Bakara Sûresinin “hamr” ile ilgili âyetlerinin tefsirinde Elmall Hamdi Yazr bu konuda u hususlara temas etmekte ve öyle demektedir:
“Üzüm arabndan yaplmayan ispirto, bira vesaire müskirat içilemezse de elbiseye veya bedene sürülmesi de namaza mâni olur diye iddia edilemez.” (Hak Dini Kur’ân Dili, 2: )
Bu nakilden de anlalaca gibi, deodorant, parfümleri ve kolonyadaki alkol Hanefi mezhebinin baz imamlarna göre necis kabul edilen alkol cinsine girmediinden elbiseye veya bedene sürülmesiyle namaza mâni olmaz. âfii ve Hanbeli gibi dier mezheplere göre pis sayld için sürülen yeri ykadktan sonra namaza durmak gerekir.
Dier bir konu da kullandmz maddelerin suyu geçirip geçirmeyecei: Bildiiniz gibi abdest ve gusülde ykanmas gereken yerlerimizin slanmas farzdr. Eer kullandmz malzeme suyu geçirmeyecek kadar kat ise bu durumda abdest ve guslümüze zarar verir. Ancak suyu geçiriyorsa her hangi bir zarar yoktur. Tavsiyemiz, mecbur deil isek üpheli eylerden kaçnmamzdr. Fakat, suyu geçiriyor ve içinde domuz ya gibi haram madde yoksa kullanmanz caizdir. Abdest ve gusüle engel deildir.
Hanefi mezhebine göre içinde alkol olan bir kremi ya da parfümü kullanmak namaza engel olmaz. Yani böyle bir krem sürmek günah olmad gibi, içinde alkol olan bir kremi sürdükten sonra klnan namaz da geçerlidir.
Alkol içermeyen di macunlar varken, az ve di temizlii için kullanlan ve bileiminde alkol bulunmayan ilaçlar mevcutken andnz tür eyay kullanmak elbette doru olmaz ve tavsiye edilemez. Eer içerisinde alkol bulunmayan di macunu yoksa yutmamak artyla kullanlabilir
çerisinde alkol bulunan di macunu ve azda çalkalanan alkollü ilaç kullanmak…
Bütün alkoller haram deildir. Sadece arap ve benzeri sarholuk veren alkol, etil alkol olduu için haram ve necis kabul edilmitir. Bu sebeple etil alkolün dndaki alkoller için ayn hüküm geçerli deildir.
Rasulüllah Efendimiz;“tedavi olun, zira Allah hiç bir hastalk yaratmamtr ki, çaresini de yaratm olmasn” diye buyururken: “üphesiz Allah ifanz size haram kld eyler” de yaratmamtr" (1. Ebu Davud, Tb 11; Muvatta, Ayn ) diye de buyurmulardr. Târik b. Süveyd adl sahabî ona arab (hamr) sordu da o da yasaklad. Tark, “ama ilaç olarak kullanyoruz” deyince de, “o deva deil derttir” (2) buyurdular. Buharî'nin naklettiine göre bn-i Mesut Allah ilacnz size haram kld eylerde yaratmamtr" ( Buhari, Eribe ) ve Rasülüllah (sav)‘n “kim arapta, (hamr) tedavi ararsa Allah ona ifa vermesin!” buyurduunu zikretmitir.
Bu hadis-i erifler nda cumhur (fkhçlar çounluu) pis ve haram, eylerle bu arada içki ( hamr ) ile (olaan durumlarda) tedavi olunamayaca görüüne varmlardr. Olaan durumlar; alkol ya da baka pis maddeler ihtiva eden ilaçlarn yerine bakas bulunabildii, ya da bulunamasa dahi hasta için hayatî bir durumun söz konusu olmad zamanlardr. Ama alkol ihtiva eden ilaçlarn yerini tutacak baka ilacn olmad, hastann da böyle bir ilac almad zaman hayatî tehlike geçirecei mütehasss (hâzik) bir müslüman doktor tarafndan söyleniyorsa böyle ilaçlarn zaruret mikdar alnacan hemen hemen bütün fkhçlar kabul ederler.
Alkollü içkiler konusunda Hanefi Mezhebinin görüleri çok farkl ve detayldr: Sekir (sarho edici alkol) ihtiva eden içkiler dörde ayrlr:
1. Hamr: Ya üzüm suyunun çi olarak bekletilip keskinlemesi ve mayalanmas (fermantasyon) ile köpük atmas eklinde elde edilir. Bu, maddesiyle (li-aynihi) kaba pisliktir. Sirkeletirilmeksizin, ne gaye ile olursa olsun yararlanlmas haramdr, sat caiz deildir. Dezenfekte ve saç bakm gibi eylerde kullanlamaz. Kaynatlmas ile istihale (kimyasal reaksiyon ile bir baka maddeye dönüme) olumuyorsa kaynatlarak da kullanlamaz. Mezhepte mutemet görüe göre tedavi gaye de yararlanlamaz. Bunun Türkçe’deki karl üzüm arabdr. Bu hükümlerde az da, çou da eittir.
2. Tlâ: Ya üzüm suyundan üçte ikisi ya da daha az buharlancaya kadar kaynatlp, sonra da sarho edici hale gelen içkidir. Üçte ikisinden az gidecek kadar kaynamsa “bazik”, yars gidecek kadar kaynamsa “muhassaf” adn alr. Bu ikisi ittifakla haramdr. Üçte ikisi gidecek kadar kaynarsa “müselles” adn alr ki, esas “tlâ"da budur, imam Muhammed'e göre haramdr dierlerine göre helaldir. Fetva mam Muhammed'in görüüne göredir. Dolays ile "Tlâ"da "hamr” gibi pistir.
3. Seker: Ya hurma suyundan çi olarak yaplan ve keskinleip (mayalanp) köpük atan içkidir.
4. Nakî: Kuru üzümden çi olarak elde edilen ve kabarp köpük atan sudur. Bu son ikisi haram olmakla beraber, pis olular Serahsî'ye göre hafiftir. Ayrca “hamr” dnda kalan üçü kabarp keskinlemedikçe ittifakla helâl ve temizdirler (Bu konuda daha geni detay için bk. bn Abidîn, VI/ vd.).
Hanefî mezhebine (mam Azam ve Ebu Yusuf'a) göre bu dört çeit mayiin dnda kalan merubat helâl ve temizdir, alm satm caizdir. Buna göre bu yöntemlerin dnda bir madde ve yolla elde edilen ispirto, kolonya, dezenfekte de ve çözücü olarak urup ve esanslarda kullanlan alkol türleri temizdir, alnp satlabilir.
Ancak hangi maddeden olursa olsun, sarho edecek miktar ittifakla haramdr ve cumhura (fkhç çounluuna) ve Hanefî mezhebinde fetva verilen mam Muhammed'in görüüne göre her çou sarho edenin az da haramdr, pistir, alm-satm caiz deildir. Baz fkhçlara göre de içki (sarho ediciler) haram olmakla beraber pis deildirler, dezenfektede ve haricen kullanlabilirler.
Dolays ile Hanefî Mezhebi bu konuda “orta yol” olmakla özellikle günümüz için uygulanabilecek bir kurtarcdr. Ama cumhurun ve bu mey anda mam Muhammed'in görüünü göz ard edemeyeceimize göre Hanefî mezhebi dediimiz mam Azam ve Ebu Yusuf görüünü ihtiyatla karlamal,’ sadece ve geçici olarak tedavide ve dezenfektede kullanmaldr.
Bu söylenenler sv merubat için geçerlidir. Banotu (bene) ve afyon gibi kat olanlar ise müstahzar ilaç olarak mubah sayldndan tedavi gayesiyle ve sarho etmeyecek miktarda alnabilirler. Temiz olduklarndan satlmalar da caizdir ( funduszeue.info Abidin,VI/) (Allah'u alem).
Haramlnda ve pis oluunda ittifak edilen hamr (arap)n tedavi maksadyla kullanlmasna gelince, bir grup Belhli mamdan nakledildiine göre, baklr. Eer fayda salayaca kesin ise almas helâl olur (Fetâvây- Hindiyye V/; Kasanî de ayn eyi söyler bk. 1/61). Çünkü insann zaruret halinde haram olan eyleri, zaruret miktannca yemesi, boulmakta olann, helâl sv bulamazsa boazn açacak kadar içki (hamr) içmesi caizdir.
mam Muhammed'e göre insan ve domuz dndaki canllarn kemiklerinden herhalükarda ilaç olarak yararlanlabilir. Bazlarna göre de eti yenmeyen hayvanlar ancak er'î usûlde boazlanmalar, kemikleri de kuru olmas halinde onlardan ilaç yaplabilir .
Pis ve haram olduunda ittifak edilen “hamr” (arap) zaruret olmadkça tedavide kullanlamayaca gibi, saç parlatmada, gargarada ve rnga olarak (enjektabl) da kullanlamaz (bn-i abidinVI / ).
Domuzdan vb. haram eylerden maddeler ihtiva eden ilaçlarn terkibini iyi bilmek gerekir. Eer bakalam (istihale = kimyasal tepkime) varsa pislii gitmi olacandan kullanlmas haram olmaz. stihale yoksa zaruret bulunmadkça ya da bazlarna göre kesin çare olduu , alternatifi de bulunmad adil mütehassisi tarafndan söylenmedikçe kullanlmas haram olur.
Fkh kitaplarmzda; hnzrn tuzlada kalp tuzlamas,. gübrenin topraa karp topraklamas, tezein yanp kül olmas, arabn sirkelemesi, mis ahusunun kannn misk olmas; pis olan zeytinyann sabun yaplmas gibi olgular istihaleye, örnek olarak gösterilir (bk. Tahtavî: Ayrca bk. Mahluf, 11/, ; Kâdhan, IH/; bn Kudâme,Munî, IH/; Nemenkânî, el-Fethurrahmânî, 1/63; el-Hattâb, el-Menhel, II/ Zuhayli, el-Fkhu'1-slâmî..) Ancak Ebu Yusuf istihaleyi bir temizlenme sebebi olarak görmez. Ama fetva onun görüüne göre deildir.
Bu söylediklerimizle sorularnz bir ölçüde cevapladmz sanyoruz. Ancak mes'elenin ne kadar kompleks ve hassas olduu da ortada. Bu itibarla ilaç alanlarn mes'eleyi bilinçli olarak soruturmas, ilaç yazanlarn da, alternatifi olmayan haram maddeli ilaçlara alternatif bulma, olanlarn da alternatifini ve varsa sentetiini kullanma konularnda çok titiz davranmas gerekir. Ne derece doru ve tbba uygun bilmiyoruz ama Konyal bir hocamz öyle bir olay nakletmiti: Arkadamn annesine bir doktor mübtela olduu bir göüs hastal için stc olarak bira içmesini, bunun yerini alacak baka bir eyin olmadn söylemi, mes’ele bir Müslüman doktora aktarlnca o sulandrlm pekmezin bu ii, çok daha tesirli olarak göreceini anlatmt. Sonuçta çok iyi oldu.
Kur'an- Kerim'de arabn pis olduu bildirilmektedir. (Maide, 5/)
Hanefi mezhebine göre, araptan baka sarholuk verici alkollü maddelerin içilmesi haram olmakla birlikte bunlarn tpk arap gibi necis olup olmadklar konusunda farkl görüler ileri sürülmütür. mam Ebu Hanife, arap ve üzümden yaplanlarn dndaki alkollü içkilerin bir dirhemden (slatt yer avuç içinden) fazlasnn elibiseye bulamas halinde bile namaza engel olmayacan söylemitir. (Serahsi, Mebsut, 24/) Buna göre, kolonya ve ispirto gibi eylerin içilmesi haram ise de alnp satlmalar ve kullanlmalar caiz görülmütür.
afi mezhebine göre ise, üzümden imal edilen arap ile dier maddelerden elde edilen ve sarho edici nitelikte olan alkollü içkilerle kolonya arasnda fark yoktur. Bunlar da arap gibi necistir ve haram klnmtr. Bulatklar yerin ykanmas gerekir. Esas hüküm bu olmakla beraber, esans, parfüm ve benzeri eyleri kullanma elverili hale getirebilmek amacyla bunlara katlan az miktardaki katk maddeleri, necis olsalar bile görmezden gelinebilecek ve affedilecek necasetlerden saylmtr. (Ceziri, 1/19; Mehmed Keskin, Büyük afi lmihali, s. )
u yazy da okumanz tavsiye ederiz:
Kolonyann ve bu gibi maddelerin pis olup olmamas, içkinin (hamr) pis olup olmamasyla ilgili bir mes'eledir. Bilindii gibi dinimizde içki (hamr), akl koruma gayesiyle haram klnm ve büyük günahlardan saylmtr. çkiden bahseden ayetlerin sonuncusunda öyle buyurulur:
“Ey iman edenler! içki, kumar, putlar, ksmet çekilen zarlar hep eytan ii pis eylerdir, içki ile kumarda, eytan srf aranza dümanlk ve kin sokmay ve sizi Allah (cc)' anmaktan ve namaz klmaktan alkoymay ister. Artk vazgeçiyorsunuz deil mi?” (Mâide 5/)
Görüldüü gibi burada içki (hamr) “pis” diye nitelendirilmitir. Konumuzla ilgili birinci önemli nokta budur. çkinin “pis” olduunu kabul edersek, neyin içki (hamr) olduu mes'elesi karmza çkar, ikinci önemli nokta da budur.
Bunlarn izahna geçmeden u hususu da hatrlatmakta yarar vardr: islâm'n yasaklad içki, en geni anlamyla “hamr”, yani sarho eden alkoldür, yoksa her çeidiyle “alkol” deildir. Binaenaleyh, sarho etmeyen alkol türleri varsa ki, bildiimiz doru ise metil-alkol böyledir, onlar haram içki snfna girmezler, yani “hamr” deillerdir.
Ayrca bir eyin pis olmas ile içilememesi ayr ayr eylerdir. Onun için içilemeyen her ey pis demek deildir. Bu yüzden eski ve yeni baz alimler; içkinin (hamr) içilmesi haram olmakla beraber kendisi pis deildir, üste-baa bulamas namaza mani olmaz, kanaatindedirler. Meselâ, eskilerden Rabî'a, Leys b. Sa’d, mam afiî'nin arkada el-Müzenî, sonrakilerden de baz Badat ve Kayravan alimler, daha sonra da San'ânî, evkânî ve Sddk Hasan Han bunlardandr.
Çok aznlkta kalan bu alimler delil olarak unu söylerler: Ayette içkiye “pis” (rics) denmesi onun maddî pislik olduunu (deil, manevî pislik olduunu anlatr. Keza haram klnd zaman Medine sokaklarna dökülmesi de temiz olduunu gösterir. Çünkü pis olsayd sokaklarn onunla pisletilmesine müsaade edilmezdi.
Bu alimlerin çok aznlkta olmalar bir yana, görüldüü gibi, tutunduklar deliller de güçlü deildir. Bu yüzden, “Müctehid imamlar, içkinin (hamr) haram ve pis olduunda icma (görü birlii) halindedirler.” denmitir.Çünkü:
1. çkinin (hamr) pis oluu “rics” kelimesiyle ifade edilmitir. Arapçada “rics”, pis koku, dk ve kazurat yannda hem maddî hem manevî pislik için, “rics” ceza için, “riks"de maddî pislik için kullanlr. Kastedilen sadece manevî pislik olsayd "rics” kelimesi seçilmezdi.
2. Rasûlüllah (sav)'a müriklerin kaplarndan yermek yeme sorulduunda, ykayn sonra yiyin, buyurmulardr. Onlar bizden ayr olarak içki ve domuz eti kullandklarna göre, kaplarnn ykanmas bunlardan dolay istenmektedir, demek ki, bunlar pistir.
3. Ayette içkiden (hamr) mutlak olarak “kaçnlmas” istenmi, sadece “içmeyin”, denmemitir. Kaçnmak hem içmemek, hem de ona bulamamakla olur.
“Hamrn” pis olduunu cumhura (fkhçlarn kahir ekseriyetine) göre böylece tespit ettikten sonra neye “hamr” dendiini de örenirsek, bataki mes'elemizin cevab ortaya çkm olur.
mam Ebu Hanîfe ile baz Küfe alimlerine göre “hamr” sadece üzümden yaplan ve piirilmeden, bekletilip keskinleerek köpük atan sarho edicinin addr. Dierlerine “nabîz” denir. Hemen hemen dier bütün fkhçlar ise her sarho edicinin “hamr” olduu görüündedirler. Çünkü:
1. Her sarho edicinin “hamr” ve haram olduunu söyleyen deiik hadisler ve rivayetler vardr.
2. Enes Hadisinde:
“çki haram klndnda üzümden çok az içki (hamr) yaplyordu. çkilerimiz (hamrlarmz) genellikle ya ve kuru hurmadand.”denir ki, burada hurmadan yaplana da “hamr” ad verilmektedir.
3. bn Ömer Hadisinde: “çki (hamr) yasa indiinde o, be eyden yaplyordu: Üzüm, hurma, buday, arpa ve msfunduszeue.info akl örten (mahmurlatan) eydir.” denir ki, bu konuda bu çok daha açktr.
4. Bir önceki hadiste de geçtii gibi, kelime manas itibariyle “hamr”, örtmek, kapatmak demek olduundan, sözlük anlam itibariyle akl örten, yani sarho eden her eye “hamr” denmelidir. Fahruddin Râzî bunu bu anlamda en güçlü delil sayar ve, “bunu bir çok hadisin desteklediini de düünün” der.
5. çki ile beraber kumar da yasaklayan ayette, bu yasaa illet olarak (yada hikmet olarak), eytann bunlarla insanlar arasna dümanlk ve kin sokmas gösterilmitir. Bu da her sarho edicide bulunduuna göre, hiç bir konuda birbirlerinden farklar olmamaldr.
6. Yine ayn ayetle kumar yasaklanm ve alimler buradan hareketle her türlü kumarn haram olduunda icma etmilerdir. Binaenaleyh, içki hakknda da ayn ey düünülmelidir. Zaten"Çou sarho eden eyin az da haramdr.“ hadisi vardr. Üç mezhebin görüü bu olmakla beraber, Hanefî mezhebinde de fetva verilen görü budur.
Ancak Hanefîler ve özellikle de imâm Azam ve Ebu Yusuf (bu konularda mam Muhammed genellikle dier mezheplerde olduu gibi düünür) mes'eleyi adeta bir kimyager edas ile tahlil ve tasnîfe tabi tutmular ve merubat cinsini özelliklerine göre yedi ayr gruba ayrmlardr.
Onlarn da bu konudaki delil ve izahlar hafife alnacak ve yabana atlacak gibi deildir. mam Serahsî'nin El-Mebsût'una (XXIV/2 vd.) ve mam Kâsânî'nin Bedâyi'ine (V/l 12 vd.) bakanlar bunu açkça görebilirler. Onlarn tasnifine göre:
1. arap (hamr) çi ya üzüm suyunun, kabarp keskinleerek köpük atm halidir. (Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre hamr olabilmesi için köpük atmas art deildir.) Bu, bütün imamlara göre kaba (muallaza) pisliktir. Bir dirhem mikdarndan fazla miktar namaza manidir.(16)
2. Ya ve kuru hurmadan ve kuru üzümden yaplan içkiler (seker, fadîh, nakî). Bunlar da aynen arap gibi kaba pisliktirler. Pis olmadklarna dair bir rivayet de vardr. Ebu Yusuf a göre ise (hafif pislik olup) sadece fazla miktar namaza manidir.(17)
3. Yedi grup içkinin geriye kalanlar ise-sarho edenlerini içmek haram olsa dahi-pis olmayp, namaza mani deildirler.
Bütün bu söylediklerimizden çkaracamz sonuç u olabilir; Üzüm ve hurmadan yaplan alkollü (sarho edici) içkiler ittifakla haramdr ve pistir.
Hanefî Mezhebinin dnda kalan mezheplere göre çou sarho eden her içkinin az da haramdr ve pistir.
Hanefî Mezhebinde, özellikle Ebu Hanîfe ve Ebu Yusuf a göre üzüm ve hurma dndaki eylerden yaplan içkiler, sarho edenlerini içmek haram olsa bile, pis deildirler.
imdi tekrar sizin sorunuzu ele alrsak: Kolonya, ispirto, ampuan, esans, mürekkep, parfüm, krem vb. svlar üzüm ve hurma dnda bir eyden yaplyorlarsa ki, u anda hepsinin öyle olduunu sanyorum-veya bu iki eyden yaplsa dahi sarho edici alkol ihtiva etmiyorlarsa bu iki imama göre pis deildirler, namaza mani olmazlar. Alkol ihtiva etmeleri halinde dier bütün imamlara göre pistirler.
Bu durumda müslümanlarn önünde iki yol vardr:
1. Ya bunlardan dahi kaçnmay baarabilen birisi ise takvaya ve ihtiyatl olana sarlp cumhurun (müctehitler çounluunun) yoluna girmek,“üpheli olan brak, olmayana git.”
“Helâl da haram da bellidir… Arada üpheli eyler vardr. Onlardan saknan dinini ve rzn korur.”hadislerini ölçü edinmek.
2. Veya; bana mam Azam ve Ebu Yusuf un bu görüte olmas yeter. “Dinde kolaylk vardr.” buyurulmutur. “Umumî belvâ” (kaçnlmaz derecede yaygn) hal alm eylerde, cevaz kaps varsa caiz demek daha evlâdr. “Zamanmz üpheli eylerden kaçabilme zaman deildir.”diyerek, bu tür svlardan kaçnmamak. Her ikisine de bir ey denilemez.
Görüldüü gibi mes'ele biraz daha fertlerin slâmî titizlikteki dereceleriyle alakaldr. Ancak unu da belirtmek gerekir: Bu tür svlarn kolonya ve ispirto (etil alkol) dndakilerinde alkolün dier maddelerle yeni terkipler oluturup (istihale, kimyasal tepkime) sarho edicilik özelliini kaybetmesi kuvvetle muhtemeldir. Bata da söylediimiz gibi, bileiminde alkol olduu yazlan ya da söylenen her ey haram ve pis demek deildir. Bu tür maddelerin tahlili konusunda müslüman kimyaclara ihtiyacmz vardr.
Sadece Hanefi Mezhebindeki baz imamlara göre kolonya kullanlabilir. Fakat cumhura (fkhç çounlua) uyarak kolonya kullanmayanlar her halde daha ihtiyatl davranm olurlar.
Değerli kardeşimiz,
Öncelikle domuz mamülü olmayan jelatini ve alkolsuz olan ilacı temin etmeye çalışmanızı tavsiye ederiz. Bu konuda dindar ve uzman bir doktorun tavsiyesine göre hareket edebilirsiniz.
İslâm dini sağlığa büyük ihtimam gösterip, hasta olmamak için tedbir almamızı emrettiği gibi. hastalık olduktan sonra tedaviyi de emretmiştir. Ancak varsa tahir bir ilaç kullanmak gerekir. Necis veya müteneccisi kullanmak caiz değildir. Remli ve Şirazi:
Temiz bir ilaç bulunmadığı takdirde müslüman bir doktorun tavsiyesine binaen necis veya müteneccis bir ilacı tedavide kullanmakta beis yoktur, diyorlar. Bir hastalık için, "İçkiden başka ilaç bulunmazsa içilmesi caizdir." diyen olduğu gibi "caiz değildir" diyen de olmuştur. (ibni Abidin. c. 4. s. )
Yalnız Şafii mezhebine göre, ilaca maslahata binaen müteneccis bir şey katmakta beis yoktur. Binaenaleyh çeşitli hastalıklara yarayan ve içinde alkol bulunan şurubu (başka bir ilacın bulunmaması şartıyla) içmek caizdir.
Jelatin:
Gelatin, sığır, domuz, balık gibi omurgalıların kollageninden elde edilen bir protein ürünüdür. Başlıca hammadde olarak bugün domuz derileri ile sığır kemik ve derileri kullanılmaktadır. Daha çok domuz kökenliler kullanılmaktadır.
Gelatin, ürünlerde jelleştirme, koyulaştırma maddesi olarak kullanılır. Pekçok pastacılık ürünlerinde, yoğurtta, dondurmacılıkta, meyve sularında kullanıldığı gibi ilaç yapımında, kapsül, film tablet yapımında, kozmetik ürünlerinde, fotoğrafçılıkta ve karbonlu kağıt yapımında da kullanılmaktadır.
Ürünün etiketi üzerinde kökeni hakkında hiçbir açıklama olmaksızın gelatin kelimesini görürseniz, genellikle domuz yada sığır kemik ve derilerinden yapıldığı kabul edilmeli ve böylece ondan sakınmalıdır.
Eğer, İslâmi usulle kesilmiş sığırın kemik ve derilerinden üretilmişse o zaman gelatin Helâl olur. Böylece etikette de Helâl gelatin olduğu belirtilmelidir.
Türkiye'deki müslümanların en büyük zorluğu bu gelatinli ürünlerdir. Üretici ve ithalatçı emin kimseler olmadığı taktirde, haram gelatin her an ürünlerde karşımıza çıkabilmektedir. Müslüman tüketiciler, üreticileri, ithalatçıları ve denetim yapan kamu kurumlarını ciddi bir şekilde ikâz etmek zorundadırlar.
Imam Muhammed'e göre insan ve domuz dışındaki canlıların kemiklerinden herhalükarda ilaç olarak yararlanılabilir. Bazılarına göre de eti yenmeyen hayvanlar ancak şer'î usûlde boğazlanmaları, kemikleri de kuru olması halinde onlardan ilaç yapılabilir.(agy.)Pis ve haram olduğunda ittifak edilen "hamr" (şarap) zaruret olmadıkça tedavide kullanılamayacağı gibi, saç parlatmada, gargarada ve şırınga olarak (enjektabl) da kullanılamaz.(Ibn Abidin VI) Domuzdan vb. haram şeylerden maddeler ihtiva eden ilaçların terkibini iyi bilmek gerekir.
Eğer başkalaşım (istihale=kimyasal tepkime) varsa pisliği gitmiş olacağından kullanılması haram olmaz. Istihale yoksa zaruret bulunmadıkça ya da bazılarına göre kesin çare olduğu, alternatifi de bulunmadığı adil mütehassısı tarafından söylenmedikçe kullanılması haram olur. Fıkıh kitaplarımızda; hınzırın tuzlada kalıp tuzlaşması, gübrenin toprağa karışıp topraklaşması, tezeğin yanıp kül olması, şarabın sirkeleşmesi, mis ahusunun kanının misk olması, pis olan zeytinyağının sabun yapılması gibi olgular istihaleye örnek olarak gösterilir.(bk. Tahtavî: Ayrıca bk. Mahluf N,; Kâdihan, NI/; Ibn Kudâme, el Mugni, NI/; Nemenkânî, el-Fethurrahmânî, I/63; el-Hattâb, el-Mehel, N; Zuhaylî, el-Fikhu'l-Isâmî)
Mes'elenin ne kadar kompleks ve hassas olduğu da ortada. Bu itibarla ilaç veya yiyecek alanların mes'eleyi bilinçli olarak soruşturması, ilaç yazanların da, alternatifi olmayan haram maddeli ilaçlara alternatif bulma, olanların da alternatifini ve varsa sentetiğini kullanma konularında çok titiz davranması gerekir.
Alkolle tedavi olma
Rasulüllah Efendimiz; "tedavi olun, zira Allah hiç bir hastalık yaratmamıştır ki, çaresini de yaratmış olmasın" diye buyururken: "Şüphesiz Allah şifanızı size haram kıldığı şeyler" de yaratmamıştır" (1. Ebu Davud, Tıb 11; Muvatta, Ayn ) diye de buyurmuşlardır. Târik b. Süveyd adlı sahabî ona şarabı (hamr) sordu da o da yasakladı. Tarık, "ama ilaç olarak kullanıyoruz" deyince de "o deva değil derttir"(2) buyurdular. Buharî'nin naklettiğine göre İbn-i Mesut Allah ilacınızı size haram kıldığı şeylerde yaratmamıştır" (Buhari, Eşribe ) ve Rasülüllah (sav)'ın "Kim şarapta, (hamr) tedavi ararsa Allah ona şifa vermesin!" buyurduğunu zikretmiştir.
Bu hadis-i şerifler ışığında cumhur (fıkıhçılar çoğunluğu) pis ve haram, şeylerle bu arada içki (hamr) ile (olağan durumlarda) tedavi olunamayacağı görüşüne varmışlardır. Olağan durumlar; alkol ya da başka pis maddeler ihtiva eden ilaçların yerine başkası bulunabildiği, ya da bulunamasa dahi hasta için hayatî bir durumun söz konusu olmadığı zamanlardır. Ama alkol ihtiva eden ilaçların yerini tutacak başka ilacın olmadığı, ı hastanın da böyle bir ilacı almadığı zaman hayatî tehlike geçireceği mütehassıs (hâzik) bir müslüman doktor tarafından söyleniyorsa böyle ilaçların zaruret mikdarı alınacağını hemen hemen bütün fıkıhçılar kabul ederler. « Alkollü içkiler konusunda Hanefi Mezhebinin görüşleri çok farklı ve detaylıdır: Sekir(sarhoş edici alkol) ihtiva eden içkiler dörde ayrılır:
1. Hamr: Yaş üzüm suyunun çiğ olarak bekletilip keskinleşmesi ve mayalanması (fermantasyon) ile köpük atması şeklinde elde edilir. Bu, maddesiyle (li-aynihi) kaba pisliktir. Sirkeleştirilmeksizin, ne gaye ile olursa olsun yararlanılması haramdır, satışı caiz değildir. Dezenfekte ve saç bakımı gibi Şeylerde kullanılamaz. Kaynatılması ile istihale (kimyasal reaksiyon ile bir başka maddeye dönüşme) oluşmuyorsa kaynatılarak da kullanılamaz. Mezhepte mutemet görüşe göre tedavi gaye de yararlanılamaz. Bunun Türkçe’deki karşılığı üzüm şarabıdır. Bu hükümlerde azı da, çoğu da eşittir.
2. Tılâ: Yaş üzüm suyundan üçte ikisi ya da daha azı buharlaşıncaya kadar kaynatılıp, sonra da sarhoş edici hale gelen içkidir. Üçte ikisinden azı gidecek kadar kaynamışsa "bazik", yarısı gidecek kadar kaynamışsa "muhassaf" adını alır. Bu ikisi ittifakla haramdır. Üçte ikisi gidecek kadar kaynarsa "müselles" adını alır ki, esas "tılâ"da budur, imam Muhammed'e göre haramdır diğerlerine göre helaldir. Fetva İmam Muhammed'in görüşüne göredir. Dolayısı ile "Tılâ"da "hamr" gibi pistir.
3. Seker: Yaş hurma suyundan çiğ olarak yapılan ve keskinleşip (mayalanıp) köpük atan içkidir.
4. Nakî: Kuru üzümden çiğ olarak elde edilen ve kabarıp köpük atan sudur. Bu son ikisi haram olmakla beraber, pis oluşları Serahsî'ye göre hafiftir. Ayrıca "hamr" dışında kalan üçü kabarıp keskinleşmedikçe ittifakla helâl ve temizdirler (Bu konuda daha geniş detay için bk. İbn Abidîn, VI/ vd.).
Hanefî mezhebine (İmam Azam ve Ebu Yusuf'a) göre bu dört çeşit mayiin dışında kalan meşrubat helâl ve temizdir, alım-satımı caizdir. Buna göre bu yöntemlerin dışında bir madde ve yolla elde edilen ispirto, kolonya, dezenfekte de ve çözücü olarak şurup ve esanslarda kullanılan alkol türleri temizdir, alınıp satılabilir.
Ancak hangi maddeden olursa olsun, sarhoş edecek miktarı ittifakla haramdır ve cumhura (fıkıhçı çoğunluğuna) ve Hanefî mezhebinde fetva verilen İmam Muhammed'in görüşüne göre her çoğu sarhoş edenin azı da haramdır, pistir, alım-satımı caiz değildir. Bazı fıkıhçılara göre de içki (sarhoş ediciler) haram olmakla beraber pis değildirler, dezenfektede ve haricen kullanılabilirler.
Dolayısı ile Hanefî Mezhebi bu konuda "orta yol" olmakla özellikle günümüz için uygulanabilecek bir kurtarıcıdır. Ama cumhurun ve bu mey anda İmam Muhammed'in görüşünü göz ardı edemeyeceğimize göre Hanefî mezhebi dediğimiz İmam Azam ve Ebu Yusuf görüşünü ihtiyatla karşılamalı,' sadece ve geçici olarak tedavide ve dezenfektede kullanmalıdır.
Bu söylenenler sıvı meşrubat için geçerlidir. Banotu (bene) ve afyon gibi katı olanlar ise müstahzar ilaç olarak mubah sayıldığından tedavi gayesiyle ve sarhoş etmeyecek miktarda alınabilirler. Temiz olduklarından satılmaları da caizdir (bk. ibn Abidin, VI, ) (Allah'u alem).
Haramlığında ve pis oluşunda ittifak edilen hamr (şarap)ın tedavi maksadıyla kullanılmasına gelince, bir grup Belhli İmamdan nakledildiğine göre, bakılır. Eğer fayda sağlayacağı kesin ise alması helâl olur (Fetâvây-ı Hindiyye V, ; Kasanî de aynı şeyi söyler bk. 1/61). Çünkü insanın zaruret halinde haram olan şeyleri, zaruret miktannca yemesi, boğulmakta olanın, helâl sıvı bulamazsa boğazını açacak kadar içki (hamr) içmesi caizdir.
İmam Muhammed'e göre insan ve domuz dışındaki canlıların kemiklerinden herhalükarda ilaç olarak yararlanılabilir. Bazılarına göre de eti yenmeyen hayvanlar ancak şer'î usûlde boğazlanmaları, kemikleri de kuru olması halinde onlardan ilaç yapılabilir .
Pis ve haram olduğunda ittifak edilen "hamr" (şarap) zaruret olmadıkça tedavide kullanılamayacağı gibi, saç parlatmada, gargarada ve şırınga olarak (enjektabl) da kullanılamaz (İbn-i Abidin, VI, ).
Domuzdan vb. haram şeylerden maddeler ihtiva eden ilaçların terkibini iyi bilmek gerekir. Eğer başkalaşım (istihale=kimyasal tepkime) varsa pisliği gitmiş olacağından kullanılması haram olmaz. İstihale yoksa zaruret bulunmadıkça ya da bazılarına göre kesin çare olduğu , alternatifi de bulunmadığı adil mütehassisi tarafından söylenmedikçe kullanılması haram olur.
Fıkıh kitaplarımızda; hınzırın tuzlada kalıp tuzlaşması,. gübrenin toprağa karışıp topraklaşması, tezeğin yanıp kül olması, şarabın sirkeleşmesi, mis ahusunun kanının misk olması; pis olan zeytinyağının sabun yapılması gibi olgular istihaleye, örnek olarak gösterilir (bk. Tahtavî: Ayrıca bk. Mahluf, 11/, ; Kâdıhan, IH/; İbn Kudâme,Muğnî, IH/; Nemenkânî, el-Fethurrahmânî, 1/63; el-Hattâb, el-Menhel, II/ Zuhayli, el-Fıkhu'1-İslâmî..) Ancak Ebu Yusuf istihaleyi bir temizlenme sebebi olarak görmez. Ama fetva onun görüşüne göre değildir.
Bu söylediklerimizle sorularınızı bir ölçüde cevapladığımızı sanıyoruz. Ancak mes'elenin ne kadar kompleks ve hassas olduğu da ortada. Bu itibarla ilaç alanların mes'eleyi bilinçli olarak soruşturması, ilaç yazanların da, alternatifi olmayan haram maddeli ilaçlara alternatif bulma, olanların da alternatifini ve varsa sentetiğini kullanma konularında çok titiz davranması gerekir. Ne derece doğru ve tıbba uygun bilmiyoruz ama Konyalı bir hocamız şöyle bir olay nakletmişti: Arkadaşımın annesine bir doktor mübtela olduğu bir göğüs hastalığı için ısıtıcı olarak bira içmesini, bunun yerini alacak başka bir şeyin olmadığını söylemiş, mes’ele bir Müslüman doktora aktarılınca o sulandırılmış pekmezin bu işi, çok daha tesirli olarak göreceğini anlatmıştı. Sonuçta çok iyi oldu.
(Faruk Beşer, Fetvalar, s. )
Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası