Linyit En Çok Nerede Çıkarılır

Kınık Linyit Madeni 2014 yılında Elmadere mahallesi yakınlarında 82015 ve 201100458 nolu işletme ruhsatı ile faaliyette olan bir yeraltı işletmesidir. 

Maden sahası, İzmir ilinin Kınık ilçesinin idari sınırında bulunmaktadır. Saha, Ege bölgesinde, İzmir ilinin yaklaşık 150 kilometre kuzeyinde ve Kınık'ın güneydoğusunda yaklaşık 9 kilometre uzaklıktadır. Bir ana galeri ve 2 kuyudan oluşan işletme Türkiye’nin en derin yer altı linyit madeni olma özelliğine sahiptir. Yatırım altyapısı 8,5 milyon ton / yıl kapasiteye uygun olacak şekilde dizayn edilmiştir.

Seçilen üretim yöntemi göçertmeli tam mekanize uzun ayak metodu’dur(LTCC).  Bu metod, Polyak Eynez üretim operasyonlarında 25 metreyi bulabilen kalın kömür damarlarının tek seferde yüksek verimle kazanılmasını sağlamaktadır. Göçertmeli tam mekanize uzun ayak sistemi, göçük bölgesinde kalan kömüre ulaşımı ve göçük kömürünün %80’ e varan bir verimle üretimini sağlayarak rezervin mümkün olabilen en yüksek tasarrufla kazanımını sağlamaktadır.

Üretilen kömür, lavvar (kömür hazırlama ve zenginleştirme tesisi) tesisine nakledilir. Tüvenan kömürün yıkama ve safsızlıklardan arındırılması için lavvar tesisine nakliyesi yeraltından ana bantlar vasıtasıyla yapılmaktadır. Prensipte lavvar tesisi sürecinde gerçekleşen proses ile kömür içerisinde bulunan safsızlıklar, arakesme ve yantaşlar ayrılır.     

Bölgesel Jeoloji & Rezerv : Miyosen yaştaki Soma kömür havzası, yaklaşık 150 km genişliğindeki bir alanı kaplayan batı Türkiye'nin graben kompleksinde (WAGC) bulunan küçük bir intramontan (dağlık bölge) havzası kalıntısı içinde oluşmuştur. Miyosen yaşlı Soma kömür havzasının boyutsal olarak deforme olmuş çökeltileri, İzmir-Ankara Zonu'nun erken Cenozoik ve eski klastik / karbonat kayalarının üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. Batı Anadolu'nun Kuzey Ege kıyı şeridinin yakınında bulunan Soma kömür havzasında, ardışık üç linyit (Alt, Orta ve Üst) damarından oluşan Miyosen alüvyal / akı-lakustrin yatakları açığa çıkmaktadır. Kömür ardışıklıkları ve örtü tabakası toplam kalınlığı yaklaşık 900 m'dir ve kömür Mesozoyik karbonat / silisiklastik bazik kayaların üzerinde uyumsuz olarak bulunmaktadır. Alt kömür damarı (KM2) alüvyal bir düzlemde ortalama 20 m kalınlığında linyitik türde oluşumunu gerçekleştirmiştir.

 JORC rezerv koduna göre, maden sahasının toplam kaynağının ve potansiyelinin maden ömrü için yaklaşık 225 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Üretilen kömür yeraltından ortalama 3000 kCal / kg kalofirik değeride tüvenan olarak çıkarılmakta ve lavvar (kömür yıkama) işlemi sonrasında evsel ısıtma ve endüstriyel kullanım için uygun hale gelmektedir. Kınık linyit sahasında bulunan KM2 kömürü kalorifik değeri 6.000 kcal'a kadar çıkabilmektedir. Dolayısıyla sahadaki kömür tanımlaması literatüre göre linyit olarak değil, alt-bitümlü kömür olarak değerlendirilebilir. İdeal alt bitümlü kömürün özgül ağırlığı 1,35 t / m3'tür. Sahada üretimi yapılacak olan kömür yoğunluğunun ortalaması 1.63 t / m³ olarak belirlenmiştir. Ayrıca <% 1 kükürt içeriği ile ithal kömür yerine kullanılabilecek potansiyele sahip olan kömürün çeşitli boyut ve ambalajlarda satışı yapılmaktadır.

Ağırlık olarak %50, hacim olarak da %70’ten fazla kömürleşmiş bitki kalıntılarından oluşur. Kömür; başlıca karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementlerin bileşiminden oluşmuş olup diğer kaya tabakalarının arasında damar halinde, uzunca bir süre (milyonlarca yıl) ısı, basınç ve mikrobiyolojik etkilerin sonucunda meydana gelmiştir.

Kömürleşme; bitkilerin alterasyonu sürecidir. Turba, linyit, alt bitümlü kömür, bitümlü kömür (taşkömürü), antrasit ve grafit birbirlerine dönüşerek oluşur.

Kömür; elektrik üretiminde, ısınmada, demir-çelik ve çimento sanayi ile sanayinin diğer alanlarında kullanılmaktadır.

Kömür, 2021 yılında, dünya birincil enerji tüketiminde %26,9’luk payla petrolden sonra ikinci sırada yer almıştır. Dünya elektrik üretiminde ise %35,9’luk payla ilk sırada yer almıştır.

BP 2022 verilerine göre, 2020 yılı sonu itibarıyla dünya üzerinde toplam görünür antrasit ve bitümlü kömürler ile alt bitümlü kömürler ve linyit rezervleri 1,07 trilyon ton olup bu rezerv toplamının 753,6 milyar tonu (%70) antrasit ve bitümlü kömür (taşkömürü), 320,5 milyar tonu (%30) ise alt bitümlü kömürler ve linyittir.

Şekil 1. Dünya Kömür Rezervlerinin Kömür Kategorilerine Göre Dağılımı

Dünya antrasit ve bitümlü kömür rezervlerinin en büyük kısmı %29,1’lik payla (218,94 milyar ton) ABD’de yer almaktadır. ABD’yi; %17,9 payla Çin (135,07 milyar ton), %14,1’le Hindistan (105,98 milyar ton), %9,8’le Avustralya (73,72 milyar ton), %9,5’le Rusya (71,72 milyar ton) izlemektedir. Dünya alt bitümlü kömür ve linyit rezervlerinin ise en büyük kısmı %28,2’lik payla (90,45 milyar ton) Rusya Federasyonu’nda bulunmaktadır. Rusya’yı; %23,9’la Avustralya (76,51 milyar ton), %11,2’yle Almanya (35,90 milyar ton), %9,4’le ABD (30,00 milyar ton), %3,7’yle Endonezya (11,73 milyar ton) ve %3,4’le (10,98 milyar ton) Türkiye izlemektedir.

Şekil 2. Dünya Kömür Rezervlerinde Ülkelerin Payları

Ülkemizin 19,32 milyar ton linyit ve asfaltit (%92,7) ile 1,52 milyar ton taş kömürüyle (%7,3) birlikte toplam kömür kaynağı yaklaşık 20,84 milyar ton’dur. Taş kömürlerimizin alt ısıl değeri 6.200 - 7.250 kcal/kg arasında değişmektedir. Linyit kaynağımızın ısıl değerleri 1.000 kcal/kg ile 4.200 kcal/kg arasında değişkenlik göstermekle birlikte yaklaşık %79’unun alt ısıl değeri 2.500 kcal/kg’nin altındadır.

Şekil 3. Ülkemiz Kömür Kaynaklarının Dağılımı

BP 2022 verilerine göre, dünyada 2021 yılında toplam 8,17 milyar ton kömür üretimi gerçekleştirilmiş olup Çin, 4,1 milyar ton (%50,5) üretimle ilk sırada yer almıştır. 

Şekil 4. 2021 Yılı Dünya Kömür Üretiminde Başlıca Ülkeler

Şekil 5. Yıllar İtibarıyla Dünya Kömür Üretimleri

Enerdata 2022 verilerine göre, dünyada 2021 yılında toplam 7,86 milyar ton kömür tüketimi gerçekleşmiş olup Çin, 4,1 milyar ton (%52) tüketimle ilk sırada yer almıştır. 

Şekil 6. 2021 Yılı Dünya Kömür Tüketiminde Başlıca Ülkeler

Şekil 7. 1990-2021 Arası Dünya Kömür Tüketimleri

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’de toplam tüvenan kömür üretimi; 102,09 milyon ton linyit, 1,49 milyon ton asfaltit, 1,79 milyon ton taş kömürü olmak üzere toplam 105,37 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 

Şekil 8. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Linyit Üretimleri

Şekil 9. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Asfaltit Üretimleri

Şekil 10. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Taş Kömürü Üretimleri

Ülkemizde 2022 yılında 119,8 milyon ton kömür (35,1 milyon ton taş kömürü+79,1 milyon ton linyit ve asfaltit + 5,6 milyon ton taş kömürü koku) tüketilmiştir. Taş kömürü ile linyit ve asfaltit tüketimlerinde en büyük pay, sırasıyla %60,2 ve %83,5’lik oranlarla termik santrallerin olmuştur.

Şekil 11. Ülkemiz Kömür Tüketiminin Sektörlere Göre Tüketim Dağılımı, 2022

Ülkemizin 2018-2022 yılları arası ortalama kömür (taş kömürü, taş kömürü koku, linyit ve asfaltit) tüketimi yaklaşık 118 milyon ton olmuştur.

Şekil 12. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Kömür Tüketim Miktarları

Ülkemizde 2022 yılında, yerli kömüre dayalı (linyit+asfaltit+taş kömürü) santrallerden 49.556,15 GWs, ithal kömüre dayalı santrallerden ise 63.259,66 GWs olmak üzere kömüre dayalı santrallerden toplam 112.815,81 GWs elektrik üretilmiştir. 2022 yılında kömüre dayalı santrallerden üretilen elektriğin toplam elektrik üretimi içindeki payı %36,18 olurken, yerli kömürün (linyit+ taş kömürü+asfaltit) payı ise %15,89 olmuştur.

Şekil 13. Elektrik Üretimi İçinde Kaynakların Payı, 2022

2022 aralık itibarıyla ülkemizde; 1 adet asfaltit, 46 adet linyit, 4 adet taş kömürü ve 16 adet ithal kömürle çalışan olmak üzere toplam 67 adet kömürle çalışan elektrik üretim santrali bulunmaktadır.

2022 aralık itibarıyla, ülkemizin kömüre dayalı santral kurulu gücü toplam kurulu gücün %21’ine karşılık gelmektedir. Yerli kömüre dayalı kurulu gücün toplam kurulu güce oranı ise %11 olmuştur.

Şekil 14. 2022 Aralık İtibarıyla Ülkemizin Kömüre Dayalı Santral Kurulu Gücü 

Güncelleme Tarihi: 20.06.2023