Hz Ömerin Adaleti Hakkında Kısa Bilgi

Adil bir yönetim ancak insanların günlük yaşamlarından ayrılmadan ve insanların arasındaki bağı koparmadan kurulabilir.

Hz. Ömer' e  “Adil” sıfatını kazandıran, adaleti gözeterek İslam'ı yeryüzüne hâkim kılmaya kendisini adamış olmasıdır.

Hz. Ömer (ra) halifelik yıllarında insanların, dertlerini uzakta olmaları sebebiyle kendisine ulaştıramadıklarından endişe ederdi. Bu yüzden sık sık Medine’den uzak bölgelere seyahat ederek orada yaşayan insanların durumunu yakından incelerdi.

Konuyla ilgili olarak örnekleri şöyle sıralayabiliriz;

HZ. ÖMER VE ÇOCUKLARA TAŞ KAYNATAN KADIN

Hz. Ömer (ra) halifelik yıllarında yine böyle bir niyet üzerine Eslem ile birlikte Medine’nin dışında kalan Harra taraflarına yolculuğa çıkar. Seyahatleri esnasında ışık yanan bir yer görür.

Hz. Ömer (ra), Eslem'e dönerek:

- "Şurada, gecenin ve soğuğun çaresizliğine uğramış biri var. Haydi, onların yanına gidelim." dedi.

Ev halkının yanına vardıklarında bir kadının iki çocuğuyla birlikte üzerinde tencere bulunan bir ateşin etrafında otururken görür.

Hz. Ömer (ra) onlara:

- “Işıklı aileye selâm olsun.” dedi.

Kadın Hz. Ömer’in(ra) selamını aldıktan sonra, Hz. Ömer (ra) yanlarına yaklaşmak için izin alır. Ardından kadına, yanındaki çocukların neden ağladıklarını sorar.

Kadın, karınlarının aç olduğunu söyleyince, Hz. Ömer (ra) merakla tencerede ne pişirdiğini sorar.

Kadın; tencerede su bulunduğunu, çocukları “yemek pişiyor “diye avuttuğunu söyler. Ardından şunları ekler: “Allah bunu Ömer'den elbette soracaktır.”

Hz. Ömer (ra), kadına dönerek: “Ömer bu durumu nereden bilsin ki?” der.

Kadın cevap verir: Madem bilemeyecekti ve unutacaktı, neden halife oldu?”

Hz. Ömer (ra) bu cevap karşısında irkilerek Eslem ile birlikte doğruca erzak deposuna gider. Doldurdukları yiyecek çuvalını Eslem taşımak istese de Hz. Ömer (ra)   müsaade etmez.

 “Kıyamet gününde benim yüküme ortak olacak değilsin. Onun için bırak da yükümü kendim taşıyayım” diyen Hz. Ömer (ra) buna izin vermez.

Çuvalı omzuna alır ve kadının bulunduğu yere götürür. Orada bizzat yemeği Hz. Ömer(ra) hazırlayıp pişirir ve ev halkını doyurur.

Hz. Ömer (ra) oradan ayrılırken, kadın: “Siz bu işe Ömer'den daha layıksınız.” der.

Hz. Ömer  (ra) :“Ömer'e dua et. Bir gün onu ziyarete gidersen beni orada bulursun” der.

Bu Hz. Ömer’in insanlara yardım etmede ve mağduriyetlerini gidermede gösterdiği hassasiyetin örneklerinden sadece bir tanesidir.

Çünkü Hz Ömer (ra) “Fırat kıyısında bir deve helak olsa, Allah bunu Ömer'den sorar diye korkarım” buyururdu.

Bugün hangi yönetici bir fakire bırakın küfeyi bir file, bir poşetle yardım götürüyor. Göreniniz, duyanınız var mı?

HZ ÖMER VE GANİMET DAĞITIMI

Bir gün de Hz. Ömer’in hilafeti zamanında halka ganimet malı kumaş dağıtılmıştı. O kumaştan herkesin payına düşenle, ya bir pantolon veya bir ceket dikile biliyordu.
 

O günlerde Hz. Ömer (ra) camide hutbe okurken, haktan, hukuktan ve adaletten bahsediyordu.

Onu dinleyen cemaatten birisi ayağa kalkarak,“Kes konuşmayı ya Ömer. Ganimetten herkesin payına düşen kumaşla, ya bir ceket veya bir pantolon dikile biliyordu. Görüyorum ki üzerinde aynı kumaştan hem ceket, hem de pantolon var.

Görünüşe göre herkese verilen kumaşın iki katını kendin alarak, takım elbise diktirmişsin. Sen önce bunun cevabını ver, ondan sonra haktan, hukuktan ve adaletten konuşta dinleyelim”dedi.
 

Adamın çıkışı ile sözünü kesip minberde onun konuşmalarını dinleyen Hz. Ömer suskunluğuna devam ederken, cemaatin içinde bulunan oğlu Abdullah ayağa kalkarak, Allah şahittir ki babam düşünüldüğü gibi ganimet kumaşından kendisine iki pay alarak aynı kumaştan takım elbise dikinmiş değildir.

Ben kendi hissemi babama verdim de onun için babam hem ceket hem de pantolon diktirebildi aynı kumaştan” dedi.

Bunun üzerine adam,“Mesele anlaşılmıştır, şimdi konuşabilirsin ya emir-el müminin” dedi.

Ve Hz. Ömer’de tekrar konuşmaya başlayarak hutbesini tamamladı.

HZ. ÖMER VE NAMAZ KILAN ADAM
 

Yine bir gün de Hz. Ömer, mescitte namaz kılan bir adamı gördü. Adam namazı bitirince yanına gitti ve adama,“Sen ne biçim namaz kılıyorsun öyle be adam tavuğu yem topladığı gibi yatıp yatıp kalkıyorsun öyle, sen o namazı yeniden kıl” dedi. Adam namazı yeniden ve tadili erkân üzere dikkatlice kıldı.

Hz. Ömeradama sordu, “Söyle bakalım ilk kıldığın namaz mı daha iyiydi, sonra kıldığın namaz mı” dedi.
 

Adam hiç çekinmeden, “İlk kıldığım namaz daha iyiydi ya Ömer” dedi.

Hz Ömer, “Nasıl ilk kıldığın namaz daha iyi olur be adam” deyince,

Adam, “Ya Ömer ben ilk kıldığım namazı Allah rızası için kılmıştım. İkinci namazı ise seni düşünerek daha dikkatli kıldım, tabii ki Allah rızası için kıldığım namaz daha iyiydi” dedi.

Bunun üzerine Hz. Ömer, “Haklısın efendi, bana hakkını helal et” diyerek oradan ayrıldı.
 

HZ. ÖMER VE YAHUDİ

Hz. Ömer’in hilafeti döneminde, Peygamber Efendimizin dostlarından Saad b. Ebi Vakkas Şam Valisiydi. Vali Şam'da bir camiyi genişletirken, Şam Yahudilerinden birinin arsasına, vermek istemediği halde parasını göndererek el koymuştu. Yahudi durumunu bir Müslüman komşusuna anlattı.

Komşusu Yahudiye, “Sen Medine'ye git, orada Halife Hz. Ömer’e derdini anlat” dedi.
 

Yahudi bin bir zorluklarla Medine’ye gitti. Hz Ömer’i sordu.

”Şu ağacın altında gölgelenen zat Hz. Ömer’dir” dediler.

Yahudi derdini anlatınca Hz. Ömer oradan aldığı bir yassı kemik üzerine, “Ben Nuşi Revan’dan az adil değilim” diye yazdı, Yahudi’ye bunu valiye vermesini söyledi.
 

Yahudi Şama geldi. Fakat Hz. Ömer’in sade ve mütevazı haline ve Şam Valisinin ihtişamlı yaşantısına bakarak, bu iş olmaz diyordu içinden. Nihayet Yahudi, Vali Saad b. Ebi Vakkas’a, altında Hz. Ömer’in imzası bulunan ve kemik üzerine yazılmış yazıyı verdi.

Yazıyı okuyunca Vali başını yere eğip biraz düşündü, rengi benzi sapsarı olan ve eli ayağı titreyen Vali Yahudi’ye,“Git arsan senindir”dedi.
 

Yahudi, Valiye bu yazıdan neden bu kadar etkilendiğini sorunca Vali, “Biz Hz. Ömer’le deve ile İran’a ticarete gitmiştik. Eşkıyalar develerimizi elimizden aldılar. Bir hana gittik yatmaya ve derdimizi de hancıya anlattık. Hancı bize Kral Nuşi Revan’a gidip meselemizi O’na anlatmamızı söyledi.
 

Nuşi Revan’ın huzuruna çıktık, tercüman aracılığı ile derdimizi anlattık, bize birer kese altı vererek “haydi gidin” dedi. Biz yine hana geldik, hacı “ne oldu” deyince durumu ona anlattık. Hancı bizi yanına aldı ve beraber Kral Nuşi Revan’ın huzuruna çıktık.

Biz derdimizi krala tekrar anlattık, hancı da tercümanlığımızı yaptı ve develerimizi alanların şeklini, şemailini elbiselerinin rengine ve biçimine varana kadar anlattı. Nuşi Revan bize bu defa ikişer kese altın verdi ve “Akşama kadar develer size teslim edilir, sizde yarın burayı terk edin, ancak şehir dışına ayrı ayrı kapılardan çıkın aynı kapıdan çıkmayın” dedi.
 

Aynı günün akşamında develerimiz, bize teslim edildi. Ertesi gün benim şehri terk ederken çıktığım kapının önünde idam edilmiş iki adam ipte sallanıyordu. Bunlardan birisi Nuşi Revan’ın büyük oğluna, öbürü de Kralın baş vezirine aitti, çünkü develerimizi onlar gasp etmişlerdi.

z. Ömer’in çıktığı kapıda ise, idam edilmiş bir ceset ipte sallanıyordu. Bu cesette bize ilk tercümanlığı yapan ve gaspçıları korumak için anlattıklarımızı eksik ve yanlış tercüme ederek Nuşi Revan’ı yanıltan tercümana aitti.
 

Şimdi konuyu anladın mı? Halife Hz. Ömer bana bu yazısı ile “Adil ol, ben de senin gözünün yaşına bakmam, Nuşi Revan’ın suçlu olan oğlunu, vezirini ve tercümanını idam ettirdiği gibi, ben de seni idam ederim. Demek istiyor” dedi.

HZ. ÖMER VE OĞLU ABDULLAH

Hz. Ömer ‘in Oğlu Abdullah babasının yanına geliyor, “Babacığım üç bayramdır üzerime yeni elbise alamıyorum” diyor.

Çünkü O dönemlerde verilen maaş elbise almaya yetmiyor. Aldığı maaş ile elbisenin üstünü alıyor, altını alamıyor, Ya da altını alıyor, üstünü alamıyor.

Bayramdan bir hafta, on gün sonra ise maaş günü.

Ama bu maaş onun işine yaramayacak. Çünkü yeni bayramlık elbise alamayacak.

O zaman da, Bayramda yeni elbise giymek, kadim bir adet. Haliyle, yeni elbiseyle bayrama girmesi gayet doğal olarak karşılanıyor.

Bu âdetin, Peygamberlik âdeti olduğu da söylenir.

Haliyle, Abdullah, Babası Hz. Ömer’e, “Babacığım üç bayramdır giyemiyorum, bari bu bayram yeni elbise giymiş olurum” diyor.

Hz. Ömer (ra) oğlu Abdullah’a dönerek,

“İyi de oğlum bu nasıl olacak?’ diyor.

Oğlu Abdullah babasına,

“Bana bir mektup yaz Babacığım, Beytülmal’den önceden para çekeyim. (Avans olarak) yani 15 sonra alacağım maaşımı, 15 gün önce alayım” diyor.

Hz. Ömer oğluna,

“E tamam git söyle görevliye versin” diyor.

Oğul Abdullah ise,

“Baba inanmaz ki şimdi, elimde bir vesika olmalı” diyor.

(Hz. Ömer’in oğlu maliye memurundan avans para isteyecek ve memura babasının emri olduğunu söyleyecek olmasına rağmen,

“Bana inanmaz ki” diyor..!

Neyse biz hikâyeye dönelim.

Oğul Abdullah babası Hz. Ömer’e

“Sen bana evrak yaz, bir şey yaz ki götüreyim adamın (Maliye memuru) da bana maaşımı (avans olarak) versin” diyor.

Hz. Ömer,

 “Tamam” diyor.,

“Oğlum Abdullah’a 15 gün alacağı maaşının bir kısmının veya tümünün verilmesine” diyerek bir yazı yazıp veriyor.

Hz. Ömer mektuba mührü basıyor ve oğluna vererek,

“Git bunu adamıma ver” diyor.

Oğul Abdullah,

Heyecan ve büyük sevinçle,

Hazineden sorumlu, şimdiki maliyeciye mektubu uzatıyor.

“Ben maaşımı önceden alacağım. Bayrama hazırlık yapacağım. Bu da babamın maaşımın önceden verilmesine dair imzaladığı evrak”  diyerek veriyor.

Memur,

Abdullah’a dönerek,

“Belgede eksiklik var” diyor.

Abdullah, “Hayır, ne eksiği?” diyor.

Ve ekliyor, “Babamın imzası ve mührü var. Daha ne istiyorsun?” diyor.

Memur ise sakin bir şekilde,

“Hayır, hayır burada ifade eksikliği var” diyor.

Ve ekliyor,”Sen bu mektubu al Halife Hz. Ömer’e götür, ( ifade eksikliği var ) de ve mektubu yeniden yazmasını söyle” diyor.

Oğul biraz şaşkın, Biraz da düşünceli olarak,

“Başka ne yazacakmış ki?” diyor.

Memur,”Baban,( bu adam 15 gün daha yaşayacak) desin, altına da imza atsın, mührü bassın  ben senin paranı hemen vereyim” diyor.

Oğul Abdullah kâğıdı memurun elinden alıyor

Ardından ağlıyor “Vallahi doğru söyledin” diyor.

“Babamın ne adamları var, Allah’a Hamd-u senalar olsun. Devletimiz sizin sayenizde asla ve kata zevale uğramaz. Asla bizim sırtımız yere gelmez senin gibi adamlar olduğu müddetçe” diyor.

Geliyor Hz. Ömer’e,

Abdullah, “Alamadım Baba, evrak eksikmiş ama önemli değil” diyor.

Hz. Ömer, “Neden önemli değil, sözümüz yere mi düştü? Ne münasebet..!” diyor.

Abdullah,

“Babacım sözün yere düşmedi. Ama öyle güzel muamele gördüm ki, para, pul, kıyafet, gözümden düştü. Öyle ders aldım ki, elbise nedir, para nedir? Öyle bir şey yaşadım ki, çok önemli ders aldım. Bu bana yeter’” diyor.

Hz. Ömer,’Ne oldu yahu, anlat hele’ diyerek ısrarcı oluyor.

Abdullah, başından geçenleri tek tek anlatıyor.

Hz. Ömer elindeki kamçıyı kaldırarak,

‘Hele bir verseydi?’ diyerek devamında,

“Verseydi de, o zaman Ömer’i görseydi. Ben de biliyorum vermeyeceğini” diyor.

HZ. ÖMER İSRAFA KARŞI İDİ

 Amr b. As, Hz. Ömer'e; “Biz sana büyük caminin yanında bir ev yaptırmak için arsa temin ettik.” diye mektup yazmış.

Hz. Ömer de Amr b.Âs'a: “Hicaz'da oturan bir kimsenin Mısır'da evi olamaz. Orayı Müslümanlara pazar yeri yap.” diye cevap vermiştir.

Yani Hz. Ömer demektedir ki israf etmeyin, kaynaklarınızı insanların faydasına olan işlere harcayın demiştir.

Yönetenlerimiz bu zihniyeti benimserse Türkiye ayağa kalkacaktır, her alanda atılım yapacaktır 

Hz. Ömer (r.a.), bir savaş sonrası ganimetleri taksim etmişti. Herkese bir parça kumaş düşmüştü. Fakat bu kumaş tek başına bir işe yaramıyordu. Oğlu Abdullah, babasına:

“Bu kumaş tek başına ne benim, ne de senin işine yaramıyor. Ben hakkımı sa­na vereyim de kendine güzel bir elbise yaptır.” demişti.

Hz. Ömerde oğlunun hediyesini kabul ederek bir elbise yaptırmıştı.

Birkaç gün sonra, üzerinde bu elbise olduğu halde bir konuşma yapmak için minbere çıkmıştı.

“Ey müminler! Beni dinleyin ve bana uyun.” der. Arka saflarda biri itiraz eder:

“Ey müminlerin amiri! Seni dinlemiyorum ve sana itaat da etmiyorum! Çün­kü sen, Allah ve Resul’ünün yolundan gitmiyorsun!” dedi.

  Halife, “Neden?” diye sordu.

O zat sebebini şöyle izah etti: 

“Ganimet taksiminde, bizlerden hiçbirine elbise diktirecek kadar bir kumaş düşmediği halde, görüyorum ki, sen o kumaştan fazla almış, bir elbise yaptır­mışsın!”

Hz. Ömer, cemaat arasında bulunan oğlu Abdullah’a (r.a.) işaret etti. Hz. Abdullah da kalkıp durumu izah etti. Payına düşen kumaşı babasına verdiğini söyledi.

 Gözler ikazda bulunan zata yönelmişti. O zat ayağa kalktı ve:

  “Şimdi konuş, ey müminlerin emiri! Şimdi dinliyor ve sana itaat ediyorum.” Demiş

Şimdilerde bit yöneticiye bu tür bir soruyu sorabilecek cesarette bir vatandaş var ımıdır? Çok zor

HZ. ÖMER ADALETİNİN VE DEVLETİNİN MUMU İLE ŞAHŞİ MUMUNUN HİKÂYESİ

Hz. Ömer (r.a.) halife iken, devlet dairesinde devletin mumunu, özel görüşmesinde kendi parasıyla aldığı mumu yakarak hizmetlerini görüyorlardı.

Hz. Ömer halife iken, bir gece makamına ashaptan (Hz. Muhammed’e inanan, O’nu gören ve Müslüman olarak ölen kimseler) biri gelir ve selam verip oturur.

Fakat selamı alınmaz. Hz. Ömer önündeki işle meşguldür ve konuk merak içinde bekler.

İşini bitiren Hz. Ömer, önünde yanan mumu söndürdükten sonra ikinci mumu yakar ve konuğunun gözlerinin içine bakarak “Aleyküm selam” der.

Konuğu sorar:

- Ya Ömer, niçin hemen selamımı almadın ve bir mumu söndürüp diğer mumu yaktıktan sonra konuşmaya başladın?

Hz Ömer cevap verir;

- Evvelki mum devletin hazinesinden alınmıştı. O yanarken özel işlerimle meşgul olsaydım Allah indinde mesul olurdum. Seninle devlet işi konuşmayacağımız için, kendi cebimden almış olduğum mumu yaktım, ondan sonra senine konuşmaya başladım.

Sahabenin gözleri yaşarır, ellerini kaldırarak şöyle dua eder;

- Ya Rabbi! Hz Ömer’i bizim başımızdan eksik etme.

Şimdi ülkemiz içeriden ve dışarıdan bu kadar kuşatma altına alınıyorken, 84 milyonun parasını bir kurum müdürünün maaşını 60 bin TL’ye çıkarıp, altına da bin TL’lik araba verenler bu dünyada ve ahrette hesabını nasıl vereceklerdir?.

Dünden bugüne kimler ballı-kaymaklı maaşları nasıl götürüyorlar?

Nisa Suresi Ayet:

 “Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda haksızlıkla yemeyin; ancak karşılıklı rızanıza dayana ticaret böyle değildir ve kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah size karşı çok merhametlidir.”

Nisa Suresi  Ayet:

“Kim haddi aşarak ve haksızlık saparak bunu yaparsa onu ateşe koyacağız ve bu Allah’a çok kolaydır.”

Bu ayetlerde kastedilen “milli servet” yani devletin malı anlatılmak istenmiştir.

İşi, gücü olmayan, Asgari Ücret seviyesinde bile maaş alamayan  lirayla geçinmeye çalışan emeklilerin yaşamlarını sürdürmeye çalıştığı bir ülkede haksız yere bin lira maaş almanın, asgari ücretin ve hatta katını huzur hakkı olarak almanın, ve hatta 4 yerden  ballı maaş almanın, lüks makam araçlarına binmenin kıstası nedir ve nasıl açıklanabilir? Bu durum, sosyal sınıflar arası eşitsizliğe yol açan bir gidişat değil midir?

Bu haksız uygulamaların Yüce Dinimiz İslam’daki yeri ve açıklaması nedir?

Ülke yönetmeye talip olanların, insanlar arasından iyi yetişmiş, bilgili, dini bilgilere vakıf, ahlaken üstün meziyetler kazanmış, faziletlerle donanmış, ufku açık, haram ve helalleri ayırt edebilecek karakter sahibi kişilerden tercih edilmesi gerekmez mi? Bu vasıflara (ehliyet ve lisans) sahip insanların sayısı ülkemizde oldukça fazladır.

Türkiye bu özelliklere sahip insanlar tarafından yönetildiğinde vatandaşlarında refah ve huzur seviyesi de en üst düzeye çıkmaz mı? Türkiye dünyanın en süper devleti olmaz mı?

Bu saydığım vasıflar aslında her Müslüman’ın taşıması gereken İmani hasletlerdir. Fakat bu hasletler yani sünnete uygun vasıflarla donanmış olmak, sadece o kişinin şahsi kazancıdır.

Eğer çevresinde sahip olduğu güzellikleri yansıtarak yaşıyor ve başkalarına da örnek olarak, infak, fedakârlık, dini koruma, sünneti tebliğ gibi hasletleri de yaymaya çalışıyorsa, işte bu yol takvaya giden Salihlerin yoludur. Bu tespitler şahsıma ait olmayıp Kur’an ve sünnetin işaret buyurduğu, usul ve yöntemdir.

Bu tespitlerden sonra idareci ve yönetici konumunda bulunan şahıs ve zümrelerin, sorumlulukları ve hakkaniyet esaslarını eksiksiz bilmesi, yapması ve uygulaması hem dini bir emir hem de hukuki sorumluluk gereğidir.

Ayrıca insanları yönetmeye talip olanların, önce şahsında sonra da emri altındakilerle, iyi doğru, güzel olan şeylerin yapılmasından da birinci derecede sorumlu olduğunu bilmek mecburiyeti vardır. 

Bugün neredeyse her yerde; Çarşıda, pazarda, evde, işyerinde, bakkalda, fırında, kahvenin gündeminde “geçinememe” sorunu bulunuyor

Bir yöneticimiz, “Maalesef enflasyon, hayat pahalılığı ve üretim maliyetlerinin artışı vatandaşı etkiledi. Milletimiz zor günlerden geçiyor. Bizi de eleştiriyor” diyor.

Bazı yöneticilerimiz de vatandaşa “sabredin” diyor. Vatandaş zaten sabrediyor. Sabredeceksek yöneticiler ve yönetilenler ayrım gözetmeksizin hep birlikte sabretmeliyiz

Oysa Türk insanı varlıkta yokluk çekiyor. Bu cennet vatanın nimetleri herkese fazlasıyla yeter. Yeter ki Milli Servetin dağıtımı hak, hukuk ve adalet ilkelerine göre yapılsın

Peygamberimiz (s.a.v.)bir hadisinde,  “Hepiniz emirsiniz (yöneticisiniz), emriniz altındakilerden sorguya çekileceksiniz” buyurmuşlardır…

Yöneticilerin ve de yönetmeye talip olanların  hadisi kulaklarına küpe yapmaları gerekmez mi?..

HZ ÖMERİ AĞLATAN ÇOBAN

Hz. Ömer (r.a) bir gün yine yolları eline dolayıp çölde koyun otlatan bir çobanın yanına gitti… Baktı ki çoban yaşlarında bir çocuk. Ama yüzü zührenin sevinci gibi pırıl pırıl… Tepeden tırnağa iman ve heybet abidesi bir kul…

Hz. Ömer hemen o güzel yavruyu yanına çağırdı. Önünde ufak bir tas içinde bulamaç gibi bir yiyecek duruyordu:
 

-Yavrucuğum, dedi, gel beraber yiyelim!
 

Çölün insanı arı gibi sokan sıcağın altında ve bunaltıcı hararete rağmen çocuk nafile oruç tutuyordu.

Kuruyan dudakları usul usul kıpırdadı:
 

-Size afiyet olsun, ben oruçlu olduğumdan yemek yiyemeyeceğim!.

Büyükler Büyüğü sordu:

- A çocuğum! Bu sıcakta nasıl oruç tutuyorsun? Buna büyüklerin bile gücü yetmez!.
Kulluk şuuruna eren, gönlü hikmet nuru ile pırıldayan çocuk şu karşılığı verdi:

- Ahretim için bir azık olur düşüncesindeyim!
 

Hazret-i Halife gönlünden bir “Ah!” etti ve onu daha değişik bir tecrübeye tâbi tuttu ve dedi:

- Bana şu koyunlardan biraz süt verir misin? Çocuk tebessümle cevap verdi:
 

- İşte buna imkân yok… Hayır! Veremem…
 

- Ama niçin?

- Bunun için ki bu koyunların sahibi ben değilim bunları ücretle güdüyorum. Efendim bana sütü ne yaptığımı sorar…
 

- Koyunun sütü yoktu veya döküldü der, efendini kandırırsın!

- Çocuğun yüzünde birden celâl şimşeği belirdi ve hiddetle sesini yükseltti:
 

- Ben belki efendimi bu sözlerle aldatabilirim… Ya sonra? Her an her hâlimize vâkıf olan ve şu anda da konuşmalarımızı işiten Rabbimi nasıl kandırabilirim. O’na nasıl cevap verebilirim? Söyler misin? Çünkü ben O’nun kuluyum ve O’na döneceğim!..

- Hazret-i Ömer Radiyallahu anh’ın gözleri yaşlarla doluverdi… Tam istediği gibi birini bulmuştu.. Çölde koyun otlatan bir çoban böyle olursa artık şehirde nasıl olmaz..”demiş

Dünyada böyle çoban ve çobanlar kaldı mı?

Halife Hz. Ömer zamanında, bir ticaret kervanı gelip, gece Medine‘nin dışında konakladı. Yorgunluktan hemen uyudular. Bu sırada, herkes uyurken, Halife Hz. Ömer, şehri dolaşıyordu. Dolaşma esnasında bunları gördü.

Hz. Ömer, Abdurrahmân bin Avf‘ı da yanına alarak sabaha kadar nöbetleşe, bu kervanı beklediler. Sabah namazında mescide gittiler. Kervanda bulunan bir genç, o sırada uyanmıştı. Bunları takip edip, arkalarından gitti.

Soruşturup, kendilerine bekçilik eden şahsın Halife Hz. Ömer ile arkadaşı olduğunu öğrendi. Gelip, arkadaşlarına anlattı. İnanamadılar: "Sen yanlış görmüşsündür. Halifenin, gecenin bu vaktinde burada işi ne? O sarayında kuş tüyü yatağında yatıyordur."

- Sizin gibi önce ben de inanamadım.

- Sonra nasıl inandın?

- Sabah olup ortalık aydınlanınca, buradan ayrıldılar. Ben de merak edip arkalarından gittim. Camiye girdiler. Yolda karşılaştığım birisine; "Bu kim" diye sordum. "Halifemiz Ömer" diye cevap verdi.

Bu konuşmaları dikkatle dinleyen kafile halkı, derin bir sessizliğe büründü. Kimsenin konuşacak, bir şey söyleyecek hâli kalmamıştı. Uzun süren bir sessizlikten sonra, içlerinden biri sessizliği bozdu: "Daha ne duruyoruz? Bu hâl İslâmiyet‘in gerçek din olduğuna delil olarak yetmez mi?

Diğerleri de bu söze katıldılar. Roma ve İran ordularını perişan eden, adaleti ile meşhur yüce Halifenin, bu merhamet ve şefkatini görerek, İslâmiyet‘in hak din olduğunu anladılar ve seve seve hepsi Müslüman oldular.

Koskoca İslam aleminde böyle yöneticiler görmek mümkünmü?

“İNSAN BİRİKTİRMEK”

Hz Ömer (ra) bir gün dostları ile otururken; Allah’ın kabul edeceği tek bir dileğiniz olsa ne isterdiniz?” diye sormuştu.

Oradakilerden biri: “Ben şu oda dolusu gümüşüm olsun da onu Allah yolunda harcamak isterim.” dedi.

Bir başkası:“Bu oda dolusu mücevherim olsa da Allah yolunda harcasam, isterim”

Herkes dilediğini söyledikten sonra oradakiler: “Ya Ömer peki sen ne isterdin?” diye sordular:

Hz. Ömer (ra):“Ben de Ebu Ubeyde bin Cerrah, Muaz bin Cebel ve Huzeyfe bin Yeman gibi bir oda dolusu adam isterim ki onları Allah yolunda görevlendireyim.” Diyerek herkesi duygulandıran ve düşündüren dileğini dillendirdi…

Hz. Ömer’in (ra) bu mesajı aslında en temel ihtiyacımıza işaret ediyor: İnsan biriktirmek…

Bir insanın kendine yapabileceği en güzel yatırım, insan biriktirmektir…

Hayatımızda biriktirdiğimiz insanlarla cesaret buluruz, kendimizi güvende hissederiz… Yorgunluğumuzu atarız…

İnsan biriktirelim ki, derdimiz hafiflesin, davamız yürüsün, yükümüz paylaşılsın…

En büyük yatırım… En güzel güvence… En akıllı girişim: İnsan biriktirmek…

Bizi zor günde satmayacak, harcamayacak, her koşulda yanımızda duracak, gerektiğinde acı gerçeği yüzümüze karşı söylemekten çekinmeyecek yürekli insanlara ihtiyacımız var…

Evet, bize umut, ufuk, yurt olacak kendileri ile huzur bulacağımız, teselli olacağımız insan lazım…

Zamanın silemeyeceği, yılların eskitemeyeceği, olayların unutturamayacağı yoldaş, sırdaş, kardeş lazım…

Yalnızlığımızı onlarla atacağımız… Başımızı omzuna yaslayacağımız… Birlikte ağlayabileceğimiz, ıslanabileceğimiz, terleyebileceğimiz, içimizi açabileceğimiz hasbi yürekler edinelim…

İlaç gibi insanlara ihtiyacımız var…

Güzel hayatlar hayal edenler güzel insanlar biriktirsin…

Bazen bazı insanlar dosttan öte dostturlar…

Babadan öte babadırlar…

Anneden öte annedirler…

Ağabeyden öte ağabeydirler…

Engeller onlarla aşılır…

Her an size bir şey katarlar…

Onlar sayesinde gezmeden görürsünüz… Okumadan bilirsiniz… Hayatta size yeni pencereler açarlar…

İşte zenginlik budur… İnsan biriktirin, en zengin siz olursunuz…

Bazı insanlar iyi ki varlar… İyi ki hayatımızdalar…

Öyle insanlar biriktirelim ki “görüldüklerinde bize Allah’ı hatırlatan” olsun…

Öncelikli birikimimiz insan olsun…

Para, pul, altın, gümüş, çek, senet, tapu, menkul, gayrı menkul, diploma, sertifika, şilt, madalya, kariyer, koltuk, kapital, koleksiyon, anahtar biriktirdiklerimiz içinde kaybolduk… Biriktirdiklerimiz maalesef bizi bitirmeye başladı…

Artık bize kartvizit dostluklar değil kalbi insanlar lazım Hayatımıza hayat katacak güzel insanlar biriktirmeliyiz…

Herkes herkese iyi gelmez, seçici olmalıyız… Ancak önce şunu çözmeliyiz;

İhtiyacımızdan fazla dünyalık biriktiriyoruz, bıkmadan ve usanmadan… Peki, bize ne faydası var? Hatta bilgiyi bile stokluyoruz… Kitap istifliyoruz… Kime ne hayrı var?

Günümüz Müslümanlarının yaygın özelliği nedir biliyor muyuz?

• Biriktirme tutkusu,
• Tüketim arzusu…
• Bencillik ve bireysellik…

Kimse ‘Karun’ kadar biriktiremez… Peki, akıbeti ne oldu?

Kur’an,Karun’a imrenenlere dikkat çekiyor…

Zenginler sanıyorum artık “yeterince para kazandık, şimdi insan kazanma mecburiyetindeyiz” demeli…

• İslam’ın en büyük derdi insan…
• Varlığın göz bebeği insan…
• İnsandan vazgeçemeyiz…
• İnsansız yapamayız…

İlahi ölçekte bir insanı dirilten tüm insanlığı diriltmiş sayılmıyor mu?

İyi bir kul olarak anılmak istiyorsak, bu ancak biriktirdiğimiz insanlarla belli olacak bir durum… Son günümüzde mezara taşınırken, tabutumuza omuz verenlerin kalitesi aynı

Zaman da kulluk kalitemizin de göstergesi olacaktır.

Atalarımız ne demiş;

• Bülbül güle, karga pisliğe götürür
• Arkadaşını söyle kim olduğunu söyleyeyim.
• Kılavuzu karga olanın burnu bn kurtulmaz.

Para öyle veya böyle bir şekilde her zaman bulunur ama “iyi insan” günümüzde çok az bulunur. Onları arayıp bulmalıyız

İyi insan iyiye, güzele ve doğruya götürür.

GELELİM GÜNÜMÜZ TÜRKİYESİ’NE

Günümüz dünyasında Hz. Ömer adaletini uygulayanlara rastlamak pek de mümkün değil Uygulayanları tenzih ederim.

Günümüz yöneticileri genel olarak bir makama gelince, Ya da bir yetki ile donatılınca, kendilerini o makama getirenleri, hak, adalet ve eşitlik ilkelerini unutup; Nalıncı keseri gibi hep kendilerine, yakınlarına ve yandaşlarına yontarlar. Başkalarını düşünen yöneticiler oldukça azdır

Oysa dünya nimetleri herkese yeter. Yeter ki milli gelir (servet); Hak, adalet ve eşitlik ilkesine göre dağıtılsın. Yani Hz. Ömer adaleti uygulansın

Özellikle cennet ülkemizde.. YüceAllah bu ülkeye her şeyi fazlası ile vermiş. Ama bu nimetlerin hak, hukuk ve adalet ilkelerine göre dağıtımı çok önemli

Bir yerde bir eli yağda bir eli balda olanlar var iken;

• Konteynerlerden evine çöp, rızık toplayıp götürenler,
• Yine son kullanma tarihi geçmiş kutular içinde süt, meyve suyu ve ayranı çöp konteynerlerinden alıp çocuklarına içirenler,
• Ve yine son kullanma tarihi geçip konteynerlere atılan poşet tavuk ve koli koli yumurtayı alıp çocuklarına yedirenler,
• Pazar atıklarını toplayanlar,
• Çıkma (büzüşmüş ve bir tarafı çürük) meyve ve sebzeyi bile alamayanlar,
• Meydanlarda “açız açız” diye bağıranlar var bu ülkede(Bu manzaralara son aylarda ülke medyasında sık sık görmek mümkün)

Oysa kefenin cebi yok. Allah doğru ölümler nasip etsin, öldüğümüzde 5 metre kefenle gömüleceğiz. Haaa zenginin kefeni biraz kaliteli olabilir. Ama o da zamanla çürüyüp gidecek

İster zengin, ister fakir olsun kimse öbür tarafa hiçbir şey götüremeyecek

Çok partili dönemden bu tarafa günümüz Türkiye’sinde:

Genel olarak Ehliyet ve Liyakatin yerini adam kayırmacılık almaya başlamıştır. 2,3 üniversite bitirenler, birden fazla dil bilenler yıllarca iş beklerken siyasi yandaşlardan (bazı istisnalar hariç) bu insanlara sıra gelmemiştir.

Dünden bugüne ülkemizde özelliklede siyasi iktidarlar ve muhalefet belediyeleri zaman zaman işe alımlarda “Hak-Hukuk-Adalet” ,  ‘Ehliyet -Lisans’tan bahsederler ama iş icraata gelince genel olarak kendi yandaşları ve yakınlarına öncelik vermişlerdir.

Adamı, dayısı olmayan garibanlar ise her dönem işsiz kalmaya mahkûmdur

Seçim meydanlarında Hz. Ömer adaletinden bahsedip nutuk atanlar da iktidara gelince maalesef vaatlerini unuturlar

Günümüz Türkiyesi’nde;

• fakülte bitirip yaşına geldiği halde işe girememiş, anne-baba yardımı ile yaşamlarını sürdürmeye çalışanları, işsizlikten psikolojik bunalıma girenleri, oğluna bir pantolonu alamadığı için intihar edenleri,
• 2 bin-3 bin lira maaş alıp ailesinin geçimini kıt-kanaat sağlayanları, çalıştıkları halde ek iş yapanları, emekli olup çalışmak zorunda olanları, 
• lira emekli maaşı ile bir ayı geçirmeye çalışanların yanı sıra veya  yerden maaş ve huzur hakkı alanları, son model araçlara binenleri medyadan takip ediyorsunuzdur

Gözümüz yok. Allah daha çok versin. Ama biraz da garip-gürebayı düşünmek gerekmez mi?

Yüce Peygamberimiz (s.a.v) yine bir hadisinde, “Komşusu aç iken, tok yatan bizden değildir” buyurmuşlardır.

Gayet açık değil mi? Peki, neden dikkate almıyoruz?

Konuyla ilgili olarak yine bir Hz. Ömer hikâyesi:

Vali iken kendisine bir köşk yaptırıp, çarşının gürültüsünden kurtulmak isteyen Sa’d b. Ebî Vakkas’ı teftiş için Hz. Ömer (R.A.), Muhammed b. Mesleme’yi azıksız olarak Kûfe’ye göndermiş

On dokuz günlük bir yolculuktan sonra Medine’ye dönen Muhammed b. Mesleme, kendisini niçin azık vermeden yola çıkardığını Hz. Ömer (R.A.)’den sordu:

Medine’deki Müslümanlar açlıktan kırılmak üzereyken sana bir şeyler verip de nimeti sen, vebalini de ben yükleneyim istemedim. Zira ben, Peygamber (S.A.V.)’i şöyle buyururken dinlemiş bulunmaktayım: “Komşusu açken mü’minin tok dolaşması yakışık almaz.” Demiş

***

Ülkemizde insanlar asgari ücretle ancak; Kira, elektrik, su ve doğalgaz faturalarını bile zar-zor öderken, birilerinin bir eli yağda, bir eli balda iken yani tuzu kuru iken burada Hz. Ömer adaletinden bahsedebilir miyiz? Bunlar yarın ahrette, Yüce Allah’ın huzurunda nasıl hesap verecekler?

Oysa bu cennet ülkede her şey fazlasıyla var. Yeter ki; Ülkemizin nimetleri hak, hukuk ve adalet ilkeleri doğrultusunda dağıtılsın

O zaman herkes dört dörtlük hayat yaşar. Kimse aç kalmaz

Bugün marketlerde stantlar dolu, pazarda da tezgâhlar dolu. Her mevsime has meyve ve sebzeyi buralarda bulmak mümkün

 Ama vatandaşın alım gücü yok

Vatandaşın alım gücünü artırmanın yolu da; Ülkede üretimi artırmaktan ve üretilenlerin de adaletli bir şekilde dağıtımından geçer

İNSANLAR ÖLDÜĞÜNDE ÖBÜR DÜNYAYA HİÇBİR ŞEY GÖTÜREMEYECEK

Ölüm döşeğindeki çok zengin bir işadamı oğlunu yanına çağırmış.
 

Ona iki zarf vermiş; “Bu zarflardan birini ben ölünce hemen, diğerini de ben gömüldükten sonra açacaksın” demiş.
 

Bu çok zengin işadamı ertesi gün ölmüş.
 

Oğlu hemen birinci zarfı açmış.
 

Zarfın içindeki kâğıtta "Beni ayaklarım çoraplıyken defnedin" diye yazıyormuş.
 

Oğlu müftüye gidip babasının son arzusunu anlatmış ve görüş istemiş.
Müftü ülkenin önde gelen din bilginlerine danıştıktan son cevabını vermiş:
 

-“Merhumun ayakları çoraplı olarak defnedilmesi dinen uygun değildir. Ölenlerin tek giysisi kefen olabilir” demiş.
 

Neticede rahmetliyi kefene sarıp, toprağa vermişler.
 

Cenaze töreninden sonra, oğlu hemen ikinci zarfı açmış.
 

İkinci zarftan çıkan kâğıtta ise; “Gördün mü, öbür dünyaya bir çorap bile götüremedim” diye yazıyormuş.

İnsanoğlu öldüğünde öbür tarafa hiçbir şey götüremeyecek, sadece yaşarken yaptığı yardımların, iyiliklerin sevaplarını götürecek. Tabii ki varsa

İşlediği günahlarının da hesabını verecek

Kul borcu ise affedilmeyecek Onun için insanlar kul borcu ile öbür tarafa gitmemeye özen göstermeli

Ölüyü (mezara kadar) üç şey takip eder.

Peygamber Efendimiz (s.a.v), “Ölüyü (mezara kadar) üç şey takip eder:

Bunlardan ikisi geri döner, biri baki kalır: ailesi ve malı geri döner, ameli kendisiyle baki kalır” buyurmuşlardır.

İşte ölüm ve sonrası ile ilgili yaşanacak olanlar

Hayatta iken yaptıklarının, vefatından sonra kişinin kendisine ulaşacağını ifade ve hayatta iken hayır yapmaya teşvik eden pek çok hadis-i şerif vardır.

 Peygamber Efendimiz (s.a.v) “İnsan ölünce (salih) ameli kesilir. Ancak üç amel (in sevabı) kesilmez:

• Sadaka-i câriye (kamuya yararlı sadaka),
• Faydalanılan bir ilim ve
• Arkasında kendisine dua edecek hayırlı bir çocuk bırakmak” buyurarak buna işaret etmiştir. 

Hal böyle ikwn birilerinin hala “ Deveyi Havutuyla yutma” telaşının anlamı nedir?

DEVEYİ HAVUTUYLA YUTMAK

.

Günümüz dünyasında birileri için “Deveyi Havutuyla yutmak” da revaçta

Deveyi Havutuyla yutmak:“Herkesin gözü önünde büyük hırsızlık ve yolsuzluk yapmak; yasal olmayan büyük kazanç sağlamak, hakkı olmayan bir şeyi bütünüyle ele

geçirmek.”Demektir.

Ülkemizde bir tarafta birileri daha çok zengin olup,  deveyi havutuyla yutarken, bir tarafta da çöpten, konteynerlerden, pazardan kenara köşeye atılmış  yiyecekleri toplayan vatandaşları görmek mümkün

Bu adaletsizliğin bir an önce ortadan kaldırılması gerekir. Çünkü ülkemizin durumu bu adaletsizliği  ortadan kaldırmaya müsait

Kul Hakkı’yla ilgili olarak yapılan açıklamalar;

Bir müftümüz cenaze namazında imamın cemaate “Hakkınızı helal ediyor musunuz?” diyerek sormasının sünnet olduğunu belirterek, bu sorunun merhumdan hakkı olanların hakkını alması ve ölenin ahrete temiz bir şekilde kul hakkı olmadan gitmesi için sorulduğunu söyledi.

Yine bir din adamımız;“Eğer bir insan ölmeden önce hakkı olduğu kişiye gidip hakkını vermesini istemiş o kişi vermemişse, öldükten sonra varislerine gitmiş onlar da umursamamışsa cenaze namazında hakkını helal etmeyebilir. O hakkını ahrette ölen kişiden alır. Bu hak ölenle birlikte ahrete taşınır” ifadelerini kullanmış. Anlayanlara

GÜNÜMÜZDE HZ. ÖMER ADALETİNİ GÖRMEK MÜMKÜN MÜ?
 

Günümüz dünyasında, ne Müslim ne de gayri Müslim Âlem de bu adaleti yani Hz. Ömer adaletini görmek mümkün mü?
 

• Bir yerlere birini seçerken: devlet başkanı, başbakan, milletvekili, belediye başkanı gibi.
• Birilerine yetki verirken,
• Kul hakkı söz konusu olduğunda,
• Ceza ve mükâfat dağıtılırken,
• Birisi bizi haklı olarak eleştirdiğinde,
• Birisi bir yanlışımızı yüzümüze söylerken,
•  Dünyada oluk oluk mazlum kanı dökülürken, mazlumların ahı arşı alaya yükselirken,

Acaba modern zamanlar dediğimiz yirmi birinci asırda, Hz. Ömer gibi kılı kırk yaran idarecilere, yöneticilere ve yetkililere rastlamak mümkün olacak mı?

• Hz. Ömer’in devlet malının korunması ile ilgili hassasiyetini gösteren,
• Onun gibi halkın haklı eleştirileri karşısında mahcuplaşıp susan,
• Hz. Ömergibi Allah rızasının yanında, kendi otoritesinin yok derecesinde olduğunun farkında olan,
• Ve O’nun gibi suçlu olan oğlu da olsa kimseyi affetmeyip cezalandırma kararlılığını gösterebilen bir yetkili var mıdır?
   

Eğer mümkün olsaydı (var olsaydı) bugün Filistin’de, Suriye'de, Irak’ta, Pakistan’da, Azerbaycan’da, Afganistan’da, Ukrayna’da v.s. yaşananlar yaşanır mıydı?
 

Eğer dünyada bu gün Hz. Ömer gibi adil yetkili ve yöneticiler olsaydı, dünyayı güçlü beş devlet idare etme cesaretini gösterebilir miydi? Güya zayıf ve mazlum millet ve devletleri güçlü millet ve devletlere karşı korumak için kurulmuş olan Birleşmiş Milletler(BM) in himayesinde mazlumlara zulüm edilir, zayıflar ezilir miydi?
 

Bu sözlerim elbette sadece yönetici ve idarecilere değil, herkese ama başta kendi nefsimize. Çünkü hepimiz çobanız, hepimiz sorumluluğumuz altında olan herkesten ve her şeyden sorumluyuz, Hiç kimse yaptığından hesap vermeme yetkisine sahip değildir.

Herkes yaptıklarının hesabını şayet bu fani dünyada vermezlerse Kıyamet Günü verecektir. İnsanoğlu için hayırlı ve yararlı iyi iş yapanlar mükâfatını, kötü işler yapanlar da cezasını görecektir

Kuşkusuz Allah, insanı boş yere yaratmadığı gibi (Müminûn, 23/), onu başıboş da bırakmamıştır (Kıyame, 75/36).

Onu ibadetle yükümlü kılmış (Zâriyat, 51/56), hayatı ve ölümü ile imtihana tabi tutmuştur (Mülk, 67/2).

İnsanın bu imtihanında başarılı olabilmesi, yaratılış gayesi olan kulluk görevini yapabilmesi, İlâhî azaptan kurtulup cennet nimetlerine nail olabilmesi; “îmân” edip “salih ameller” işleyebilmesine; “inkâr”,“isyân” ve “kötü işlerden” sakınabilmesine bağlıdır.

Kuran’da ısrarla iman edip iyi işler yapılması, inkâr, isyan ve kötü işlerden sakınılması emredilmekte, iman eden ve iyi işler yapan kimselere mükâfat, inkâr edip isyan eden ve kötü işler yapanlara ise ceza olduğu bildirilmektedir.
 

Her insanın dünya veya ahrete yönelik beklentileri vardır; bu beklentilerine kavuşabilmesi dilek ve temennilerle değil, kişinin bu uğurda çalışıp çabalaması, sebeplere yapışıp üzerine düşenleri yapmasına bağlıdır.

Çünkü hiçbir nimete çalışmadan sahip olmak mümkün değildir. Öte yandan, inkâr ve isyan eden, kötü iş yapan, suç ve günah fiilleri işleyen kimsenin yaptıkları yanına kâr kalmaz; bu kimse dünya veya ahrette cezasını görür.

İşte bu gerçeği ifade eden Nisa Suresi’nin ve ayetlerinde;
 

“Ey müminler! Allah’ın mükâfatı) ne sizin kuruntunuza ne de kitap ehlinin kuruntusuna göredir. Kim kötü bir iş yaparsa onunla cezalandırılır ve Allah’tan başka kendisini o azaptan kurtaracak dost da yardımcı da bulamaz. Erkek veya kadın kim mümin olarak iyi işlerden yaparsa, işte onlar cennete girerler ve zerre kadar haksızlığa uğramazlar”buyrulmaktadır.

Yüce Allah, Hz. Ömer (ra) gibi adil insanları, ülkemizden ve dünyadan eksik etmesin

Hz. Ömer (ra) gibi olarak, O’nun şefaatine nail olmayı Yüce Allah bizlere de nasip eylesin (Âmin)

Prof. Dr. Âdem APAK

GİRİŞ

Hz. Ömer, Kureyş kabilesinin Adiyoğulları sülalesine mensuptur. Hz. Peygamber&#;den (sav) 13 yıl sonra Mîlâdî yılında doğmuştur. İslâm öncesi dönemde onun kabilesi olan Benî Adiy&#;in, Mekke&#;nin dış ilişkiler sorumluluğunu üstlenmesi sebebiyle kendisi de zaman zaman Kureyş adına Mekke elçisi olarak görev yapmıştır.^[1]

Hz. Ömer (ra) 27 yaşında iken Müslüman oldu. Hz. Ömer&#;in (ra) İslâm&#;a girişi diğer mazlum Müslümanlara büyük güç ve cesaret vermiştir. Zira bu andan itibaren Müslümanlar, Kâbe&#;de açıktan ibadet etmeye başlayabilmişlerdir. Hz. Ömer (ra), Hz. Peygamber&#;den (sav) önce Medine&#;ye hicret etmiştir. Burada Allah Rasûlü (sav) kendisini Ensâr&#;dan Uveym b. Sâide (ra) ile kardeş saymıştır.^[2]

Hz. Ömer (ra), hicretten sonra Hz. Peygamber&#;in (sav) siyasî ve askerî faaliyetlerinin tamamında yer almıştır. Mekke&#;nin fethinde aktif görev alan Hz. Ömer (ra), fetih sonrasında Hz. Peygamber&#;in (sav) emriyle kadınlardan biat alma görevini yerine getirmiştir. Fethin hemen ardından gerçekleştirilen Huneyn Gazvesinin başlangıcında Müslüman ordunun bozguna uğradığı sıradaki kargaşa ortamında Allah Rasûlü&#;nü (sav) en yakından koruyan sayılı şahıslar arasında da yerini almıştır.

Hz. Ömer (ra), Hz. Peygamber&#;in (sav) vefatından sonra da Müslümanların siyasî ve askerî ve idarî faaliyetlerinde etkin rol almıştır. Nitekim Hz. Peygamber&#;den (sav) sonra Müslüman toplumun en önemli dahilî krizi olarak kabul edilen hilâfet meselesinde gösterdiği üstün gayretle Müslümanların bölünmesinin ve toplumun siyasî kaosa sürüklenmesinin önünü kesmiş, Hz. Ebû Bekir&#;in (ra) halîfe seçilmesinde ve ardında onun Müslümanların tamamından biat almasında özel gayret göstermiştir. İlk halîfe dönemindeki idarî faaliyetlerde de etkin rol oynayan Hz. Ömer (ra) devlet başkanı yardımcısı sıfatıyla görev yapmak suretiyle o dönemin politikalarında söz sahibi olmuştur.^[3]

A.               HALİFE SEÇİLMESİ

Hz. Ebû Bekir, Hicretin yılı Cemâziyelâhir ayının başlarında (M. yılı Ağustos) rahatsızlandı. Hastalığının vefat ile sonuçlanması ihtimaline karşılık kendisinden sonraki halîfeyi belirlemeye karar verdi. Bu görev için en uygun aday olarak Hz. Ömer&#;i düşünüyordu. Niyetini ilk önce yakın danışmanlarından Abdurrahman b. Avf&#;a açıkladığında, muhatabı bu konuda en isabetli kararı halîfenin vereceğine inandığını söylemekle birlikte, Hz. Ömer&#;in sert mizaçlı olmasından dolayı tereddütlerinin olduğunu bildirdi. Hz. Ebû Bekir ise, onun sertliğinin kendisinin yumuşaklığından kaynaklandığını, görevi üstlendiği zaman daha itidalli ve soğukkanlı hareket edeceğini bildirdi. Halîfe bu konuyu Hz. Osman&#;a açtığında, ondan görev için en isabetli kişinin Hz. Ömer olduğu kanaatini aldı.^[4]

Hz. Ebû Bekir Muhâcir önderleriyle yaptığı görüşmelerden sonra Müslüman toplumun diğer önemli kanadını oluşturan Ensâr&#;ın düşüncesini de öğrenme ihtiyacı duydu. Bu amaçla istişare yaptığı Evs reislerinden Üseyd b. Hudayr, Hz. Ömer&#;in halîfeliğine onay vereceklerini bildirdi. Diğer taraftan Ömer b. Hattâb&#;ın halîfeliğe getirileceği duyumunu alan başka bazı sahâbîler, onun sert mizacıyla ilgili olarak endişelerini dile getirdiler. Hatta bir kısmı bu konuda Allah&#;a ne cevap vereceğini söyleyerek Hz. Ebû Bekir&#;e sorumluluğunu hatırlattıklarından onlara şu karşılığı verdi: "Siz beni Allah ile mi korkutuyorsunuz? Sizin işinizde zerre kadar haksızlık etmiş olan hüsrana uğrasın. Rabbime kavuştuğum zaman, &#;Allah'ım onlar üzerine kullarının en iyisini halef tayin ettim&#; derim".^[5]

Hz. Ebû Bekir yaptığı görüşmeler sonucunda teklifinin genel kabul gördüğü kanaatini aldıktan sonra katibi Hz. Osman&#;a şu ahitnameyi yazdırdı:

&#;Bu, Ebû Bekir b. Ebû Kuhâfe&#;nin dünyadan ayrılırken son deminde, ahirete giderken ilk anında, kâfirin iman ettiği, günahkârın tevbe ettiği ve yalancının doğru söylediği bir anda yaptığı ahiddir. Ben, kendimden sonra Ömer b. Hattâb&#;ı tayin ettim. Onu dinleyip itaat ediniz. Ben bununla Allah&#;a, Rasûlü&#;ne ve dinine, kendime ve size iyilik dilemiş bulunuyorum. Adil davranırsa ne âlâ, ki benim ondan umduğum ve beklediğim budur. Aksi hareket ederse, herkes yaptığının cezasını görür. Ben iyilik istiyorum. İleride ne olur onu bilemem. Zalimler neye uğrayacaklarını bilecekler. Allah&#;ın selamı ve rahmeti üzerinize olsun.&#;^[6]

Hz. Ebû Bekir&#;in tasdik ettiği ahitname Hz. Osman tarafından ilân edildi. Halîfe, kararın tebliğinden sonra yanında toplananlara kendisine akraba olmayan bir kişiyi yerine tayin ettiğini, ona itaat etmelerini, zira bu konuda kendisinin elinden gelenin en iyisini yapmaya çalıştığını söyledi. Bunun üzerine orada hazır bulunanlar vasiyete uyacakları konusunda halîfeye söz verdiler.^[7] Hz. Ebû Bekir kararın ilânından sonra halefi Hz. Ömer&#;i çağırarak şu tavsiyelerde bulundu:

&#;Ben seni geride bıraktıklarıma bakarak yerime geçirdim. Rasûlüllah&#;a çokça arkadaşlık ettim. Gördüm ki, o bizi daima kendisine, ehlimizi de ehline tercih ederdi. O derece ki, onun bize verdiklerinden artanları tekrar biz onun ehline hediye ederdik. Sen de bana arkadaşlık ettin. Benim daima benden öncekilerin izini takip ettiğimi gördün. Ben asla hak yoldan sapmadım. Ey Ömer, senin kaçınmanı istediğim işlerin ilki, nefsinin arzularına uymandır. Çünkü her nefsin bir şehevî arzusu vardır. Onu yerine getirdiğin vakit daha başkasını istemekte ısrar ve inat eder. Rasûlüllah&#;ın ashâbından şu karınları şişmiş, gözleri dünyaya tamah etmiş,sevdiklerini kendisi için sevmiş olan kimselere karşı dikkatli olmanı, onları korkutmanı, kendinin de korkmanı istiyorum. Şüphesiz, onlardan birisinin bir hataya düşmesi hayreti mucibdir. Sakın hayret edenlerden olma. Bil ki, sen Allah&#;tan korktuğun müddetçe onlar da senden korkacaklardır. Sen doğru olduğun müddetçe onlar da senin yolunda doğruluğa devam edeceklerdir. Vasiyetim budur. Selamlarımı sunarım.&#;^[8]

B.                SOSYAL ADALET ANLAYIŞI

Hz. Ömer&#;in toplumsal adaleti temin anlayışının en önemli yansıması tebaası durumunda olanların zarara uğramaması konusundaki aşırı hassasiyetidir. Nitekim Müslümanlardan toplanmış zekât hayvanları arasında semiz bir koyun gördüğü zaman &#;sahipleri bunu gönül rızasıyla vermemiştir. İnsanların mallarını gasp etmeyiniz. Onların üzerlerine titredikleri malların ve hayvanların en iyilerini almayınız&#; sözleriyle memurlarını uyarmıştır.^[9] Hz. Ömer&#;in bu konudaki hassasiyeti sadece Müslüman halkla sınırlı olmayıp, idaresi altında yaşayan farklı din mensuplarının haklarına da şamildir. Halîfe bu hassasiyeti sebebiyle Cezîre bölgesinde valiliklerini tamamlayan Huzeyfe b. Yemân ile Osman b. Huneyf, görevleri esnasında harac ve cizye toplarken adaletsizlik yapıp yapmadıkları konusunda hesaba çekmiştir.^[10] Ayrıca Sevâd arazisinde yaşayan halka fazla harac yüklememek amacıyla, kendilerine geçmişteki idarecilerine ne kadar vergi ödediklerini sormuş, aldığı bilgiye göre onları daha az miktarda haracla sorumlu tutmuştur.^[11]

Kaynakların aktardığına göre Hz. Ömer, fakirlikten dolayı dilenen bir Yahudiye bir miktar yardım yapmış, Beytülmal görevlisine de gençliğinde cizyesini aldıkları bu insanları yaşlılıklarında perişan vaziyette bırakmalarının doğru olmadığını söyleyerek bu gibi şahıslardan verginin kaldırılmasını istemiştir.^[12] Horasan topraklarındaki zimmîlerin Müslümanlarla yaptıkları anlaşmaları sürekli olarak bozmalarından şüphelenen halîfe, bu hadiselerin onlara adaletsizlik yapılmış olmasından kaynaklanabileceği düşüncesiyle bölgedeki komutanları bu konuda hesaba çekmiştir.^[13] Benzer hassasiyetle Şam ordusu tarafından ekinlerine zarar verilen gayr-i müslim bir köylünün zararı halîfe tarafından derhal tazmin edilmiştir.^[14] Hz. Ömer, vefatı esnasında kendisinden sonraki halîfeye zim&#;mîleri emanet olarak bıraktığını söylemiş^[15], onların haklarının korunmasını istemiş, ayrıca onların can ve mallarının emniyeti uğrunda gerekirse savaşılmasını, onlara güçlerinin üstünde borç yüklenmemesini tavsiye etmiş, cizyelerini ödeyemeyenlerden bunun zorla alınmasını, ödeyemedikleri takdirde de cezalandırılmalarını yasaklamıştır.^[16] Zimmîler halîfenin kendilerine karşı gösterdiği bu vefakârlık ve iyi muamele karşısında Müslüman askerlerin düşman ordularına karşı üstün gelmesi için yardımcı olmuşlardır. Onlar ayrıca daha fethedilmemiş bulunan Rum beldelerine casuslar göndererek oralardaki düşman birlikleri hakkında Müslüman komutanlara bilgi sağlamışlardır.^[17] Dolayısıyla Müslüman fetihlerin hızlı ve başarılı neticelenmesinde zimmîlerin doğrudan veya dolaylı katkılarını unutmamak gerekir. Netice itibariyle zimmîleri Müslümanlar için adeta yardımcı kuvvet haline getiren amillerin başında Hz. Ömer&#;in onlara karşı sergilediği insanca muameleyi göstermek mümkündür.^[18]

Hz. Ömer&#;in toplumsal adaleti esas almasının önemli delillerinden biri de gerek Nil deltası, gerekse Irak fetihleri sonucunda ele geçirilen toprakları sadece savaşan gazilere dağıtmayıp, bunları toplumun tamamının malı kabul etmesi, gelecek nesiller de dahil olmak üzere bütün ümmetin bu arazilerde hak sahibi olduğuna hükmetmesidir. Halîfe Irak fethinden sonra bölge genel valisi Sa&#;d b. Ebû Vakkâs&#;a yazdığı mektupta bu düşüncesini açıkça ortaya koymuştur:

&#;Anlattığına göre halk senden elde ettikleri ganimetleri ve Allah&#;ın fey olarak ihsan ettiği malları aralarında taksim etmeni istemişler. Benim mektubum sana ulaşınca, mal, hayvan ve eşya olarak insanların sana celbettikleri ganimetleri topla. Bunları Müslümanlardan hazır bulunanlara bölüştür. Arazi ve nehirleri işleyicilerine bırak ki, bunların gelirleri umum Müslümanların maaşlarına dahil olsun. Çünkü eğer sen arazi ve nehirleri halen orada bulunanlara taksim edersen, onlardan sonra geleceklere bir şey kalmaz..&#;.^[19] Halîfe bu gerekçeden yola çıkarak fethedilen bölgelerin topraklarını gazilere taksim etmek yerine, onlara elde edilen gelirlerden maaş vermeye başlamış,^[20], gerekçe olarak da bu toprakların Müslümanların ortak malı olduğunu, Yemen&#;de bulunan bir çobanın dahi buralarda hakkının bulunduğunu söylemiştir.^[21] Halîfe Irak topraklarının fethinden sonra bizzat kendisine gelip bu araziyi askerlere dağıtılması konusunda ısrar edenlere de &#;sizden sonra gelecek Müslümanlara ne kalacak? Ayrıca ben eğer bu toprakları aranızda taksim edersem, suları konusunda aranızda bozgunculuk baş göstereceğinden korkuyorum&#; cevabını vermiştir.^[22] Hz. Ömer, bu statüdeki arazilerin alım satımını da kesinlikle yasaklamıştır.^[23]

Hz. Ömer&#;i fethedilen araziyi askerlere dağıtmama kararı almaya sevk eden asıl sebep, Arapları mücahit, asker bir ümmet yapma ve onları ziraatten uzak tutma isteğiydi. Halîfe bu icraatıyla aynı zamanda toplumun ihtiyacını karşılamak için sabit malî gelirler teminine de çalışıyordu. Eğer toprağı fatihler arasında paylaştırırsa ondan sonra gelecek nesillere verecek bir şey kalmayabilirdi. Ayrıca Hz. Ömer&#;in Müslümanların, toprak ve su konusunda kendi aralarında ihtilâfa düşmelerinden de endişe ediyordu. Halîfenin bu icraatında çevreyi merkeze bağlamak ve birleşik bir büyük devlet oluşturmak hedefi de unutulmamalıdır.^[24] İmam Ebû Yûsuf, Hz. Ömer&#;in fetihler sonucunda ele geçirilen toprakların fatihlere taksim edilmeyip bütün Müslümanların ortak malı sayılması kararının isabetli bir görüş olduğunu şu sözleriyle destekler:

&#;Hz. Ömer&#;in fatihlere arazileri taksim etmemiş olması, Allah&#;ın kendisine ihsan ettiği bir başarıdır. Bu davranışından doğan hayır, bütün Müslümanlara aittir. Yine onun arazileri dağıtmayıp vergi alması ve toplanan vergileri Müslümanlar arasında taksim etmesi, cemiyete ait umumî faydadır. Zira bu arazilerin gelirleri eğer atıyyeler ve masraflarda kullanılmak üzere halka vakfedilmemiş olsaydı, kaleler korunamaz, ordular cihad için yola çıkamazdı. Masrafları ve diğer askerî ihtiyaçları temin edilen ordular bulunmasaydı, ehl-i küfrün İslâm beldelerine avdet etmelerine mani olunamazdı.&#;^[25]

Hz. Ömer&#;in idare anlayışında, toplum bütününe göre tek tek şahısların varlığı ve önemi ikinci plânda kalıyordu. Başka bir ifadeyle halîfe şahıs menfaati değil, daha ziyade toplumsal menfaat ve faydaya ehemmiyet veriyordu. Bu kanaati doğrultusunda halîfe gerek Irak, gerekse Suriye cephesindeki savaşlarda efsane haline gelen ve yenilmez asker olarak görülmeye başlayan Hâlid b. Velîd&#;i görevden alıp yerine Ebû Ubeyde&#;yi tayin etmiştir.^[26]&#;Hâlid bilmelidir ki, Müslümanları muzaffer kılan Hâlid&#;in kendisi değil, Allah&#;tır. Bunun anlaşılması için onu azlettim&#;^[27]&#;Herkes onu alabildiğine gözünde büyütmüş ve her şeyi ondan zannetmek gibi bir duruma düşmüştü. Ben de her şeyi ondan varsaymalarından korkmaya başlamıştım, halkın her şeyi yapanın Allah olduğunu bilmelerini ve fitneye düşmemelerini istedim&#;^[28] demek suretiyle komutanını görevden alma gerekçesini açıklamış, yerine tayin edilen Ebû Ubeyde başarılı olunca da, &#;bazı kimseler, zafer kazanılmasaydı, &#;Hâlid olsaydı kazanılacaktı&#; diyeceklerdi.Halbuki zaferi kazanan Hâlid değildir, zafer Allah&#;ın bir ihsanıdır&#;^[29] sözleriyle de başarının şahıslara yüklenmesinin yanlışlığını, başarının ancak Allah&#;ın yardımı yanında toplumun birliği ve dayanışmasıyla gerçekleşeceğini vurgulamıştır.

Yönetimde toplum öncelikli bir anlayış benimseyen Hz. Ömer, idaresi boyunca halka adalet ve merhametle muamele ederken, buna karşılık onları idare eden bürokratlarına ise son derece sert davranmıştır.^[30] Bu sebeple yöneticilerini bazen halkın huzurunda ağır dille azarlarken, sıradan bir insanın şahsına karşı haksız da olsa suçlama ve tenkidini büyük bir müsamaha ve olgunlukla karşılamıştır. Halîfe halkın kendisine yaptığı tenkitlere cevap vermek suretiyle kendisini savunmuş, ayrıca yönetimini eleştirenlere teşekkürü de ihmal etmemiştir.^[31]

Halka karşı şefkatle davranan halîfe, aynı konuda yöneticilerini de uyarmıştır:

&#;Ey çobanlar, biliniz ki Allah katında idarecinin yumuşaklık ve şefkatinden daha sevgili ve faydası daha fazla olan bir özelliği yoktur. Biliniz ki, her kim emri altında bulunanları iyilik ve afiyet ile tutarsa ondan daha fazlası kendine verilir.^[32] Ben sizi cabbarlar ve zalimler olmanız için değil, ancak kendilerine tabi olunan kişiler olmanız için gönderiyorum. Müslümanları dövmeyiniz. Aksi halde onları zillete düşürürsünüz. Onları lüzumundan fazla da övmeyiniz, bu durumda onları şımartmış olursunuz. Haklarına mani olmayınız, böyle davranırsanız onlara zulmetmiş olursunuz. Müslümanların haklarını kendilerine zamanında veriniz.&#;^[33]

Hz. Ömer, valisi Ebû Mûsâ el-Eş&#;arî&#;ye de &#;Allah katında idarecilerin en mesudu, varlığı ile idare ettikleri saadete eren kimsedir. İdarecilerin en kötüsü ise yönettiklerinin şikayetine sebep olan kimsedir. Kötülük etmekten ve dalâlete düşmekten son derece sakın&#;^[34] tavsiyeleriyle halka karşı benimsemesi gereken yolu göstermiştir. Ebû Yûsuf&#;un rivayetine göre Hz. Ömer, halkı gözetmeyen, hastaları ziyaret etmeyen, zayıf ve kimsesizleri huzuruna kabul etmeyen valilerini görevinden azletmiştir.^[35] Vilayet binasına kapı yaptıran Kûfe Valisi Sa&#;d b. Ebû Vakkâs&#;ı halk ile arasına engel koyduğu gerekçesiyle kınayan halîfe, teftiş heyeti başkanı Muhammed b. Mesleme&#;yi görevlendirerek bu kapının yakılmasını sağlamıştır.^[36]

Halîfenin halka son derece şefkatle muamelede bulunurken, yöneticilerine sert davranmasının ardında, şüphesiz insanların devlete olan itimadını daim kılma hassasiyeti yatmaktadır. Bu amaçla halîfe zaman zaman valisini mağdur edecek siyasî kararlar almaktan çekinmemiş, kendisi de bu politik tercihini &#;Bu yola başvurmaktan ben de hoşlanmıyorum&#; sözleriyle açıklamıştır. Halîfe bu anlayışı sebebiyle Mısır valiliği esnasında hakkında aşırı mal edindiği iddiaları yayılan Amr b. Âs&#;ın malının yarısını müsadere ettirmiş^[37], aynı ithama maruz kalan Şam bölge komutanı Hâlid b. Velîd&#;i görevden aldıktan sonra onun da malının yarısını hazineye kaydetmiştir.^[38] Benzer şekilde halk arasında iyi namaz kıldırmadığı şeklindeki dedi-kodu yayılınca Sa&#;d b. Ebû Vakkâs&#;ı görevden almıştır.^[39] Hz. Ömer, zaman zaman toplumun itimadını kaybettiğini düşündüğü valisine de görevden el çektirmiştir. Nitekim Sa&#;d b. Ebû Vakkâs&#;ın yerine Kûfe valiliğine getirdiği Ammâr b. Yâsir&#;i, şehir sakinlerinin &#;zayıf bir idareci, siyasetten anlamıyor&#; şikayetleri sebebiyle kısa süre sonra azletmiştir.^[40] Hz. Ömer&#;in bu ve benzeri uygulamalarında valilerini mağdur ettiği düşüncesi akla gelebilir. Ancak halîfenin, toplumun idareye olan güvenini birinci derecede önemsemesi, bazen bu tür mağduriyetleri kaçınılmaz hale getirmiştir. Hz. Ömer&#;in bu ve benzeri icraatını hukukî değil, toplum menfaati adına siyasî kararlar olarak görmek gerekir. Böyle olduğu içindir ki, Hz. Ömer, Kûfe valisi Sa&#;d&#;ı görevden almasının ardından onu hıyaneti veya acizliği sebebiyle azletmediğini açıkça ifade etmiş, kendisinden sonra halîfe olacak şahsa da onu tekrar eski görevine getirmesini vasiyet etmek suretiyle eski valinin itibarının iadesini sağlamayı da ihmal etmemiştir.^[41]

SONUÇ

Hz. Ömer&#;e göre idarenin öncelikli görevi toplumun güvenliği ile haklarını koruma ve adaleti temin etmekti. Halîfe, yönetimde toplum öncelikli halkçı bir anlayışı benimsediği için, halkın hak ve menfaatini her şeyin üstünde tutardı. &#;Fırat kıyısında bir deve helak olsa, Allah bunu Ömer&#;den sorar diye korkarım&#;^[42]sözü, onun sorumluluk duygusunun boyutunu ve adalet anlayışını açıkça ortaya koyar. Bu sebepledir ki Hz. Ömer, fetihlere iştirak eden orduların güvenliklerine önem vermiş, bilhassa askerin hayatını tehlikeye atacak maceralara girilmesine kesinlikle müsaade etmemiştir. Nitekim kendisinden habersiz olarak ve tedbir almadan Bahreyn üzerinden Fars topraklarına asker çıkaran, sonuçta ordusunu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getiren bölge valisi A&#;lâ b. Hadramî&#;yi görevinden azletmiştir.^[43] Halîfe, İran cephesinde gerçekleşen Celûla savaşının ardından kaçan düşman askerlerinin takibi için izin isteyen Ka&#;ka&#;a b. Amr&#;a şu cevabı vermiştir: &#;keşke Sevâd ile İran dağları arasında bizim onların yanına geçmemize, onların da bizim tarafa geçmelerine engel olan ateşten bir set olsaydı. Bize Sevâd&#;ın geliri yeter, ben Müslümanların güvenliğini, elde edilecek ganimete tercih ederim&#;.^[44] Nihavend savaşı komutanı Numan b. Mukarrin&#;e de Müslümanlardan bir kişinin kendisi için elde edilecek bin dinardan daha kıymetli olduğunu söyleyen Hz. Ömer, komutanını askerleri bir maceraya sürüklememesi konusunda uyarmıştır.^[45] Bu hassasiyeti dolayısıyla Muaviye&#;nin Kıbrıs üzerine düzenlemeyi düşündüğü sefer, halîfe tarafından veto edilmiştir.^[46]