Ürik Asiti Yükselten Gıdalar

Gut hastalığı en yaygın görülen haliyle eklemlerde tekrarlayıcı, ani ve şiddetli başlangıçlı ağrı, hassasiyet, kızarıklık, şişme ve sıcaklık artışına neden olan bir hastalıktır. Gut hastalarının çoğunda hiperürisemi adı verilen kanda ürik asitin yüksekliği durumu söz konusudur. Hiperürisemi, vücutta ürik asit yapımında artış ya da böbreklerden atılımındaki azalma sonucu oluşan biyokimyasal bir durumdur. Ürik asit normalde sağlıklı bir insanın kanında bulunan ve protein metabolizması sırasında, çeşitli kimyasal süreçler sonucunda ortaya çıkan bir yıkım ürünüdür. Gut hastalığı ise, kandaki ürik asit düzeyinin belli bir eşik değerinin üstüne çıkmasına ikincil olarak gelişen ve ürik asit metabolizmasındaki bozukluk nedeniyle eklem sıvısında ve yumuşak dokularda, bir tür ürik asit tuzu olan monosodyum ürat (MSÜ) kristallerinin birikmesi sonucu oluşan iltihabi (enflamatuvar), tekrarlayıcı, kronik, metabolik bir hastalıktır. Hiperürisemik tüm insanlarda gut gelişimi gözlenmediği gibi; her gut hastasında da hiperürisemi saptanmayabilir. 

Gut atağında en sık olarak ayak başparmağı etkilenir. Hastaların yarısından fazlasında tek başına etkilenen eklemdir. Bununla birlikte diz, ayak bileği, ayak, el, el bileği ve dirsek eklemleri de etkilenebilir. Nadiren hastalarda omuz, kalça ve omurga tutulumu gelişebilir. Eklem ağrısı genelde saat gibi kısa bir sürede başlar ve saat içinde en şiddetli haline ulaşır. Tipik olarak ağrı o kadar şiddetlidir ki, hasta etkilenen eklemini çoğu kez kullanamayacak duruma gelir. Ağrıya genellikle eklem şişliği, eklemde sıcaklık artışı ve eklemin sınırlarının dışına yayılan kızarıklık eşlik eder. Ataklar daha çok gece ortaya çıkma eğilimindedir. Gece uykudayken vücut sıcaklığının düşmesi nedeniyle, ürik asitin eklem sıvısındaki çözünürlüğünün azalmasının buna neden olduğu düşünülmektedir. Nedeni tam olarak bilinmese de, ataklar ilkbahar ve sonbahar aylarında daha sık görülür. Ataklar herhangi bir tedavi almadan genelde gün içinde kendiliğinden kaybolur. Atak esnasında bazı hastaların vücut sıcaklıklarında artış gözlenebilir. Atak geçtikten sonra etkilenen eklem cildinde geçici olarak hafif soyulma, döküntü ve renk değişikliği oluşabilir. Atak geçtikten sonra hasta tamamen normaldir; hastanın herhangi bir şikâyeti yoktur ve fizik muayene bulguları normaldir. Tetikleyici bir faktör bu döngüyü tekrar başlatacaktır. Hastalığın başlangıç yıllarında ataklar daha seyrekken; hastalık tedavi ile kontrol altında tutulmazsa ataklar daha sık olmaya, atakların süresi uzamaya ve atak olduğunda etkilenen eklem sayısında artış gözlenmeye başlar. Tedavi görmeyen ve kan ürik asit düzeyi kronik olarak yüksek olan hastalarda yıllar içinde böbrek taşı gelişimi, böbrek fonksiyonlarında azalma ve tofüs denilen, eklem ve kıkırdak, tendon, cilt gibi eklem dışı yumuşak dokularda monosodyum ürat kristallerinin depolanmasıyla karakterize, genellikle sert ve ağrısız kitle oluşumlarıyla doktora başvurabilir. Gut hastalığının ortaya çıkmasında çok çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bunların başında inaktif yaşam tarzı ve fazla kilolu olmak gelmektedir. Ek olarak gut hastalarının yaklaşık yarısında yüksek tansiyon, kan yağları düzeyinde artış ve iyi huylu kolesterol olarak da bilinen HDL kolesterolün kan düzeylerinde düşüklük gözlenmektedir. Bu bilgiler ışığında yapılan çalışmalarda gut hastalığı olan kişilerin dörtte üçünde metabolik sendrom olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda metabolik sendromlu hastaların çoğunda kanda ürik asit düzeyi yüksek saptanmaktadır. Kalp damar hastalıkları ve diyabet gelişimini öngören ve temel mekanizması insülin direnci olan metabolik sendromun bileşenlerinin gut hastalarında da gözlenmesi, gut hastalığının metabolik bir hastalık olduğu düşüncesini kuvvetlendirmektedir ve birçok hastada muhtemelen insülin direnci bulunmaktadır. Bunun dışında gut ataklarını aşırı alkol, kırmızı et ve deniz ürünleri tüketimi ve vücutta stres yanıtı oluşturan ateşli hastalık geçirme, eklem travması, cerrahi girişimler, organ nakli, kemoterapi uygulamaları, yanlış diyet uygulamasına ikincil gelişen hızlı kilo verme gibi durumlar tetikleyebilir. Bunların yanı sıra düşük doz aspirin, siklosporin ve idrar söktürücü gibi bazı ilaçların kullanımı kan ürik asit düzeyini artırarak atak gelişiminde rol oynamaktadır.

Gut hastalığının kesin tanısı için etkilenen eklemden alınacak eklem sıvısının veya vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan tofüsten alınan örneğin polarize ışıklı mikroskop ile incelenmesi gerekmektedir. 

Gut hastalığının tedavisi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri olarak temelde iki gruba sınıflandırılabilir. Tedavi hedefleri arasında ağrının azaltılması, akut atakta iltihap süresinin kısaltılması, tekrarlayan ataklardan korunma ve kronik eklem hasarından korunma yer alır. Hastalığın kronik doğası nedeniyle hastalık önleyici yaklaşımların yaşam boyunca sürdürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle hastalığa sahip kişilerin hastalık hakkında bilgilendirilmesi ve aktif bir eğitim sürecine dahil olmaları büyük önem taşımaktadır. Yaşam tarzı değişiklikleri arasında düzenli egzersiz yapmak, fazla kilolardan kurtulmak, bol su tüketmek, alkol tüketimini sınırlamak ve yemek alışkanlıklarını değiştirmek sayılabilir. Düzenli egzersiz yapmak ve fazla kilolardan kurtulmak, vücuttaki insülin direncini kırarak kan ürik asit düzeyinde azalmayı sağlar. Fazla kilolardan kurtulmak için çok düşük kalorili, bilinçsiz diyetler uygulanmamalıdır. Aşırı düşük kalorili diyetler, kas yani protein yıkımına neden olacağı için kandaki ürik asit seviyesini artırabilir. Diyetisyen kontrolünde, ayda kg'ı geçmeyecek şekilde kilo verilmesi en sağlıklısıdır. Bol su tüketmek kandaki ürik asit konsantrasyonunu azaltarak ürik asit kristallerin oluşumunu engeller, bu nedenle hastanın günlük tüketebileceği ölçüde sıvı alımı kuvvetle tavsiye edilmektedir. Ürik asit protein metabolizmasında pürin denen maddenin yıkım ürünüdür. Gut hastaları ürik asitin öncüsü olan bu maddeyi yüksek miktarda içeren gıdalardan uzak durmalıdır. Pürin içeriği yüksek gıdalar arasında kızarmış, kavrulmuş ve soslu besinler; deniz ürünleri, sakatatlar, av hayvanlarının etleri, şarküteri ürünleri, hamur işi gıdalar, hayvansal yağlar sayılabilir. Kuru baklagiller, yağsız kırmızı et, mantar, karnıbahar, pazı, ıspanak, semizotu ve brüksel lahanası orta miktarda pürin içerdiklerinden sınırlı miktarda olmak kaydıyla tüketilebilirler. Son dönemde yapılan çalışmalarda bahsi geçen sebzelerin pürin içerikleri göreceli yüksek olmasına rağmen bilimsel olarak atak sıklığını artırdıkları kanıtlanamamıştır. Alkol ve kırmızı et tüketiminin sınırlanarak makul porsiyonlarda tutulması atak gelişimini önleyici diğer bir faktördür. Yüksek fruktoz içeriğine sahip alkollü içeceklerin gut ataklarını daha çok tetiklediği bilinmektedir. Bu nedenle bira gibi fruktoz içeriği yüksek alkollü içeceklerden özellikle uzak durulmalıdır. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, turunçgiller, biber, kivi gibi C vitamini içeriği yüksek besinler bolca tüketilmelidir. C vitamini ürik asitin idrarda çözünürlüğünü artırarak vücuttan böbrek yoluyla uzaklaştırılmasını sağlar. Az yağlı süt ve süt ürünlerinin, atak sıklığını azalttıkları bilindiğinden, bolca tüketilmeleri önerilir. Kahve tüketiminin de atakları azalttığı gözlenmiştir.

Gut hastalığında ilaç tedavisi, bireye göre ve aynı bireyde hastalığın seyrine göre ayarlanmaktadır. Tedavi yaklaşımı atak sırasındaki tedavi ve koruyucu tedavi olarak ikiye ayrılabilir. Gut ataklarında antienflamatuvar yani iltihap giderici özellikli ağrı kesici ilaçlar ve kolşisin kullanılmaktadır. Bu ilaçlara yanıt vermeyen ya da aynı anda birçok ekleminde belirgin ağrı, şişlik olan hastalarda kısa süreli kortizon tedavisi uygulanabilir. Kolşisin ve antienflamatuvar ilaçlar gut atağını önleyici etki de gösterirler. Özellikle kolşisin, kan ürik asit düzeyi normal olan kişilerde koruyucu tedavi olarak kullanılabilir. Son yıllarda hem kan ürik asit düzeyini düşüren hem de gut atakları sırasında kullanılabilen bazı yeni ilaçlar geliştirilmiştir. Standart tedavi yöntemleriyle hastalığı kontrol alınamayan veya ilaç yan etkisi gözlenen kişilerde bu ilaçlar kullanılabilmektedir. 

Gut hastalarına nadiren cerrahi tedavi de gerekebilir. Eklemlerde belirgin şekil bozukluğu ve ağrı yapan; iç organlarda oluşup organ fonksiyon bozukluğu yapan tofüsler cerrahi olarak çıkartılabilir. Gut hastalığı olmadan sadece kan ürik asit düzeyi yüksekliği olan kişilerde ek başka bir problem bulunmadığı takdirde ilaç tedavisine çoğu zaman gerek yoktur.

Özel İçerik

Ürik asit, pürinlerin metabolizmasının son ürünüdür. İnsan vücudu pürinlerin son metabolik ürünü olarak ürik asit salgılar. Ürik asidin çoğu (yaklaşık yüzde 75) idrarla atılır, yaklaşık yüzde 25'i ise bağırsak bakterileri tarafından parçalanır.

Hiperürisemi, kandaki aşırı ürik asit miktarını belirtmek için kullanılan tıbbi terimdir. Ürik asit, birçok gıdada bulunan bir madde olan pürinlerin parçalanması sırasında üretilen bir atıktır. Ürik asit genellikle kanda bulunur, böbreklerden geçer ve idrarla atılır.

Yüksek düzeyde ürik asit gut, böbrek taşı veya böbrek yetmezliği gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Yüksek ürik asit seviyeleri yüksek tansiyon, kalp hastalığı veya kronik böbrek hastalığını da tetikleyebilir. Bununla birlikte, yüksek ürik asit düzeylerinin bu durumların doğrudan bir nedeni mi yoksa sadece bir erken uyarı işareti mi olduğu bilinmemektedir.

Gut hastalığına neden oluyor

Kandaki yüksek ürik asit seviyelerinin neden olduğu gut; kızarıklık, eklemlerde şişme ve ağrı şeklinde ortaya çıkan iltihaplı bir artrit şeklidir. Bazı durumlarda hareket etmeyi engeller, vücudu sertleştirir ve çeşitli yerlerde şişmelere neden olur. Gut hastalığının en yaygın nedeni vücuttaki aşırı ürik asittir. Böbrekler ürik asidin atılımını sağlamadığında ve vücuttaki ürik asidin tamamı atılmadığında bunlar kristalleşir ve eklemlerin etrafına yerleşir. Bu, iltihaplı sürecin başlangıcına yol açar.

Gutun temel özelliği kandaki ürik asit konsantrasyonunun erkeklerde µmol/L'nin, kadınlarda ise ​​µmol/L'nin üzerine çıkmasıdır.

Artmış ürik asit alımı ve azalmış ürik asit atılımının birleşimi, bazı enzim eksikliklerinde ortaya çıkabilir. Bunun örnekleri, çocuklukta artan ürik asit seviyeleri ortaya çıktığında glikozfosfataz eksikliği ve ayrıca kalıtsal gutun yaygın bir nedeni olan fruktozfosfatoaldolaz eksikliğidir.

Alkol de gutu bu şekilde tetikler. Aşırı alkol tüketimi ürik asit üretiminin artmasına ve atılımının azalmasına neden olur, bu nedenle gut hastalarına alkolden uzak durmaları tavsiye edilmektedir.

Gut hastalığında beslenmeye dikkat edilmesi önemlidir. Alkol, şekerli yiyecekler, baklagiller, deniz ürünleri, kümes hayvanları ve et gibi pürinden zengin yiyeceklerin alımı sınırlandırılmalıdır. Ayrıca bezelye, ıspanak, kuşkonmaz ve karnabahar gibi sebzelerden de uzak durulmalıdır, çünkü bu gıdalar çok yüksek miktarda pürin içerir.

Eklemlere zarar veriyor

Gut kendini çeşitli şekillerde gösterebilir. Hastalığın ilk aşaması, genellikle rahatsızlık vermeden yüksek ürik asit seviyeleri ile kendini gösterir. Bu aşama genellikle tesadüfen, rutin laboratuvar testleri sırasında veya kronik hastalıkların tedavisinin bir parçası olarak tespit edilir.

Üriner artrit ise gutun belirtisidir. Bu, genellikle bir eklemde ani ve şiddetli ağrının meydana geldiği ve eklemin şişmesi ve kızarmanın eşlik ettiği bir iltihaplanmadır. Genellikle ayak başparmağı eklemini etkiler, ancak vücuttaki hemen hemen her eklem etkilenebilir.

Eklem iltihabı, ürik asit kristallerinin eklemde birikmesi nedeniyle oluşur ve uzun bir süre devam ederse eklem ve kemiklerin bozulmasına yol açar. Bir gut atağı stres, yaralanma, hastaneye yatış, alkol, aşırı gıda alımı ve açlık ile tetiklenebilir.

Eklem iltihabı sıklıkla tekrar eder. Tedavi edilmeyen iltihaplanma eklemlerin kıkırdağına zarar verebilir, kemiklerin tahrip olmasına ve kemiklerin bozulmasına neden olabilir.

Böbrek hastalıklarını tetikleyebilir

Böbrekte ürik asit kristalleri biriktiğinde, taşlar oluşabilir. Ürik asit seviyeleri yüksek olan hastalarda böbrek taşı oluşturma riski artar. Vakaların yaklaşık yüzde 40'ında, eklem iltihabından önce böbrek taşı görülür.

Kandaki ürik asit seviyesi ne kadar yüksek olursa, böbrek taşı geliştirme riski o kadar yüksek olur. Ürik asit nefropatisi, yüksek ürik asit seviyeleri ile şiddetli, uzun süreli böbrek hasarıdır. Hastalık nadirdir, artrit ataklarıyla ilişkilidir ve belirtiler şiddetli olmayabilir. Hastalık yüksek tansiyon, böbrek yetmezliği veya idrarda artan protein seviyeleri ile ortaya çıkabilir.

Ürik asit nefropatisi ani aşırı ürik asit üretimi ve buna bağlı böbrek yetmezliği nedeniyle aniden ortaya çıkar. Lösemi, lenfoma, kanser ve hatta epileptik nöbetlerin belirli evreleriyle ilişkilidir ve stresin eşlik ettiği yorucu fiziksel efordan sonra ortaya çıkabilir.

Ürik asit seviyelerini düşüren 5 meyve

Pürin bakımından zengin besinler, hiperürisemi ve gut riskini en çok artıran besinlerdir. Bu nedenle yüksek ürik asit durumunda deniz ürünleri, sosis gibi işlenmiş etler, kırmızı et veya alkollü içeceklerin alımını azaltmak veya sınırlamak önemlidir.

Kandaki ürik asit seviyelerini düşürmeyi amaçlayan bir tedavide, bu konuda uzman tarafından oluşturulan yönergelerin izlenmesi gerekir.

Bazı meyveleri düzenli olarak tüketmek, yüksek ürik asidin önlenmesine ve ayrıca bir hiperürisemi atağı durumunda seviyelerinin düşmesine yardımcı olabilir.

Turunçgiller

Bu meyveler özellikle C vitamini açısından zengindir, antioksidan kapasiteye ve idrar söktürücü özelliklere sahiptir. Bu grupta portakal, limon, greyfurt, greyfurt, mandalina veya misket limonu bulunur.

Elma

Antioksidan özelliklere sahiptir, kilo vermeye yardımcı olur ve önemli miktarda su içerir. Hiperürisemiye karşı şiddetle tavsiye edilir.

Kiraz

Bu küçük meyveler besin değerleri sayesinde gut geliştirme riskini azaltmaya yardımcı olur.

Yaban mersini

C vitamini ve kandaki ürik asidi azaltan antosiyaninler açısından zengin bir meyvedir. Ayrıca diyabet ve kolesterol kontrolü için tavsiye edilirler.

Yeşil çay

Düzenli olarak yeşil çay içerek kanda aşırı ürik asit birikmesini önleyebilir, böylece gut gelişme riskini azaltabilirsiniz. Günde 2 ila 3 kez yeşil çay tüketimi önerilmektedir.

Ürik asit düşüklüğü

Kanda ürik asit yüksekliğine hiperürisemi adı verilir ve şeker yüksekliği, kolesterol ve trigliserid yüksekliği gibi önemli bir metabolizma sorunudur. Proteinlerin içeriğinde yer alan ve vücudun temel yapı taşlarından biri olan pürinin kanda artışı ile paralel seyreden bir durumdur. Purin açısından zengin olan besinlerin sindirilmesi ile oluşan atık ürik asit olup fazlası eklem ve yumuşak dokularda kristaller halinde birikir. Bu kristallerin eklem ve dokularda birikmesi ile meydana gelen inflamatuvar hastalığa Gut Hastalığı adı verilir.

Ürik asit düşüklüğü neden olur?

Kanda ürik asit düşüklüğüne hipoürisemi adı verilir ve daha nadirdir. Ürik asit düşüklüğü çoğunlukla bazı hastalıklara, pürinden fakir diyetlere ve ilaç kullanımına bağlı olarak gelişir. Kendi başına klinik bir problem yaratmaz, şikayete yol açmaz. Altta yatan sebebe bağlı şikayetler mevcut olabilir. Karaciğer ve böbrek hastalıkları, parkinson, diyabet, multiple skleroz, sağlıksız diyet, bazı kanserler ve genetik hastalıklar ürik asit düşüklüğüne yol açabilir. Tedavide altta yatan sebep düzeltilir. 

Ürik asit yüksekliği

Pürinin besinlerle aşırı alımı, pürin yıkımının sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilememesi ya da ürik asitin böbrekten atılamaması durumlarında kanda ürik asit yükselir. Ürik asit yüksekliği, genetik olabileceği gibi idrar söktürücü veya kanser ilaçlarının kullanımına bağlı ya da diyabet, obezite, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı, hipotiroidi, sedef hastalığı, gebelik zehirlenmesi, anemi gibi bazı kan hastalıkları, bazı kanser türleri, aşırı alkol tüketimi sonucu da gelişebilir. İnsülin direnci ile seyreden, obezite, hipertansiyon, yükselmiş kan şekeri ve kan yağlarının oluşturduğu metabolik sendromun da bir bulgusudur. Metabolik sendrom diyabet, kalp ve damar hastalıkları riskinde artışa yol açar. Sağlıksız diyetler ve yetersiz beslenme de ürik asit yüksekliği yapabilir. 

Gut Hastalığı belirtileri

Yüksek ürik asit başlangıçta belirti vermese de zamanla eklemlerde ve böbrekte kristaller halinde birikerek Gut Hastalığı, böbrek taşı, akut ve kronik böbrek hastalığına yol açabilir. Ürik asit yüksekliğinde sık karşılaşılan Gut Hastalığı kronik enflamatuvar bir hastalık olup eklemlerde şiddetli ağrı, kızarıklık, ısı artışı ve şişlik gibi belirtilerle ortaya çıkar ve sıklıkla ayak başparmağının eklemini tutar. Diz, dirsek ve el bileği gibi diğer eklemler de etkilenebilir. İyi tedavi edilmezse bu ataklar tekrarlayıcı ve ilerleyici seyreder.

Hiperürisemi belirgin şikayetlere yol açmadan yıllarca sürebilir. Öte yandan ürik asit kristallerinin eklemlerde birikimi sonrası Gut atağı tablosu şiddetli eklem ağrıları ile ortaya çıkar. Bu ataklar ilaç ile kontrol altına alındıktan sonra, tekrarlamaması için ürik asit düşürücü ve antinflamatuvar tedavi ile uzun süreli koruyucu tedavi uygulanır. Tekrarlayan Gut atakları hem eklemlerde kalıcı hasara yol açar hem de kalp gibi iç organlarda birikerek ilerleyici hasar oluşturur.

Ürik asit yüksekliği kalp için de tehlikeli

Ürik asit yüksekliği bireylerde kalp ve damar hastalıkları için bir risk oluşturmakta olup yine obezite, diyabet, hipertansiyon hastalıkları için de bir uyarıcı bulgudur. Ürik asidin fazlası damarlarlarda birikerek damar sertliğine, kalp kapaklarınızda birikerek kalp kapak problemlerine de yol açabilir.

Ürik asit yüksekliği tedavisi

Ürik asit yüksekliğinin temel tedavisi diğer metabolizma hastalıklarında olduğu gibi diyet ve egzersiz ile kilo vermek olarak tanımlanır. Bol su tüketimi, pürinden fakir besinler, lifli gıdalar, düşük yağ oranına sahip süt ve yoğurt tüketmek, et ürünlerinin diyetten çıkarılması ve mayalı içeceklerden uzak durulması yüksek ürik asitin kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Bu tedbirlerle sonuç alınamayan vakalarda ürik asit oluşumunu engelleyen veya böbrekten atılımını artıran ilaçların uzun süreli kullanımı tedaviyi oluşturur. Gut Hastalığı gelişmiş ise tedavi iki basamakta gerçekleştirilir. Akut atak sırasında atağın iyileştirilmesi için erken antienflamatuvar tedaviye başlanması önemlidir. Takiben atakların tekrarlamasını engellemek amacı ile uzun süreli ürik asit düşürücü ve antienflamatuvar tedavi ile koruyucu tedavi yapılır.

Ürik asit yüksekliği olanlar nasıl beslenmeli?

Ürik asit yüksekliği olanlar pürinden zengin gıdalar olan sakatat (ciğer, yürek, dalak, böbrek, işkembe vb), küçük balıklar (hamsi, sardalya, alabalık vb), sucuk, salam, sosis, midye, karides, havyar, istiridye, et suları, nohut, mercimek, fasulye gibi baklagiller ve mayalı gıdalardan uzak durulmalıdır. Büyük balık, kırmızı et, kümes hayvanları da yukarıda sayılanlar kadar yüksek olmasa da ürik asitten zengindirler ve sınırlı tüketilmelidirler. Fazla alkolden uzak durulmalıdır.

Pürinden fakir gıdalar ise ürik asiti yüksek olan bireyler tarafından tercih edilmelidir. Bunlar patates, sebzeler (ıspanak, kuşkonmaz, karnabahar, mantar, yulaf ezmesi dışındakiler), tahıl, süt, yoğurt, makarna, kuruyemiş, çay, pirinç, peynir, mısır, mısır ekmeği, yumurta, meyve suları ve meyvelerdir.