Dombıra Sözsüz Müzik

Ayyıldız Huri KAPTAN / QHA Ankara

Kazakistan'ın Ankara Büyükelçiliği, Milli Dombra Günü'nü Ankara'daki konserle kutladı. Büyükelçilik tarafından Milli Dombra Günü vesilesi ile düzenlenen konserlerin ilki bugün Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi'nde gerçekleştirildi. Kazakistan’ın Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekulı, QHA'ya özel röportajında "Dombra, Anadolu ve Kazak halkını birbirine bağlayan altın köprüdür" ifadelerini kullandı.

Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekulı'nın öncülüğünde Milli Dombra Günü dolayısıyla Ankara'da Temmuz tarihlerinde gerçekleşecek konserlerden ilki bugün Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesinde saat 'da tertip edildi. Etkinliğe, Kazakistan'ın Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekulı başta olmak üzere diplomatlar, milletvekilleri, sanatçılar, STK temsilcileri ve basın mensupları ile çok sayıda davetli katıldı. Büyükelçi Saparbekulı, açılış konuşmasında eski zamanlardan beri büyük bozkırlardan süre gelen Türk medeniyetinin çok güçlü müzik geleneği olduğunu vurgulayarak, "Bu gelenek muhtemelen insan uygarlığı tarihinde en eski müzik geleneğidir." dedi.

Saparbekulı, bu müzik geleneği gücünün kanıtının da bugün bile milyonlarca insanın bu müziği duyduğunda derinden duygulanması ve canlanması olarak ifade etti. "Türk müziğinin kökeninin insanın ve doğanın uyumu üzerinde inşa edilen eski inançlarımıza kadar uzanmaktadır." diyen Büyükelçi, Türklerin en eski müzik aletleri olan kopuz ve dombranın Türkler arasında kutsal kabul edilmesinin bu durumu kanıtladığını vurguladı. İslam öncesi Türk toplumundaki Kam ve Baksı olarak bilinen insanların görevinin bu dünya ile öbür dünya arasında bağlantı kurmak olduğuna değinen Saparbekulı, kopuzun iki telinin buradaki dünyayı ve öbür dünyayı simgelediğini, bu anlamda da çok önemli rol oynadığını ifade etti. Kazakistan Büyükelçisi, "Bu yüzden dombra öz kültürümüzü simgeleyen kutsal bir çalgıdır, sadece bir müzik aleti değildir, ve tüm Türklerin ortak değeridir." diye konuştu.

Kazakistan'ın eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in kararnamesiyle 13 Haziran tarihinde Temmuz'un ilk Pazar günü Dombra Milli Günü ilan edildiğini anımsatan Saparbekulı, Milli Dombra Günü'nün Kazakistan'daki önemli günlerin yıl dönümüne denk geldiğini belirtti ve Kazakistan'ın Bağımsızlığının 30'uncu yıl dönümünü kutladıklarını dile getirdi.

Saparbekulı, dombranın Türk kültürü mirası açısından önemini QHA'ya özel röportajında şu sözlerle aktardı:

"Dombra, sadece Kazakların değil aynı zamanda Türk dünyasının da çalgısı çünkü, bunu köklerimize uzandığımızda bulabiliriz. Kazaklar, anlatmak istediklerini sözsüz olarak dombra ile anlatabiliyor. Temmuz ayının ilk haftasının ilk Pazar gününün Dombra Günü olarak kutlanmasını sadece Kazakistan'da değil, aynı anda Türkiye'de de yaygınlaştırmak istiyoruz. Bunun için de etkinlikleri düzenliyoruz ve bu yıl da ilk kez bu düzeyde bir etkinlik düzenledik."

Büyükelçi Saparbekulı, Türkiye'deki dombra kültürüne ilgiyi ise şöyle değerlendirdi:

"Türkiye'de dombra olsun Kazak milli şarkıları olsun ilgi çok yüksek. Arslanbek Sultanbekov'un şarkısı da bu anlamda dombranın meşhur olmasında etkili oldu. yıl geriye gidince dombranın zaten Türk kültüründe var oluğu rahatlıkla görülebilir. Bizim amacımız bu tanınırlığı Türkiye'de de artırmak. Çünkü günümüzde dünya küçüldü. Türkiye'de yaşayan birçok Kazak var, karşılıklı evlenen gençler var, bunlar iki kültürü birbirine yaklaştıran köprüdür. Bu anlamda dombra da aynı şekilde Anadolu ve Kazak halkını geçmişten ilham alarak birleştiren altın köprüdür."

Kazakistan Milli Dombra Günü kapsamında, Türkiye'de düzenlenecek olan konserlerin ikincisi ise 3 Temmuz tarihinde yapılacak. Konser, Etimesgut Türk Tarih Müzesi ve Parkında saat 'da katılımcıların beğenisine sunulacak.

İlgili haber: Arslanbek Sultanbekov’un son albümünde sürpriz klip: Ey Güzel Kırım

Cengiz Han'ın yaşamını konu alan bir filmin müziği olarak kulaklarımıza çalınmıştı, ilkin.

Gönül telimizi titreten bu fantastik müzik, daha sonra, “Kızıl Elma” dizisinin fon müziği olarak yeniden kulaklarımızın pasını sildi. Kendimizi, ata yurdumuz  Orta Asya'nın uçsuz bucaksız bozkırlarında hissetmemize neden olan bu çalgının ve müziğin adı, “Dombra”dır. Bir siyasi partimizin bu müziği; bir müzisyene, otantik sözlerini değiştirterek seçim propagandalarında kullanması, tartışmaları da beraberinde getirdi.  Türk tarihi konusunda çok önemli bir otorite olan TTK eski Başkanı ve MHP Milletvekili Sayın funduszeue.info Yusuf Halaçoğlu, dombranın bir Nogay çalgısı olduğunu söyleyerek topa girdi. Dombranın bir Nogay ve dolayısıyla da öz be öz Türk çalgısı ve müziği olduğu, elhak doğrudur. Çünkü Nogaylar, Don ve Kuban ırmakları arasındaki alanda Astrahan yöresinde varlığını sürdüren Türk Dillerinden Nogayca'yı konuşan bir Türk boyudur.   Her sıradan Türk vatandaşı gibi bizi de bamtelimizden vuran bu müzik,  tarihçi ve eski futbolcu kimliğimizle, bizim de topa girmemizi (!) vacip kıldı. Uzun yıllar önce edindiğimiz bilgileri tazelemek amacıyla, evimin en değerli köşesi olan kütüphanemdeki  kitaplardan, funduszeue.infodin Ögel'in “Türk Kültür Tarihine Giriş” (Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: , Kültür eserleri dizisi:  46, Ankara, ) adlı 9 ciltlik değerli eserinin “Türk Halk Musikisi (Uygur Devletinden Osmanlılara)” adını taşıyan funduszeue.infoe uzanıp sayfalarını şöyle bir çevirmeye başladım. Aradıklarımı Sayfada  “Dış Türklerde Tanbura, Dambura, Dombra” başlığı altında buldum.  Özellikle de “Kazak Türklerinde dombra” başlığı altında toplanan ve resimlerle de desteklenen anlatım, sayfaya kadar devam ediyor. Ögel'e göre Kazak dombrası, Ortaasya Türk kavimlerinin en orijinal ve en yaygın çalgısıdır. Batıda, Rus; doğuda ise, Moğol tanburalarını etkilemiştir. Kazak dombrası,   cm boyutlu, uzun saplı, iki telli bir sazdır. Yaygın olarak ceviz ağacından yapılsa da, kayın ve çam ağaçlarından yapılanları da vardır. Telleri bağırsaktan yapılma, parmakla çalınan diatonik (Beş tam ve iki yarım sesten yapılmış musiki dizisi) bir çalgıdır. “Akın” adı da verilen Kazak ozanları dombrasız olarak düşünülemez.  Dolayısıyla Kazak halk edebiyatı ile müziği ağırlıklı olarak dombra repertuarından oluşur. Yazımı, Kazaklar'ın “Aksak yaban eşeği” adlı destanı (Kazak dombracılarının en çok çaldığı en ünlü müzikli hikayedir) ile noktalıyorum:   “Çingiz Han (Cengiz Han)'ın oğlu Çöçi, ava çok meraklı idi. Bunun için Çingiz Han, onun ava gitmesini yasak etmişti. Fakat Çöçi bir gün gizlice ava çıkmış ve bir yaban eşeği sürüsünün peşine takılmıştı. Sürünün başında giden eşeği yaralamış ve eşek, aksamağa başlamıştı. Eşek bir çifte atarak, Çöçi'yi kalbinden yaralamış ve öldürmüştü. Çingiz Han, oğlunun dönmediğini  görünce şüphelenmiş ve kötü haber getirenin, kulağına kurşun dökülmesini emretmişti. Bunun üzerine bir akın (yani dombracı aşık), bir beste yapmış ve Çingiz Han'a oğlunun öldüğünü, ince bir duygu ile bildirmişti. Bu, sözsüz  bir saz eseridir. Çingiz Han, oğlunun öldüğünü, bu saz eserinden öğrenmiş ve dombranın içine kurşun dökülmesini emretmişti. Böylece, dombra da susmuştu.”  Ögel daha sonra, “Gerçekten de Çöçi,  Kazak Bozkırlarında  ölmüştü: (notası için bk. Zataeviç, )” dedikten sonra, parçanın iki sesli olduğunu, bozkırda, atının üzerinde, atı ve doğanı ile birlikte ava giden bir avcının, sazda çeşitli seslerle anlatılmaya çalışıldığını sözlerine ekliyor.  Makaleyi Paylaş Facebook'ta Paylaş Twitter'da Paylaş