Dolaylı Gerçeği Kavrayamama

• Duyusal Motor ( Yaş)
• İşlem Öncesi ( Yaş)
• Somut İşlemler ( Yaş, Operasyonel Dönem)
• Soyut İşlemler ( Yaş, Operasyonel Dönem)

2. İşlem Öncesi ( Yaş)

Dış dünyanın hayallerle ve mantık dışı ele alındığı dönemdir.

Sembolik Dönem

• Dil gelişimi baskındır. Çocuğun kavram gelişimi artar.
• 2 yaşında 50 kelime kullanıyorken 6 yaşına geldiklerinde bu sayı kelime olur.

Sezgisel Dönem

• Mantık dışı düşünmenin başladığı dönemdir.
• Özelden özele akıl yürütme olarak adlandırılır.

İşlem Öncesi Dönemin Özellikleri

a) Odaklanma Problemi (Odaktan Uzaklaşamama)

Çocuğun 2 durumu bir araya getirememesi ya da olayların sadece tek bir yönünü hatırlamasıdır.

Örneğin; karşıdan karşıya geçerken önce sağa sonra sola bak hareketinde, 2 kavramı birleştirerek sonuca yolun durumunu tayin edemez.

b) Tersine Çevirememe

Geriye doğru düşünememe durumu.

Örneğin; evden okula annesi tarafından götürülen bir çocuk, daha sonra okula kendisi gidebilmesi fakat tam tersi istikamette okuldan eve gelememesi.

c) Egosentrizm (Benmerkezcilik)

Çocuğun, herkesin kendisi gibi düşündüğünü zannetmesi eğilimidir.

Örneğin; çocuğun çizdiği resmi herkesin onun gibi gördüğünü zannetmesi ya da 19 Mayıs’da doğan bir çocuğun tüm kutlamaların onun şahsi doğum günü için yapıldığını zannetmesi.

d) Monolog

Çocuğun yaptığı eylemleri dışarıdan sesli bir şekilde tekrar etmesidir.

e) Kolektif Monolog (Toplu Monolog)

Çocukların karşılıklı konuşuyor gibi görünseler bile, birbirlerinden tamamen bağımsız konuşmasıdır.

f) Paralel Oyun Kavramı (Kesişmeyen Etkinlik)

Çocukların birbirleri ile oynuyor gibi gözükmesi, fakat birbirlerinden tamamen bağımsız etkinlikte bulunmasıdır.

g) Sembolik Oyun

Öyleymiş gibi yapmaktır.

Örneğin; çubuk krakerden sigara yapmak, tencere kapağıyla araba kullanmak.

h) Sihirli Düşünme (Büyüsel Düşünme)

Çocukların hayal ile gerçeği birbirinden ayıramamasıdır.

Örneğin; kendini pikaçu zannederek aynı şeyleri yapacağını zannetmesi.

ı) Animizm (Canlandırmacılık)

Canlı bir şeyin cansız, cansız bir şeyin ise canlı olarak algılanmasıdır.

Örneğin; çocuğun oyuncak ayısıyla konuşması.

i) Hayali Arkadaş ( Yaş)

Yalnız ve yaratıcı çocuklarda görülür, 6 yaşa kadar normal karşılanır.

Örneğin; hayali karakteriyle konuşması ve oynaması.

j) Yapaycılık (Artifikalizm)

Sadece doğa olaylarıyla ilgilidir. Doğadaki olayların başkaları tarafından yapıldığını düşünmektir.

Örneğin; çocuğun, yağmur yağdığında, kuşlar ağlıyor demesi.

k) Parça Bütün İlişkisi Kuramamak (Hiyerarşik Örgütlenme Yokluğu)

Çocuğun parçayı ilgili bütüne aktaramamasıdır.

Örneğin; çiçeğin bitki ya da ağaç olduğu farkını ayırt edememesi.

l) Tek Yönlü Sıralama

Çocuklar tek bir komuta veya özelliğe göre sıralama yaparken birden fazla özellik söz konusu olduğunda sıralama yapamazlar. 

Örneğin; kırmızı üçgen, kare, yuvarlak arasında sıralama yaparken, farklı renk kavramları da girdiğinde sıralama yapamamaları.

m) Korunum Kazanamamak

Korunum, bir şeyin özü değişmedikten sonra yan özellikleri değişse bile, o şeyin hala aynı kaldığını bilmektir.

Örneğin; atın kuyruğunu kesip siyah beyaza zebra gibi boyasak, çocukları zebra mı olur dendiğinde işlem öncesi çocukların evet cevabı vermesi.

İşlem Öncesi Dönemde Neden Korunum Yoktur?

Aşağıdaki 3 kavramın yokluğu, korunumun yokluğunu açıklar.

Özdeşlik; bir şey ne ise odur.

Geçişlilik; a b’den büyüktür, b’de c’den büyüktür o zaman, a c’den büyüktür.

Ödünleme; bir yerdeki eksiklik, başka bir yerdeki fazlalıkla telefi edilir. Geniş kap, yüksek kap gibi.

n) Dolaylı Gerçeği Kavrayamama

Nesnenin özünü, aslını unutma.

Örneğin; Masanın rengi kahverengidir. Üzerine bez örtüldüğünde ve çocuğa rengi sorulduğunda, çocuk bezin rengini söyler.

o) Dönüşümsel Düşünememe (7 Yaş’a Kadar)

Geçmiş, bugün ve gelecek zaman arasında bağlantı kuramamalarıdır.

Örneğin; çocuğun biz oraya yarın gitmiştik demesi.

ö) İşaretsel İşlev (Semiyotik İşlev)

Nesneyi belirli kavramlarla eşleştirebilme.

Örneğin; 2 yaşındaki bir çocuk biberonu süt olarak görür, 6 yaşındaki çocuk içinde süt görebilir, su görebilir, cam biberon görebilir, plastik biberon görebilir.

p) Özelden Özele Akıl Yürütme (Önemli)

İnsanlarda 3 yollu akıl yürütme vardır;

Tümevarım, parçadan bütüne düşünerek akıl yürütmedir, işlem öncesi dönemde yapılamaz.

Tümdengelim, bütünden parçaya düşünerek akıl yürütmedir, işlem öncesi dönemde yapılamaz.

Özelden Özele, 2 özel durum arasında katı bir bağ kurulmasıdır.

Örneğin; sinema çıkışında bir çocuğun annesine, ne zaman gezmeye gideceğiz diye sorması, çocuğun sinemayı gezme olarak algılamaması ve park ya da sadece başka bir durumla ilişkilendirmesinden kaynaklanır.

Özelden Özele Durumlarda;

• Mutlaka 2 özel durumun olması gerekir.
• 2 özel durumların arasında katı bir akıl yürütme olması gerekir.
• Her zaman yanlış bir akıl yürütme olur.

İşlem öncesi dönem Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Bir önce bölümde Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemlerinden ilki olan duyusal motor dönemini irdelemiştik. Bu bölümde de işlem öncesi dönem içinde yer alan kavramları ve özellikleri ele alacağız.

İşlem Öncesi Dönem ( Yaş)

Kpss eğitim bilimleri işlem öncesi dönem ve bu döneme ait özellikleri sıralayalım.

• Bellek kullanımı başlar.
• Nesnelerin sürekliliği ve nesne kimliği kazanılır.
• Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara geçilir.
• İçe dönük tepkilerden dışa dönük tepkilere geçilir.
• Taklit ve ertelenmiş taklit gerçekleştirilir.
• Kendi bedenini dış dünyadan ayırabilir.
• Döngüsel tepkiler ortaya konur.
• İşlem öncesi dönem aynı zamanda düşünmenin başlangıcı olarak kabul edilir.
• Ses bulaşması görülür.
• İlk deneme yanılmalar ortaya çıkar.

Bu dönemle birlikte çocuklarda basit düzeyde simge ya da sembol kullanımı başlamaktadır. İşlem öncesi dönem sembolik işlemler dönemi ve sezgisel işlemler dönemi olarak ikiye ayrılmaktadır.

1) Sembolik İşlemler Dönemi ( Yaş)

Sembollerin en basitten en karmaşığa doğru kullanımının ilk aşamasıdır. Dil gelişimi çok hızlı bir şekilde gözlemlenir. Bu dönemde çocuğun hayal gücü dil gelişimine bağlı olarak oldukça gelişmiştir.

Bu dönemdeki çocuklar karmaşık kavramları anlayamadıkları için duydukları kavramları kendilerine göre yorumlarlar. Şimdi bu dönemle ilgili kavramları inceleyelim.

Sihirli Düşünce

Az gelişmiş bilince karşın çok fazla gelişmiş hayal gücünün sonucunda ortaya çıkan düşünce şeklidir. Çocuklar kavramları ve çevrelerinde gelişen olayları bu düşünce biçimine bağlı olarak gerçek ötesi olarak düşünürler.

Arda ıspanak yediği zaman Temel Reis gibi güçleneceğini düşünmektedir.

Sembolik Oyun

Çocuğun gerçek bir nesne ya da kişi yerine başka bir şeyi bunların yerine kullanması yoluyla gerçekleştirdiği oyunlardır.

Kpss eğitim bilimleri sorularında -mış, -miş gibi yapmak varsa sembolik oyundur.

4 yaşındaki Murat süpürgeyi at gibi kullanarak oyun oynamaktadır.

Animizm (Canlandırmacılık)

Kısaca çocukların canlı ve cansı ayırımı yapamamasıdır. Buna bağlı olarak çocuklar cansız bir nesneyi canlıymış gibi, bazen de canlı bir varlığı cansızmış gibi değerlendirip buna göre davranabilirler.

Oyuncak bebeğini yere düşüren Fatma hemen bebeğini kaldırır ve ondan özür diler.

Benmerkezcilik (Benmerkezci Düşünme)

İşlem öncesi dönem ve soyut işlem döneminde görülür. Benmerkezci bir çocukta düşünme katıdır ve dış görünüşe göre karar verir.  Olayları hiçbir zaman başkalarının bakış açısında ele almazlar. Yani perspektif alamazlar.

Benmerkezcilik, çocuğun sadece kendisinin gördüğü, duyduğu, bildiği şeyleri herkesin duyup bildiğini zannetmesidir. Çocuk bir şeyden hoşlanıyorsa herkesin bundan hoşlandığını, bir şeyden hoşlanmıyorsa kimsenin bundan hoşlanmadığını zanneder.

Televizyonda çizgi film izleyen Mehmet, amcasıyla telefonla konuşurken &#;çizgi filmdeki kedi çok yaramaz değil mi?&#; diye sorar. Amcasının da çizgi filmi gördüğünü zanneder.

Muzlu sütü hiç sevmeyen Ahmet, arkadaşının muzlu sütü içtiğini görünce çok şaşırır.

Benmerkezcilik etkisinde olan bir çocuk, çevresindeki herkesin ve her şeyin sadece kendisi için var olduğunu zanneder. Ayrıca işlem öncesi dönem içinde yer alan bu çocuklar, her durumu sadece kendi bakış açılarından ele alır.

Babası ile annesi ayrılıp babası evi terk ettikten sonra gece altını ıslatan, okulda devamlı ağlayan Azra, uslu bir çocuk olmadığı için babasının evden ayrıldığını ve annesinin de onu terk etmesinden korktuğunu söyler.

Monolog

Özellikle çocuğun tek başına oynarken, yapacaklarını kendi kendine mırıldanması şeklinde tanımlanabilir. Çocuklar tek başlarına kaldıklarında kendi kendilerine monolog tarzı konuşmalar görülür.

Dışarıya çıkmaya hazırlanan Burak, ayakkabılarını bağlarken &#;Top oynayacağım, sonra parka gideceğim, sonra dondurma alacağım, sonra bir daha parka gideceğim&#;&#; şeklinde kendi kendine konuşmaktadır.

Monolog yapan çocuklar bir araya gelip, hepsi aynı anda farklı şeylerden bahsederek konuşurlarsa toplu monolog olur.

Kişilerin Sürekliliği

Çocuğun, dış görünümündeki değişiklik ya da benzerlik ne olursa olsun, kişiyi diğerlerinden ayırt edebilmesidir.

Her gördüğüm bıyıklı babam değildir demesi.

Paralel Oyun

Çocuklar bir arada oynuyormuş gibi gözükseler de aslında hepsi kendi bireysel oyunlarını oynarlar. Herkes kendini takımın kaptanı ya da başkan kabul eder.

İşaretsel İşlev

Çocuğun şu anda var olmayan nesneleri ya da görmediği nesneleri kavramları kullanabilmesidir.

Görmediği elmanın resmini çizebilme gibi.

2) Sezgisel İşlemler Dönemi ( Yaş)

Bu dönemle birlikte sezgiler ön plandadır. Çocuklar bazı basit problemleri çözerler ancak nasıl çözdün sorusuna açıklama yapamazlar. &#;Oldu işte&#;&#; , &#;Yaptım işte&#;&#; gibi ifadeleri mevcuttur.

Henüz mantıksal düşünme söz konusu değildir. Yarı mantıklı dönem de denilebilir.

Ahmet balkondan sarkmaması gerektiğini bilmektedir. Ancak düştüğünde ne olacağını tam olarak bilmemektedir.

İşlem öncesi dönem 2. kısmını oluşturan sezgisel işlemler döneminde ortaya çıkan kavramları inceleyelim.

Odaktan Uzaklaşamama (Odaklaşma &#; Merkeziyetçilik)

Nesnelerin ve olayların görünüşlerine odaklanan çocukları ifade etmektedir. Odaklaşma birden fazla özelliğe sahip bir şeyin tek bir özelliğinin gözetilebilmesidir. Bir etkinlik içinde sadece tek bir ana (genelde etkinliğin sonuna) odaklanırlar.

Muzlu süt içerken çizgi film izleyen Berat, çizgi filme odaklanırken sütü içine çekmemektedir. Reklam girdiğinde tekrar sütü çekmektedir ve tekrar süte odaklanmaktadır. Reklam bittiğinde süt içmeyi kesip tekrar çizgi filme odaklanır.

Odaktan uzaklaşamama sorunu yaşayan çocuklarda aşağıdaki etikler de gözükür:

• Tersine Çevirme: Fatma, Ayşe&#;nin kardeşi kim? diye sorulduğunda Ahmet diye cevap verir. Ahmet&#;in kardeşi var mı diye sorulduğunda ise &#;Hayır, yok.&#; Diye cevap verir. Dolayısıyla tersine çevirememe sorunu vardır.
• Korunumu Kazanma: 5 dilime ayrılan karpuzu 3 dilime ayrılan karpuzdan daha fazla gören bir çocuk korunumu kazanamamış demektir.

• Sınıf Kapsama Özelliği: Alt sınıflardaki nesnelerin üst sınıflara dahil olmasının anlaşılabilmesidir. Bir bakıma parça &#; bütün ilişkisini kavrayabilmedir. İşlem öncesi dönem içinde yer alan çocuklar bu özelliği kazanamazlar. Yediği muzun bir meyve olduğunu kabul eden bir çocuğun şeftali, kiraz gibi yiyecekleri meyve olarak kabul edememesi sınıf kapsama özelliğinin kazanılmamasına işarettir.

Özelden Özele Akıl Yürütme

Özel bir durumdan başka bir özel duruma genelleme yapmadan akıl yürütmeye özelden özele akıl yürütme denir.

Bir şeyle başka bir şeyi eşleştirebilmek ve diğer durumları görememek, anlayamamaktır.

Her sabah kahvaltıda yumurta yiyen bir çocuk o günün sabahında sofrada yumurta görmeyince kahvaltı yapmadığını söylemiştir. Yumurtayı kahvaltıyla eşleştirmiş ancak diğer kahvaltı malzemelerini kahvaltı ürünü olarak görememiştir.

Evde yaşayan kedi köpek gibi hayvanların evcil hayvan olduğunu duyan Elif, daha önceden evde fare gördüğü için farenin de evcil hayvan olduğunu düşünür.

Tek Yönlü Sınıflama

Tek bir özelliğe dayanarak ayırmak, gruplamaktır.

Legoları sadece renklerine göre ayırabilen, ya da sadece şekillerine göre ayırabilen bir çocukta tek yönlü sınıflama mevcuttur. Çünkü bu çocuklar legoları şekillerine ve renklerine göre aynı anda ayıramaz.

Özdeşlik

Çocuk bir nesnenin doğası değişmeden görüntüsünün değişebileceğini anlıyorsa özdeşlik becerisi kazanmış demektir. İşlem öncesi dönem içinde gözlenmektedir.

Suyu bir kaptan başka bir kaba aktardığımızda, su aktarılan kabın şeklini alır ancak su halen aynı sudur. Eğer çocuk bunu biliyorsa özdeşlik kazanmış demektir.

Yapaycılık (Artifikalizm)

Çocuk doğa olaylarının başka bir güç tarafından yapıldığını düşünür.

Rüzgarın nasıl oluştuğu sorulan bir çocuk, ağaçların kollarını sallayarak bunu oluşturduğunu düşünür. Çünkü eliyle yüzüne hareket ettiğinde hafif bir rüzgar olur. Peki denizde? diye sorulduğunda karadan geldiğini ya da bu sefer dalgaların rüzgarı oluşturduğunu söylemesi yapaycılıktır.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikoloji Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemleri içinde yer alan işlem öncesi dönem konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki gelişim psikolojisi konusu yine Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemleri içinde 3. sırada yer alan Somut İşlemler Dönemi olacaktır.

Örgütleme: Doğuştan her insan etrafındaki uyarıcıları zihnine taşır. Zihninde organize eder. Eski bilgilerle yeni bilgiler sentezlenir. Birden fazla şemayı bir araya getirme vardır.
Dengeleme: sürekli dengede olan bir zihin öğrenmeye açık değildr. Öğrenmenin oluşabilmesi için zihnin dengesizlik yaşaması gerekir. Denge-adaptasyon-yeni düzen-dengesizlik-tekrar denge
Zeka: Bireyin çevreye uyum sağlama sürecidir.

Duyusal Motor Dönem( yaş):

Dış dünyanın duyu organları ve kabiliyet algılandığı dönemdir. İlk şema reflekslerdir. Doğuştan şemalar vardır. Reflekslerden hareketli istemli hareketlere geçiş vardır. Devresel/döngüsel tepkiler vardır (Tekrarlayıcı davranışlar). Devresel tepkiler aşama aşama istemli davranışlara hazırlar.

a)Birincil Döngüsel Tepkiler: ay arası kendi bedenini tanımaya yönelik tekrarlı davranışlardır.
b)İkinci Döngüsel Tepkiler: ay arasıdır. Kendi bedenini kullanarak tanır.
c) Üçüncü Döngüsel Tepkiler: ay arasıdır tamamen çevreye dönüktür. Kendini dış dünyadan ayırt etme vardır. (kendisinin farkına varması). Pasif beklenti vardır. (çocuğun nesnenn kaybolduğu yöne sabit şekilde bakmasıdır.) Nesne sürekliliği oluşur.(belleğin geliştiğini gösterir) ses buluşması yaşanır( taklidin ilk örneğidir). Ertelenmiş taklit yaşanır ( Ayda olur zihinde tuttuğu şeyi daha sonra yapmasıdır.) son olarak duyu hareket zekası/kinestetik zeka gelişir.

İşlem Öncesi Dönem

a)Sembolik dönem ( yaş): dil gelişimi baskındır. Kavram gelişimi artar.
b)Sezgisel dönem ( yaş): Mantık dışı düşünme başlar. Özelden özele akıl yürütme vardır.
İşlem Öncesinin Özellikleri
1-Odaklanma Problemi(Odaktan Uzaklaşamama): Tek bir yönü hatırlaması iki durumu düşünemez.
2-Tersine Çevirememezlik: Evden okula giderken okuldan eve dönemez
3-Benmerkezcilik(Egosentizim) Herkesin kendisi gibi düşündüğünü zannetmesidir. Olayların sebebini kendisinin olduğunu düşünmeside buna girer.
4-Monolog: Çocuğun yaptığı eylemleri dışarıdan sesli şekilde tekrar etmesidir.
5-Kollegtif Monolog: Birbirlerini dinlemeksizin karşılıklı konuşuyor gibi görünmesidir.
6-Paralel Oyun: Birlikte oynuyor gibi yapıp bağımsız oynamalarıdır.
7-Sembolik Oyun: Öyleymiş gibi yaparak oynamak eşyaları sembole dökmek. Ör: tarağı mikrofon yaparak şarkı söylemek.
8-Büyüsel Düşünme: Çocuğun hayal ile gerçeği birbirinden ayıramamasıdır.
9- Animizm: Cansız varlığa canlı özelliği katmak, canlınında cansız olarak düşünmek.
Artifikalizm( Yapaycılık): Sadece doğa olayları ile ilgilidir. Doğa olaylarının başkaları tarafından yapıldığını düşünr. Ör: kar yağarken adamın birinin gökten pamuk dağıttığını düşünür.
Parça Bölüm İlişkisini Kavrayamama: Çocuğun parçayı bütüne aktaramamasıdır.
Tek yönlü sıralama: Çocuklar tek bir komuta göre veya özelliğe göre sıralama yaparken birden fazla özellik söz konusu olursa yapamazlarKorunum Kazanamama: pet şişedeki suyu sıkıştırınca çoğalması ancak su miktarının değişmemesinin kavranamamasıdır.
Dönüşümsel Düşünememe: Geçmiş, bugün ve gelecek arasında bağlantı ilişki kuramaz.
İşaretsel İşlev(Simgesel): Gözünün önünde olmayan şeyi bilmesi.
Dolaylı Gerçeği Kavrayamama: arabanın üzerini sarı örtü ile örtünce renginin değiştiğini algılamasıdır.
Özelden Öele Akıl Yürütme: Mantık dışı iki durum arasında yapılır. Her zaman yanlış bir akıl yürütmedir. Katı saplantılı mantık yürütülür. Ör: her kahvaltıda yumurta yiyen çocuk bi gün yemeyince o gün kahvaltı yapmadığını düşünür.

Somut İşlemler Dönemi

yaş arasını kaplar bu dönemde; Tümevarımsal düşünmeye başlar, somut düşünür, yaparak yaşayarak öğrenir, mecaz, soyut kavramları anlayamaz. Bu dönemde artık odaktan uzaklaşma başlar, tersine çevme, korunum kazanma, çok yönlü sınıflama, parça bütün ilişkisi kurma, mantıklı düşünme, özelden genele akıl yürütme, çıkarsanmış gerçeklik(Gerçeğe uygun çıkarım yapma) oluşur.

Soyut İşlemler Dönemi:

yaş arasını kapsar tümevarımsal ve tümdengelimsel düşünme baskındır. Soyut düşünür, mecaz, ata sözlerini anlar.
Kişisel Efsane: Ergenin kendi yaşanmış durumları abartılı olarak anlatmasıdır.
Omnipatent Düşünme: Benim her şeye gücüm yeter bana bir şey olmaz mantığı vardır.