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ İple erişim donanımı kullanılarak yapılan çalışmalarda aşağıdaki şartlara uyulur.

a) Sistemde biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma ipi, diğeri ise güvenlik ipi olacak şekilde ayrı kancalı en az iki ip bulunur.

b) Çalışanlara, çalışma ipine bağlı tam vücut tipi emniyet kemeri verilir ve kullandırılır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik ipi ile bağlantısı sağlanır.

c) Çalışma ipi, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilir ve kullanıcının hareket kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme sahip olması gerekir. Güvenlik ipinde de, çalışan ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem bulunur.

ç) Çalışan tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar tam vücut tipi emniyet kemerine veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilir.

d) Acil bir durumda çalışanın derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanır ve gözetim sağlanır.

e) Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi doğrultusunda, çalışanlara yapacakları işe uygun ve özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilir.”

MADDE 30 – Aynı Yönetmeliğin EK-II’sinin nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“ Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ikinci bir ip kullanılmasının işin yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, güvenliği sağlayacak yeterli önlemler alınmak şartıyla tek bir iple çalışma yapılabilir.”

MADDE 31 – Aynı Yönetmeliğin EK-III’ü ekteki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 32 – Bu Yönetmeliğin;

a) 16 ncı maddesi ile eklenen 14/B maddesi 31/12/ tarihinde,

b) 17 nci maddesiyle eklenen ek 2 nci madde ve 31 inci maddesiyle değiştirilen EK-III’ün , , ve nci maddeleri 31/12/ tarihinde,

c) Diğer hükümleri yayımı tarihinde,

yürürlüğe girer.

MADDE 33 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

Ekleri için tıklayınız

GNL/S KAYNAK İŞLERİNDE ELEKTRİK TEHLİKELERİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Öncel Özalp1, Asena Damla Özay2, Mustafa Burak Cömert3, Pınar Sarı Çavdar4, Uğur Çavdar5 (*) 1 İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi,İzmir, [email protected] 2 İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, [email protected] 3 İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, [email protected] 4 İnşaat Müh. Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, [email protected] 5 Makina Müh. Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, [email protected] *İlgili Yazar / Corresponding author: [email protected] 1.Öncel ÖZALP ORCID: monash.pw Damla ÖZAY ORCID: monash.pwa Burak Cömert ORCID: 4.Pınar Sarı ÇAVDAR ORCID: 5.Uğur ÇAVDAR ORCID: ÖZET Kaynak ile imalat tekniklerinin kullanımı genel itibariyle tüm metal endüstri üreticilerine sağladığı maliyet, zaman, kalite gibi fırsatlar sebebiyle yaygın bir şekilde kullanılmakta olan bir bütünleştirme yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kaynak ile ilgili üretimlerde gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılan elektrikli iş ekipmanlarından doğabilecek elektrik enerjisi tehlikeleri ve bu tehlikelerin yarattığı riskleri en aza indirgenmesi için alınacak güvenli çalışma tedbirleri ve bu tedbirlere paralel olarak yapılması zaruri periyodik kontrol ve ölçümlerle beraber kaynaklı imalat sektörü profesyonelleri için dikkat etmeleri gereken hususlar belirlenip tüm sektörde bir farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada kaynaklı birleştirme yöntemlerini kullanan tüm sektörlerde faaliyetlerine devam eden işletmelerin işveren, işveren vekili, iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, kaynak işleri çalışanları ve bu çalışanlarla aynı ortam da çalışma faaliyetlerini yürüten diğer tüm çalışanlar için elektrik enerjisi tehlikeleri ve bu tehlikelerin yarattığı risklerden kaynaklı ortaya çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinin kabul edilebilir bir seviyeye çekilmesinde bir rehber olması amacı ile hazırlanmış ve güvenli bir çalışma ortamının sağlanması için ilgili hususlara örneklemeler yoluyla değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Kaynak, Elektrik Tehlikeleri. INVESTIGATION OF ELECTRICAL HAZARDS IN WELDING WORKS FOR OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY ABSTRACT The use of welding in the manufacturing techniques generally appears as an integration method that is widely used due to the opportunities such as cost, time and quality for all of the metal industry manufacturers. In order to minimize the electrical energy hazards that may arise from the electrical work equipment used in performing the necessary processes in the welding related production and the risks caused by these hazards, safe working measures and the issues that should be taken into consideration in parallel with these measures are determined for the welding industry professionals. It is aimed to create awareness in the whole sector. In this study, the electrical energy hazards and risks arising from these hazards may arise for employers, employers' representatives, occupational health and safety professionals, welding workers and all other employees who carry out their work in the same environment as enterprises that continue their activities in all sectors using the welded jointing methods. It has been prepared to serve as a guide in taking the health and safety risks to an acceptable level and related issues have been addressed through examples to ensure a safe working environment. Keywords: Occupational Health and Safety, Welding, Electrical Hazards. monash.pw İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi Haziran GİRİŞ Kaynak, materyallerin istenildiği şekilde belirli hedef doğrultusunda birleştirilmesi için uygulanan işlemler şeklinde tanımlanır (Aksu, ). Kaynak yapmanın amacı, kalıcı bağlantı yapmaktır. Otomobil gövdesi, demiryolu ve vagonu, uçak ve makine çerçevesi, yapısal işlemler, tank ve kazanlar, gemi yapımı ve genel tamirat işleri imalatlarında kullanılmaktadır (Ayan, ). Kaynak tekniklerinin yaklaşık 45 yıl içindeki gelişmesi ve farklı endüstrilerde uygulaması, bu konunun öğretime girmesini teşvik etmiş ve teknik öğretimin her kademesinde ortak bir teknik olarak gösterilmiştir. Kaynak tekniği öğretiminin üç temeli yöntemler, kaynak kabiliyeti ve tasarımdır (Anık, ). Günümüzde, metal kesimleri ve birleştirilmelerinde kaynak teknolojilerinin mekanik yönteme göre daha çabuk ve kolay olmasıyla kaynak kullanmayan imalatçı tamirci kalmamıştır. İnsan, iki metali ısıtıp çekiç yardımıyla birbirinden ayrılmayacak biçimde birleştirmeyi, yaklaşık yıl öncesinden kavramıştır. Bilek gücüyle metalleri sıcak-soğuk çekiçleme yöntemiyle başlayan kaynak teknikleri, o zamanki sanatkarların yerini günümüzde dev kaynak sanayisine bırakmıştır (Anık, ). Kaynak kullanılan imalat işinde özellikle de kaynak atölyesinde üretimin yapılmış olduğu süre boyunca iş niteliklerinden kaynaklı farklı riskler meydana gelmektedir. Bu riskler arasında akım şiddeti ve ark gerilimleri, kaynak elektrot yapıları, kullanılan kaynak sarf malzemeleri ve ekipmanlarının nitelikleriyle birlikte önemli rol almaktadır (Tan, ). Yaşanmış olan iş kazalarının sonucunda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre kişi hayatını kaybetmiş, meslek hastalığı kaynaklı ölüm gerçekleşmemiştir. Türkiye’de günlük olarak ’e yakın iş kazası gerçekleşmektedir. Bu kazalar sonucu her 4 kişi hayatını kaybetmekte ve her 6 kişiyse iş göremez duruma düşmektedir. İngiltere'de ’de 1,2 milyon kişi yaptıkları işlerle alakalı hastalıklar geçirmiştir. Yaşanan bu iş kazalarında kişi hayatını yitirmiştir (Turan, ). İngiltere'de ’de 1,4 milyon kişi yaptıkları işlerle alakalı hastalıklar geçirmiştir. Yaşanan bu iş kazalarında kişi hayatını yitirmiştir (HSE, ). Türkiye’de SGK istatistik verilerine göre kişi hayatını kaybetmiş, meslek hastalığı kaynaklı ölüm gerçekleşmemiştir. Türkiye’de günlük olarak ’e yakın iş kazası gerçekleşmektedir. Bu kazalar sonucu her 4 kişi hayatını kaybetmekte ve her 11 kişiyse iş göremez duruma düşmektedir (SGK, ). Ülkemiz ile İngiltere’nin arasında yaşanan iş kazası oranlarını karşılaştırıldığında olumlu bir tablo ortaya çıkmamaktadır. İngiltere’nin bir yıl içinde yaşanan ölümlü iş kazası sayısının maalesef ülkemizde yaklaşık olarak bir ay gibi kısa bir süre içerisinde gerçekleştiği görülmektedir. SGK’nın istatistikleri incelendiğinde meslek grupları alanında metal işleme, makine ve ilgili işlerde çalışan sanatkarlar gurubunda kaynakçılar ve oksi-gaz alevli kesimcilerin iş kazası geçirerek iş günü kaybı oluşturduğu ve 16 çalışanın hayatını kaybettiği (SGK, ) verisine ulaşılabilmesine rağmen kaynak işleri çerçevesinde elektrik enerjisi kazalarının istatistiki verisine ulaşılamamaktadır. Kaynakçıların en çok maruz kalacağı riskten bir tanesi elektrik çarpmalarıdır ve olası kazalar ölümle sonuçlanabilir. Çalışanların ark kaynaklarındaki elektrik tehlikesini öngörmesi, sistemlere ilişkin teknik bilgi ve tecrübeyle mümkün olmaktadır dolayısıyla çalışanların ark kaynaklarını kullanmadan önce elektrik ark kaynağı sistemlerinin işleyişine vakıf olmaları gerekmektedir. (ÇAGSEM, ). Bir kaynak makinesindeki en büyük tehlikenin sebebi ise kaynak makinelerinin elektrik akım üreticisi olmasıdır. Kaynak işlemi sırasında elektrik çarpması, kaynak makinelerinin vereceği en büyük gerilim değeri olan boşta çalışma geriliminden kaynaklanmaktadır. Elektrik enerjisinde volt, amper ve frekans ölümlere yol açabilir. En tehlikeli olanı da yüksek voltajdır diyebiliriz. Voltaj çok yüksek olmadığı sürece çalışan üzerinden akımların geçmesine izin vermez. Akım, bir defa vücuda girmeyi başarırsa içerde rahatça ilerler çünkü vücudumuz çoğunlukla bir iletken olan sudan ibarettir (Ayan, ). Elektriğin çarpması, kaynak makinelerinin boşta olduğu zamanlarda mümkün olabilmektedir. Kaynak anında voltaj Volt (V) iken kaynak makinesi boşta çalıştığında ise 65 ila V aralığında seyreder. Örneğin Akım; 10 mili Amper (mA) değerinin altındayken vücütta karıncalanmalar olur, mA arasında iken vücutta kasılmalar oluşur, mA arasında iken diyaframda kasılma meydana gelir, 30 mA üzerinde vücutta deformasyon başlar, 50 mA ve üzerinde bir değere sahip iken kalp durması meydana gelebilir. Elektrik akımın insan vücudundaki belirtilerini bu şekilde sıralamak mümkündür (Aktaş, ). Bu çalışmanın amacı, kaynak işlerinde elektrik tehlikelerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından incelenmesidir. monash.pw İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi Haziran GEREÇ ve YÖNTEM Bu araştırmanın yöntemi, geçmişte yapılmış bilimsel çalışmalarda elde edilmiş bulgu, fikir ve ele alınmış yaklaşımlar üzerine inşa edilmiştir. Kaynak işlerinde elektrik tehlikeleri ile ilgili yapılmış çalışmalar detaylı bir şekilde incelenerek araştırmanın yöntemi ortaya konulmuştur. Elde edilen bulgular tarafımızca yorumlanmıştır. BULGULAR Kaymaz () çalışmasında, kaynak işinden kaynaklanan iş kazası ve bu işlere bağlı sağlık problemlerine sebep olan faktörlerin neler olduğu ve bu faktörlere karşı alınacak önlemleri tespit etmeye, çalışanın yaş, eğitim, alışkanlık, çalışma süresi, iş yoğunluğu, mesleki eğitimleri, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi ve kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı gibi özelliklerin iş kazası ve işle alakalı sağlık sorunlarının oluşumuna etkisinin olup olmadığını tespit etmeye çalışmıştır. Çalışmanın sonunda hastalıklarda en etkili yapıcı faktörlerinin, kaynak esnasında meydana gelen kaynak duman ve gazı olduğu anlaşılmıştır. Kaynakçıların en çok yaşadığı sağlık sorunlarının da akciğer rahatsızlığı, vücuttaki açık yanık ve bel-boyun başta olmak üzere omurga rahatsızlıkları olduğu görülmüştür. Kaynak yapıldığı esnada sıcak parçaların sıçraması, elektrik çarpmaları ve kaynak gazından etkilenme de en çok yaşanan iş kazaları olarak belirlenmiştir (Kaymaz, ). Ayan () çalışmasında, kaynaklı imalatta çalışma ortamını ve çalışan sağlığını etkileyen tehlike ve önlemleri araştırmıştır. Araştırma sonucunda, kaynak çalışanında genel olarak tespit edilen; solunum yolları hastalıkları, kanser, cilt ve sinir hastalıklarıyla duyma kayıpları gibi meslek hastalıklarının en tehlikelileri olduğu sonuçlarına varılmıştır. İş kazasılarının, çalışanın "dikkatsiz, bilinçsiz, kontrolsüz ve disiplinsiz" davranışlarından ayrıca ortam içindeki güvensiz çalışma yönteminden, düzensizlikten, aletlerin uygun kullanılmamasından oluştuğunu ve bu tehlikelerin önemsenmemesi, eğitimsizlik, tecrübesizlik, psikolojik sorunlar, yorgunluk, işlerin kalifiye elemana yaptırılmaması, yetkilerin belirsizlikleri, koruyucu sağlık hizmetinin yetersiz oluşu gibi olguların da iş kazalarını tetiklediği sonucuna ulaşmıştır (Ayan, ). Karadağ () birçok sektörde karşılaşılan kaynak işinin ve bu işten kaynaklı risklerin iş sağlığı çerçevesinde sistematik olarak incelenmesini amaçladığı çalışmasında, kaynak atölyesi işlerine sadece metal eşya üretimi yapan işyerinde değil hizmet sektörü de dahil olmak üzere birçok farklı işkolunda da rastlanıldığını, ufak tefek tamir işi için orta ve büyük ölçekli tüm işyerlerinde en az bir ark kaynağının olduğunu, üretim konularına yardımcı iş şeklinde tanımlanacak bu tür işlemlerin ve ondan kaynaklanan riskin her ne kadar bütün çalışanları etkilemiş olsa da bu durumun önemsememe olasılığının mevcut olduğunu saptamıştır (Karadağ, ). Aksu () kaynak işçiliklerinde meslek maruziyetinin yol açabileceği sağlık sorunlarını araştırma amacı ile yapılmış bir çok araştırmada olduğu gibi kendi çalışmasında da işlem sırasında ortaya çıkabilecek birçok zararlı etken içeren kaynak gazlarının solunumuna dikkat çekmiştir. Araştırma sonucunda, kaynak işçisinden ve maruziyeti olmayan eşleştirilebilen kontrollerden edinilen örneklerden elde edilmiş sonuçları karşılaştırmıştır. Kan örnekleri sonucunda tek hücre jel elektroforez, bukkal epitel doku örneğinde mikro çekirdek yöntemiyle; mesleki maruziyetlerin neden olacağı genotoksik hasarlar değerlendirilerek kaynak işçisinde genotoksik hasarların yüksek çıktığı gözlenmiştir (Aksu, ). Tan () çalışmasında belirttiği üzere, kaynak çalışmalarında terleme sonucu vücut özgül direncinin düşmesi bu alanda en dikkat edilmesi gereken durumlardan biridir. Dinlenen insanların terleme sonucu ürettikleri ter miktarı günlük tahmini bir litre civarındadır fakat bir insan yüksek sıcaklık altında ve ağır işlerde çalışıyorsa terleme sonucu ürettikleri ter miktarı saatte bir litre civarındadır. Kaynak işinde çalışan insanların terleme sonucu vücutlarında oluşan su kaybı önemli derecede ruhsal-bedensel problemlere neden olabilmektedir. Bu neden ile kaynak işi ortamlarının çalışma koşulu, çalışandan maksimum verimi elde edecek biçimde optimum seviyede tutulmalı ve çalışma ortamlarının ısı değeri çalışanın termal konforunu sağlayacak biçimde düzenlenmelidir (Tan, ). Tülbentçi ve arkadaşlarının () katıldıkları seminerde değindikleri önemli bir konu da kaynak ile kesme işlemleri esnasında, çalışanların sağlığı üzerinde tehlike oluşturabilecek etkenler; işyeri havasının kirli olması (gaz ve duman), ortamın havasız (kapalı alandaki kaynak-kesme işi) olması, radyasyon (yoğun ark ışıması sonucu oluşmuş kızılötesi, IR –Morötesi, UV ışını) olması, topraklama sisteminde hatalar olması, terleme sonucu vücut özgül direncinin düşmesi nedeniyle tehlikeli elektrik çarpılmaları, gürültü, yangın ve patlamalar olması şeklinde özetlenebilir (Tülbentçi vd.,). Kaynak makinası boşta çalışırken kaynak pensi, koltuk altına veya omuza konmamalı, tahta bir masaya bırakılmalı ya da askıya asılmalıdır. Kaynak kablosu takılırken, kutup değiştirilirken makine boşta çalıştırılmamalı, bu işlemler monash.pw İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi Haziran makinede enerji varken yapılmamalıdır. Elektrik ana ve tali dağıtım panolarında sigorta ile beraber artık akım anahtarı (RCD-kaçak akım rölesi) bulunmalıdır. (Yurtsever ve Özdemir, ). Diğer taraftan Köseoğlu () çalışmasında, kaynak işlerinde topraklama sistemi ile koruma yönteminin nasıl sağlıklı bir şekilde yapılması gerektiğini açıklamıştır; ’de yayınlanan TS , Elektrik İç Tesis Yönetmelikleri ve Elektrik Tesisinde Topraklama Yönetmeliğine göre, alçak gerilim (AG) dağıtım şebekesi 3 grupta ( TT, IT, TN [ T:Terra(Toprak), N:Notr(Nötr), I:Isolation(İzolasyon)] ) sınıflandırılmıştır. TT Sistem, şebekenin topraklama noktalarının toprağa doğrudan bağlı olduğu ve gövdesinin şebekenin topraklama elektrotundan ayrı topraklama elektrotuna bağlanmış olan sistemdir. IT sistem, şebeke topraklama noktalarının toprağa bağlı olmayan ya da bir empedans üzerinden bağlı bulunduğu ve gövdenin ayrı tutulduğu veya direnç ya da endüktans bobininin topraklama elektrotuna bağlandığı sistemlerdir. TN sistemi ise, şöyle açıklanabilir; doğrudan topraklanmış bir nokta bulunur ve tesisatın açıktaki iletken bölümleri bu noktaya koruma iletkeni ile bağlanır. Sonuç olarak kaynak çalışmalarında aynı koruma düzeni ile ortak korunan açıktaki bütün iletken bölümler, koruma iletkenleriyle birlikte bu gibi bölümlerin tümü için ortak olan bir topraklayıcıya bağlanmalıdır (Köseoğlu, ). Yılmaz () yılında yayınladığı dergi makalesinde ark kaynağından doğan çarpma olayı, makineler boşta çalıştığı sırada meydana geldiğini belirtmektedir. Bunun nedeni; genellikle kaynağın yapıldığı sırada ark gerilimlerinin 30 Volt arasında, boşta çalışma voltajının ise Volt arasında olmasıdır. Topraklama hattının olmaması, bağlantının yapılmaması veya uygun topraklama yapılmaması durumunda, şebeke geriliminin yanlışlıkla iş parçasına bağlanması halinde elektrik çarpması yaşanabilmektedir. Kaynak ekipmanında izolasyon bozukluğu, çalışılan alanın ıslak, iletken, rutubetli vb. olmasından kaynaklanır (Yılmaz, ). Turan () çalışmasında, elektrik tehlikelerine karşı yapılması gereken periyodik kontrolleri açıklamıştır. Elektrik bağlantılarının temiz, kuru ve sıkı olmasıyla elektriksel güvenlik sağlanır. Kaynak makinasının kablo ve bağlantıları iyi durumda olmalı, alçak gerilimlere karşı kuru ve dayanıklı eldivenler kullanılmalı, kaynak pensleri akımı geçirmeyecek şekilde izole edilmeli, kaynak tabloları sağlam olmalı, tabloların izoleleri kontrol edilmelidir. Kapalı ve nemli yerlerde yapılan kaynak işlemlerinde, kaynakçının iletken kısımlarla temasını önleyecek lastik, tahta vb. yalıtkan altlıkları kullanması gerekmektedir (Turan, ). SONUÇ ve ÖNERİLER Kaynak işlemlerinde en etkili hastalık üreten faktörlerin, kaynak esnasında oluşan kaynak dumanı ile gazlarının olduğu gözlenmiştir. Kaynak esnasında sıcak parçaların saçılması, radyolojik etkilenmeler ve elektrik çarpması da sık yaşanmış iş kazaları arasındadır. Sınıfına bakılmaksızın hemen hemen tüm işyerlerinde en az bir ark kaynağının olduğu, bu kaynakların aynı çalışma ortamındaki çalışanlar üzerinde oluşturduğu elektrik risklerinin, gözden kaçırılma ya da önemsenmeme olasılığının olduğu saptanmıştır. Kaynak işlerinde elektrik kazalarına çalışanların maruz kalma sebepleri; çalışanların kontrol olmadan, dikkatsiz ve disiplinsizce çalışmaları, iş sahasında uygulanan güvensiz üretim yöntemleri, çalışma ortamı düzensizliği, makine aparatlarının bilinçli kullanılmaması ayrıca tehlike ve risklerin önemsenmemesi, alanında yetersiz teknik eğitim, tecrübe eksikliği ya da yılların getirdiği aşırı özgüven, özel psikolojik sebepler, yorgunluk ve KKD kullanım yetersizlikleri gibi faktörlerin iş kazalarını tetiklediği sonucuna ulaşılmıştır. Kaynak işlemlerinde elektrik kazalarını önlemek için alınması gereken önlemler; kaynak ekipmanı, iş parçalarının canlı yüzeyleriyle temastan kaçınılması ve işe başlamadan önce tüm kabloların izolasyon kontrolünün yapılması, ıslak ve nemli yüzeyler üzerinde çalışmaya devam edilmemesi, terli bir vücut, ıslak veya çıplak eller ile kaynak elektrotunun değiştirilmemesi, kaynak makinasının kaynak işlemi yapılmadığı zamanlarda kapalı tutulmasına özen gösterilmesi gerekmekte olup, elektriksel yalıtım özelliği bulunan Türk Standartları Enstitüsü (TSE) onaylı KKD seçimi ve aktif kullanımı sağlanmalıdır. Kaynak işlerinde elektrik çarpması durumunda yapılması gerekenler; elektriğe maruz kalan çalışana panik halinde çıplak el ile fiziki müdahalede bulunmak yapılabilecek en büyük hataların başında gelir. Bu durumlarda en doğru yaklaşım mevcut enerjinin kesilmesini sağlamaktır. Enerjinin kesilemediği durumlarda yalıtılmış bir malzeme kullanarak mağdur mevcut konumundan uzaklaştırılmalıdır. Çarpmanın etkisiyle elektriğin vücuda giriş-çıkış yaptığı bölgelerde yanıklar oluşabilir ayrıca çarpılan kişinin kalp atışlarında düzensizlik meydana gelebilir veya kalbi durabilir. Bu durumlarda hızlı bir şekilde tıbbi yardım çağırılması verilecek en doğru karardır. “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği”, “Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği” TS EN IEC Standartlarında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu yönetmelikler ile birlikte diğer ilgili monash.pw İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi Haziran yönetmelikler TS EN ISO/IEC Standardı çerçevesinde “Kaldırma ve İletme Ekipmanları, Basınçlı Ekipmanların Kontrolleri ile Elektriksel Ölçümler” hizmet yeterliliğine sahip olması ve Türk Akreditasyon Kurumu (TURKAK) tarafından akredite edilmiş kuruluşlara mevzuatta belirlenen sürelerde periyodik kontrol ve ölçümlerin yaptırılması gerekmektedir. Kaynak işlerinin yapılması esnasında, çalışanların elektrik sebebiyle iş kazası geçirmemesi ve meslek hastalığına yakalanmaması için işyerinde uzman elektrik mühendisi istihdam edilmediği hallerde Elektrik Serbest Müşavir Mühendislik (Elektrik SMM) hizmeti kapsamında elektriksel risk analizi (ERA) yaptırılması en profesyonel yaklaşım olacaktır. Tüm kaynak çalışanlarının elektrik enerjisini tanımaları adına çalışanlara gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri verilmesi, çalışanların kendilerini koruyabilmeleri için özel uygulamalar yapılması ve işyerinde alınacak tedbirlerle birlikte elektrik kazalarına karşı bir farkındalık oluşturulması işyerinde elektrik tehlikelerini ve bu tehlikelerin oluşturduğu riskleri kabul edilebilir seviyeye çekmekle beraber ülkemiz iş güvenliği kültürüne de anlamlı bir katkı sağlayacaktır. KAYNAKLAR Aksu, İ. (). Kaynak İşçilerinde Mesleki Maruziyete Bağlı Olası Toksik Etkilerin Değerlendirilmesi. Farmasötik Toksikoloji Programı Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Aktaş, G. (). Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Konu Özeti. monash.pw: monash.pw islerinde-is-sagligi-ve-guvenligi-konu-ozeti/ adresinden alındı Anık, S. (). Kaynak Tekniği El Kitabı. Gedik Eğitim Vakfı ( GEV ) Kaynak Teknolojisi Eğitim Araştırma ve Muayene Enstitüsü. Ayan, O. (). Kaynaklı İmalatta Çalışma Ortamını Ve Çalışan Sağlığını Etkileyen Tehlike ve Önlemleri . İzmir: Katip Çelebi Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü. ÇAGSEM. (). Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi ( ÇAGSEM ). "Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği." monash.pw adresinden alındı "Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği." monash.pw adresinden alındı HSE. (). Health and Safety Executive: monash.pw adresinden alındı Karadağ, K. (). Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Türk Tabibleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Kaymaz, Ö. (). Kaynak İşlerinde İ Kazası ve İşe Bağlı Sağlık Problemlerine Neden Olan Faktörler ve KKD Kullanımının Bu Faktörlere Etkileri Üzerine Çevresel ve Teknik Araştırma. Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. Köseoğlu, H. (). Dağıtım Şebekelerinin Topraklama Tiplerine Göre Sınıflandırılması. Mühendis ve Makina Dergisi. SGK. (). Sosyal Güvenlik Kurumu Yılı İstatistikleri. monash.pw adresinden alındı Tan, O. (). Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Kaynaklı İmalatta Çalışma Ortamını ve Çalışanın Sağlığını Etkileyen Tehlikeler ve Önlemler. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi. Turan, A. (). Kaynak İşlerinde İş Güvenliği. Kaynak Kongresi IX. Ulusal Kongre ve Sergisi Bildiriler Kitabı. Yılmaz, G. (). İş Güvenliğine Genel Bakış. Mühendis ve Makine Dergisi, Sayı; monash.pw İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi Haziran