Ezine Devlet Hastanesi Ortopedi
Resmi websitesi!
Bu tip efsanelerin tıpatıp benzerleri Anadolu da yaygın olarak görülmektedir. Banyodan çıkan gelin, saçlarını gören kayınbabasından utandığı için Allah a yalvarıp taş veya kuş olmayı diler. Saçındaki tarağıyla birlikte taraklı kuşu na döner. Efsaneye göre İbibik taze bir gelinmiş.
Bir aynanın karşısında saçını tarıyormuş. Bu sırada kızın babası içeri girmiş Utanmış, kayın babam başımı dolbak örtüsüz gördü. Yüzüne nasıl bakayım artık demiş. Bunun üzerine Allah gelini bir ibibik kuşu yapmış.
Özgün Tasarımlar
Başındaki perçemi tarağı imiş Önder,, Kültürümüz içinde gelinlerle ilgili şekil değiştirme motifli efsanelerde kuşa dönüşme, kaplumbağaya dönüşme şeklinde karşımıza çıksa da çoğunlukla utanma, sakınma, kaçınma, tabu sebebi ile taşa dönüşme motifi görülmektedir. Utanma ile ilgili efsanelerde öz aynı olmakla birlikte sonuçlarında farklılık görülen efsane anlatımları çoğunluktadır. Gelinin utanma sonucu kaplumbağaya dönüşme efsanesi, Anadolu ve diğer Türk yurtlarında çok farklı bir anlatım olarak karşımıza çıkmaktadır.
Azerbaycan Efsanelerinden tespit edilmiş olan ve taş kesilme motifine yer veren bu efsaneler, ülkemizde görülen aynı konudaki diğer efsanelerle paralellikler göstermektedir. Sonuç Türk halkbilimi efsane envanteri içinde önemli bir yer tutan bu tip efsanelerin hepsinin başkahramanı gelindir.
Bu efsanelerde kaynana, kaynata, damadın erkek kardeşi, rakip âşık ve gelin alayı umumiyetle diğer kahramanlardır. Hepsinde bir dilek, utanma, tabu ya da istenmeyen bir davranış ve beraberinde gelen değişim esastır. Bu efsanelerde daha çok taşa dönüşmenin yanında kuşa ve başka bir hayvana dönüşüm de görülmektedir. Efsaneler de diğer folklorik ürünler gibi toplumun iç dünyasını yansıttığı için, efsaneler değerlendirilirken toplumun, dünya görüşünün ve bilgi seviyesinin bilinmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Efsanelerin görüşlerinin kıstas kabul edilmesinin en önemli dayanak noktası, inanılarak anlatılması ve yaşadığı toplumda bilgi kaynağı olması fonksiyonunu yerine getirmesidir.
Kutsallık ve yaptırım gücü, efsaneye toplumsal işlevi bakımından diğer halk anlatılarına göre oldukça farklı bir konum kazandırmıştır. Efsane konusunda önemli bir çalışma olan Erzurum Efsaneleri nde, efsanenin toplumsal işlevleri özetlenirken, gelenek ve görenekleri koruyucu oluşları, topluma yön verişleri, topluma iyiliği, iyilikle ilgili davranış dizgesini telkin edişleri, teşekkül ettikleri yere mana kazandırmaları, koruyucu ve tedavi edici rollerinin altını çizer Seyidoğlu Gelin Kayası efsanelerinde gelinin birinci dereceden ilişkili olduğu kaynana, kaynata, eşi, eşinin kardeşi ve diğer toplum üyelerine karşı davranış kalıpları geleneksel normlarla belirlenmiştir.
Efsane metinlerinde, geline kültürel belleğin ve başta kaynana olmak üzere hane içindeki büyüklerin ihsas ettirdikleri mit menşeli model davranış ve algılar ve gelinin öğrenme uygulama ve kendinden sonraya model sunma olguları bir aradadır. Gelin bunların dışına çıkmamalıdır. Gelin efsaneleri gibi efsane metinleri bir anlamda geleneğin tekrar yolu ile hatırlatıcılarıdır. Bu nedenle efsaneler, halk hafızasında umumiyetle normatif gücü yüksek metinler olarak yaşar. Bütün fiillere geleneksel kuralların ya da pratiklerin kılavuzluk etmesi veya her şeyin geleneğe başvuruyla aklanması, yani onların bir geleneksel modele uydukları söylenerek aklanması söz konusudur.
Geleneklerle yakından ilintili olduğunu düşündüğümüz efsanelerin entelektüel söylemin içeriğinden uzun süreli sürgünü, onların gizli anlamlarını bugüne dek belirsizlik içinde bırakmıştır. Efsaneler, aile hayatı, toplumun değer yargıları, kişilerin toplum içerisinde aldıkları rollerle ilgili önemli ipuçları taşırlar. Bunu yukarıdaki efsanelerde açık bir şekilde görmekteyiz. Yukarıdaki gelin efsanelerinde taşa veya kuşa dönüşme utanma üzerine şekil değiştiren taze gelinin, bu durumu, cinsiyeti, yaşı ve aile içindeki rolüyle yakından bağlantılıdır. Özellikle burada belirtilmesi gereken bir yan vardır ki o da toplumdan devralınan mirasın hangi biçimde olursa olsun kendi şartlarına cevap bulduğu sürece geleneğin varlığını sürdürmesi, ya da yenisini kendi üzerinden şekillendirmesidir.
Aksi hâlde gelenek yok olur gider. Bizim gibi toplumlarda, mevcut ekonomik-sosyal-siyasal şartlarda geleneklerde değişim çok fazla kendini göstermez. Bu gelenekler tüm toplumun gelişiminin üzerinde hâlâ etkin bir rol oynarken kadın açısından özellikle oldukça önemli bir işleve sahiptirler. Öyle ki toplumda özellikle kırsalda yaşayan kadının yaşam tarzının, tümünü neredeyse bu gelenekler belirler.
Bu belirlemeyle birlikte kadın, aynı zamanda toplumda geleneklerin devam ettirilmesinde de belirleyici bir rol oynar. Toplumumuzda geçmişten devralınan mirasa her zaman en fazla sahip çıkan ve aktaranın kadın olduğu görülmektedir. Belki ekonomik ilişkilerin ve üretimin dışında kalması buna neden olarak gösterilebilir.
Bir toplumda değerlerin ifade edildiği temel mekanizmalar, kişinin üstlendiği sosyal rollerdir. Bu roller de toplumun tabakalaşma sistemiyle sosyal yapıyı oluşturan sosyal süreçlerle yakından ilgilidir. Böylece bir toplumda toplumsal kontrolü sağlayan sosyal kontrol ve ödüllendirme araçları nın tümü değer kaynaklıdır denilebilir.
Tüm bu sebeplerle efsaneler incelenirken, onların toplumsal boyutlarının ortaya konmasında yüzyıllar boyunca insanlara yön vermiş olguların yakalanması gerekir. Bugünün hızla gelişip rasyonelleşen dünyasında insanların irrasyonel davranışlarına bakarak dünün eski değerlerini ve onların bugün aldıkları şekli görmek bu arada eskinin ışığı altında yeniyi anlamak mümkün olacaktır. Korkmaz Alemdar , Ankara: Bilgi Yayınları. Mehmet Küçük , 2.