Birikim Gezer Com

Tüm Haberler

• Siyasi soykırım operasyonu: Çok sayıda gözaltı  

  Çok sayıda kentte gerçekleştirilen siyasi soykırım operasyonlarında TUAY-DER binası ile birçok eve eş zamanlı yapılan baskınlarda çok sayıda kişi gözaltına alındı.

• Kadıköy'de Kürt işçilere işkence: Gözaltında da işkence sürdü  

  Ters kelepçe ile yere yatırılan ve işkence yapılan Kürt işçilerin avukatı Müslüm Kocaoğlu, "İşkence gözaltında da sürdü, Adli Tıp rapor vermedi" dedi.

• Kadıköy’de işkenceyle gözaltına alınan Kürt işçiler yaşadıklarını anlattı 

  Kadıköy sahilinde otururken işkenceyle gözaltına alınan ve adli kontrol şartıyla serbest bırakılan Kürt işçiler, “Karakolda darp edildik, yüzüstü yere yatırıp mehter marşı dinlettiler, darp raporu almamamız için tehdit ettiler” diye anlattı.

• GÜNDEM 23 MAYIS 2023 

  Kurdistan ve Dünya gündeminden öne çıkan başlıklar

• ÖHD’den “halkın güvenliğini tehlikeye atan polisler cezalandırılsın” çağrısı  

  Halay çektikleri için polis tarafından gözaltına alınan gençlerin avukatlığını üstlenen ÖHD İstanbul Şubesi, polisin insanlığa karşı suç işlediğini belirterek, “Saldırılara karşı Kürt halkının yanındayız” dedi.

• TKP-ML: Maxmûr halkının direnişini sahiplenelim 

  TKP-ML Ortadoğu Parti Komitesi, Maxmûr halkının direnişini sahiplenmeye çağırdı.

• Din Alimleri ceberut zihniyete karşı vicdani sorumluluğa çağırdı 

  İstanbul’da bir basın toplantısı düzenleyen Özgür Din Alimleri, 28 Mayıs'ta yapılacak ikinci tur seçimlerinde mevcut “ceberut zihniyete” son vermek için “insani ve vicdani sorumluluğa” çağırdı.

• HPG gerillası Serdar Sümbül için taziye kuruldu 

  Metîna’da şehit düşen HPG’ gerillası Serdar Sümbül için İstanbul Esenyurt'ta taziye kuruldu.

• Yeşil Sol tek adamı göndermek için oy vermeye çağırdı 

  Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) Amed Bilgi İşlem Koordinasyonu, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu için halkı sandığa giderek tek adamı göndermeye çağırdı.

• Yoldaş: Kaypakkaya'nın direniş çizgisi bizlere önderlik ediyor 

  HBDH Yürütme Komitesi Üyesi Tekin Yoldaş: İbrahim Kaypakkaya'nın direngenliği, mücadele azmi bugün faşizm koşullarında Türkiye ve Kurdistan dağlarında mücadele eden, kentlerde mücadele eden, zindanlarda direnen devrimcilere rehber olmaya devam etmektir.

• Siyasi soykırım operasyonu: 19 gözaltı 

  Newroz kutlaması gerekçe gösterilerek Ankara’da merkezli 5 kentte başlatılan siyasi soykırım operasyonunda 19 kişi gözaltına alındı.

• Halay çektikleri için işkence gören 4 kişi adliyeye sevk edildi 

  İstanbul Kadıköy’de halay çektikleri için polis şiddetine maruz kaldıktan sonra elleri kelepçeli halde milliyetçi marş işkencesine maruz bırakılan 4 kişi, adliyeye sevk edildi.

• Karayılan: Halkımız iradesini ortaya koydu-YENİLENDİ 

  PKK Yürütme Komitesi Üyesi Murat Karayılan, Kürt halkının, AKP-MHP-Ergenekon ittifakının 8 yıldır uyguladığı ‘Çöktürme Planı’na rağmen diz çökmediğini bu seçimde de gösterdiğini ve iradesini ortaya koyduğunu söyledi.

• İsviçre’de seçimin ikinci gününde rekor katılım 

  İsviçre’de Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı seçimi için kurulan sandıklarda oy verme işlemi devam ediyor. Ülkede seçimlere yoğun katılım dikkat çekti.

• AKP’nin Kürt dili politikası: 22 yılda sayısız hak ihlali 

  AKP’nin 22 yıllık iktidarı sürecinde her ne kadar Kürtçeyi serbest bıraktığı söylense de Kürtçe üzerinde sayısız hak ihlali yaşandı.

• GÜNDEM 22 MAYIS 2023 

  Kurdistan ve Dünya gündeminden öne çıkan başlıklar

• Halay çeken gençlere polis saldırısı 

  Kadıköy’de müzik eşliğinde halay çeken gençlere saldıran polisler, havaya ateş açtı, 4 genci işkenceyle gözaltına alındı.

• Şenyaşar ailesi: Tarih tanıktır, vazgeçmedik vazgeçmeyeceğiz  

  Riha’da katledilen yakınları için Adalet Nöbeti eylemini sürdüren Şenyaşar ailesi, adaleti savunmaktan vazgeçmeyeceklerini vurguladı.

• HDP’den 159. yıl dönümünde ‘Çerkes Soykırımı’ anması 

  HDP Halklar ve İnançlar Komisyonu, 159’uncu yıl dönümünde Çerkes Soykırımı’nda hayatını kaybedenleri andı.

• Mehmet Emin Armutlu, Amed’de toprağa verildi 

  Fransa’nın başkenti Paris’te geçirdiği bir kalp ameliyatı sırasında hayatını kaybeden Mehmet Emin Armutlu, vasiyeti üzerine Amed'de kitlesel bir şekilde toprağa verildi.

• ‘Devletin müdahalesinden dolayı Aleviler her alada sorun yaşıyor’ 

  Alevi toplumunun devletin müdahalesiyle her alanda sorunlar yaşadığına dikkat çeken DAD Eş Başkanı Mustafa Karabudak, “Özellikle Kürt Alevileri, inançta, dilde, yaşam tarzında, ekonomik anlamda artık ötekileştirilmiş bir toplum” dedi.

• Edebiyat dergisi Şermola 17 sayı yayınladı 

  Rojava’nın edebiyat dergilerinden Şermola, 17’inci sayıya ulaştı. Dergiye, 125'i kadın, 325 yazar katkı sunuyor.

• GÜNDEM 21 MAYIS 2023 

  Kurdistan ve Dünya gündeminden öne çıkan başlıklar

• Hasta tutsaklar Ak ve Kudin'in durumu ağır 

  Kanser hastası tutsak Havva Ak ve açık kalp ameliyatı olan Eyyüp Kudin’in durumunun ağır olduğu açıklandı.

• Cumartesi Anneleri’ne polis tekrar saldırdı-YENİLENDİ 

  Cumartesi Anneleri’nin ters kelepçelenerek gözaltına alınmasına ilişkin İHD önünde açıklama yapan kayıp yakınları ve insan hakları savunucularına polis saldırdı.

1

Birikim Yayınları 118 Program Geliştirme Servisi 17 51 Ürün No 001 04 Sertifika No 27345 ADABIMUAŞERET EĞİTİMİ -Kopyalanabilir, Çoğaltılabilir, Alıntı YapılabilirGözden Geçirilmiş 4. Baskı Ağustos 2017, İSTANBUL Grafik Birikim Okulları Baskı ve Cilt Özlem Matbaa Matbaa Sertifika No 12150 Copyright © Bu kitabın tüm hakları Birikim Eğitim Öğretim ve Sağlık Hizmetleri A.Ş.’ye aittir. Ürün Kodu 17118175100104 ISBN 978-605-86555-0-8 Birikim Okulları Güneşli Merkez Mah. Üsküp Cad. No:111 Güneşli / Bağcılar / İSTANBUL +90 212 550 37 44 [email protected] facebook.com/birikimokullari twitter.com/brkmokullari instagram.com/birikimokullari www.birikimokullari.com

2

Adabımuaşeret 1. Genel Özellikler

04

2. Büyüklere Saygı

07

3. Sofra Adabı

09

4. Sohbet Adabı

13

05

5. Seyahat Adabı

17

6. Misafir Ağırlama ve Misafir Olma Adabı

21

7. Cami Adabı

25

8. Okul Adabı

28

9. Salon Adabı

29

10. Oyun ve Eğlence Adabı

31

11. Alışveriş Adabı

33

12. Teknoloji Adabı

35

13. Diğer Adaplar

36

3

ADABIMUAŞERET Kent yaşamının insanları çekirdek aile yapısına zorlaması, bunun etkisiyle geniş ailenin hemen hemen tamamen ortadan kalkması, komşuluk ilişkilerinin zayıflaması, dinî ve geleneksel davranış kalıplarının zayıflaması, televizyon yayınları, internet ve internet kanalıyla sosyal medyanın yaygınlaşması insanlarımızın yaşantısında köklü değişikliklere yol açmış ve bütün bunların etkisiyle hem ortak yaşam alanlarında hem de özel alanlarda dinî ve insani kabullerimize uygun olmayan davranışlar yaygınlaşmaya ve normal karşılanır hâle gelmeye başlamıştır. Biz, sosyal hayatın hızla değiştiği ve olumsuz eğilimlerin çoğaldığı bu çağda bir eğitim-öğretim kurumu olarak adabımuaşeret eğitiminin sistemli bir şekilde verilmesi sorumluluğunu gün geçtikçe daha fazla hissediyoruz. Çünkü binlerce yılda gelişen adabımuaşereti öğren cilerimize kazandırmanın; insanî incelikleri, dinî hassasiyetleri ve bir arada yaşamanın değerini yeni yetişen nesillere aktarabileceğimiz etkili bir yol olduğunu dü-

şünüyoruz. Fakat bu eğitimi etkin kılmak için pedagojik prensiplere uygun yöntemler kullanmanın gereğine de inanıyoruz. Elinizdeki çalışma bu amaçla yönetici ve öğretmenlerimizin görüş ve önerileri doğrultusunda hazırlanmış olup hazırlık aşamasında İmam Gazali’nin “Adab Kitabı” eserinden faydalanılmıştır. Bu eserle birlikte konuyla alakalı muhtelif eserler taranıp tetkik edilmiş ve bu yolla çözümler üretilmiştir. Özel Birikim Okullarında Adabımuaşeret programı, belirttiğimiz hususlara uygun olarak hazırladığımız bu kitapçıkta yer alan başlıklara göre uygulanır. Buna göre öğretmenlerimiz beyin fırtınası yöntemini kullanarak müfredata göre işlemesi gereken konuda öğrencilerini konuşmaya, fikir yürütmeye teşvik ederler. Öğrencilerin zorlanması hâlinde bir-iki örnek verilerek konu genişletilir. Öğrencilerden alınan fikirlere göre onları yönlendirerek konuyla ilgili ilkelerin buldurulması sağlanır. Böylece eğlenceli bir şekilde öğrenme sağlanır.

4

1

GENEL ÖZELLİKLER • Sebat sahibidir. • Nefsine hâkim olur. • Şecaat (yiğitlik/kahramanlık) sahibidir. • Tevazu (alçak gönüllülük) sahibidir. • Vakarlıdır. (ağırbaşlılık) • Hilim (yumuşak huy) sahibidir. • Edeb (iyi ahlak/incelik) ve hayâ (utanma duygusu) sahibidir. • Özü ve sözü doğrudur. • Sır saklar. • Emanete riayet eder. • İffet sahibidir. • Sabırlıdır. • Cömerttir. • Yüksek gaye (amaç) sahibidir. • Saygılıdır. • Hoşgörülüdür. • Diline hakim olur. • Kimsenin ayıbını araştırmaz. • İnsanlara ismiyle hitap eder. • Verilen vazifeleri en iyi ve en güzel şekilde yapar. • Kendi aleyhine de olsa hak ve adaletten ayrılmaz. • Bilmediği bir şey hakkında hüküm vermez. • İnsanlar arasında ayrım yapmaz. • Acele etmez, teenni ile davranır.

5

6

2

BÜYÜKLERE SAYGI

(Anne, baba, nine, dede, öğretmen vs.) • Anne-baba haklarının dinî dayanaklarını bilir. • Büyüklerin sözlerinin bilgi ve tecrübeye dayalı hikmetler içerebileceğini bilir. • Sılayırahimin önemini bilir. • Büyüklerini belli aralıklarla ziyaret eder. • Kendinden büyüklerle konuşurken üslubuna dikkat eder. • Büyüklerinin sözünü kesmeden saygıyla dinler. • Alacağı kararlarda büyüklerinin görüş ve tecrübelerini dikkate alır. • Toplu taşıma araçlarında, toplulukla beraber olunan durumlarda büyüklerine yer verir. • Kendisinden ilim öğrendiği kişilere karşı mütevazı olur. • Yumuşak ve nazik bir üslubla konuşur. • Derslerde söz hakkı alarak konuşur. • Saygılı davranışlarıyla kendinden küçüklere örnek olur. • Büyüklerin yanında ve toplum içinde elleri cebinde durmaz. • Büyükler tarafından sorulan sorulara jest ve mimik yerine sözle yanıt verir. • Büyüklerine hizmet eder, onlardan hizmet beklemez. • Hastalık hallerinde büyüklerinin ihtiyaçlarını karşılar, gönüllerini alır. • Anne babaya “öf” bile denmemesi gerektiğini bilir. • Büyüklerin Allah’a isyan dışında bütün isteklerini yerine getirir. • Büyüklerin yanına izin alarak girer çıkar. • Büyüklerle konuşurken el, kol hareketlerine dikkat eder.

7

• Büyüklerini gördüğü yerde selamlar. • Kendinden büyük birisi odaya/ortama girdiğinde kendine çeki düzen verir. • Büyükleriyle tatlı dilli ve gönül alıcı bir şekilde konuşur. • Büyüklerine şefkat ve tevazu ile davranır. • Yaşlıların caddelerde karşıdan karşıya geçmelerinde onlara yardım eder. • Eski arkadaş ve akrabalarını arayıp hatırlarını sorar. • Anne babaya karşı güler yüzlü ve yumuşak huylu olur. • Her hususta anne babanın rızasını alır. • Anne babanın işini kendi işine tercih eder. • Vefat eden anne-babayı rahmetle yad eder, hatıralarını yaşatır.

8

3

SOFRA ADABI (Ev, otel, restoran vb. farklı mekanlarda) • Yemekten önce ve sonra ellerini sabunla yıkar. • Yemek sırasında tiksindirici davranışlardan ve konuşmalardan kaçınır. • Yemeğe “besmeleyle” başlar ve yemeği bitirince “elhamdülillah” der. • Sağ eliyle yer. • Ortak yenen yemeği kendi önünden yer.

9

• Bir mecliste yemek yenilirken herkes yemeğini bitirmeden sofradan kalkmaz. • Ekmeği tek elle koparmaz. • Dişleriyle kopardığı ekmeği yemeğin içine bırakmaz. • Ağzına çok büyük lokmalar almaz. • Lokmayı yeterince çiğnedikten sonra yutar. • Yemeğe büyükler başladıktan sonra başlar. • Çok aç olduğu zamanlarda bile yavaş yavaş yer. • Yere düşürdüğü ekmek parçasını temizler ve öyle yer. • Sayılabilir meyveleri (kayısı gibi) teker teker yer ve çekirdeklerini bir yerde toplar. • Suyu üç yudumda ve oturarak içer. • Yemek ve ekmeği sofrada bulunan diğer arkadaşlarına ikram eder. • Yemekte israftan kaçınır. • Yemeği çok sıcak yemez. • Yemeği üflemeden yer. • Sofradan tam doymadan kalkar. • Ağzını şapırdatmaz. • Geğirme vb. ayıp karşılanan davranışlardan uzak durur. • Aksıracağı zaman yüzünü sofradan çevirir ve ağzını kapatır. Sonrasında ellerini yıkar. • Yemek esnasında güzel şeylerden bahseder.

10

• Misafirler çekingen davranırlarsa yemek için üç defadan fazla ısrarda bulunmaz. • Kendisi misafir ise yemek yeme isteği olmadığında özür beyan eder. • Yemeği oturarak yer. • Suyu oturarak içer. • Yemekten sonra dua eder. • Ağzında lokma varken konuşmaz. • Her yiyeceği uygun şekilde ve sırasıyla yer. • Su dağıtırken önceliği küçüklere verir. • Misafirken sofraya oturmak için ev sahibinin buyur etmesini bekler. • Sofrada gereksiz konuşmalar ve şamata yapmaz. • Sofra kurulur ve kaldırılırken hazırlayan kişiye yardım eder. • Yemeği hazırlayana teşekkür eder. • Restoranda, okul yemekhanesinde yemek yerken garsonlar ve diğer çalışanlara kibar davranır. • Bir lokma bitmeden öbür lokmayı ağzına almaz. • Başkasının lokmasına ve yediğine bakmaz. • Elini yemek kabına silkmez. • Lokmayı ağzına götürürken başını tabağa doğru uzatmaz. • Yemek seçmemeye özen gösterir. • Böldüğü ekmeği ve tabağına koyduğu yemeği bitirir. • Tabakta artık bırakmaz.

11

• Bardaktaki suyun tamamını içer. • Sofrada ekmek kırıntısı bırakmaz. • Sokakta ya da açık yerlerde yemek yemez. • Gezinerek yemek yemez. • Yemek yerken yemeğin içinden yabancı herhangi bir madde çıkarsa diğer fertlere göstermeden onu kenara ayırır ve ondan bahsetmez. • Ağzının kenarı ya da elleri bulaştığında peçeteyle temizler. • Açık büfe yemek servisinde yemek yerken yiyebileceği kadar yemeği alarak müsrif davranmaz. • Su içerken bardağın içine nefes vermez. • Konuşurken elinde kaşık, çatal veya bıçak olmamasına dikkat eder. • Yemeği ağzı kapalı yer. • Su, ekmek, tuz vs. ihtiyacı olduğunda nazik bir şekilde ister ve akabinde teşekkür eder. • Yemek yiyenlerle karşılaştığında ya da onlardan ayrılırken -afiyet olsun- der. • Sofradan kalkarken sandalyesini düzeltir. • Masasını temiz bırakır. • Sofra duası eder. • Yedikleri ve içtiklerinin helal olmasına dikkat eder. • Sofrada çok gerekmedikçe okumak, yazmak ve not almak gibi eylemlerden kaçınır.

12

4

SOHBET ADABI

(Dinleme, soru sorma, konuşma vs.) • İyi bir dinleyicidir. • Sorulan soruları ciddiyetle dinler ve soru sorana, onun da bir insan olduğunu bilerek saygı gösterir. • Yüksek sesle konuşmaz. • Söz istemeden konuşmaz. • Boş söz söylemez. Sözü israf etmez. • Herkesin anlayacağı şekilde, açık konuşur. • Eleştirirken saygılı olur, haddini aşmaz. • Konuşurken muhatabının yüzüne ve gözlerine bakar.

13

• Konuşanı can kulağıyla dinler. • Topluluk içinde birileriyle fısıldayarak konuşmaz. • Konu dışı, boş ve anlamsız sorular sormaz. • Konuşanın sözünü kesmez. • Söz verilirse konuşur. • Konuşurken başkalarını utandırmaz. • Kendini sıkıntıya düşürecek sözlerden kaçınır. • Başkaları hakkında konuşmaktan çekinir. • Bozuştuğu bir kişi hakkında konuşurken mutedil olur. • Bir kişiyi dinlerken ona doğru bakar ve başka bir işle meşgul olmaz. • Konuşan kişi yaş olarak kendisinden küçükse eğilip onun hizasında onu önemsediğini belirterek dinler. • Duyulabilir bir ses tonuyla konuşur. • Kendisine seslenen birisine tüm bedeni ile dönüp cevap verir. • Sohbet ederken kaba ve argo sözler kullanmaktan, karşısındaki kişiyi kırmaktan kaçınır. • Yeni tanıştığı bir kişiyle üçüncü çoğul kişi olarak konuşur. • Resmi hüviyeti olan bir kişiyle üçüncü çoğul kişi olarak konuşur, siz diliyle iletişim kurar. • Konuşma önceliğini karşısındaki kişilere verir. • Yersiz bir şekilde özel konular hakkında konuşmaz. • Konuşurken tatlı dil, güler yüz göstermeye ve kibar bir dil kullanmaya özen gösterir. • Kendisinden büyüklerin olduğu bir ortamda onlardan izin isteyerek konuşur.

14

• Büyüklerini imtihan etme şeklinde sorular sormaktan kaçınır. • Konuşmacıya itirazlarını nezaket çerçevesinde yapar. • Konuşurken vurgu ve tonlamalarına dikkat eder. • Konuşurken dinleyicilerle göz teması kurar. • Dinlerken esnemez. • Sözünü öz bir şekilde söyler. • Abartılı jest ve mimiklerden kaçınır. • Toplantılarda; A- İlim sahipleriyle ve yaşça büyük olanların baş tarafa oturmalarını sağlar. B- Saygı için kendisine yer verildiğinde hemen oturmaz. C- İki kişinin arasına kendilerinin rızası olmadıkça oturmaz. D- Toplantıdan, arkadaşlarından izin alarak ayrılır. E- Geçici olarak toplantıdan ayrılanların yerine hemen oturmaz. • Dünya ve ahiret için faydası olmayan sözleri söylemekten kaçınır. • Musibet ve felaket getireceğinden korktuğu şeyi söylemekten kaçınır. • Övgü ve yergide aşırıya kaçmaz. • Dilini; küfürden, argodan, kaba ve kötü konuşmaktan sakınır. • Kendisine verilmiş bir sırrı başkasıyla paylaşmaz. • Yapamayacağı bir şeyi söylemez.

15

• Yalan söylemekten, yeminden, gıybet etmekten, koğuculuktan sakınır. • Başkalarıyla alay etmez, kimseye kötü bir ad takmaz. • Konuşmacının dikkatini dağıtıcı davranışlardan uzak durur. • Muhatabın yaşına, cinsiyetine ve içinde bulunduğu duruma göre konuşma şeklini ayarlar. • Önce hâl-hatır sorar. • Konuşma ortamına göre yaptığı konuşmaya ve seçtiği kelimelere dikkat eder. • Kendisine seslenildiğinde yönünü sesin geldiği tarafa çevirir, göz teması kurar. • Konuşmacının sözünü kesmez. • Kötü zanda bulunmaz. • İnsanların kusurlarını araştırmaz. • İnsanların anlayamadıkları kelimelerle onlara hitap etmez. • Konuşma esnasında ben dilini kullanmaktan kaçınır. • Konuşma sırasında tekrara düşmekten kaçınır.

16

5

SEYAHAT ADABI (Toplu taşıma, müze gibi mekanların ziyareti, kamp vb.organizasyonlar)

• İhtiyaç sahiplerine yer ve öncelik verir. • Seyahate çıkmadan önce ihtiyaç duyacağı malzemeleri belirler ve hazırlar. • Bulunduğu yerin temizliğine dikkat eder.

17

• Seyahate çıkmadan üzerinde olan emanetlerini sahiplerine iade eder. • Seyahate çıkmadan önce iki rekat sefer namazı kılar. • Seyahat için kendisine uygun salih/saliha bir arkadaş bulur. • Seyahate çıkmadan önce ailesine, akrabalarına ve dostlarına veda eder. • Seyahate çıkarken yolculuk duası eder. • Seyahate çıkmadan önce borçlarını öder. • Araçta kendisine ayrılan koltuğa, mekanda rezerve yapılan masaya oturur. • Koltuğuna otururken elindeki paket, çanta ya da paltosunu başkalarına rahatsızlık vermeden yerleştirir. • Yanında oturan kişiyi tanımıyorsa kendisine ikramda bulunmaz, yanındakinin ikramını nazik bir şekilde reddeder. • Işık ya da perdeyi açmak ihtiyacı hissettiğinde yanındaki kişinin fikrini alır. • Ziyaretlerde büyükler ya da organizatörler tarafında konulan sınırların dışına çıkacak hâl ve hareketlerden sakınır. • Organizasyon kurallarına uygun hareket eder. • Grupça yapılan mekan ziyaretlerinde izinsiz bir şekilde gruptan ayrılmaz. • Geziye, gideceği yer hakkında bilgi toplayarak katılır.

18

• Yapacağı her işi grup liderine bildirir. • Yanındakilerden ortam hakkında çevreyi rahatsız etmeden bilgi alır. • Yolda yürürken yüzünü gözünü oraya buraya çevirmekten sakınır. • Başkalarına rahatsızlık verecek kadar sesli konuşmaz. • Adres tarifi yaparken ya da bir şey sorarken, herhangi bir iletişimde kibar, açık ve yardımcı bir dil kullanır. • Müze vb. mekanlarda ortam hakkında sessizce bilgi edinir. • Müze vb. özel mekanlara yiyecek-içecek sokmaz. • Müze vb. mekanlara yapılan gezilerde toplulukla birlikte gezer, sessiz olur, sergilenen ürünlere dokunmaz. • Kamp gibi ortamlarda topluluğun düzenini bozmayacak şekilde davranır. • Yazılı ve sözlü kurallara uyar. • Gürültü yapmaz. • Yüksek sesle müzik dinlemez. • Mecbur kalmadıkça şoförle konuşmaz. • Sorumlu kişiden habersiz davranışlardan kaçınır. • Toplu taşıma araçlarında yaşlılara, hastalara ve bayanlara öncelik tanır. • Toplu taşıma araçlarına binerken bir sıra kuralı varsa, o kurala uyar. • Toplu taşıma araçlarıyla yaptığı yolculukta ineceği yere gelmeden önce hazırlanır, çalışanları ve diğer yolcuları bekletmeden araçtan iner.

19

• Toplu taşıma araçlarında iniş için orta ve arka kapıyı kullanır. • Toplu taşımada araç içerisinde fotoğraf ve video çekimi yapmaz. • Toplu taşıma araçlarında kabuklu, kokulu yiyecekler yemez, sakız çiğnemez. • Toplu taşıma araçlarında ayakkabılarını çıkarmaz. • Toplu taşımada ya da toplulukla bulunulan diğer mekanlarda telefonla konuşmaz. İhtiyaç halinde kısa ve öz bir iletişim kurar.

20

6

MİSAFİR AĞIRLAMA ve MİSAFİR OLMA ADABI • Misafir ağırlama * Misafirleri buyur eder ve onlara yer gösterir. * Misafirlere hâl hatır sorar. * Misafirleri külfete girmeden, elde var olan imkânlarla elinden geldiğince en güzel şekilde ağırlamaya çalışır. * Misafirlere ikramda ısrarcı olmaz. * Misafirlerin başka ihtiyaçları varsa imkanlar dahilinde gidermeye çalışır. * Her daim öncelik misafire verilir.

21

* Misafir evden ayrılırken kapıya kadar geçirir ve gözden uzaklaşıncaya kadar bekler. * Misafir gelmeden hazırlıkları tamamlamaya çalışır. * Misafir ağırlamada yöresel değerlere uyar. * Misafire güler yüzlü davranır ve hoşsohbette bulunur. * Yemek yenilecekse, yemeklerin temiz ve hizmetin iyi olmasına dikkat eder. * Yemek sofrasına misafirle beraber oturur ve yemek yer. * Gelen misafiri bir müddet yalnız bırakır. Misafir bir müddet dinlendikten, gerekli ihtiyaçlarını giderdikten sonra yemeğe davet edilir yahut ikramda bulunur. * Yemeğe başlamada önceliği misafire verir. * Misafirleri rahatsız edecek siyasî, fikrî ve özel konulara girmekten kaçınır. * Tartışmaya neden olacak konuşmalar yapmaz. * Misafir, hanesinde bulunduğu müddetçe onu hoşnut etmek için iç açıcı sözler söyler, ona şahsi problemlerini açarak misafirin canını sıkmaz. * Misafirlere rahatsızlık verecek kimselerin mecliste bulunmasına engel olur. * Misafirler gitmek istediğinde ısrar etmeksizin biraz daha oturmalarını ister. * Misafirlerin yanında çocukları ya da hizmetçileri azarlamaz. * Misafir yatılı kalacaksa ihtiyaç duyacağı eşyaları hazırlar ve istirahat için uygun ortamı hazırlar. * Misafirden önce sofradan kalkmaz.

22

* Yemekten önce lavabonun yerini gösterir ve lavaboya temiz havlu asar. * Misafire terlik verir.

• Misafir olma * Misafirliğe sözleşilen saatte gider. * Misafirlik süresinde ölçülü olur. * Misafirlikte ikramları memnuniyetle karşılar. İkramları reddetmez. * Davete icabet eder. * Mümkünse hediye götürür. (Misafirliğe eli dolu gidilir.) * Sabah 10.00’dan önce ve akşam 10.00’dan sonra misafirliğe gitmez. * Ev sahibinin izni olmadan ev içindeki diğer odalara girmez. * Ziyaret edeceği kişi ya da kişileri önceden arayıp ziyareti hakkında bilgi verir. Davetsiz misafir olmaktan sakınır. * Davet edildiği bir yere giderken yanına başka kişi ya da kişileri alması durumunda bu durumu ev sahibine bildirir. * Misafirlikten ayrılırken teşekkür eder ve memnuniyetini dile getirir. * Misafir olmada yöresel değerlere uyar. * Ziyaretlerin sıklığı ile ev sahibini bunaltmamaya özen gösterir. * Misafirliğe gittiği eve izin alarak girer.

23

* Ev sahibinin kendisine gösterdiği yere oturur. * Misafirlikte gözünü odanın içerisinde dolaştırarak evi incelemez, gözünü kapıya çevirmez, gözünü sakınır. * Davete icabet etmenin sünnet olduğu bilinciyle hareket eder. Meşru mazeretler haricinde davete icabet eder. * Davete icabet edemeyeceği zorunlu durumlarda gelemeyeceğini önceden bildirip, hem davet edildiği için teşekkür eder, hem de gidemeyeceğinden dolayı özür diler. * Misafirliğe gidildiğinde kapıya üç kere vurur. İzin verilirse içeriye girer, verilmezse geri döner. * Eve girdiğinde ve evden ayrılırken selam verir. * Evden çıkınca “Bismillahi tevekkeltü al-Allah la havle vela kuvvete illabillah” der. * Eğer gözden kaçan aksaklıklar varsa ev sahibine belli etmez, hoş karşılar. * Misafirliğe giderken güzel giyinir. * Ev sahibi için dua eder. * Ev sahibine zahmet olacak isteklerden kaçınır. * Eşyalara zarar vermez. Telefon vb. araçları izinsiz kullanmaz. * Televizyon kumandasını eline alarak kanallarla oynamaz. * Ev sahibi sofraya davet etmeden oturmaz.

24

7

CAMİ ADABI • Boş konuşmalardan sakınır. • Abdestli gezmeye önem verir. • Mümkünse ezanla birlikte camide olur. • Camiye sağ ayakla girer, camiden sol ayakla çıkar. • Camideyken konuşmaz. • Camide dünya işlerini halletmez. • Camide başkalarıyla ilgilenmez. • Camiye gidildiğinde öncelikle elbise, çorap ve beden temizliğine dikkat eder. • Camiye ayakları ıslak bir şekilde girmez. • Camide özellikle hutbe okunurken konuşmaz. • Namazı bekleyenlere selam verir.

25

• Camide başkalarını rahatsız etmez. • Camiye giderken sünnete uygun güzel kokular sürer. • Camide cemaate uyar. • Mümkün olduğu kadar boş yerlere ilerleyip sonradan geleceklere oturacak yer bırakır. • Cami içinde yer varken caminin dışında saf tutmaz. • Camiyi temiz tutar. • Camide bir şeyler yiyip içmez. • Namazdan önce, camide Kur’an okuyor veya vaaz veriyorsa; ezan ile birlikte yaptığı işe son vererek cemaatin ezanı dinlemesine fırsat verir. • Camide tek başına saf tutmaz. Öndeki sıralara geçer. Safları sık tutar. • Özellikle yaz mevsimlerinde namaza durmadan önce atlet, tişört ve gömlek gibi giysilerini sıkıca kıyafetinin içine alır, secdeye vardığında vücudunun açıkta kalmasına engel olur. • Namaza durduğunda, ceket ve palto gibi üzerinde bulunan dış elbiselerinin düğmelerini ilikler, dağınık bir görüntü vermekten kaçınır. • Camiden çıkarken, ayakkabılarını gürültü ve toz çıkaracak şekilde yukarıdan yere atmaz, elleriyle giyeceği alana yaklaştırıp yavaşça indirir ve çevresini rahatsız etmeden giyer. • Camiye tesettürlü girer. • Caminin bölümlerini ve özelliklerini bilir.

26

• Kokusuyla rahatsız eden yiyecekler yedikten sonra camiye gitmez. • Camide namaz kılanların önünden geçmez. • Camide cep telefonu ile konuşmaz ve cep telefonunu sessiz konuma getirir. • Büyüklere ön saflarda yer verir. • Ayakkabılarını belirlenen bölmelere koyar. • Camide cemaati rahatsız edecek ses tonundan, tartışma vb. davranışlardan kaçınır. • Cami katlarına giriş ve çıkışlarda merdivenlerinin sağ tarafını kullanır.

27

8

OKUL ADABI • Öğrenci, öğretmenini gördüğünde selam verir. • Okul kıyafetini temiz tutar. • Okulda topluluğa ve arkadaşlarına uyumlu davranır. • Okul kurallarına uyar. • Öğretmenlerinin verdiği görevleri yerine getirir. • Okulda koridorlarda gürültü yapmaz. • Okulda çevreyi temiz tutar. • Yaşı küçük olan öğrencileri gözetir. • Okul eşyalarına zarar vermez. • Su, elektrik gibi kaynakları israf etmez. • Söz hakkı istediğinde sırasını ve öğretmeninin müsaade etmesini bekler.

28

9

SALON ADABI

(Konferans, sinema, tiyatro vb.) • Kişi; program başlamadan yerini alır. • Zorunlu durumlar haricinde program bitmeden salondan ayrılmaz. • Program bitmeden önce çıkma zorunluluğu oluşuyorsa ilgililerden izin alarak salondan çıkar. • Konuşmacılar ya da oyuncuları rahatsız edecek hareketlerde bulunmaz. • Sessiz olur. Yanındakilerle konuşarak, şakalaşarak başkalarını rahatsız etmez. • Kimseyi ses ya da davranışlarıyla rahatsız etmez. • Abartılı davranışlardan kaçınır. • İzleyicilerin görüş alanlarını etkilemeyecek şekilde bir oturuş gerçekleştirir.. • Cep telefonunu kapatır ya da sessiz konuma alır. • Salon görevlileri tarafından izin verilenler dışında bir şeyler yiyip içmez. • İzin verilmemesi hâlinde fotoğraf ya da video çekimi yapmaz, ses kaydı almaz.

29

• İzinsiz olarak kulise girmez. • Başkalarının yerine oturmaz. • Büyüklerine yer verir. • Sonradan gelenlere yer gösterir ve yerlerine geçmelerine yardımcı olur. • Sonradan gelenlerin kolay yerleşebilmesi için boş olan yerlere oturmaya dikkat eder. • Salonda boş yer olması hâlinde mutlaka oturur. • Program sırasında esneme, öksürme gibi hareketlerle, konuşmacı ya da oyuncuları rahatsız edebilecek davranışlardan kaçınır. • Yaşı, program seviyesine uygun olmayan çocukları programa getirmez. • Kamu malına zarar vermez. • Bulunduğu yeri temiz tutar ve temiz bırakır. • Salon içinde koşuşturmaz. • Konferans vb. organizasyonlarda soru sorma vb. durumlarda izin alarak konuşur. • Konuşmacıya soru sorarken ya da kendi görüşünü belirtirken saygı çerçevesinin dışına çıkmaz. • Soruyu açık ve net bir şekilde sorar. • Cevap verildikten sonra teşekkür eder. • Salonda şapka gözlük gibi aksesuarları çıkarır. • Amaca uygun hareket eder. • Yaş ve bilgi birikim itibarıyla kendisinden büyük olanlara hürmet eder. • Tiyatro, gala vb. gösterimler dışında sinemada film izlenirken alkış tutmaz.

30

10

OYUN VE EĞLENCE ADABI • Kişi rakibine ya da arkadaşlarına bilerek zarar vermez. • Yenince veya yenilince aşırı tepki vermez. • Yenilmeyi olgunlukla karşılar ve kazananı tebrik eder. • Yenmesi durumunda sevincini abartmaz ve rakibini/rakiplerini mücadelelerinden dolayı tebrik eder. • Hileye başvurmaz. • Oyun arkadaşlarına saygılı davranır. • Oyun kurallarına ve hakemin/hakemlerin kararlarına uyar. • Oyun kurallarının önceden belli olmaması durumunda kuralların ortak olarak belirlenmesini sağlar ve belirlenen kurallara uyar. • İyi bir seyirci olmalıdır. • Oyunun amacının dışına çıkmaz. • Sırasını bekler.

31

• Usulünce tezahürat yapar. • Eğlenirken başkalarına zarar/rahatsızlık vermez. • Adil olmaya gayret eder. • Oyunda cezalı konuma düştüğü ya da oyun dışı kaldığında bunu olgunlukla karşılar. Oyunbozanlık yapmaz. • Kılık kıyafetinde ölçülü olur. • Oyun ve eğlenceye ayırdığı sürede mutedil olur, zamanını öldürmez. • Bazı hayvanları tahrik edip dövüştürmek şeklinde ya da eğlence olsun diye avlanma şeklinde eğlencelerden uzak durur. • Güldürmek ve eğlendirmek amacıyla, insan şahsiyetini ve onurunu rencide edici alaycı sözlü şaka ve davranışlardan kaçınır. • Şakanın, sıkıntı verici ve rahatsız edici olanından kaçınır. • Oyun oynarken haksızlık olduysa problemini, konuşarak çözmeye çalışır. Sorun çözülmediği takdirde sorumlu kişiden yardım ister. • Eğlenme için israfa yol açmadan harcama yapar. • Oyun ya da eğlence mekânlarındaki eşyalara zarar vermez. • Oyun seçiminde seçici davranır. • Oyunlarda paylaşımcı, hoşgörülü ve uyumlu davranır. • Arkadaşlarının oyuncaklarını izinsiz kullanmaz. • Kendi oyuncaklarını arkadaşlarıyla paylaşır. • Oyun içerisinde arkadaşlarına yakıştırmada bulunmak ve lakap takmaktan kaçınır. • Teneffüslerde oynanan oyunları ders içerisine taşımaz. • Kumar niteliği içeren oyunlar oynamaz. Haram olan eğlencelerden uzak durur.

32

11

ALIŞVERİŞ ADABI • Kişi; alışverişe çıkmadan önce ihtiyaç listesi yapar, bütçesini belirler ve alış veriş sırasında listede yer almayan bir ürün almamaya dikkat eder. • Alışveriş yaptığı yerde çalışanlara ve diğer müşterilere karşı saygılı olur. • Alışveriş yapacağı mekana girdiğinde, soru sormak istediğinde, mekandan ayrılırken uygun selamlama ifadelerini kullanır. • Ürünleri karıştırıp dağıtmaz. • Ürünlerin yerlerini değiştirmez. • Ödeme yapmak ya da bilgi almak için sırasını bekler. • İlgili kişileri gereksiz yere meşgul etmez. • Ürünlerin özelliklerini araştırarak seçenekler arasından en uygun olanı seçer.

33

• Harcamalarında müsrif davranmaz. • Ödeme üstünü alırken dikkatli olur. Eksik ya da fazla para almaz. • Kaliteye önem verir; fakat marka bağımlısı olmaktan kaçınır. • İndirim sağlama amacıyla ürünü kötülemez. • Pazarlıkta abartılı davranarak satıcıyı zor durumda bırakmaz. • Alışverişte yemin ederek iş görmez. • Ürünlere görünüşünü, ürünün kalitesini bozacak şekilde davranmaz. • Ürünlere zarar vermez. • Kazara bir ürüne zarar vermiş olması halinde zararı ilgililere bildirir ve zararı karşılamayı teklif eder. • Alışveriş yaptığı mekanın helal ürünler satıyor olmasına dikkat eder. • Çarşı ve pazarlarda sadaka vermenin, orada yapılan hataların kefaretinden olduğunu bilir. • İhtiyacı olana borç verir (Bunun sadakadan daha hayırlı olduğunu bilir). • Yiyecek içecek gibi ürünleri alırken son kullanma tarihlerine dikkat eder. • Aldığı bir ürünü beğenmemesi ya da ürünün defolu veya sorunlu çıkması hâlinde şikâyetini uygun bir dille bildirir. • Resmi usullerle yapılmayan alış verişlerde şahit tutar ve anlaşma maddelerini yazı ile kayda geçirir.

34

12

TEKNOLOJİ ADABI • Kişi; teknolojik aletlerin amaç değil araç olduğunu bilir. Onları gerekli olan yerlerde ve gerekli olduğu kadar kullanır. • Cep telefonu ya da diğer elektronik aletleri yemek yenilen ya da sohbet edilen masanın üstüne koymaz. • Teknolojik gelişmeleri takip eder. • Teknolojik aletleri kullanırken çevreye rahatsızlık vermez. • Sosyal medyada paylaşımda bulunurken ahlâkî sınırlara riayet eder. • Sosyal medyada kişisel bilgilerin paylaşımından kaçınır. • Kumar niteliğindeki bilgisayar ya da internet oyunlarından uzak durur. • Kendisine gönderilen elektronik postalara kısa da olsa bir gün içerisinde cevap yazar. • Vücut sağlığını bozacak ya da bağımlılık derecesinde sayılacak kadar internet ve bilgisayar kullanmaz. • Televizyon, bilgisayar, internet, telefon kullanımında öğretmenleri ve ailesi tarafından yapılan süre/içerik sınırlamalarına uyar. • Teknolojik aletleri kullanmadığı sürelerde kapalı tutar. Enerji israfından kaçınır. • Başkanlarına ait teknolojik aletleri izinsiz bir şekilde kullanmaz.

35

13

DİĞER ADABLAR • Komşuluk Adabı Kişi; » Komşularla iyi geçinir. » Komşuların mal ve namusunu korur. » Komşunun ihtiyacını görür. » Komşudan izinsiz malını kullanmaz. » Ödünç aldığı malı, işi bitince hemen iade eder. » Pişirdiği yemekten komşusuna ikram eder. » Komşusu borç istediğinde verir. » Komşularını belli aralıklarla ziyaret eder. » Komşuyu rahatsız edecek davranışlarda bulunmaz. (Evinin önüne ya da yakınına çöp bırakmaz vb.) » Komşunun sırlarını başkasına anlatmaz. » Komşusundan gelen hediyeleri kabul eder. » Davet verdiği zaman komşularından başlar. » Komşusu uzak bir yerden geldiğinde ziyaretine gider. » Mahalleye yeni gelen komşuya vakit geçirmeden hoş geldiniz ziyaretine gider. » Komşunun kusurlarını affeder. » Komşunun hastalığında ziyaretine gidip isteklerini yerine getirir.

36

• Akrabalık Adabı Kişi; » Akrabaları ziyaret eder. Akrabalarla ilişkisini sürdürür. » Akrabalar arası yardımlaşmayı sağlar. » Doğum, evlilik, vefat hallerinde akrabaların yanlarında bulunur. • Oturma Adabı Kişi; » Büyüklerin yanında ayaklarını uzatmaz, bacak bacak üstüne atmaz. » Ayaklarını birbirinden ayırarak uygun olmayan bir şekilde oturmaz. » Yanındakini rahatsız edecek şekilde geniş bir yer kaplamadan oturur. El ve ayaklarını rahatsız edici bir şekilde uzatmaz. » Yaslanma, kaykılma ya da yana yatma şeklinde oturmaz. » Uyuyan bir kişinin olduğu yerde oturmaz. » Gereksiz bir şekilde sağa sola meyletmez ve yer değiştirmez. • Yürüme Adabı Kişi; » Yolun sağından yürür. » Elinde taşıdığı eşyalarla başkalarını rahatsız etmez. » Yolda durarak konuşmaz. » Yolda yürürken etrafına bakmaz. » Merdivenden çıkarken erkeğin önde, bayanın arkada olması; inerken erkek önde bayan arkada olması adabına uygun hareket eder.

37

• Hasta Ziyareti Adabı Kişi; » Hasta ziyaretlerini kısa tutar. » Hastaya cesaret ve moral verici sözler söyler. » Hastaya yiyebileceği meyvelerden ya da küçük bir hediye götürebilir. • Telefonla Konuşma Adabı Kişi; » Diğer taraf telefona cevap verdiğinde kendisini tanıtır. » Selam vererek söze başlar. » Hâl-hatır sorar. » Mahrem bir konu hakkında konuşacaksa -müsait misiniz- diye sorar. » Konuşma bitince teşekkür eder ve iyi dileklerini iletir. » Kendisine telefon geldiğinde telefonu “Buyurun” veya “Efendim” diyerek açar. » Telefonla konuşurken yüksek sesle ya da fazla alçak sesle konuşmaz. » Telefonla konuşurken kahkaha atmaz. » “Telefonu açan kişi kapatır” ilkesine uyar. » Sabahın erken saatlerinde ve gecenin geç saatlerinde telefon etmez.

38

39